Mały obieg krwi (płucny)

Rozpoczyna się w prawej komorze serca, skąd krew przepompowywana jest do

pnia płucnego, który rozgałęzia się na tętnice płucna lewą i prawą. Jest to krew pozbawiona tlenu (która spływa do prawej komory z prawego przedsionka serca). Tętnice płucne rozgałęziają się na coraz to drobniejsze tętniczki, które tworzą się naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne. W pęcherzykach płucnych następuje wymiana gazowa (pobieranie tlenu, oddawanie dwutlenku węgla). Z kolei naczynia włosowate łączą się w coraz większe gałązki z których powstają 4 żyły płucne. Prowadzą one krew natlenioną do lewego przedsionka serca. Mały obieg krwi zamyka się (droga krwi z prawej komory przez płuca do lewego przedsionka serca).

Zadaniem małego obiegu krwi jest dostarczenie do płuc krwi ubogiej w tlen w celu jej natlenienia.

W krążeniu obwodowym na uwagę zasługuje tzw. Krążenie wrotne, w którym krew pochodząca z jelit zbierana jest przez pień żylni żyła wrotną. Żyła ta dochodzi do wątroby, gdzie rozgałęzia się na siatkę naczyń włosowatych. Odprowadza ona do wątroby składniki pokarmowe, które wątroba przetwarza i magazynuje. Po przepłynięciu przez wątrobę krew żyłami wątrobowymi odprowadzana jest do żyły głównej dolnej.

Duży obieg krwi (krążenie obwodowe)

Rozpoczyna się w lewej komorze serca, skąd krew z tlenem wypływa aortą (najgrubsza tętnica, około25 mm średnicy). Od aorty odchodzą odgałęzienia, które też się rozgałęziają na tętnice o coraz mniejszych średnicach. Najmniejsze z nich to naczynia włosowate oplatające wszystkie tkanki organizmu. W nich dokonuje się wymiana substancji. Po przejściu przez dany narząd naczynia włosowate łączą się w naczynia o coraz większej średnicy, noszące nazwę żył. Żyły tworzą coraz większe naczynia. Do prawego przedsionka serca uchodzą: żyła główna górna(odprowadzająca krew z kończyn górnych i głowy) oraz żyła główna dolna, odprowadzająca krew z pozostałych części ciała. Zamyka się duży obieg krwi (droga krwi z lewej komory serca, przez tkanki ciała do prawego przedsionka serca).

Homeostaza - zdolność organizmu do zachowania równowagi podstawowych parametrów biologicznych, dzięki sprawnej czynności układów regulacyjnych: ciepłotę ciała, ciśnienie krwi, osmolarność, pH i objętość płynów ustrojowych, stężenia różnych składników chemicznych np. utrzymanie stałego poziomu stężenia glukozy we krwi.

Mikroglej - komórki nieneuronalne centralnego układu nerwowego, tkankowo specyficzne, rezydentne makrofagi kontrolujące homeostazę i biorące udział w odpowiedzi immunologicznej.

Neuron, komórka nerwowa, neurocyt, razem ze swoimi wypustkami - dendrytami, których jest zazwyczaj więcej niż jeden i zawsze jednym neurytem (aksonem), przystosowana do przewodzenia i przetwarzania, a także wytwarzania bodźców nerwowych.

Charakteryzuje się tym, że przewodzi bodźce zawsze w jednym kierunku od dendrytów do ciała komórki (perikarionu) i z komórki dalej przez neuryt (wypustkę osiową).

Osłonka (komórki) Schwanna - Komórka tworzy wzdłuż aksonów osłonkę mielinową (neurolemę lub neurolemmę). Osłonka ta spełnia funkcję ochronną dla aksonu, ale przede wszystkim zwiększa tempo przewodzenia impulsów nerwowych (dzięki przewężeniom Ranviera). Osłonka Schwanna powstaje przez owinięcie się protoplazmy komórki wokół włókien. Jedna osłonka pokrywa kilka z nich.

