GŁÓWNE TENDENCJE W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM

W świetle teorii wymiany międzynarodowej.

• Zgodnie z tradycyjną teorią wyposażenia w czynniki wytwórcze (surowce, kapitał, praca i technologia) handel międzynarodowy bazował na zróżnicowanych strukturach kosztów wynikających ze zróżnicowanego wyposażenia w te czynniki. w latach 70 podstawowym czynnikiem decydującym o kierunkach instruktażowych handlu międzynarodowego stała się technologia, zdecydowała ona o zwiększającym się udziale wysoko rozwiniętych krajów w handlu międzynarodowym, udział ten od lat 70 do czasu obecnego pozostaje na poziomie ok. 70-72%.

• W ramach handlu w krajach wysokorozwiniętych ok. 2/3 eksportu tych krajów kierowane jest do krajów wysoko uprzemysłowionych i prawie 80% stanowią wymianę towarów przemysłowych na towary przemysłowe.

• Ponad 60% wymiany towarów przemysłowych na towary przemysłowe w skali świata jest handel wewnątrz gałęziowym (intra - industry trade), a z tego ponad 70% jest wymianą wewnątrz firm (intra - firm trade) czyli wymianę między przedsiębiorstwami macierzystymi a ich zagranicznymi filiami.

• Zaznaczają się procesy koncentracji, kapitału prowadzące do aliansów strategicznych przedsiębiorstw międzynarodowych co powoduje wzrost wielkości przedsiębiorstw i wzrost znaczenia wymiany wewnątrz gałęziowej między zmniejszającą się ilością coraz większych firm oraz między tymi firmami a ich zagranicznymi filiami.

• Struktury podaży i popytu krajów wysoko uprzemysłowionych staje się coraz bardziej do siebie upodobnione co stymuluje wzrost wymiany między nimi w ramach tych samych gałęzi przemysłu.

• Handel między krajami wysokorozwiniętymi a rozwijających się stanowi zaledwie ok.1/3 światowych obrotów handlowych, ale od połowy lat 90 obserwuje się tendencję do stopniowego wzrostu jego udziału dla krajów rozwijających się, a następnie eksportem dóbr i usług z tych krajów rozwijających się na rynek międzynarodowy.

• Od lat 80 rozpoczynają się procesy rozwoju tzw. handlu dachówkowego tzn. handlu równoległego związanego z nakładami na siebie struktur popytu w krajach bogatych i biednych, co wiąże się z nierównomierną dystrybucją dochodów w obu grupach kraju. część ludzi w krajach bogatych ma stosunkowo niskie dochody i odwrotnie, część ludzi w krajach biednych ma wysokie dochody, oznacza to, że handel między dwiema tymi grupami krajów rozwija się tym intensywniej im większa jest grupa nabywców o stosunkowo

BRAK STRONY 2

DIK (bezpośrednie inwestycje zagraniczne) wpływają na „przesunięcie” przewagą konkurencyjnych w eksporcie w kierunku od prostych pracochłonnych i surowcochłonnych towarów w kierunku towarów o wyższym wkładzie kapitałochłonności oraz wyższym udziale średniej i zaawansowanej technologii.

CELE RYNKU ROLNEGO: (traktat rzymski 1957, art.39)

• intensyfikacja rolnictwa (wzrost produkcji przez postęp techniczny)

• zapewnienie godziwego standardu życia ludności wiejskiej poprzez pilnowanie wzrostu dochodów rolniczych

• stabilizacja rynków (produktów rolnych)

• zagwarantowanie regularnych dostaw

• zapewnienie wspólnych cen dla konsumentów.

PSE - Producer Subsidy Equivalent - ekwiwalent subsydiów dla producenta, % wskaźnik udziału subsydiów w przeciętnych dochodach rolników np. w Japonii PSE = 70%; w UE 45%; w USA 40%.

W jaki sposób wspiera się dochody rolnictwa UE?

Mechanizm wspierania cen rolnych: (mechanizm krajowy)

• podstawą tego mechanizmu jest ustalenie kilku rodzajów cen, wprowadzenie ceny docelowej oraz zagwarantowanie ceny minimalnej dla producenta. Określa się obszar zmian ceny (widełki). To gwarantuje, że ceny nie będą wyższe od ceny docelowej ani niższe od ceny minimalnej. Tam gdzie się produkuje, ceny mają tendencję do spadku. Rolnicy sprzedają produkt (zboże) w celu magazynowania (agencja rolna). Jeśli cena rośnie, to zapasy się sprzedają.

Instrumenty graniczne:

• cła i opłaty wyrównawcze

• subsydia eksportowe i importowe, podatki, import - eksport

• bariery weterynaryjne i fitosanitarne

• embargo, umowy międzynarodowe.

TEORIA PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ - wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ).

Ozawa prześledził wpływ BIZ na rozwój gospodarki japońskiej w okresie ostatnich 50 lat i wyróżnił w rozwoju struktury przemysłowej Japonii 4 podstawowe fazy:

1. Okres (faza) lat 50 do połowy 60 - charakteryzował się ekspansją pracochłonnych przemysłów (głównie tekstylny i drobnej wytwórczości) o niskich kosztach siły roboczej. Etapowi temu towarzyszył selektywny import towarów kapitałochłonnych o prostej standardowej technologii oraz zakup licencji rozpowszechniających w Japonii technologię z krajów………………

Okres ten charakteryzuje się lokowaniem się w Japonii inwestycji zagranicznych poszukujących taniej siły roboczej w standaryzowanych, pracochłonnych przemysłach, z których stopniowo w miarę rozwoju gospodarczego i podnoszeniu się kosztów płac kapitał zagraniczny oraz japoński stopniowo odpływał do innych krajów azjatyckich (tygrysów I i II generacji uprzemysłowienia).

2. Faza - okres od połowy lat 50 do wczesnych lat 70 - charakteryzowała się modernizacją przemysłu ciężkiego i chemicznego bazującego na ekonomii skali produkcji w przemyśle stalowym, stoczniowym, petrochemicznym i włókien syntetycznych. Etapowi temu towarzyszyła syntetyczna adaptacja w przemyśle japońskim zaawansowanych zachodnich technologii przez zakup licencji, przyciąganie kapitału zagranicznego i wchodzenie w spółki z inwestorami zagranicznymi. Procesy te następowały w przemyśle maszynowym, petrochemicznym, chemicznym i w budownictwie. Towarzyszył im wpływ kapitału z Japonii w przemyśle wydobywczym i obrabiarkowym i „ucieczki” tego kapitału głównie do Korei Płd.; Singapuru i Tajlandii.

