|
|
Schistosoma haematobium |
Schistosoma japonicum |
Schistosoma mansoni |
Fasciola hepatica |
Dicrocoelium dendriticum |
Paragonimus westermani |
|
BUDOWA |
Kształt ciała |
♂silnie wydłużony, cylindryczny
♀nitkowaty |
większe wymiary niż S. haematobium |
mniejsze wymiary niż S. haematobium |
listkowaty |
lancetowaty |
owalny |
|
|
Powierzchnia ciała |
♂pokryta guzkami (za przyssawką brzuszną)
♀pokryta guzkami (z przodu i z tyłu ciała) |
|
|
pokryta nierównomiernie kolcami skierowanymi do tyłu |
gładka |
pokryta łuskowatymi kolcami skierowanymi do tyłu |
|
|
Przyssawki |
♂brzuszna większa
♀obie mniejsze niż u (♂) |
|
|
- wymiary obu porównywalne |
- słabo wykształcone, |
- wymiary obu porównywalne |
|
|
Układ rozrodczy
il. jaj w macicy: |
♂ 4-5 jąder (położone poniżej przyssawki brzusznej) - brak cirrusa i gruczołu sterczowego
♀ 20-100 jaj |
♂ 7 jąder
♀50-300 jaj |
♂ 6-9 jąder
♀1-3 jaj |
- 2 jądra (leżą skośnie jedno za drugim) - cirrus - gruczoł sterczowy - jajnik (po prawej str. ciała nad górnym jądrem) |
- 2 kuliste jądra, - kulisty jajnik (położone za jądrami) |
- groniaste jądra (leżą ukośnie w tylnej cz. ciała) - rozgałęziony jajnik (po prawej str. ciała, poniżej przyssawki brzusznej) |
|
|
JAJA
/forma obecna w czasie wylęgania/ |
◦ kolec na biegunie, ◦ owalne, ◦ bez wieczka, ◦ /rozwinięte miracidium/ |
◦ guzek syt. bocznie, ◦ okrągłe,
◦ /rozwinięte miracidium/ |
-> S. haematobium, ale kolec - bocznie położony |
◦ względnie duże, ◦ owalne, ◦ mają wieczko, ◦ /zygota, otoczona komórkami żółtnikowymi/ |
◦ nieco asymetryczne, ◦ owalne, ◦ mają wieczko, ◦ /rowinięte miracidium/ |
◦ mają wieczko,
◦ /zygota, otoczona komórkami żółtnikowymi/ |
|
|
Człowiek to żywicel: |
OSTATECZNY |
OSTATECZNY |
OSTATECZNY |
OSTATECZNY (sporadycznie) |
OSTATECZNY (przypadkowo) |
OSTATECZNY |
|
FORMY ROZWOJOWE |
I żyw. pośr. (pokoleń partenogenetycznych) |
ślimaki z rodzaju Bulinus Physopsis |
ślimak ziemno-wodny z rodzaju Oncomelania |
ślimaki z rodzaju Biomphalaria Tropicorbis |
ślimaki słodkowodne z rodzaju Lymnea |
ślimaki lądowe m.in. z rodzaju Helicella Zebrina Theba |
ślimaki m.in. z rodzaju Thiara Oncomelania Brotia
|
|
|
wnikanie |
- miracidium
|
- miracidium |
- jaja z miracidium |
- miracidium |
|||
|
wątrobotrzustka |
- sporocysta macierzysta
- sporocysta potomna (w niej rozwijają się cerkarie) |
- sporocysta - redia - redia potomna (zawiera kule zarodkowe z których rozwijają się cerkarie) |
- miracidium (uwolnione w jelicie ślimaka) - sporocysta macierzysta - sporocysty potomne (w nich powstają cerkarie) - kule śluzowe (powstają w wyniku incystacji cerkarii w jamie płucnej ślimaka) |
W naczyniach limfatycznych: - sporocysty - 2 pokolenia redii
|
|||
|
opuszczają |
- cerkarie (należące do furkocerkarii) |
- cerkarie |
- kule śluzowe (kilka do kilkunastu) |
- cerkarie |
|||
FORMY ROZWOJOWE |
II żyw. pośr. (metacerkarii) |
brak |
brak |
- mrówki z rodzaju Formica |
- raki rzeczne (Astacus spp.)