Węzeł Ranviera, miejsce przerwy w osłonce mielinowej aksonu; → lemocyty lub wypustki → oligodendrocytów tworzące osłonki mielinowe wzdłuż aksonu nie przylegają ściśle do siebie i pozostają między nimi ok. 2 ľm przerwy pozbawione osłonki, wielokrotnie powtarzające się na przebiegu aksonu; w miejscu tym występują bardzo licznie kanały jonowe bramkowane elektrycznie; funkcja szybszy przekaz informacji

Biorąc pod uwagę morfologię a przede wszystkim ilość wytwarzanych przez dany neuron wypustek, wyróżnia się następujące typy komórek nerwowych:

Neurony jednobiegunowe, jak sama nazwa wskazuje wytwarzają tyko jedną wypustkę. Są one niezwykle rzadkie u osobników dojrzałych, częściej spotyka się je w trakcie wczesnych stadiów rozwoju układu nerwowego (u zarodków). Ciekawą formą neuronów jednobiegunowych są tzw. neurony pseudojednobiegunowe. Z perykarionów tego typu komórek nerwowych wychodzi jedna wypustka, rozgałęziająca się następnie na dwa odgałęzienia. Jedno z nich przejmuje funkcje dendrytów i jest częścią nerwu obwodowego, drugie zachowuje się jak neuryt i dociera do rdzenia kręgowego, bądź mózgu. Komórki pseudojednobiegunowe pod względem czynnościowym odpowiadają neuronom dwubiegunowym. Są to komórki zwojowe nerwów rdzeniowych oraz czaszkowych.

Neurony dwubiegunowe, podobnie jak poprzednia nie są zbyt liczne w układzie nerwowym. Od ciała komórki odchodzą dwie wypustki. Jedna z nich stanowi dendryt, natomiast druga akson. Komórki nerwowe dwubiegunowe znajdują się w błonie śluzowej jamy nosowej, siatkówce oka, a także zwojach obwodowych nerwu równoważno - słuchowego.

Neurony wielobiegunowe, są najliczniejszymi komórkami układzie nerwowym. Każdy z nich wykształca przynajmniej dwa, a zazwyczaj o wiele więcej dendrytów, z których każdy jest silnie rozgałęziony oraz zróżnicowany pod względem długości akson. Na podstawie organizacji wewnętrznej aksonu rozróżnia się komórki nerwowe o krótkim oraz długim aksonie, czyli komórki Golgiego II oraz I.

Biorąc pod uwagę zróżnicowanie czynnościowe komórki nerwowe można podzielić na:

Sensoryczne, czyli czuciowe,

Motoryczne, czyli ruchowe,

Asocjacyjne, czyli kojarzeniowe.

Impuls nerwowy - przekazywanie informacji od receptora przez układ nerwowy do efektora, czyli zmiana potencjału elektrycznego wzdłuż neuronu. Droga przekazywania impulsu składa się z 5 elementów (receptor, droga doprowadzająca, ośrodek analizujący, droga odprowadzająca, efektor).

Zwoje nerwowe, u kręgowców skupiska komórek nerwowych o podobnej budowie i funkcji, występujące poza ośrodkowym układem nerwowym, w przebiegu nerwów czaszkowych, autonomicznych (pień sympatyczny) i rdzeniowych (zwoje międzykręgowe). Pełnią funkcje stacji przekaźnikowych w różnych łukach odruchowych.

Zwój nerwowy zbudowany jest z komórek zwojowych, towarzyszących im komórek satelitarnych, pęczków włókien nerwowych, naczyń włosowatych i delikatnej tkanki łącznej.

Interneurony - neurony pośredniczące, neurony wstawkowe, neurony, zwykle o krótkich aksonach i charakterze hamującym (neurony hamujące), przekazujące informację między dwoma innymi neuronami, termin w szerszym znaczeniu można odnieść do każdego neuronu zlokalizowanego między → n. czuciowym a → n. ruchowym, przekazującego informację w obrębie ośrodków nerwowych i między nimi.

Synapsa - to miejsce komunikacji błony kończącej akson z błoną komórkową drugiej komórki nerwowej lub np. mięśniowej.

Elektryczne - w tych synapsach neurony prawie się stykają. Impuls jest bardzo szybko przekazywany. Występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu oraz niektórych częściach serca.

Chemiczne - w tych synapsach komórki są od siebie oddalone o ok. 20 nm, między nimi powstaje szczelina synaptyczna. Występują tam, gdzie niepotrzebne jest szybkie przekazywanie impulsu, np. w narządach wewnętrznych.

