Zwalczanie terroryzmu a polskie prawo karne

PATRYK KUZIOR

Terroryzm, choć należy do najważniejszych problemów współczesnego świata, stanowiąc od dziesięcioleci realne zagrożenie nie tylko dla bezpieczeństwa poszczególnych państw, ale dla bezpieczeństwa w skali globalnej, to jego zwalczanie jak dotąd nie doczekało się wyczerpującej regulacji na gruncie prawa międzynarodowego.

Zgodnie z art. 1 Karty Narodów Zjednoczonych, celem ONZ jest „utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując w tym celu skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia wszelkich aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić lub załatwiać pokojowymi sposobami, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, spory albo sytuacje międzynarodowe, które mogą prowadzić do naruszenia pokoju". Wynika z tego, że walka z terroryzmem jest integralną częścią mandatu ONZ w zakresie zapewnienia globalnego bezpieczeństwa.

Na forum tej organizacji uczyniono dotychczas wiele w celu zwalczania terroryzmu oraz harmonizacji działań podejmowanych przez poszczególne państwa. Ten dorobek to liczne konwencje międzynarodowe:
- Konwencja o przestępstwach i innych bezprawnych aktach dokonanych na pokładzie samolotu z 1963 r.;
- Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi z 1970 r.;
- Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego z 1971 r.;
- Konwencja o zapobieganiu i karaniu za przestępstwa wobec osób korzystających z ochrony międzynarodowej z 1973 r.;
- Konwencja o zakazie brania zakładników z 1979 r.;
- Konwencja o ochronie materiałów nuklearnych z 1980 r.;
- Protokół o zwalczaniu bezprawnych aktów wobec lotnisk służących międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu z 1988 r.;
- Konwencja o przeciwdziałaniu bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej z 1988 r.;
- Protokół o zwalczaniu bezprawnych aktów przeciwko stałym platformom zlokalizowanym na szelfie kontynentalnym z 1988 r.;
- Konwencja o znakowaniu plastikowych substancji wybuchowych w celach ich detekcji z 1991 r.;
- Konwencja o zwalczaniu terrorystycznych zamachów bombowych z 1997 r.;
- Konwencja o zwalczaniu finansowania terroryzmu z 1999 r.
Ponadto w ramach Komitetu ad hoc, działającego na mocy rezolucji 51/210 z 1996 r., trwają prace nad sformułowaniem całościowej konwencji antyterrorystycznej.

Przełomowym momentem dla wypracowania możliwie szerokiego wachlarzu środków prawnych o randze prawa międzynarodowego był 11 września 2001 roku. Po zamachach w USA już 12 września 2001 Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła Rezolucję nr 1368, w której m.in. potępiła ataki terrorystyczne oraz wezwała wszystkie państwa do przyspieszenia wysiłków zmierzających do ratyfikacji przez poszczególne państwa odpowiednich konwencji antyterrorystycznych uchwalonych przez ONZ. Z punktu widzenia prawa donioślejsza jest jednak Rezolucja nr 1373 z 28 września 2001 r., która zobowiązuje państwa do pociągania do odpowiedzialności karnej osoby lub organizacje finansujące terroryzm, zamrożenia rachunków bankowych osób co do których istnieją uzasadnione podejrzenia, iż są zaangażowane w działalność terrorystyczną, powstrzymania się od udzielenia pomocy podmiotom lub osobom zaangażowanym w działalność terrorystyczną, dzielenia się informacjami dotyczącymi działalności terrorystycznej z innymi państwami[1].

Polska jest stroną wymienionych wyżej konwencji i w związku z tym jest związana ich postanowieniami. Pamiętać bowiem należy, że w myśl art. 9 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku „Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego”, zaś zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy zasadniczej ratyfikowane umowy międzynarodowe są w Polsce źródłami powszechnie obowiązującego prawa.
Postanowienia powołanych wyżej konwencji międzynarodowych mają jednak taki charakter, że co do zasady nie mogą być stosowane bezpośrednio i zobowiązują państwa - strony do podjęcia stosownych działań na rzecz harmonizacji prawa, czy też wprowadzenia do wewnętrznego porządku prawnego stosownych rozwiązań. Polska od wielu lat sukcesywnie wprowadza odpowiednie regulacje do krajowego porządku prawnego w celu wypełnienia zobowiązań, wynikających z podpisanych konwencji.

