1. O stanowisku MEDUM
Medum leży po zachodniej stronie Nilu, w miejscu gdzie rzeka tworzy deltę, ok. 48 km na południe od Memfis. Jest najdalej wysuniętą na południe miejscowością w nekropoli memfickiej. W jej obrębie znajduje się piramida faraona Snofru oraz towarzyszący jej królewski cmentarz z okresu przejścia z III do IV Dynastii, z przykładami wczesnych, niezwykle znaczących, kamiennych konstrukcji. Dzisiejsza nazwa „Medum” pochodzi od pobliskiej arabskiej wioski.
Gaston Maspero w roku 1882 jako pierwszy archeolog dostał się do wnętrza piramidy, jednak wiedzę na temat budowania tej piramidy posiadamy dzięki Sir Williamowi Flindersowi Petrie'emu, który prowadził tu wykopaliska w 1891r. Zdołał trafnie opisać, w jaki sposób piramida została wzniesiona, mógł to jednak określić jedynie na podstawie oględzin budowli z zewnątrz. Dlatego też nie był w stanie stwierdzić, co kryje rdzeń piramidy. Jego asystent G.A. Wainwright w latach 1910-1912 przebił przez piramidę tunel, zaczynając od podstawy od strony wschodniej i doszedł prawie do komory grobowej. Dzięki niemu przebadano znane już osiem warstw oraz odkryto kolejne dwie o niepewnej genezie. Kontynuatorami badań w tych rejonach byli m. in. Ludwig Burchardt oraz Alan Rowe.
2. Piramida Snofru
Pierwszym władcą IV Dynastii był król Snofru, który kazał wznieść dla siebie aż trzy piramidy. Istnieją wątpliwości, czy piramida w Medum w całości była jego dziełem, czy też zapoczątkowano jej budowę za jego poprzednika faraona Huny…….
Za ta teorią przemawia fakt, że wysiłek inwestycyjny wiążący się z wzniesieniem trzech piramid grobowych o łącznej masie kamienia przekraczających 9 mln ton wymagałoby ogromnego zaplecza technicznego i ogromnej siły roboczej, w wymiarze nieosiągalnym dla jednego władcy w czasach Starego Państwa. Jak dotąd nie odnaleziono żadnej inskrypcji zawierającej imię budowniczego piramidy.Za to przybywający tu w czasach XVIII Dynastii pielgrzymi pozostawili na ścianach przedsionka i pomieszczeń w świątyni grobowej pewną liczbę grafiti, świadczących o tym, że w tamtym czasie piramida była uznawana za dzieło króla Snofru, pierwszego władcę IV Dynastii.
Podobnie jak grobowiec Dżesera w Saqqara, piramida w Medum była kilka razy przebudowywana zanim osiągnęła ostateczny kształt.
W początkowej formie przypominała mastabę o kwadratowej podstawie lub też małą piramidkę schodkową o siedmiu stopniach (faza E1). Przed zakończeniem jej została powiększona do ośmiu stopni (faza E2), długość bazy wynosiła 20,75m, wysokość 85m. Centrum piramidy wypełniała konstrukcja podobna do wieży, mająca pochyłe ściany i będąca rdzeniem piramidy.
Rdzeń ten obudowano ze wszystkich stron kolejno sześcioma grubymi warstwami, z których każda była niższa od poprzedniej i których grzbiety tworzyły pozostałe stopnie. Wszystkie warstwy były nachylone pod kątem 75°. Masyw każdej z nich został skonstruowany z lokalnego kamienia i otrzymał pełne oblicowanie warstwą wapienia z Tura. Po ukończeniu tej siedmiostopniowej piramidy zaczęto ją powiększać i przerabiać w piramidę o ośmiu stopniach. Każdy z nowych stopni został zbudowany nieco powyżej niż odpowiadający mu stopień w wersji pierwotnej. Dla wzmocnienia konstrukcji niekiedy tworzono podwójną warstwę kamienia. Dotychczasowa platforma na szczycie piramidy została zamieniona w stopień siódmy i zyskała jeszcze jeden, w sten sposób zwiększyła swoja wysokość o ok. 13,5 m.