Rodzaje synaps

1)synapsa nerwowo-nerwowa

2)synapsa nerwowo-mięśniowa

3)synapsa nerwowo-gruczołowa

Potencjały czynnościowe powstają na wzgórku aksonowym neuronu i rozprzestrzeniają się po błonie aksonu. Zachowują się one zgodnie z zasadą "wszystko albo nic": do zapoczątkowania potencjału czynnościowego niezbędny jest bodziec o intensywności wystarczającej do zdepolaryzowania neuronu powyżej określonej wartości progowej; wszystkie potencjały czynnościowe w danej komórce mają tę samą wielkość. Między początkiem bodźca a początkiem potencjału czynnościowego występuje krótkie opóźnienie, tzw. czas utajenia (latencja). W czasie trwania potencjału czynnościowego neurony stają się niepobudliwe, zaś w czasie występowania hiperpolaryzującego potencjału następczego ich pobudliwość jest zmniejszona. Zjawiska te określa się odpowiednio jako refrakcję bezwzględną i względną. Zjawiska refrakcji stanowią ograniczenie dla maksymalnej częstotliwości, z jaką neuron może wytwarzać potencjały czynnościowe. Zapobiega to sumowaniu potencjałów czynnościowych i zapewnia przewodzenie potencjałów czynnościowych w aksonie tylko w jednym kierunku.

Polaryzacja błony komórkowej, błonowy potencjał komórkowy, różnica potencjałów (potencjał membranowy) pomiędzy zewnętrzną powierzchnią błony komórkowej i wnętrzem komórki w stanie spoczynku. Powstaje w wyniku nierównomiernego rozmieszczenia jonów po obu stronach błony komórkowej.

Jest to spowodowane mniejszą przepuszczalnością błony dla anionów organicznych głównie chloru (Cl), znajdujących się wewnątrz komórki i równocześnie różnic przepuszczalności tej błony dla kationów - sodu (Na) i potasu (K).

W wyniku tego we wnętrzu komórki przeważają jony ujemne (Cl-), a na zewnątrz dodatnie. Polaryzacja błony komórkowej sprawia, że jest ona wrażliwa na działające na nią bodźce

Pompa sodowo potasowa jest białkiem wbudowanym asymetrycznie w błonę komórkową. Ma ona za zadanie utrzymywanie odpowiedniego stężenia jonów potasu i sodu po obu stronach błony. Jest to typowy przykład transportu aktywnego, pierwotnego. Aktywny dlatego, ponieważ zachodzi wbrew gradientowi stężeń i wymaga nakładu energii w postaci ATP. ompa sodowo-potasowa wypompowuje z komórki sód, a przenosi do wnętrza potas. W każdym cyklu działania pompy sodowo-potasowej na każde 3 wypompowane kationy sodu przypadają 2 wprowadzone kationy potasu. Za każdym razem zużywana jest jedna cząsteczka ATP, która jest hydrolizowana przez Na+,K+ATPazę. Aby nastąpiła hydroliza ATP wymagana jest obecność kationów Mg2+.

Transmitery:

Acetylocholina, ACh - organiczny związek chemiczny, ester kwasu octowego i choliny.

W organizmach żywych związek ten jest neuromediatorem syntetyzowanym w neuronach cholinergicznych. Prekursorem acetylocholiny jest cholina, która przenika z przestrzeni międzykomórkowej do wnętrza neuronów. Acetylocholina między innymi:

powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, obniża ciśnienie krwi, zwalnia częstość akcji serca

Dopamina (C₈H₁₁NO₂), neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez dopaminergiczne neurony ośrodkowego układu nerwowego. Dopamina działa przez swoiste receptory zlokalizowane w błonie pre- jak i postsynaptycznej. Odgrywa odmienną rolę w zależności od miejsca swego działania: w układzie pozapiramidowym jest odpowiedzialna za napęd ruchowy, koordynację oraz napięcie mięśni. W chorobie Parkinsona występuje niedobór dopaminy

Noradrenalina - hormon, neuroprzekaźnik wydzielany w części rdzeniowej nadnerczy, zwykle razem z adrenaliną w sytuacjach powodujących stres. Wzór sumaryczny: C₈H₁₁NO₃

Wyrzut noradrenaliny do krwi powoduje, że szybko dociera ona do mózgu który na jej obecność reaguje przyspieszeniem rytmu serca, przemianą glikogenu w glukozę, napięciem mięśni oraz poszerzeniem źrenic (co jest skutkiem ubocznym)

Adrenalina - hormon i neuroprzekaźnik wytwarzany przez gruczoły dokrewne pochodzące z grzebienia nerwowego (rdzeń nadnerczy, ciałka przyzwojowe, komórki C tarczycy) i wydzielany na zakończeniach włókien współczulnego układu nerwowego.

