Scyntygrafia OUN-perfuzja-regionalny przepływ mózgowy-RCB
Badanie przepływu wykonywane radiofarmaceutykami z grupy eksimetazim -heksametylopropylenoaminooksym (HM-PAO) i pochodna cysteiny (ECD) -znakowane -Tc99m- znaczniki lipofilne przekraczające BBB.
Dawka 500-750 MBq i.v. HM-PAO- Tc99m
Technika badania: SPECT (Single Photon Emission Computed Tomography)
Kamera obraca się dookoła głowy chorego. W rekonstrukcji uzyskujemy przekroje czołowe, strzałkowe i poprzeczne.
Dodatkowo w obrębie tych przekrojów można wyodrębnić obszary zainteresowania (ROI= Regions of Interest). I tak na przykład dla przekroju komorowego okolicę przedczołową, czołową środkową okołośrodkową, ciemieniową, ciemieniowo-potyliczną i potyliczną odpowiednio dla lewej i prawej strony mózgu.
Następnie można ocenić wskaźnik symetrii, co pozwala na półilościową, przybliżoną ocenę zliczeń. Dane te są pośrednio wskaźnikiem perfuzji dla każdego z przekrojów. Na scyntygramach większe gromadzeni się znacznika w rzucie istoty szarej= zwiększony przepływ krwi. Ogniska niedokrwienia =obszary osłabionego gromadzenia lub braku gromadzenia
Wskazania
Choroby naczyniowe mózgu (niedokrwienie, udar, zespół antyfosfolipidowy w przebiegu tocznia trzewnego)
Padaczka samoistna-umiejscowienie ogniska. W okresie między napadami przepływ krwi jest zmniejszony. W trakcie napadu wzrost wychwytu w ognisku.
Choroby otępienne- choroba Alzheimera (zmniejszony symetrycznie przepływ krwi w obu okolicach skroniowo-ciemieniowych) rozlana miażdżyca, encefalopatia podkorowa, afazja postępująca
Różnicowanie głębokiej śpiączki i zgonu (znacznie mniej obciążające niż angiografia rentgenowska)
Test z acetazolamidem- u chorych z TIA przemijające napady niedokrwienia-pozwala na ocenę rezerwy perfuzyjnej (odpowiedź naczyń mózgowych na hyperkapnię). Ma znaczenie dla kwalifikacji do leczenia operacyjnego.
Badania receptorowe
Grupa badań funkcjonalnych- część w trakcie badań naukowych, za pomocą radioaktywnych ligandów lub ich analogów
Używane radiofarmaceutyki pozwalają na uwidocznienie receptorów pre- i postsynaptycznych. Najczęściej jest to badanie receptorów D2 post synaptycznych za pomocą IBZM znakowanego jodem 123 w różnicowaniu choroby Parkinsona z innymi zespołami o zbliżonym obrazie
Inne układy receptorowe: benzodiazepinowy, serotonergiczny, cholinergiczny i opiatowy.
Badanie krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego-wyciek płynu mózgowo rdzeniowego do jamy nosowej.
W praktyce badanie jest wykonywane tylko w ujęciu ilościowej oceny wycieku płynu mózgowo rdzeniowego (porównanie aktywności z wacików umieszczonych w obu nozdrzach w stosunku do „tła” w surowicy krwi)
PET w neurologii
Ścisła lokalizacja ogniska padaczkowego przed leczeniem operacyjnym
Ocena wznowy procesu nowotworowego.
Określenie przyczyny otępienia
Badania układów receptorowych OUN- szczególnie ocena receptorów dopaminoergicznych w diagnozowaniu różnych schorzeń układu pozapiramidowego z zastosowaniem DOPA
Diagnostyka radioizotopowa zatorowości płucnej
Badanie na „cito”
Liczą się godziny od rozpoznania do badania, bo u 11% chorych umierających z powodu zatorowości płucnej umiera w ciągu pierwszej godziny.