3. Faza - późne lata 60 do końca lat 80 - charakteryzowała się masową produkcją trwałych dóbr konsumpcyjnych bazujących głównie na montażu w takich dziedzinach jak samochody, urządzenie elektryczne, elektronika użytkowa. Następowała stała adaptacja i doskonalenie w oparciu o importowaną technologię w własne krajowe środki na B + R. W miarę podnoszenia poziomu rozwoju technologicznego następował wpływ inwestycji zagranicznych z Japonii oraz inwestycji japońskich do USA i Europy zach. oraz azjatyckich krajów nowo uprzemysłowionych. Dotyczyło to głównie takich dziedzin jak przemysł samochodowy, elektryczny, elektroniczny, przemysł produkcji części i podzespołów oraz sektora usług bankowych.

4. Okres od połowy lat 80 do dziś - charakteryzuje się rozwojem przemysłów bazujących na najnowszych generacjach urządzeń elektronicznych (głównie komputerów) o krótkich seriach wysoce zróżnicowanych, innowacyjnych produktach o wysokim wkładzie hi - tech: produkcje nowych materiałów i mas plastycznych oraz nowych gatunków stali dla przemysłu kosmicznego i lotniczego, produkcja kostek elektronicznych, mikroprocesorów oraz optoelektroniki i niektórych rodzajów farmaceutyków. Etap ten charakteryzował się odpływem z Japonii kapitału do dziedzin o wyższym zaawansowaniem technologicznym do USA, Europy zach. i azjatyckich krajów nowo uprzemysłowionych, gdzie firmy japońskie zakładały swoje filie omijając w ten sposób bariery dla towarów hi - tech występujące w handlu międzynarodowym.

Model Ozawy wpływu inwestycji na handel w kraju rozpoczynającym uprzemysłowienie:

1. Niskie płace i bogate wyposażenie w tanią siłę roboczą (przy sprzyjającej polityce państwa umożliwiającej napływ kapitału zagranicznego z krajach wyżej rozwiniętych powodują „przyciąganie” inwestycji zagranicznych do prostych pracochłonnych przemysłów, w których potęgują one istniejącą już wcześniej przewagę konkurencyjną. Warunkiem utrzymania tej konkurencyjności jest stabilizacja płac na stosunkowo niskim poziomie, czemu sprzyja stały napływ siły roboczej z obszarów wiejskich (w warunkach niskiego poziomu industrializacji i słabe rozwoju poziomu gospodarczego).

Siła robocza jest przyciągana do firm zagranicznych relatywnie wyższym poziomie płac w tych firmach niż w rodzinnych warsztatach rzemieślniczych.

Stopniowo dochodzi do rozwoju eksportu tych pracochłonnych towarów głównie w ramach handlu intra - firm. Odbywa się to również w ramach procesu uszlachetniającego pod warunkiem istnienia krajowych firm w pracochłonnych przemysłach.

2. W miarę rozwoju gospodarczego dochodzi do stopniowego wyczerpania się zasobów taniej siły roboczej, a w konsekwencji tego pojawia się presja na wzrost płac.

Rosnące płace i stopniowo wyższa produktywność pracy owocują wzrostem dochodów w rodzinach i stopniowym wzrostem dochodu całego kraju.

Następuje wzrost skłonności do oszczędzania pod warunkiem istnienia odpowiedniej liczby instytucji bankowych i ubezpieczeniowych.

Wzrasta więc skłonność do inwestycji, jako pochodna wzrostu skłonności do oszczędzania.

Następuje presja na podnoszenie kwalifikacji, doszkalanie personelu, co powoduje też dotychczasowe krajowe wyposażenie w czynniki wytwórcze przekształca się w kierunku siły roboczej coraz wyżej kwalifikowanej, zatrudnionej przy coraz to bardziej doinwestowanym stanowiskom pracy.

Konsekwencją tego procesu jest pojawienie się niezgodności pomiędzy dotychczas planowanymi przemysłami eksportującymi opartymi na taniej sile roboczej a nowymi specjalizacjami eksportowymi ujawniającymi się w dziedzinach kapitałochłonnych wymagających zarówno wysokiego wkładu kapitału fizycznego, jak i kapitału ludzkiego.

Następuje więc etap stopniowego „przesuwania się” przewagi konkurencyjnej w eksporcie tego kraju od towarów pracochłonnych w kierunku towarów kapitałochłonnych.

Dążenie do podnoszenia kwalifikacji powoduje presję na zdobywanie wiedzy zarówno w dziedzinie technologii produkcji, zarządzania oraz marketingu i odbywa się na poziomie lokalnym krajowym a następnie przez internacjonalizację uczenia się pojawiają się pozytywne efekty rozprzestrzeniania się wiedzy (tzw. Externalities). Pojawia się więc presja na produkcję i eksport wyrobów o wyższym wkładzie technologii i kapitału ludzkiego i stopniowo przewaga konkurencyjna tego kraju przesuwa się w kierunku innowacyjnym towarów o zaawansowanej technologii.

Wyraża się to uzyskiwaniem przewagi komparatywnej w eksporcie takiego kraju w towarach należących do zaawansowanej technologii.

Przedstawiony powyżej model jest możliwy do realizacji przy aktywnej roli państwa w gospodarce takiego kraju, co wyraża się strategią ukierunkowaną na otwarcie gospodarki, aktywne przyciąganie kapitału zagranicznego oraz uprawianie aktywnej polityki promocji eksportu na rynkach zagranicznych. W tym celu stosowany jest pakiet instrumentów finansowego wspierania eksportu, do których należą:

• dopłaty do stałej stopy

• gwarancje i ubezpieczenia kredytów oprocentowania kredytów eksportowych niwelujące eksportom koszty zmian kursu walutowego eksportowych

• cały zestaw instrumentów promocji eksportu jak: targi, wystawy, biuletyny itp.

KONKURENCYJNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA W HANDLU.

Korzyść komparatywna - zdolność gospodarki do produkowania określonego towaru bardziej efektywnie niż w innych gospodarkach i wyraża się ona w kierunkach specjalizacji eksportowej i importowej kraju. Jest ona określana przez wyposażenie w czynniki wytwórcze (pracę, kapitał) oraz w technologie. Zależy ona również od struktury i tendencji popytu w handlu międzynarodowym (na rynkach różnych krajów) oraz korzyści ze wzrostu skali produkcji oraz zdolności do dywersyfikowania (różnicowania) dóbr.