Adrenalina odgrywa decydującą rolę w mechanizmie stresu, czyli błyskawicznej reakcji organizmu człowieka i zwierząt kręgowych na zagrożenie, objawiających się przyspieszonym biciem serca, wzrostem ciśnienia krwi, rozszerzeniem oskrzeli, rozszerzeniem źrenic itp.

Kwas glutaminowy - Jest on ważnym neuroprzekaźnikiem (związkiem umożliwiającym przewodzenie impulsów nerwowych) pobudzającym w korze mózgowej ssaków. Uczestniczy w przemianach azotowych, poprzez przemianę w glutaminę. Kwas glutaminowy jest stosowany w leczeniu schorzeń układu nerwowego.

Kwas γ-aminomasłowy - organiczny związek chemiczny z grupy aminokwasów, który pełni funkcję głównego neuroprzekaźnika o działaniu hamującym w całym układzie nerwowym. Odkryto trzy receptory GABA (podtypu A, B i C). Receptory GABA typu A, obecne niemal na każdej komórce nerwowej, są miejscem działania wielu związków (agonistów receptora GABA).

Glicyna jako samodzielny aminokwas występuje przede wszystkim w roli przekaźnika w ośrodkowym układzie nerwowym (CSN). Działa jako hamujący przekaźnik receptorów glicynowych, a ponadto jako koagonista kluczowy do aktywacji receptorów NMDA. Stężenie glicyny w CSN jest wyższe w rdzeniu przedłużonym, moście oraz rdzeniu kręgowym, natomiast niższe w półkulach mózgowych oraz móżdżku.

Serotonina - (C₁₀H₁₂N₂O) jest biologicznie czynną aminą, hormonem, który pełni funkcję m.in. ważnego neuroprzekaźnika w ośrodkowym układzie nerwowym i w układzie pokarmowym. Związek ten występuje też w trombocytach.

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN)- jest to najważniejsza część układu nerwowego kręgowców. Ośrodkowy układ nerwowy jest chroniony przez kości czaszki oraz kręgosłup. Zbudowany jest z istoty szarej i białej. Częścią składową istoty szarej są komórki nerwowe. Oprócz nich znajdują się włókna nerwowe rdzenne i bezrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionośne wraz z paskami tkanki łącznej. Skład istoty białej to tkanka glejowa, naczynia włókien nerwowych nie mających osłonki Schwanna.

• W skład ośrodkowego układu nerwowego wchodzą:

• rdzeń kręgowy

• mózgowie, dzielące się na:

• rdzeń przedłużony, w którym znajdują się ośrodki kierujące odruchami bezwarunkowymi - ośrodki oddechowe, regulujące pracę serca, ciśnienie krwi, ośrodki odpowiedzialne za żucie, połykanie, wydzielanie śliny, ośrodki kojarzeniowe słuchu i równowagi oraz koordynacji ruchowej.

• tyłomózgowie, będący ośrodkiem kontroli, koordynacji i regulacji ruchów, odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi ciała.

• śródmózgowie, czyli pierwotny ośrodek analizy wzroku i słuchu.

• międzymózgowie, w którym znajdują się ośrodki nerwowe głodu/sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji/ucieczki, popędu płciowego i instynktu macierzyńskiego.

• kresomózgowie - dwie półkule pokryte korą mózgową, dzielącą się na płaty:

• czołowy - związany m.in. z pamięcią, uwagą, kontrolą zachowania, planowaniem, hamowaniem reakcji, zawiera również ośrodki ruchowe oraz pole Broca (zazwyczaj w lewej półkuli), związane z kontrolą ekspresji mowy,

• ciemieniowy - zawiera m.in. ośrodki czucia skórnego, rozumienia i kojarzenia informacji pochodzących ze zmysłów oraz ośrodki uwagi,

• potyliczny - ośrodki wzrokowe,

• skroniowy - zawiera m.in. ośrodek rozumienia wrażeń słuchowych (pole Wernickego, zazwyczaj w lewej półkuli) a także ośrodki związane z emocjami oraz pamięcią,

Depolaryzacja

Stan błony komórkowej charakteryzujący się otwarciem kanałów jonowych i wyrównaniem rozmieszczenia ładunków po obydwu jej stronach. Potencjał błonowy obniża się.