W związku z tym, iż od 1 maja 2004 roku Polska jest pełnoprawnym członkiem Wspólnot Europejskich, istotne znaczenie dla stanu naszego prawa w zakresie zwalczania terroryzmu ma dorobek prawny Wspólnot.

Jak pisze Hanna Maroń „ zagrożenie ze strony międzynarodowego terroryzmu oraz handlu narkotykami spowodowało, że w 1975 r. ministrowie spraw wewnętrznych ówczesnej dziewiątki spotkali się w Rzymie w celu ustalenia wspólnej taktyki zwalczania wymienionych zagrożeń. Współpraca objęła więc sferę policyjną.[2]” Owocem tego spotkania było utworzenie nieformalnej grupy TREVI[3] . Mimo pewnych sukcesów programu TREVI nowa jakość w dziedzinie współpracy w zakresie zwalczania terroryzmu na forum Wspólnot Europejskich nastała dopiero wraz z odpisaniem Traktatu z Maastricht w lutym 1992 roku. Traktat ten ustanowił tzw. III filar Wspólnot Europejskich - współpracę w obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. III filar miał formę międzyrządową, bez wiążącej mocy prawnej. Wszystkie decyzje musiały być podejmowane jednogłośnie a jako forma działania przewidziany był tradycyjny instrument prawny umowy międzynarodowej. W zakresie III filaru znalazła się m. in.: współpraca policji w celach prewencyjnych i walki z terroryzmem.

Reforma III filaru nastąpiła z chwilą wejścia w życie postanowień Traktatu Amsterdamskiego, który określił go jako „współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych”. Zgodnie z treścią Traktatu o Unii Europejskiej „celem Unii jest zapewnienie obywatelom wysokiego poziomu bezpieczeństwa w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez opracowywanie wspólnych działań Państw Członkowskich w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych oraz poprzez zapobieganie i zwalczanie rasizmu i ksenofobii”[4]. Traktat Amsterdamski dokładniej określił cele współpracy, zaś jedną z płaszczyzn współpracy stało się zbliżanie zasad prawa karnego, w szczególności zharmonizowania znamion przestępstw oraz ustalenie dolnej granicy wymiaru kary w odniesieniu m. in. do terroryzmu.

Istotną zmianą, jaka zaszła w wyniku podpisania Traktatu Amsterdamskiego było wprowadzenie nowych instrumentów prawnych w zakresie III filaru - decyzji ramowych i decyzji w sprawach pozostałych.

Decyzje ramowe to odpowiedniki dyrektyw. Wiążą one pod względem celu, który ma zostać przy ich pomocy osiągnięty, pozostawiając państwom pełną swobodę co do sposobu ich implementacji do krajowego porządku prawnego. Decyzje ramowe mają służyć przy tym harmonizacji prawa, zaś decyzje w sprawach pozostałych wydawane są dla urzeczywistnienia pozostałych działań podejmowanych dla realizacji celów III filaru. Właśnie w celu harmonizacji przepisów w zakresie zwalczania terroryzmu w państwach członkowskich UE wydano w 2002 roku Decyzję ramową, która zostanie jeszcze szerzej omówiona.

Prawne instrumenty służące zapobieganiu i zwalczaniu terroryzmu mają różny charakter: część z nich należy do sfery prawa administracyjnego, znakomita większość do sfery prawa karnego. Akty prawne z zakresu prawa administracyjnego to chociażby ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o cudzoziemcach[5], czy ustawy regulujące ustrój, kompetencje i zadania służb powołanych do zapobiegania i zwalczania terroryzmu. Sfera prawa karnego to zaś nie tylko przepisy Kodeksu karnego, lecz także innych ustaw.