Korzyść konkurencyjna - wynika z relatywnej siły danej gospodarki lub jej gałęzi w stosunku do zagranicznej konkurencji dostarczającej towary na rynki międzynarodowe. Konkurencyjność tą determinują czynniki makro i mikroekonomiczne:

1. Czynniki makroekonomiczne:

a) polityka gospodarcza rzędu:

• makroekonomiczna dotycząca inflacji, bezrobocia, podatków oraz kursu walutowego (polityka w dziedzinie wzrostu gospodarczego)

• polityki sektorowe: handlowe, rolne, przemysłowe, technologiczna, ochrony środowiska, w zakresie rynków kapitałowych.

2. Czynniki mikroekonomiczne - czyli zdolności produkcyjne firm, ich wyposażenie w czynniki wytwórcze (kapitał rzeczowy i ludzki) i zdolność do innowacji, zarządzanie firmą, strategie marketingowe, koszty produkcji, stosunki pracy.

Definicje konkurencyjności ekspertów UE:

• konkurencyjność jest definiowana jako zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej i utrzymania wysokiego tempa krajowego popytu bez pogorszenia bilansu obrotów bieżących, a na rynku międzynarodowym wyraża się ona akceptacją wyrobów danego kraju o powiększaniem się jego udziałów w rynkach eksportowych.

Konkurencyjność kraju zależy od zdolności do zachwiania równowagi na rynku krajowym między importem a produkcją krajową.

• Drugie podejście - szersze podkreśla długookresowy wymiar zdolności kraju do konkurowania i obejmuje następujące czynniki: zasoby naturalne, infrastrukturę gospodarczą, kapitał, technologie, kapitał ludzki, zdolność do przetworzenia innowacji jak również efektywnego na nie oddziaływania.

Definicja ekspertów OECD:

Konkurencyjność oznacza zdolność firm, przemysłów, regionów, narodów lub ponad narodowych ugrupowań do sprostania międzynarodowej konkurencji oraz zapewnienia relatywnie wysokiej stopy zwrotu od zastosowanych czynników produkcji i relatywnie wysokiego poziomu zatrudnienia na trwałych podstawach.

W długim okresie wzrost konkurencyjności prowadzi do wzrostu globalnej produktywności wykorzystania zasobów, co jest szczególnie istotne na rynkach otwartych na międzynarodową konkurencję.

Celem tych działań jest doprowadzenie do długofalowej poprawy jakości życia i kreacji nowych miejsc pracy. Wzrost produktywności prowadzi do lepszego wykorzystania przewag konkurencyjnych oraz do konkurencji na światowym rynku towarów i usług.

Miary konkurencyjności i pozycji konkurencyjnej.

• Konkurencyjność mierzyć można wielkością udziałów w imporcie danego kraju zajmowaną przez firmę eksportową lub przez inny kraj. Można to mierzyć w odniesieniu do towaru (na rynku towarowym importowym) albo w imporcie ogółem.

• Inną miarą konkurencyjności jest miara stopnia penetracji rynku towarowego innego kraju przez import z innego kraju albo z firmy zagranicznej.

• Miarą wzrostu konkurencyjności jest również wzrost udziału w światowym eksporcie oraz tendencja do zmniejszenia różnicy między PBK liczonym wg kursu walutowego a PBK liczonym wg parytetu siłę nabywczej walut.

Wskaźniki konkurencyjności

Wskaźnik penetracji importowej (tzw. import penetration natio) mierzy się jako udział importu z danego kraju A do tzw. konsumpcji rzeczywistej (apparent consumtion) odnoszonego do jednego rynku towarowego lub do rynku ogółem (rynku wszystkich towarów).

Apparent consumtion = produkcja P + import I - eksport E

Import penetration…= I_iA / P_ib + I_ib - E_ib

Wskaźnik konkurencyjności eksportowej jest najczęściej przedstawiony jako wskaźnik tzw. ujawnionej przewagi komparatywnej - RCA (revelaed comparative advantape)

Wzory:

Wskaźnik RCA może przybierać wartości:

Od 0 do nieskończoności - jeżeli jego wartość jest mniejsza os jedności (0,1) to wskazuje na brak przewagi komparatywnej w eksporcie tego towaru z danego kraju na rynek j. Im jego wartość jest większa od 1, tym przewaga jest mniejsza.

Twórcą tego wskaźnika jest Bela Balassz (angielska ekonomistka poch. Węgierskiego).

Wskaźnik krajowej konkurencyjności DRC.

DRC = Ai / Bi

DRC - jest to wskaźnik kosztów krajowych zasobów wyrażony w cenach światowych. We wskaźniku tym mierzy się stosunek wartości dodanej liczonej przy zastosowaniu cen krajowych (Ai) do wartości dodanej wyrażonej w cenach światowych (Bi).

Ai - obejmuje nakłady czynników produkcji (kapitału i siły roboczej) liczone w cenach krajowych, przy czym wartość Ai jest na ogół dodatnia z wyjątkiem sytuacji, kiedy występują dotacje lub subwencje do produkcji krajowej powodujące, że krajowy koszt czynnik produkcji przewyższa wartość produkcji.

Bi - obejmuje udział danej gałęzi w tworzeniu PBK mierzonego w cenach światowych.

DRC - ujemna wartość tego wskaźnika wskazuje na brak konkurencyjności.

Wskaźnik był opracowany przez M. Schydlowskiego (w Niemczech).

TENDENCJE W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM.

Wzrost dynamiki handlu międzynarodowego miał miejsce od 1993 i trwał nieprzerwanie do 98. Stopa wzrostu kształtowała się na poziomie od 2,8 do 3,2%. Najwyższą dynamikę wzrostu cechował się eksport krajów Azji płd. - wsch. 1992-95 od 13-18%, w 96 i 97 ok. 5-6%, oraz Chin 94 - dynamika chińskiego handlu 31% w 95 - 21%, w 96 - 0,7%. Dynamika handlu krajów wysokorozwiniętych gospodarczo wynosiła od (-1,2%) w 93 do 4,2% w 97. UE 2-3% przyrostu obrotów rocznie.

Tempo wzrostu eksportu krajów wysokorozwiniętych cechowało tendencję malejącą. Natomiast krajów rozwiniętych się do 95 miało tendencję rosnącą, a od 96 lekko spadkową.

