Badacza interesują dwie kwestie:
(1) Czy dana zmienna Xj rzeczywiście wpływa na Y (Xj jako przyczyna Y)
(2) Jak dana zmienna Xj wpływa na Y (określenie postaci związku łączącego Y z Xj
„Punktem wyjścia wszelkiego procesu badawczego jest sformułowanie pewnego pytania czy mniej lub bardziej uporządkowanego zbioru pytań. Pytania te czasem pojawiają się w świadomości badacza w sposób bezrefleksyjny - czasem zaś uprzytamnia on sobie mniej lub bardziej wyraźnie, dlaczego na te, a nie inne pytania chciałby uzyskać odpowiedź poprzez wyniki swoich badań” (Nowak, 1985, s. 26).
Ajdukiewicz (1965) - dwa rodzaje pytań:
(a) pytania rozstrzygnięcia,
(b) pytania dopełnienia.
Pytania rozstrzygnięcia rozpoczynają się od partykuły pytajnej „czy” i można udzielić na nie jednej z dwóch wykluczających się odpowiedzi: „tak” lub „nie”.
Pytania dopełnienia ich nie ujawniają. Podają one tylko ogólny schemat odpowiedzi.
„Stopień, w którym sformułowanie problemu mieści w sobie wskazówki co do jego rozwiązania, należy uznać za jedno z kryteriów dojrzałości problemu” (Such, 1975a, s. 29).
Problem, który zawiera dostateczną liczbę wskazówek co do jego rozwiązania za pomocą dostępnych, na danym etapie rozwoju konkretnej dyscypliny naukowej, środków badawczych, jest problemem rozstrzygalnym (dokładniej - praktycznie rozstrzygalnym (Nowak, 1985, s. 36).
Należy unikać zbyt szerokiego stawiania problemu, gdyż może to utrudnić jego rozwiązanie. Z ogólnego pytania należy przejść do pytania uszczegółowionego. Jasne zdefiniowanie pojęć występujących w problemie oraz zrozumienie relacji zachodzących między nimi znacznie ułatwi rozwiązanie problemu.
Pytania badawcze nie są zawieszone w próżni teoretycznej i metodologicznej. Literatura przedmiotu zawiera informacje o dotychczasowych ustaleniach na interesujący badacza temat. Nie można się od niej odcinać!
Nowak (1985, s. 35): „specjalista w swej dziedzinie nauki to człowiek, który nie tylko umie znajdować odpowiedzi na pytania, lecz także pytania te poprawnie formułować”
© Jerzy Brzeziński, Wykłady z metodologii ... Blok 1
1