Jednym z najważniejszych postulatów w zakresie walki z terroryzmem, które zostały zrealizowane w ostatnim czasie dzięki zmianom w polskim prawie, było stworzenie prawnych mechanizmów zapobiegania finansowania terroryzmu. Nowelą z 27 września 2002 roku[6] zmieniono ustawę z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł[7]. Tym samym akt ten znajduje swe zastosowanie nie tylko do procederu „prania pieniędzy” ale także do zapobiegania finansowania terroryzmu. Ustawa, która aktualnie nosi tytuł: o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowania terroryzmu, ustanowiła organy właściwe w sprawach zapobiegania „prania pieniędzy” i finansowania terroryzmu. Są to minister finansów i powołany na jego wniosek przez Prezesa Rady Ministrów Generalny Inspektor Informacji Finansowej w randze podsekretarza stanu. Ten ostatni swoje zadania wykonuje przy pomocy wyodrębnionej w strukturze Ministerstwa Finansów jednostki organizacyjnej.

Do zadań Generalnego Inspektora należy uzyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie informacji, jakie uzyskał, i podejmowanie na ich podstawie działań zapobiegających „praniu pieniędzy” i finansowaniu terroryzmu. Art. 4 ustawy przykładowo wymienia takie działania jak:
- badanie przebiegu transakcji, o których Generalny Inspektor został powiadomiony na zasadach określonych w ustawie;
- przeprowadzanie procedury wstrzymania transakcji lub blokady rachunku;
- przekazywanie instytucjom obowiązanym informacji o podmiotach, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mają one związek z popełnianiem aktów terrorystycznych;
- opracowywanie i przekazywanie uprawnionym organom dokumentów uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa;
- inicjowanie i podejmowanie innych działań obejmujących przeciwdziałanie wykorzystywaniu polskiego systemu finansowego do legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, w tym szkolenie pracowników instytucji obowiązanych w zakresie zadań nałożonych na te instytucje;
- sprawowanie kontroli przestrzegania przepisów ustawy;
- współpraca z zagranicznymi instytucjami zajmującymi się zapobieganiem wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł lub przeciwdziałaniem finansowaniu terroryzmu.

Na podstawie ustawy obowiązkowi rejestracji przez instytucję finansową podlegają trojakiego rodzaju transakcje:
- gdy ich wartość przekracza 15 000 euro[8] przy operacji pojedynczej;
- w ramach kilku operacji, gdy pojedyncze operacje wprawdzie nie przekraczają powyższej kwoty, ale okoliczności wskazują, że są ze sobą powiązane;
- bez względu na wartość transakcji, gdy okoliczności jej dokonania wskazują, że środki mogą pochodzić z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.
Na podstawie art. 8 transakcje podlegają ewidencjonowaniu w specjalnym rejestrze, który przechowywany jest przez okres 5 lat. Prócz rejestrowania transakcji instytucje, w których dokonuje się operacji finansowych, dokonują identyfikacji swoich klientów w każdym przypadku złożenia pisemnej, ustnej lub elektronicznej dyspozycji (zlecenia).

Nowelizacja wspomniana powyżej wprowadziła do ustawy z 16 listopada 2000 r. pojęcie aktu terrorystycznego. Zgodnie z art. 2 pkt 7 rozumie się przez to przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne, przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu oraz przestępstwa określone w art. 134[9] i 136[10] Kodeksu karnego.

Art. 16a ustawy stanowi, iż Generalny Inspektor na podstawie posiadanych informacji, przekazuje instytucji zobowiązanej[11] informacje o podmiotach, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mają one związek z popełnianiem aktu terrorystycznego. Instytucja obowiązana z kolei niezwłocznie informuje Generalnego Inspektora o prowadzeniu rachunku na rzecz podmiotu, co do którego zachodzi owe uzasadnione podejrzenie oraz o transakcjach, w których taki podmiot występuje jako strona. W przypadku uzyskania informacji, o których mowa powyżej Generalny Inspektor może przekazać instytucji obowiązanej pisemne żądanie blokady rachunku. Równocześnie Generalny Inspektor zawiadamia właściwego prokuratora o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i przekazuje mu informacje i dokumenty dotyczące blokowanego rachunku. Prokurator może postanowieniem dokonać blokady rachunku na czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż 3 miesiące od otrzymania tego zawiadomienia. Czas trwania wstrzymania transakcji nie może przekroczyć trzech miesięcy. W tym czasie musi nastąpić ustalenie osoby podejrzanej, postawienie jej zarzutu popełnienia przestępstwa.