Od 96 w krajach Azji płd. - wsch. występuje tendencja zmniejszenia się dynamiki eksportu i tempo to kształtowało się po raz pierwszy poniżej tempa wzrostu światowego produktu. Wpłynęło na to drastyczne obniżenie cen sprzętu elektronicznego i wyposażenia informatycznego głównie półprzewodników, których największymi eksportami są kraje Azji płd. - wsch.

W Chinach do II połowy 95 zredukowano silnie ograniczenia podatkowe materiałów importowanych. Lekko spadkowe tendencje dynamiki handlu wystąpiła również w krajach Ameryki Łacińskiej.

Tendencje w światowej strukturze obrotów handlowych:

1. Systematyczny spadek udziału surowców przemysłowych i rolnych i artykułów rolno spożywczych.

2. Systematyczny wzrost udziału towarów przemysłowych zwłaszcza o wyższym stopniu przetworzenia.

Do towarów, które cechowały się najwyższymi przyrostami światowego popytu na towary przemysłowe należały zarówno towary inwestycyjne i takie jak maszyny i urządzenia elektroniczne i elektryczne o wysokim stopniu przetworzenia i wysokim wkładzie zaawansowanej technologii i kapitału ludzkiego jak i towary konsumpcyjne, głównie odzież i bielizna, kosmetyki, farmaceutyki i wyroby ze skóry, które ze względu na masowy popyt znajdowały się w czołówce rankingu przyrostu popytu na import zwłaszcza w krajach wysokorozwiniętych gospodarczo.

Dynamika 20-29%:

• surówki żelazne i żelazo gąbczaste (26%)

• pojazdy mechaniczne, drogowe, mierniki i liczniki (24%)

• alkohole i ich pochodne chlorowcowe, sulfonowane i nitrowane (20%).

Dynamika 15-19%:

• urządzenia energetyczne i ich części

• maszyny i urządzenia do automatycznego przetwarzania danych (komputery i części do nich)

• kwasy karboksylowe i ich bezwodniki.

Dynamika 5-10%:

• instrumenty i urządzenia medyczne

• kosmetyki i materiały perfumeryjne

• pompy i podnośniki do cieczy

• nawozy sztuczne

• maszyny i urządzenia budownictwa wodnego i lądowego

• 9% - skóra, pigmenty, farby, pokosty i materiały pokrewne, mydło, preparaty czyszczące i polerujące, środki odkażające (owadobójcze i grzybobójcze), wyroby z drutu, wyroby siodlarskie, papiernicze, telewizory

• 7% - bielizna, wyroby optyczne, elektryczne urządzenia domowe, instrumenty muzyczne, wyroby z metali szlachetnych, meble, aparatura kontrolna i pomiarowa, okrycie wierzchnie.

Dynamika przyrostu ok. 1% i poniżej:

• statki i łodzie, skóry futerkowe, silniki, maszyny i urządzenia prądotwórcze, broń i amunicja, niektóre surowce jak uran, konstrukcje lub części konstrukcji z żelaza i stali i aluminium.

Tendencje rozwoju popytu importowego krajów rozwijających się.

Tendencje te są odmienne od struktury cechującej kraje wysoko rozwinięte gospodarczo.

Dynamika powyżej 30%:

- maszyny i urządzenia do przetwórstwa spożywczego

- alkohole i ich pochodne

- lampy elektronowe i półprzewodniki

- pojazdy mechaniczne i drogowe

- kwasy karboksylowe i ich bezwodniki

- urządzenia telekomunikacyjne

- aluminium

dynamika 7-10%:

- energia elektryczna

- sprzęt i urządzenia biurowe i domowe

- wyroby odzieżowe, obuwie i galanteria

- samochody i inne środki transportu i części do nich

- chemikalia (pigmenty, farby, pokosty)

- kosmetyki.

USŁUGI W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM.

W latach 80 handel usługami cechuje się bardzo wysoką dynamiką wzrostu wyprzedzającą dynamikę usług handlu dobrami materialnymi.

Usługi zaczynają również wpływać na odwrócenie tradycyjnego modelu, handlu międzynarodowego od schematu: surowce - praca - kapitał rzeczowy ; kapitał ludzki - technologie w kierunku rozwoju usług finansowych i telekomunikacyjnych, które warunkują następnie rozwój handlu międzynarodowego drogą włączenia firm do globalnej sieci komputerowej (poprzez Internet).

Następuje również zmiana tradycyjnego produkcyjnego modelu handlu: towary rolne - towary przemysłowe - usługi w kierunku: usługi wspierające handel (transport, ubezpieczenie, oprogramowanie komputerowe, usługi bankowe) - towary przemysłowe i rolne - inne rodzaje usług.

Usługi takie są podstawą dla rozwoju handlu drogą elektroniczną.

Działaniom tym sprzyja podejmowane na forum WTO i ONZ działań na rzecz rozwoju sieci tzw. Trade Point Centres, które są włączone do Global Trade Point Network (globalna sieć punktów handlowych).

Ośrodki te mają na celu wspieranie działalności małych i średnich firm na rynkach eksportowych przez dystrybucję informacji o rynkach zagranicznych (warunkach, kanałach dystrybucji, tendencjach handlu na tych rynkach) oraz przez udzielanie dostępu do danych handlowych drogą komputerową (drogą on - line).

Bariery występujące w handlu usługami.

Bariery - mają charakter taryfowy i poza taryfowy.

1. Bariery taryfowe są zmniejszane stopniowo w ramach porozumienia WTO po zgłoszeniu przez kraje członkowskie ustępstw mogą być przejściowo utrzymane na okres 2-5 lat w zależności od zgłoszenia kraju członkowskiego.

2. Bariery poza taryfowe mogą mieć następujący charakter:

• ograniczenie ilościowe np. dotyczące udziału w konsumpcji krajowej np. dla zagranicznego transportu lotniczego

• gwarantowane udziały w rynkach dla producentów krajowych np. w przemyśle filmowym

• subsydia np. w budownictwie

• zlecenia rządowe np. zastrzeżenie dla firm krajowych np. w 50% np. w budownictwie, przetwarzaniu danych

• kontrola transferu środków zagranicą za wykonanie usługi

• wymagania odnośnie kwalifikacji pracowników zajmujących się świadczeniem niektórych rodzajów ulg

• wymaganie techniczne odnoszące się do dóbr inwestycyjnych np. w transporcie.