Trzecia najczęstsza przyczyna zgonów z powodów sercowo naczyniowych (100 przypadków na 100.000 na rok)
Szerokie spektrum objawów -od skąpoobjawowych do dramatycznie manifestujących się klinicznie
Czynniki ryzyka: wiek, płeć (M>K), ciąża, połóg, antykoncepcja, HTZ, przebyte zabiegi operacyjne szczególnie jamy brzusznej i kończyn dolnych, choroba nowotworowa, palenie tytoniu, predyspozycja genetyczna, zakrzepowa choroby żył w wywiadzie, nadciśnienie tętnicze, podróże samolotem (szczególnie na dużych dystansach (economic class syndrom)
Możliwości diagnostyczne:
Ocena kliniczna,
Badanie EKG
Zdjęcie klatki piersiowej
Tomografia (Spiral CT)- czułość 100 %, specyficzność 96% dla masywnych zatorów- ok. 30 % zatorów jest subsegmentarnych!
D-Dimery (produkty rozpadu fibryny)
Radiofarmaceutyki:
Perfuzja płucnaTc:99m MAA (mikrosfery lub makro-agregaty albuminowe) o średnicy od 20-40 um, średnio od 60.000-250.000 cząsteczek. Dawka 80-150 MBq i.v, chory w pozycji leżącej.
Zostają one przejściowo unieruchomione w kapilarach płucnych= powstanie mikrozatorów w co 10.000 włośniczce. Badanie jest bezpieczne!
Badanie jest wykonane w 6 projekcjach: AP, PA, LB, PB, oba skosy tylne
Wentylacja : 133 Xe, 81m krypton, Tc- Technegas (cena!). Radiofarmaceutyk jest wdychany w układzie zamkniętym.
Tc-DPTA- aerozol - najczęściej stosowany w Polsce. Ale praktycznie i to badanie jest zastępowane aktualnym zdjęciem RTG klatki piersiowej z uwagi na warunki aparaturowe i cenowe.
Badanie wentylacyjne i perfuzyjne oparte są na zasadzie match/ mismatch= zgodność/ niezgodność
Angiografia płucna złotym standardem
Kryteria oceny scyntygraficznej ocenia się na podstawie PIOPED (Prospective Investigation of Pulmonary Embolism Diagnosis): - ocena prawdopodobieństwa zatorowości płucnej.
Na podstawie tak przeprowadzonych badań zatorowość płucna może być oceniona jako:
Wysoce prawdopodobna
Umiarkowanie prawdopodobna
Niskie prawdopodobieństwo
Bardzo niskie prawdopodobieństwo
Prawidłowy obraz
1. Przykładowe założenie dla rozpoznania wysokiego prawdopodobieństwa zatorowości płucnej wg PIOPED
- brak perfuzji w dwóch lub więcej segmentach płucnych przy prawidłowym skanie wentylacyjnym i prawidłowym obrazie rtg klatki piersiowej= mismatch (brak zgodności)
2. Reversed mismatch (odwrócony mismach)
wyklucza zatorowość płucną i jest typowy dla zapalenia płuc, niedodmy, COPD -nieprawidłowy obraz wentylacyjny przy prawidłowej perfuzji.
Typowy obraz zatoru płucnego w obrazie scyntygraficznym:
Charakterystyczny klinowy kształt, podstawą oparty na obwodzie- odzwierciedla segmentarną budowę anatomiczną płuc i odpowiada zajęciu gałęzi tętnicy płucnej- im bardziej proksymalnie tym większy ubytek Badanie jest bezpieczne, powtarzalne i dobrze nadaje się do monitorowania leczenia zatorowości.
Diagnostyka nerek-badania dynamiczne
Używamy związków szybko wychwytywanych i szybko wydalanych, co daje możliwość:
Oceny unaczynienia nerek
Funkcji miąższowej (wydzielniczej) ERPF lub GFR
Funkcji wydalniczej
Obecność refluksu moczowego i zalegania po mikcji
Radiofarmaceutyki :
Tc99m mercaptoacetyltriglycine-MAG3
Tc99m- EC- (ethylene dicysteine)- znaczniki kanalikowe
Tc 99m pentate (diethylenetriamine-pentaacetic acid) [DTPA]- znacznik kłębkowy
Wskazania
Ocena:
względnej (rozdzielczej) i bezwzględnej czynności miąższu
sprawności odpływu
klirensu
Różnicowanie uropatii i nefropatii zaporowej.