- kraby (m.in. Potemon spp. Cambarus spp.) |
|||
|
wnikanie wnętrze opuszczają |
brak |
brak |
- incystacja ogółu cerkarii następuje w hemocelu mrówki z wyjątkiem jednej cerkarii, która otorbia się w zwojach nerwowej obrączki okołoprzełykowej) |
- cerkarie (zaopatrzone w sztylecik i gruczoły penetracyjne oraz krótki ogonek) wnikają do żywiciela. Usadawiają się najczęściej w mięśniach (ale mogą też wnikać do płuc, wątroby lub narządów rozrodczych) gdzie otorbiają się i przekształcają w metacerkarie. |
|||
|
żyw. ostateczny (postaci hermafrodytycznych) |
- człowiek
- niektóre małpy i gryzonie |
- człowiek
- wiele gatunków ssaków udomowionych jak i dzikich
|
- człowiek
- niektóre małpy, gryzonie i oposy |
- głównie u owiec i bydła
- sporadycznie prawie u wszystkich ssaków |
- głównie u przeżuwaczy domowych i dzikich
- sporadycznie prawie u wszystkich ssaków roślinożernych |
- człowiek
- świnie, liczne gatunki mięsożernych zwierząt oraz gryzonie
|
|
|
forma inwazyjna |
- furkocerkarie (zopatrzone w gruczoły penetracyjne, dzięki którym mogą wnikać przez skórę) |
- adoleskaria (powstaje po incystacji cerkarii na powierzchni roślin) |
- metacerkaria (spożyta przez zwierzęta) |
- metacerkarie |
|||
|
rozwój |
- schistosomula (cerkaria przeistacza się w nią przenikając przez skórę i tracąc ogonek). Wędruje ona przez mały obieg do płuc, skąd po paru dniach przechodzi do dużego krwiobiegu. Przeżywają tylko te cerkarie, które dotrą do t. krezkowej i ż. wrotnej. Przedostawszy się do wątroby zasiedlają jej drobne naczynia żylne, w których szybko rosną osiągając dojrzałość płciową i łączą się w pary. Dalsze wędrówki odbywają się parami. Jedynie do składania jaj samice przechodzą do naczyń włosowatych pęcherza moczowego. |
- młoda przywra uwalnia się z cysty w dwunastnicy - dojrzała w przewodach żółciowych wątroby |
- w jelicie następuje encystacja larw i stąd, drogą naczyń krwionośnych dostają się do przewodów żółciowych wątroby |
- w dwunastnicy metacerkarie tracą otoczkę, przechodzą przez ścianę jelita czczego do przepony i przez jamę opłucnej w ciągu 6-8 dni dostają się do płuc |
|||
|
opuszczają |
- jaja uwalniane z moczem
|
- jaja uwalniane z kałem |
- jaja uwalniane z kałem |
- jaja uwalniane z kałem (część dostaje się do środowiska zewnętrznego z plwociną) |
|
Schistosoma haematobium |
Schistosoma japonicum |
Schistosoma mansoni |
Parazytoza |
◦ schistosomatoza ◦ bilharcjoza ◦ choroba krwawego moczu ◦ choroba faraonów |
◦ wywołuje najcięższą postać schistosomatozy, która może przybierać kilka postaci (jelitową, wątrobową, mózgową) |
◦ schistosomatoza |
Objawy |
►stany zapalne oraz przerosty nowotworowe pęcherza moczowego i macicy na skutek mechanicznego uszkodzenia ściany narządów przez jaja pasożyta
I faza /przenikanie furkocerkarii przez skórę/ - świąd skóry w okolicy wnikania
II faza - toksyczno-alergiczna /wędrówka i dojrzewanie przywr/
- obrzęki - pokrzywka - gorączka + bóle brzucha i głowy + powiększenie wątroby i śledziony + biegunki
III faza - traumatyczno-narządowa /składanie jaj w nacz. żylnych miednicy mniejszej/ - bóle podbrzusza - częstomocz - krwiomocz
po pewnym czasie: - owrzodzenia i guzowate nacieki (bilharzioma) na ścianach pęcherza - deformacja moczowodów - zwapnienia ścian pęcherza moczowego
Często występują powikłania bakteryjne: zapalenie nerek i miedniczek nerkowych, u kobiet zapalenie błony śluzowej macicy i przydatków, u mężczyzn zapalenie najądrzy i gruczołu krokowego.