Dodatkowe jeszcze ograniczenia wchodzenia na rynek mogą dotyczyć barier dla wykonywania pewnych zawodów, albo barier w zakładaniu przedsiębiorstw usługowych na terenie innego kraju.

Motywy stosowania pierwszych ograniczeń:

1. bezpieczeństwo użytkownika usługi np. usługi medyczne

2. wyeliminowanie ryzyka niewypłacalności przez nadzór nad podmiotami prywatnymi przez instytucje publiczne danego kraju np. Bank Centralny

3. niedopuszczenie do nieuczciwej konkurencji, czyli stosowanie prawa antymonopolowego albo antytrustowego

motywy ochrony krajowych przedsiębiorstw:

- ze względu na znaczenie strategiczne sektora

- prestiż ekonomiczny państwa

- kontrola kluczowych technologii w państwie

- ochrona dóbr kultury narodowej.

Liberalizacja handlu usługami.

Dokonuje się w ramach dwóch organizacji:

• WTO jako organizacji globalnej

• UE w ramach budowy jednolitego rynku europejskiego.

Liberalizacja w ramach WTO dokonuje się różnie dla krajów o różnym poziomie zaawansowania gospodarczego tzn.:

1. Kraje wysokorozwinięte przeprowadzają od rozpoczęcia GATT (od 86) stopniową liberalizację rynku usług finansowych , telekomunikacyjnych przez dopuszczenie swobody przepływu kapitału w ramach OECD.

2. Dla krajów rozwijających się i krajów transformujących swoje gospodarki (od gospodarki centralnie planowanej do rynkowej) swoboda przepływu usług odbywa się w sposób opóźniony i kraje te mają możliwość zgłaszania tzw. derogacji, czyli wyjątków od ogólnych postanowień WTO dla tych sektorów usług, które w okresie przejściowym powinny być dodatkowo chronione ze względu na stosunkowo niski poziom rozwoju gospodarczego tego sektora w tym kraju. Możliwość zgłaszania derogacji dotyczy okresu od 95 do 2001. Po roku 2001 otwarcie sektora usług w ramach WTO zwiększy się radykalnie. W ramach liberalizacji rynku usług najbardziej otwartym rynkiem w skali współczesnej gospodarki światowej jest JRW usług UE.

Zadecydowały o tym 3 podstawowe dokumenty:

1. Traktat rzymski, który wprowadził zasadę niedyskryminacji w zakresie świadczenia usług i zakładanie przedsiębiorstw usługowych na terenie państw członkowskich.

Ze względu na brak swobody przepływu kapitału na przełomie lat 80 i 90, to dopiero wówczas było możliwe wprowadzenie tej zasady w odniesieniu di usług finansowych.

2. Biała Księga - 1995 zawarta w niej była ocena kosztów związanych z brakiem funkcjonowania zasad jednolitego rynku europejskiego (oszacowano, że z początkowej listy ok. 300 działań dostosowanych niezbędnych do wprowadzenia jednolitego rynku europejskiego ponad połowa odnosiła się do sektora usług). Przyjęto zasadę konieczności wprowadzenia w UE klauzuli narodowej GATT/WTO dla regulacji jednolitego rynku usług UE i podjęto decyzję o stopniowej harmonizacji przepisów (regulacji rządowych krajów członkowskich) na terenie całej wspólnoty. Harmonizacja oznaczała wzajemne uznawanie standardów i regulacji narodowych z minimalną tylko zasadą harmonizacji na szczeblu ponad narodowym.

3. Traktat o UE - 93 (traktat z Maastricht) - zakładał on doprowadzenie do pełnej swobody świadczenia usług w krajach członkowskich w oparciu o klauzulę narodową WTO w tych wszystkich sektorach usług, które nie zostały w pełni zliberalizowane wraz z wejściem w życie jednolitego rynku europejskiego (rok 92). Przewidywany okres zakończenia pełnej liberalizacji dotyczy lat 93-99.

Liberalizacja rynku usług finansowych dokonuje się przez wprowadzenie tzw. jednolitej licencji, którą posługują się przedsiębiorstwa usługowe w danym sektorze usług na terenie całego jednolitego rynku.

Dla rynku usług bankowych wprowadzono na mocy tzw. drugiej dyrektywy bankowej (89). Oznaczała ona wprowadzenie warunków wyrównywania konkurencji na poszczególnych rynkach finansowych oraz wprowadzenie harmonizacji przepisów dotyczących kontroli i ochrony sektora finansowego i działających w nim banków i innych instytucji kredytowych. Było to możliwe dzięki pełnej i ujednoliconej regulacji, który to rynek był liberalizowany równolegle z liberalizacją rynku BIZ.

Rynek usług ubezpieczeniowych - wprowadzono w 92 tzw. zasadę jednolitej licencji ubezpieczeniowej oraz jednolite warunki i kryteria nadzoru i kontroli nad przedsiębiorstwami ubezpieczeniowymi zakładanymi na terenie krajów członkowskich. Przyjęto tu zasadę, że nadzór w przypadku zakładania przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego w postaci filii przedsiębiorstwa macierzystego może być sprawowany przez władze kraju przedsiębiorstwa macierzystego. W wyjątkowych przypadkach została utrzymana zasada podziału nadzoru między władze kraju siedziby i kraju odbierającego usługę.

Rynek usług telekomunikacyjnych i informatycznych - integrację rozpoczęła tu tzw. zielona księga z 87. Przewidywała ona trzy działania:

- program ujednolicenia bazy numerycznej dla celów integracji rynku telekomunikacyjnego i informatycznego

- zharmonizowanie norm technicznych i warunków homologacji

- wprowadzenie wspólnych programów badawczo - wdrożeniowych.

DOSTOSOWANIA W POLSCE DO LIBERALIZACJI RYNKU USŁUG UE

• dostosowanie przepisów prawnych głównie prawa gospodarczego do przepisów unijnych

• wprowadzenie reformy ubezpieczeń społecznych

• rozwój infrastruktury rynkowej i wzmocnienie mechanizmów rynkowych

• wprowadzenie demonopolizacji w sektorze usługowym - głównie telekomunikacja

• kontynuacja prywatyzacji sektora usług

• działania na rzecz dokończenia procesu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora bankowego - zwiększenie dostępu konkurencji zagranicznej do polskiego rynku finansowego

• tworzenie zachęt dla inwestorów zagranicznych i krajowych - prywatnych do inwestowania w sektor usług finansowych.

Dostosowania w sektorze bankowym

Sektor bankowy - 17.II.95 weszła w życie ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym, która uwzględniła wymogi dyrektywy rady UE z 94.