Gromadzone przez Generalnego Inspektora informacje mogą być przekazywane prokuratorom na potrzeby postępowania karnego. Podobne informacje mogą otrzymywać także sądy w fazie postępowania sądowego. Prokurator może żądać, w celu sprawdzenia danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie, o którym mowa w art. 2 pkt 7 ustawy, od Generalnego Inspektora udostępnienia informacji chronionych prawem, w tym objętych tajemnicą bankową lub ubezpieczeniową, także w postępowaniu sprawdzającym prowadzonym na podstawie art. 307 Kodeksu postępowania karnego.

W celu zabezpieczenia wykonania przepisów ustawy penalizuje ona pewne zachowania. I tak, czynem zabronionym jest niedopełnienie podstawowych obowiązków wynikających z ustawy, a spoczywających na instytucji zobowiązanej, jak: rejestracji transakcji lub przechowywania rejestrów transakcji, identyfikacji klientów lub przechowywania informacji objętych identyfikacją, zawiadomienia o transakcji i wstrzymywania transakcji zarządzonej przez Generalnego Inspektora[12]. Karalne jest także ujawnienie informacji gromadzonych na podstawie ustawy osobom nieuprawnionym lub osobom, których transakcja dotyczy, albo wykorzystanie tych informacji w sposób niezgodny z przepisami ustawy[13]. Art. 36 penalizuje zaś odmowę przekazania Generalnemu Inspektorowi innych dokumentów transakcji oraz przekazania mu umyślnie nieprawdziwych danych lub zatajenie prawdziwych danych związanych z obowiązkami wynikającymi z ustawy. Oba te przestępstwa zagrożone są karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W wypadku, gdy czynami tymi wyrządzono istotną szkodę, sprawca popełnia przestępstwo kwalifikowane zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Podmiotem tych przestępstw będą pracownicy lub osoby działające w imieniu lub w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, będącej instytucją obowiązaną.

Terroryzm jest pojęciem politycznym i do niedawna nie był on obecny w polskim prawie w formie definicji legalnej. Za definicję taką trudno uznać przepis art. 2 pkt 7 omówionej powyżej ustawy, bowiem określa on akt terrorystyczny jedynie poprzez zamknięty katalog przestępstw stypizowanych w przepisach Kodeksu karnego. Nowelizacją Kodeksu karnego z 16 kwietnia 2004 roku[14] wprowadzono po raz pierwszy do polskiego prawa legalną definicję czynu terrorystycznego. Celem wspomnianej nowelizacji było dostosowanie polskiego prawa do wymagań instrumentów prawnych Unii Europejskiej, przyjętych w latach 2001 - 2002, w ramach tzw. „nowego acquis”[15].

Decyzja ramowa z 13 czerwca 2002 roku o zwalczaniu terroryzmu zobowiązuje państwa członkowskie UE do przyjęcia jednolitej definicji przestępstwa o charakterze terrorystycznym. Konsekwencją uznania, że dany czyn ma charakter terrorystyczny jest zaostrzenie wymiaru kary. Art. 5 ust. 2 powołanej Decyzji ramowej expressis verbis nakazuje wprowadzenie wyższych ustawowych zagrożeń za przestępstwo o charakterze terrorystycznym, niż przewidziane za analogiczne przestępstwa, ale nie mające takiego charakteru. Definicja przestępstwa o charakterze terrorystycznym określona w art. 1 Decyzji ramowej skonstruowana jest z dwóch elementów: pierwszy określa alternatywnie trzy cele działania sprawcy, drugi - katalog przestępstw, które, jeśli zostaną popełnione w jednym z trzech wymienionych celów, mają być uznane za posiadające charakter terrorystyczny.