Rozpoznanie zablokowania odpływu.
Diagnostyka nadciśnienia angiotensynozależnego.
Przebieg badania Chory w pozycji leżącej, rzut p-a
Badanie polega na podaniu i.v. radiofarmaceutyku, który gromadzi się wybiórczo w nerkach i następnie przechodzi do moczu pierwotnego na poziomie kanalików lub/i kłębuszków nerkowych i następnie przechodzi do ukm
Badanie jest wykonywane w seriach, sekwencyjnie
Wynik badania jest przedstawiany za pomocą krzywych, które są odzwierciedleniem kinetyki znacznika
Fazy krzywej renograficznej: naczyniowa (ok. 40-60 sek), miąższowa(od 3-5 min. od podania rdf.) oraz wydalnicza. Łącznie badanie trwa ok. 20-25 min.
Metoda umożliwia ocenę symetrii ukrwienia, określenie efektywnego przepływu krwi przez każdą nerkę w ml/min (ERPF) i wielkości przesączania kłębkowego (GFR) w ml/min rozdzielnie dla każdej z nerek
Test z Captoprilem- naczyniowo nerkowa przyczyna nadciśnienia, test podstawowy i po podaniu 25-50 mg Captoprilu. Należy monitorować RR chorego w trakcie testu ponieważ może wyjątkowo dojść do zasłabnięcia
Prawidłowy renogram po podaniu Captoprilu przemawia przeciwko naczyniowo-nerkowemu pochodzeniu nadciśnienia tętniczego
Złoty standard to selektywna arteriografia nerkowa
Zalety- prostota metody, powtarzalność, brak istotnych przeciwskazań i znikome napromienienie osób badanych.
Jest to dobry test diagnostyczny pozwalający na przewidywanie korzystnego efektu operacji lub angioplastyki tętnicy nerkowej
Zwężenie tętnicy nerkowej i niedokrwienie nerki powoduje uruchomienie układu RAA zapewniając funkcję nerki (mimo niedokrwienia)
Podanie Captoprilu demaskuje ten mechanizm i następuje nagłe zmniejszenie ukrwienia nerki.
Na krzywych uwidacznia się to w postaci asymetrii przebiegu na niekorzyść niedokrwionej nerki w fazie fazie naczyniowej i wydzielniczej. Za znamienną uważa się różnicę o 10% w stosunku do badania wyjściowego.
Testy czynnościowe
Cysturetografia izotopowa pośrednia- test przesiewowy
Metoda nie wykrywa odpływu w stopniu I
Diagnostyka nerek-badanie statyczne
Ograniczone znaczenie dla lokalizacji (ektopia, nerka podkowiasta, brak nerki) wobec rozwoju innych technik obrazowych.
Diagnostyka zbliznowaceń w przebiegu pyelo-nephritis)- badania planarne i SPECT-głównie u dzieci
Ocena wydolności chorobowo zmienionej nerki o znacznie upośledzonej funkcji przed decyzją o ewentualnej nefrektomii (jeśli gromadzenie mniejsze niż 10 % całkowitego wychwytu w obu nerkach)
Radiofarmaceutyk: DMSA (kwas dimerkaptobursztynowy w kompleksie z Tc, podawany dożylnie.
Technika badania : badanie wykonuje się w czasie od 2-4 godz. od podania znacznika. W tym czasie radiofarmaceutyk. gromadzi się w komórkach kanalików bliższych nefronów. Wolne wydalanie radioznacznika do moczu.
Brak wychwytu= uszkodzenie funkcji tej części nefronu=„zimny” obszar
Projekcje P-A, skośne i ewent. A-P przy nietypowych położeniach
Ćwiczenie 3
Kliniczne zastosowanie medycyny nuklearnej
Dr n. med Maria H. Listewnik
1
2009-02-13