Przyjęto w niej jako zasadę dążeniu na rzecz poprawy wskaźnika różnicy między stopami oprocentowania kredytów i depozytów, dalsze działania mają być w kierunku obniżenia tej różnicy.

Ustawa z lipca 94 przyjęta w Polsce dotyczy gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń kontraktów eksportowych. Ma ona na celu pobudzenie eksportu towarów i usług na warunkach kredytowych do krajów o wysokim ryzyku niewypłacalności.

Ustawa ta jest oparta na przepisach unijnych. Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem w życie przepisów dotyczących możliwości uzyskiwania przez eksportera dopłat do eksportu wynikających z wahań kursu walutowego (dopłaty do stałej stopy oprocentowania kredytów eksportowych w zależności od wahań kursu walutowego - CIRR.

Przepisy te mają na celu ochronę eksporterów przez niezależnymi od nich kosztami eksportu wynikającymi z wahań kursu walutowego.

Prowadzone są również prace nad przyjęciem zasady jednolitej licencji bankowej, zasady wzajemnego uznawania standardów nadzoru bankowego państw UE oraz przyjęcia zasady kontroli kraju macierzystego nad oddziałami banków zagranicznych w Polsce.

Dostosowania w sektorze usług ubezpieczeniowych

Dostosowana do przepisów UE w tym sektorze zostały uwzględnione w ustawie z 28 lipca 90r i nowelizowane w czerwcu 95r.

10 listopadzie 96r powołano rządową komisję kodyfikacyjną w celu przygotowania kodeksu ubezpieczeń. Kodeks ten obejmuje ustawy o działalności ubezpieczeniowej i dopuszczeniu działalności zagranicznych (unijnych) zakładów ubezpieczeń na terytorium Polski.

Przepisy o nadzorze ubezpieczeniowym - doprecyzowaniu procedur nadzorczych zgodnych z prawem unijnym - nadzór kraju macierzystego.

O ubezpieczeniach obowiązkowych o pośrednictwie ubezpieczeniowym - wszystkie ustawy weszły wżycie w 98r Rok 99 jest początkiem ich realizacji.

Polityka w sektorze ubezpieczeń w Polsce ma na celu uśpienie restrukturyzacji, konsolidacji i prywatyzacji polskich instytucji ubezpieczeniowych oraz bankowych. Wynika to z potrzeby i warunków sprostania konkurencji na jednolitym rynku UE oraz realizacją wcześniejszych uzgodnień w ramach OECD. W których Polska zobowiązała się do roku 99 na liberalizację sektora usług ubezpieczeniowych.

Dostosowanie w sektorze komunikacji (łączności)

dostosowania w tym sektorze mają na celu modernizację polskiej sieci łączności i jej włączenie do sieci europejskich. Początkiem dostosowania była ustawa o łączności z roku 95 obejmującą zasady uzyskania zezwoleń na budowę infrastruktury sieciowej oraz koncesji na świadczenie usług telekomunikacyjnych. Do roku 2003 przewidywana jest prywatyzacja Telekomunikacji Polskiej S.A. i dostęp przedsiębiorstw UE do polskiego rynku telekomunikacyjnego.

Usługi budowlane

dostosowanie tego sektora do wymogów UE są oparte na pełnej liberalizacji przepisów usług budowlanych między Polską a UE z chwilą wejścia układu w życie (1. 1. 94). Dostęp polskich firm budowlanych do rynku UE jest ograniczony wyłącznie regulacjami dotyczącymi rynku pracy i przepływu pracowników między Polską a UE

Usługi audiowizualne (audio, tv)

liberalizacja tego sektora dotyczy zniesienia ograniczeń w Polsce dotyczących: ustalania kwot dla produkcji krajowej ;ograniczeń kapitałowych dla inwestorów zagranicznych.

Usługi transportowe

-dostosowania w tym sektorze mają na celu określenie sposobów zabezpieczeń roszczeń majątkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej objętej koncesją albo ? ubezpieczenia tej działalności. Dostosowanie objęłoby również większy dostęp przewozów kombinowanych z Polski do niektórych stacji głównie w Niemczech Holandii i Austrii.

Również do wprowadzenia takiej organizacji ? która umożliwi sprawowanie właściwego nadzoru nad działalnością (wymaga to przekształceń organizacyjnych w PKP)

Polska została zobowiązana do zakupu nowego wysokojakościowego taboru kolejowego spełniającego standardy unijne jest to warunkiem rozszerzenia dostępu PKP do rynku europejskiego

Usługi prawne, consultingowe

22.v.97r została przyjęta przez sejm ustawa o zmianie ustawy pt. prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz niektórych innych ustaw z której usunięto w znacznej części niezgodności prawa polskiego z prawem europejskim

zniesiono:

wymóg obywatelstwa polskiego jako warunku dostępu do wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego

Zgodnie z polską ustawą z 92r dostęp do polskiego rynku jest całkowicie zakazany dla podmiotów zagranicznych i stwierdza się że działalność w tym zakresie może być prowadzona tylko przez spółki, których akcjonariuszami są wyłącznie osoby krajowe. W perspektywie członkostwa ustawa ta będzie prawdopodobnie zmodyfikowana .

WPŁYW NORM OCHRONY ŚRODOWISKA NA HANDEL MIĘDZYNARODOWY

Z końcem lat 80-tych w handlu międzynarodowym szczególnego znaczenia nabrała problematyka związana z trwałym i nie szkodzącym środowisku naturalnemu rozwoju gospodarczym. Znalazło to w deklaracjach postanowieniach organizacji międzynarodowych, takich jak ONZ, OECD, UE i WTO. Oznacza to podniesienie wymagań w handlu międzynarodowym dla towarów i dopuszczenia do produkcji i wymiany tych towarów które spełniają normy ekologiczne co dziwne w handlu towarami odnosi się to do towarów przemysłowych sektora wydobywczego hutniczego ? towarów wolno spożywczych (spełniających normy bezpieczeństwa konsumenta) jak również ? szczególnie transportu, turystyki. Podejście to znalazło odzwierciedlenie we wspólnym opracowaniu na początku lat 90-tych piątego ramowego programu ekologicznego UE uwzględniającego zalecenia instytucji globalnych. Program ten obejmuje lata 93 - 97 z przedłużeniem do 2000r. W programie tym przyjęto zasadę ? norm ochrony środowiska dla produktów oraz stopniowego zastępowania nośników energii nieodnawialnej szkodzących środowisku naturalnemu nośnikami energii odnawialnej zmniejszaniu zanieczyszczeń powietrza wód stref nadbrzeżnych oraz ? utylizacji odpadów produkcyjnych.