Z powodów trudnych dziś do ustalenia załamania stopni wypełniono litym wątkiem miejscowego kamienia, a całą konstrukcję pokryto gładkim oblicowaniem wapienia z Tura. W ten sposób piramida w Medum została przekształcona w piramidę właściwą z punktu widzenia geometrii.
Istotną cechą tej budowli jest to, że nie została posadowiona na skale macierzystej, lecz na specjalnie przygotowanej platformie z kamieni, podsypanej od dołu ubitym piaskiem dla niwelacji podłoża.
Wejście do piramidy niezależnie od jej przeobrażeń znajdowało się zawsze po północnej stronie, w zewnętrznym oblicowaniu nieco ponad najniższym stopniem. Od wejścia prowadził do wnętrza korytarz opadający pod kątem 28°. Początkowo przebijał się przez masyw piramidy następnie przez skałę podłoża. Pod poziomem gruntu korytarz biegnie poziomo, tam znajdują się dwie nisze, możliwe że były miejscem przechowywania kamiennych bloków do zasunięcia komory po pogrzebie. W samym końcu korytarza w suficie widnieje otwór pionowego szybu biegnącego do podłogi właściwej komory grobowej. Dolna część komory jest wykuta w skale macierzystej, resztę natomiast tworzy masyw części naziemnej. Je wymiary to 5,9m ×2,6m, a wyskośc przeszło 5m.Ściany oraz posadzka wyłożone zostały z białego wapienia. Nakryta została stropem wspornikowym po raz pierwszy użytym w architekturze kamiennej -strop składał się z siedmiu stopni, stopniowo wysuwanych ku górze, aż do spotkania z blokami wysuwającymi od strony przeciwległej. Wcześniej stosowano sklepienie wspornikowe z wykorzystaniem cegły, a nie z ciosów kamiennych. Tego rodzaju strop po przycięciu wystających krawędzi bloków tworzy tzw. fałszywe sklepienie.
3.Kompleks Piramidy Snofru
Wokół Piramidy w Medum wzniesiono po raz pierwszy pełny i obowiązujący przez całe Stare Państwo zestaw budowli kultu grobowego.
Na skraju pustyni, w pobliżu ujścia kanału Nilowego umieszczano tzw. Dolną Świątynię, z której szeroka aleja procesyjna obrzeżona murami wiodła do górnej -
Właściwej Świątyni - zbudowanej przed wschodnią elewacją piramidy. Jest to budynek na planie kwadratu o boku dł. 10m, wys. 2,74m, wzniesiony w całości z wapienia z Tura. Właściwe pomieszczenie świątyni poprzedzają dwa przedsionki. Ściany są pozbawione jakichkolwiek dekoracji, a jedynym otworem wpuszczającym światło są drzwi wejściowe.
Przy murze kultowym otaczającym piramidę wznosiła się mała piramidka tzw. satelitarna, również otoczona własnym murem. Sprawa ich przeznaczenia nie została określona jednoznacznie. Polski badacz Wiesław Koziński wysunął hipotezę, że mogły stanowić modele budowlane wielkich piramid, stąd przy piramidach, które podlegały zmianom w projektach znajduje się więcej takich piramidek. Po zakończeniu budowy niepotrzebne już modele mogły pełnić jakąś funkcję związaną z kultem zmarłego.
Kolejną budowlą towarzyszącą znajdująca się w obrębie muru piramidy właściwej w części północnej była mastaba, która zniknęła niemal bez śladu.
Po środku dziedzińca na wprost drzwi wychodzących z pomieszczenia świątynnego, znajdował się niski wapienny ołtarz ofiarny
Po obu stronach ołtarza wznoszą się dwie monolityczne płyty, o zaokrąglonych zakończeniach, ustawionych na prostokątnych bazach. Nie umieszczono na nich żadnych inskrypcji, lecz ich kształt dowodzi, że były to stele nagrobne na których zazwyczaj figurują imiona i tytuły zmarłego króla. Jest to jeden z dowodów na to, że budowla ta nie stała się pochówkiem króla.