Wypełnieniem wymagań zakreślonych przez Decyzję ramową było wprowadzenie do Kodeksu karnego przepisu art. 115 § 20, który stanowi, że: „Przestępstwem o charakterze terrorystycznym jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat, popełniony w celu:
1) poważnego zastraszenia wielu osób,
2) zmuszenia organu władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności,
3) wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej Polskiej, innego państwa lub organizacji międzynarodowej - a także groźba popełnienia takiego czynu.”
Zważyć należy, że przepis ten obejmuje jedynie element celu działania sprawcy, wpisywanie bowiem do definicji katalogu przestępstw z art. 1 Decyzji ramowej, zdaniem ustawodawcy, nie było ani możliwe ani konieczne[16]. Katalog czynów o charakterze terrorystycznym ograniczono wyłącznie do czynów najpoważniejszych, takich, których górna granica ustawowego zagrożenia karą wynosi co najmniej 5 lat.

Zaistnienie dodatkowego znamiona - popełnienie przestępstwa w jednym z wymienionych powyżej celu - skutkować będzie uznaniem, że dane przestępstwo będzie miało charakter czynu terrorystycznego. Przykładowo więc, jeśli sprawca przestępstwa uprowadzenia statku - przestępstwa z art. 166 § 1 Kodeksu karnego - działał będzie na przykład w celu zmuszenia organu władzy publicznej RP lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności, będziemy mieli do czynienia z uprowadzeniem statku lecz zakwalifikowanym jako czyn terrorystyczny.

Przewidziany w Decyzji ramowej wymóg zaostrzenia kary za przestępstwo o charakterze terrorystycznym został spełniony poprzez zmianę treści art. 65 Kodeksu karnego, który obecnie stanowi, iż: „Przepisy dotyczące wymiaru kary, środków karnych oraz środków związanych z poddaniem sprawcy próbie, przewidziane wobec sprawcy określonego w art. 64 § 2, stosuje się także do sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym.” Tym samym sprawca takiego czynu odpowiada tak jak w warunkach recydywy i sąd wymierza takiemu sprawcy karę w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Konsekwencją implementacji postanowień Decyzji ramowej była także konieczność przekonstruowania przepisu penalizującego udział w zorganizowanej grupie przestępczej. Wprawdzie nic nie stało na przeszkodzie, by udział czy kierowanie grupą terrorystyczną kwalifikowane było z art. 258 Kodeksu karnego o dotychczasowej treści, gdyż polska definicja zorganizowanej grupy przestępczej jest zasadniczo zgodna z wymaganiami Decyzji ramowej, lecz prawo wspólnotowe w tym zakresie zakreśliło ściśle wymagania, jeśli chodzi o maksymalne zagrożenie ustawowe. Tak więc nowelizacją z kwietnia 2004 r. art. 258 Kodeksu karnego uzyskał następujące brzmienie: „Art. 258 § 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli grupa albo związek określone w § 1 ma charakter zbrojny albo mają na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Kto grupę albo związek określone w § 1 w tym mające charakter zbrojny zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Kto grupę albo związek mające na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym zakłada lub taką grupą lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.”

Wspomnieć należy także, że przywołana wielokrotnie Decyzja ramowa nałożyła wymóg, by każde przestępstwo o charakterze terrorystycznym mogło stanowić podstawę nałożenia sankcji na osobę prawną - o ile spełnione są przesłanki określone w art. 7 Decyzji ramowej. Przesłanki te pokrywają się z przesłankami określonymi w art. 3 ustawy z dnia 28 października 2002 roku o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. Nr 197, poz. 1661 z późn. zm.)[17]. I w tym wypadku sposób określenia katalogu przestępstw, za które podmiot zbiorowy może ponosić karę jest odmienny. Dla pełnej implementacji Decyzji ramowej wydawało się jedynie niezbędne wprowadzenie do art. 16 ww. ustawy nowej kategorii przestępstw - przestępstw o charakterze terrorystycznym[18]. Tym samym do przepisu, który stanowi, że „podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności na podstawie ustawy, jeżeli osoba, o której mowa w art. 3, popełniła przestępstwo: (...)” dodano w punkcie 12 kategorię - przestępstwo o charakterze terrorystycznym.