|
► postać jelitowa - krwawe, wyniszczające birgunki
► postać wątrobowa - rozległe wodobrzusze - marskość wątroby - ogólne wyniszczenie
W intensywnych inwazjach: - okołowrotne zwłóknienie wątroby - hepatomegalia - nadciśnienie wrotne - żylaki przełyku
►postać mózgowa - zaburzenia mowy - utrata pamięci - stany padaczkowe
Powikłania: - karłowatość przysadkowa, - porażenie poprzeczne.
Faza toksyczno-alergiczna - bóle brzucha i wątroby - gorączka przypominająca niekiedy zimnicę - silne powiększenie wątroby i śledziony - żółtaczka ze znaczną eozynofilią
|
Faza I i II S. haematobium
III faza - narządowa /osiedlanie się postaci dojrzałych w naczyniach żylnych jelita grubego/ - zapalenie błony śluzowej jelita grubego, - brodawczaki, - owrzodzenia, - przerosty przechodzące w zrakowacenia. |
Diagnostyka |
- analiza moczu /jaja można wykryć w osadzie moczu pochodzącego z całodobowej zbiórki lub po wysiłku fizycznym/ - testy serologiczne
|
- poszukiwanie jaj pasożyta w kale (w mało intensywnych inwazjach stosuje się test wylęgania miracidiów w kale zmieszanym z wodą) - rektoskopia z pobraniem wycinka błony śluzowej prostnicy - biopsja wątroby |
- badanie kału na obecność jaj - wziernikowanie odbytnicy (pozwala stwierdzić obrzmienie i guzki błony śluzowej) - badania serologiczne |
|
Fasciola hepatica |
Dicrocoelium dendriticum |
Paragonimus westermani |
Parazytoza
|
◦ fascioloza
|
◦ dikrocelioza |
◦ paragonimoza |
Objawy |
Faza ostra: /wędrówka młodocianych postaci przez miąższ wątroby/ - uszkodzenia mechaniczne wątroby, - uszkodzenia toksyczne wątroby.
Obraz choroby podobny do ostrego zapalenia dróg żółciowych: - bolesne powiększenie wątroby, - stan zapalny, - żółtaczka.
Objawy toksyczne: - podw. temperatura, - bóle stawów i mięśni, - powiększona śledziona, - wymioty, - anemia.
Objawy alergiczne: - leukocytoza, - eozynofilia, - podwyższony poziom gamma-globulin w osoczu.
Faza przewlekła (ustąpienie objawów ostrych): - stany zapalne dróg żółciowych, - bóle wątroby.
|
Przebiega przeważnie bezobjawowo, a w wyjątkowo intensywnych inwazjach dochodzi do zaburzeń polegających na przeroście tkanki łącznej międzyzrazikowej oraz nadmiernym rozwoju nabłonka dróg żółciowych
|
- przewlekły kaszel - krwioplucie
W ciężkich inwazjach: - krwotoki płucne - ogólne wyniszczenie organizmu
Umiejscowienie w OUN: - daje objawy: guza, zapalenia opon mózgowych, - napady padaczki, - porażenia ruchowe, - zaburzenia widzenia i czucia.
|
Diagnostyka |
1) „pomocnicze” objawy: - podw. temperatura, - eozynofilia (do 80%), - pozytywne odczyny serologiczne i sródskórne.
2) wykrycie jaj pasożyta w kale (pojawiają się w fazie przewlekłej)
3) bezwzględnie wskazane jest powtarzanie badania koproskopowego
4) odczyny serologiczne (zarażenie nie zawsze oznacza pełny rozwój pasożyta negatywne wyniki badania koproskopowego) |
- wykrycie jaj pasożyta w kale |
- badanie kału, plwociny lub badanie radiologiczne |