Programem tym objęto pięć sektorów gospodarki:

1. energetyka - ograniczenie stosowania węgla jako nośnika energii i zastąpienie stopniowe źródeł energii nieodnawialnej źródłami energii odnawialnej (siła wiatru, słońca)

2. transport

3. rolnictwo

4. turystyka

5. przemysły podlegające restrukturyzacji

Przyjęto nadrzędną zasadę „zanieczyszczający płaci” która odnosi się zarówno do produktów szkodzących środowisku jak i do przedsiębiorstw szkodzących środowisku co ? się w podatkach i opłatach którymi są objęte zarówno firmy, jak i produkty szkodzące środowisku

OCHRONA KONKURENCJI W HANDLU EUROPEJSKIM

Ochrona konkurencji dotyczy:

1. porozumień między przedsiębiorstwami i wykorzystywania przez nie dominującej pozycji na rynku

2. Dumping - czyli ochrona przed nieuczciwą konkurencją zagraniczną.

3. Warunki działania monopoli państwowych o charakterze handlowym

4. Pomoce państwa dla przedsiębiorstw (zarówno prywatnych jak i państwowych)

Prawo dotyczące reguł konkurencji w UE ma pierwszeństwo w stosunku do prawa narodowego

Ad 1. Porozumienie między przedsiębiorstwami

Kontrola połączeń czyli fuzji przedsiębiorstw postanowienia te odnośnie kontroli odnoszą się do zakazu porozumień między przedsiębiorstwami ograniczającymi konkurencję w formie:

1. Podziału rynku

2. Ograniczenia lub kontroli produkcji lub zmowy cenowej

Wyjątkiem od tych zasad czyli tzw.

• zwolnienia indywidualne - dozwolone są porozumienia między przedsiębiorstwami w przypadku jeżeli uzgodniona ich praktyka przyczynia się do wzrostu produkcji lub dystrybucji produktu, popierania postępu technicznego lub gospodarczego i zapewnia jednocześnie konsumentom odpowiedni udział w zysku przedsiębiorstw (zysk przedsiębiorstwa nie może być większy z tytułu porozumienia niż korzyści wynikające z nieuczciwej konkurencji

• zwolnienia zbiorowe - dotyczące umów o wyłącznej dystrybucji o wyłączności zakupu, sprzedaży i ? pojazdów o licencjach patentowych oraz umów odnoszących się do B+R i know-how

Jako zasadę przyjęto że połączenie przedsiębiorstw jest niedopuszczalne gdy łączna wartość obrotów realizowanych na obszarze UE dla conajmnej 2 przedsiębiorstw przekracza wartość 250 mln ECU rocznie (z zamiarem obniżenia tego progu do 100 mln ECU)

Ad 2. zakaz nadużywania pozycji dominującej

• Pozycją dominującą wyraża się przez bezpośrednie lub pośrednie narzucanie nieuczciwych cen zakupów lub sprzedaży albo innych nieuczciwych warunków handlu

• Stosowanie niejednakowych warunków do podobnych transakcji z różnymi partnerami handlowymi i stawianie ich przez to w niekorzystnej sytuacji.

• Ograniczenie produkcji rynku lub postępu technicznego na niekorzyść konkurentów.

• Uzależnienie zawarcia umów od przyjęcia przez strony dodatkowych zobowiązań które ze względu na charakter lub zwyczaje handlowe nie mają żadnego związku z przedmiotem umów.

Ad 3. Monopole państwowe i przedsiębiorstwa publiczne

Państwa członkowskie zostały zobowiązane do stopniowego przystosowania monopoli krajowych o charakterze handlowym tak aby po zakończeniu okresu przejściowego nie było żadnej dyskryminacji w zakresie warunków pozyskiwania sprzedaży towarów między obywatelami jej państw członkowskich oznacza to zniesienie wyłącznych praw dotyczących importu, eksportu i dystrybucji hurtowej. Przepisy te mają na celu tworzenie warunków liberalizacji sieci handlowych na terenie całego zintegrowanego obszaru.

Ad 4. pomoc państwa

Przyjęto zasadę że pomoc państwa ze źródeł państwowych jest niedopuszczalna jeśli prowadzi do wypaczenia lub zagraża zwiększeniem konkurencji w handlu między krajami członkowskimi w wyniku uprzywilejowania niektórych firm lub niektórych rodzajów produkcji.

Zgodnie z definicją Trybunału Sprawiedliwości pomoc państwa to każdy środek który poprawia sytuację przedsiębiorstwa czyli np.: obniżenie stopy...., dotacji, ulgi podatkowe itp.

Wyjątki od tej zasady:

• Pomoc mająca charakter socjalny przyznawana indywidualnym konsumentom

• pomoc w celu naprawienia szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi

• pomoc dla wsparcia rozwoju obszarów w których standard życia jest szczególnie niski lub w których występuje poważne bezrobocie

• pomoc w promowaniu i realizacji projektów dla wspólnego interesu europejskiego.

W roku 1990 w tzw. raporcie Bargemana opracowane zostały wytyczne w sprawie wspólnej polityki przemysłowej mające na celu poprawę konkurencyjności europejskiego przemysłu na rynku globalnym. Dozwolona jest horyzontalna pomoc państwa dla przemysłu ukierunkowana na:

1. Wspieranie badań i rozwoju (50% kosztów może pochodzić z takiej pomocy dla badań podstawowych i 25% dla badań stosowanych)

2. koszty restrukturyzacji przemysłów - ograniczenie nadwyżek zdolności produkcyjnych

3. przedsięwzięcia ekologiczne (dot. integracji w dziedzinie ochrony środowiska - 15% kosztów realizacji projektu)

4. rozwój szkoleń i przekwalifikowania zawodowego

5. promowanie rozwoju regionalnego czyli pomoc w ramach funduszy strukturalnych.