Podsumowując niniejsze rozważania stwierdzić należy, że w zakresie zwalczania zjawiska terroryzmu polskie prawo karne zostało w ostatnim okresie poważnie zmienione i uzupełnione. Zmiany te miały na celu dostosowanie naszego ustawodawstwa do standardów europejskich i międzynarodowych i polegały w zasadzie na implementacji przepisów unijnych. Obecnie stan polskiego prawa w zakresie zwalczania terroryzmu uznać należy za zadawalający i zasadniczo zgodny ze standardami międzynarodowymi.

Mgr Patryk Kuzior jest doktorantem w w Katedrze Prawa Karnego i Kryminologii Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, zajmuje się w szczególności problematyką przestępczości
zorganizowanej i jej zwalczania.

Tekst jest częścią projektu Dolnośląskiego Ośrodka Studiów Strategicznych

________________________

1) Źródło: UNIC Warsaw - UN Action Against Terrorism.
2) H. Maroń: „Integracja europejska a prawo karne”, Toruń 2003, str. 12.
3) Terrorisme, Radicalisme, Extrémisme, Violence Internationale.
4) Art. 29 Traktatu o Unii Europejskiej.
5) Dz. U. Nr 128, poz. 1175.
6) Ustawa z dnia 27 września o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł. (Dz. U. z 2002 r. Nr 180 poz. 1500).
7) Aktualny tekst ustawy znajduje się w Dzienniku Ustaw z 2003 r. Nr 152, poz. 1505.
8) Wysokość ta została ustalona przez art. 1 pkt 7 lit. a ustawy z dnia 27 września 2002 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł (Dz. U. Nr 180, poz. 1500); weszła w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. Przed 1 stycznia 2004 r. wartość ta wynosiła 10 000 euro.
9) Zamach na życie Prezydenta RP.
10) Czynna napaść na głowę obcego państwa.
11) Instytucje zobowiązane to wg ustawy: banki, oddziały banków zagranicznych, instytucje pieniądza elektronicznego, oddziały zagranicznych instytucji pieniądza elektronicznego oraz agentów rozliczeniowych, prowadzących działalność na podstawie ustawy z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. Nr 169, poz. 1385), domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską i inne podmioty niebędące bankiem prowadzące działalność maklerską na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447 i Nr 240, poz. 2055 oraz z 2003 r. Nr 50, poz. 424, Nr 84, poz. 774 i Nr 124, poz. 1151), Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. w zakresie, w jakim prowadzi rachunki papierów wartościowych, podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach, zakłady ubezpieczeń, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej Poczta Polska, notariuszy w zakresie czynności notarialnych, dotyczących obrotu wartościami majątkowymi, podmioty prowadzące działalność kantorową, przedsiębiorców prowadzących: domy aukcyjne, antykwariaty, działalność leasingową i factoringową, działalność w zakresie: obrotu metalami i kamieniami szlachetnymi i półszlachetnymi, sprzedaży komisowej, udzielania pożyczek pod zastaw (lombardy) lub pośrednictwa w obrocie nieruchomościami;
12) Art. 35 ust. 1.
13) Art. 35 ust. 2.
14) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 93, poz. 889).
15) Z uzasadnienia do Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 8 stycznia 2004 r. - Druk sejmowy nr 2407, str. 11.
16) Zob. Uzasadnienie do Rządowego projektu... - str. 12.
17) Art. 3. Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności za czyn zabroniony, którym jest zachowanie osoby fizycznej:
1) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,
2) dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1,
3) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1,
4) będącej przedsiębiorcą
- jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.
18) Zob. Uzasadnienie do Rządowego projektu... - str. 14.

---