4.Cmentarz dostojników królewskich
Istotną królewską mastabą jest mastaba 17 leżąca po północno-wschodniej stronie piramidy, jej wymiary to 52×105m u podstawy. Stworzona z pokrywy wykonanej z kamienia lokalnego, a całość zapełniona rumowiskiem sklanym. Obszar kultowy mastaby niezwykle szeroki zajmuje 13,5m w przekroju, lecz do dziś niewiele z niego pozostało. Imie właściciela nie jest znane, lecz domyślamy się, że musiał pełnić zaszczytną role na dworze faraona Snofru. Prawdopodobnie zmarł przedwcześnie i wejście do kompleksu grobowego nie zostało wybudowane, jego pochówek w niedokończonej komorze został prawdopodobnie umieszczony przez dach. We wnęce komory grobowej w1917 Sir William Flinders Petrie odkrył granitowy sarkofag, niestety już bez wyposażenia grobowego, prawdopodobnie skradzionego przez rabusiów.
Mastaba Rahotepa (wielkiego kapłana z Heliopolis i Syna Snofru) i jego żony Nofret odkryta w 1871r. przez Auguste'a Mariette'a. W środku odnalazł on dwa posągi przedstawiające Rahotepa z małżonką. Zostały opracowane oddzielnie, lecz tworzą całość. siedzisko z wysokim zapleczem i prostokątnym cokołem podobne jest do hieroglifu oznaczającego tron. Na posągach zachowała się prawie całkowicie pierwotna polichromia. Jest to dobry przykład kanonicznego zróżnicowania płci kolorem skóry, brązowy dla mężczyzn, a żółty dla kobiet. Żywy wyraz podkreślają inkrustowane oczy z białego kwarcu i przezroczystego kryształu górskiego. Rahotep trzyma prawą rękę na piersi, a lewą opiera na lewej nodze. Obie dłonie ma zamknięte. Nosi krótką, czarną perukę. Bardzo realistyczne rysy twarzy. Nos bardzo plastyczny. Szyję zdobi łańcuszek z wisiorkiem. Tytuły widniejące na oparciu: „syn króla z jego ciała”; „kapłan Re w Heliopolis, nadzorca prac budowlanych i nadzorca wypraw”. Nofret przedstawiona ze skrzyżowanymi rękami, owinięta płaszczem, ubrana w ciasną tunikę, która uwidacznia kształty. Na szyi - naszyjnik USEK - z wisiorami złożonymi z taśm. Nosi ciężką czarną perukę. Jest to duży krok w stronę realizmu, również dzięki stosunkowo swobodnemu układowi ciał.
(Mastaba16)Mastaba wezyra Nefermata (syna Snofru) i jego żony Atet została okryta w 1871r. przez Auguste'a Mariette'a. Zawiera dwie osobne komory grobowe małżonków, oraz dwie kaplice. To z nich pochodzą słynne „Gęsi z Medum”, a dokładniej stanowią dekorację ścienną korytarza wiodącego do kaplicy Atet. Zostały wykonane w technice tempery, użyto barwników pochodzenia naturalnego, a spoiwo przypomina gumę lub białko jajaka. układ ptaków Świadomie unika symetrii typowej dla sztuki Egiptu, zwłaszcza w Starym Państwie. Prawdopodobnie może uchodzić za przykład pisma - trzy gęsi jako symbol mnogości. W mastabie Nefermaata znajdował się również fragment ściany z dekoracją inkrustowaną. Jest to świadectwo eksperymentów z nowymi i bardzo wyrafinowanymi technikami. Postacie zostały wyryte w wapieniu i następnie wypełnione barwną masą. Niestety masa po wyschnięciu miała tendencję do wypadania. W górnym pasie: mężczyzna przykucnięty czai się by zaatakować lamparta. Dolny pas: polowanie na ptaki wodne za pomocą sieci. Celem przedstawiania scen z życia codziennego na ścianach grobowców osób prywatnych miał zapewnić zmarłemu ten sam status, jakim cieszył się za życia.
5.Wnioski
Fakt, że najbliższe otoczenie króla Snofru kazało się pochować w rejonie piramidy w Medum, świadczy o tym ,że za ich życia Snofru również zamierzał spocząć w tej miejscowości. Nie jest pewne jakie przyczyny zdecydowały, że nie został tam pochowany.