Hiperpolaryzacja

Stan błony komórkowej, podczas którego podwyższa się potencjał błonowy ze względu na skierowanie prądu odkomórkowo. Podczas tego stanu błona osiąga najwyższe pobudzenie elektryczne.

Robak móżdżku

To część móżdżku usytuowana pośrodku. Dopływają tu słuchowe i wzrokowe informacje z pokrywy oraz skórne i kinestetyczne z rdzenia kręgowego. Prowadzi on włókna nerwowe biegnące przez jądro wierzchu oraz drogi przedsionkowo - rdzeniowe i siatkowo-rdzeniowe.

Czucie somatyczne skórne, obejmujące czucie dotyku, ciepła, zimna i bólu, odpowiadające za pobudzenie receptorów czucia: termoreceptorów ( receptory położone w głębszych warstwach skóry, wyst. w dwóch rodzajach - inne reagują na ciepło, a inne na zimno. Informacje o temp. Otoczenia przesyłane są do ośrodka termoregulacji w podwzgórzu oraz do ośrodków czucia temp. w płacie ciemieniowym kory mózgowej), i mechanoreceptorów (dotyk; mogą znajdować się tuż pod powierzchnią skóry, wtedy reagują na najlżejszy dotyk, lub głębiej wtedy odbierają silniejszy nacisk). Termoreceptory to: ciałka Paciniego, ciałka Meissnera, ciałka Merkela, zakończenia Ruffiniego i koszyczki okołomieszkowe.

układ współczulny, sympatyczny - część autonomicznego układu nerwowego, odpowiadająca za przygotowanie organizmu do walki bądź ucieczki. Jest on aktywny w czasie stresu i powoduje następujące reakcje organizmu:

wzmożone wydzielanie gęstej śliny,szybsza praca serca,

zwiększenie dostawy glukozy do mięśni i mózgu przez rozkład glikogenu w wątrobie, rozszerzenie źrenic, rozkurcz mięśnia rzęskowego oka (zwolnienie akomodacji),

stroszenie włosów, wydzielanie potu na dłoniach, reakcja "walcz albo uciekaj"

rozkurcz mięśnia wypieracza moczu i jednoczesny skurcz mięśnia zwieracza cewki moczowej (trzymanie moczu), pobudzenie nadnerczy do produkcji adrenaliny (hormonu walki),

wzmaga skurcz mięśni gładkich, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi poprzez zwężenie naczyń krwionośnych, rozszerzenie mięśni oskrzeli w płucach.

Po zniknięciu zagrożenia, układ ten wyłącza się, a efekty jego pobudzenia są likwidowane przez układ przywspółczulny.

Neurotransmiterem układu we włóknach przedzwojowych jest acetylocholina, która działa na receptory nikotynowe. W odpowiedzi włókna zazwojwe wydzielają noradrenalinę, a przy długotrwałym działaniu także adrenalinę, które z kolei działają na receptor adrenergiczny.

Ośrodki układu przywspółczulnego znajdują się w istocie szarej pośrednio-bocznej rdzenia kręgowego. Włókna wychodzące z rdzenia tworzą wzdłuż przełyku pnie współczulne, które zawierają zwoje. Składają się na nie:

zwój szyjny górny, środkowy i dolny

zwój szyjno-piersiowy

zwoje piersiowe, lędźwiowe i krzyżowe

Układ przywspółczulny, parasympatyczny - podukład autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialny za odpoczynek organizmu i poprawę trawienia. W uproszczeniu można powiedzieć, że działa on antagonistycznie (odwrotnie) do układu współczulnego. Włókna nerwowe układu przywspółczulnego wychodzą z pnia mózgu. Większość z nich przebiega wspólnie z nerwem błędnym, dochodząc do płuc, serca, żołądka, jelit, wątroby itp. W układzie tym, podobnie jak w układzie współczulnym, występują zwoje, leżące w pobliżu unerwianych narządów lub w samych narządach oraz sploty (np. splot sercowy, płucny), natomiast w przeciwieństwie do niego układ przywspółczulny nie reaguje jako całość, lecz aktywizuje tylko te funkcje, które są niezbędne w danym czasie.

Neurotransmiterem układu jest wyłącznie acetylocholina (zarówno we włóknach przed- jak i zazwojwych).

Ośrodki układu przywspółczulnego znajdują się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego (S2-S4) oraz w jądrach przywspółczulnych nerwów czaszkowych III, VII, IX i X.

---