6. wspieranie MSP

5 RAMOWY PROGRAM WSP. BADAŃ ROZWOJU TECHNOLOGICZNEO W REGIONACH UE

1. Polityka wspierania konkurencyjności technologicznej UE opiera się na zasadzie subsydiarności.

Na szczeblu ponad narodowym podejmowane są tylko te prog. naukowo-badawcze, które ze względu na rangę i zakres badań wymagają szczebla ponad narodowego. Polityka technologiczna nabiera coraz większego znaczenia na szczeblu regionalnym ma ona bowiem na celu wspieranie rozwoju technologicznego MSP i rozwój bazy naukowo badawczej regionalnego przemysłu europejskiego. Technologicznie realizowana jest przez badania własne czyli prace prowadzone w ośrodkach naukowo badawczych utworzonych i utrzymywanych z funduszy UE.

2. Badania kontraktowe prowadzone przez konsorcja badawcze w skład których wchodzą Uniwersytety lub inne szkoły wyższe, przedsiębiorstwa duże, małe i średnie (finansowanie projektów przez max do połowy wartości projektu)

3. Koordynacja badań czyli zapewnienie form koordynacji badań na szczeblu ponad narodowym i ich organizacji

Projekt wspierania konkurencyjności technologicznego nabrał tępa od 1987 r. wraz z wejściem w życie jednolitego aktu europejskiego i tzw. ramowego wspierania B+R (badań i rozwoju).

Główne cele programu B+R:

• budowa społeczeństwa informacyjnego i komunikacyjnego, modernizacji przemysłu w kierunku „czystych” pod względem ekologicznym „integralnych” technologii.

• poprawa między narodowej współpracy naukowo - technicznej UE

W roku 1990 wszedł w życie 3 programowy B+R w którym dodano 2 cele do programu nr 2.

Rozpowszechniania rezultatów badań naukowych w europie i podniesienie sprawności ich wdrażania.

W roku 1994 rozpoczął się 4 ramowy program B+R w którym dodano nowe cele takie jak:

1. Koncentracja badań naukowych nad tzw. bazowych technologiach przemysłowych i zwiększenie efektywności wdrażania rezultatów badań do przemysłu

2. Zapewnienie wzrostu udziału MSP w programie przez utworzenie specjalnego funduszu integracji technologicznej którego zadaniem jest udzielanie gwarancji kredytowych oraz wspieranie obsługi technologicznej MSP.

Budżet 4 programu został powiększony niemal trzykrotnie w stosunku do programu drugiego do poziomu 13,1 mld ECU i wydatki te stanowiły niemal 4% całego budżetu UE i ponad 2% PKB.

Według przydziału środków:

1. Technologie informacyjne

2. Technologie przemysłowe i materiałowe

3. Energia nienuklearna

4. Ochrona środowiska i klimatu

5. Kontrolowana fuzja termonuklearna

6. Rolnictwo i rybołówstwo

7. Technologie telekomunikacyjne

8. Biotechnologia

9. Bezpieczeństwo w energetyce atomowej

10. Biomedycyna i ochrona zdrowia

11. Pomiary i próby

12. Transport (sieci transeuropejskie)

13. Nauki i technologie morskie

14. Badania socjo - ekonomiczne

5 RAMOWY PROGRAM B+R DOTYCZĄCY LAT 1998-2002

Priorytetami tego programu są 3 grupy tematyczne:

1. Badania społeczne oddziałujące na zatrudnienie

2. Oddziaływania na rozwój naukowy technologiczny i ekonomiczny

3. Pobudzenie wzrostu konkurencyjności UE na rynkach krajów trzecich i współpraca z krajami tzw. „Imargin Market” - najbardziej rozwojowy rynek.

Ad 1. Szukanie nowych miejsc pracy na nowych najbardziej rozwojowych rynkach UE związanych z rozwojem technologii informacyjnych

Ad 2. Poprawa jakości życia i ochrony zdrowia przez zapewnienie produkcji wysokiej jakości żywności czystego środowiska naturalnego

Ad 3. Podniesienie konkurencyjności UE na globalnym rynku dzięki przyśpieszeniu rozwoju naukowego i technologicznego, wspieranie współpracy i wzrostu konkurencyjności UE na 4 najbardziej rozwojowych w przyszłości technologicznie rynkach regionalnych świata - obok dwóch partnerów dawnej Triady (Japonia, USA) wyłonienie się w 2 połowie lat '90 nowej siły ekonomicznej i przemysłowej w Azji i Ameryce Łacińskiej.

5 ramowy program technologiczny obejmuje następujące tematy w ramach 3 bloków tematycznych:

1. Rozwój zasobów dla żyjącego świata i ekosystemu. Ochrony zdrowia, rolnictwa rybołówstwa czystych dziedzin przemysłu. Tworzenie w tych dziedzinach nowych rynków stymulujących wzrost gospodarczy i zatrudnienia. Rozwój w szczególności takich dziedzin w których UE może rozwijać się zgodnie z istniejącą tradycją jak biologia molekularna, biochemiczna, badania farmaceutyczne, badania rolnicze i środowiska naturalnego z ich oddziaływaniem na przemysł.

2. Budowa przyjaznego dla użytkownika społeczeństwa informacyjnego. Rozwój nowych rodzajów aktywności i miejsc pracy w następujących dziecinach: technologie informatyczne i telekomunikacyjne, dziedziny w których Europa chce zachować swoją odmienność kulturową, tworzenie dodatkowych miejsc pracy w pojawiających się nowych obszarach działalności w transporcie (sieci transeuropejskie) edukacji, ochronie zdrowia, kulturze oraz współpracy z MSP w przemyśle. Rozwój sektora produkcji urządzeń telekomunikacyjnych oraz sektora usług informatycznych.

3. Promowanie konkurencyjnego i trwałego rozwoju. Wzmocnienie konkurencyjności firm i ukierunkowanie ich na harmonijny i trwały rozwój z wykorzystaniem czystych i inteligentnych technologii --rozwój dystrybucja i przyswojenie wiedzy i technologii koniecznych dla osiągnięcia tych celów. Rozwój nowych miejsc pracy w energetyce transporcie i przemyśle przetwórczym - przy czym rozwój ten polegać powinien na rozpowszechnianiu systemu wysokiej wartości dodanej w stosunku do produktów i procesów które jednocześnie powinny być konkurencyjne efektywne ekonomiczne i bezpieczne dla środowiska.

W ramach 5 programu wyróżniono 3 obszary działalności horyzontalnej:

1. Potwierdzenie międzynarodowej roli badań europejskich w ramach gospodarki globalnej oraz w obszarach rozwoju współpracy przemysłowej na nowych rynkach w tym Europy wschodniej i środkowej, zwiększenie dostępu laboratoriów i firm unijnych do wiedzy naukowej z krajów trzecich w celach użytecznych dla samej unii.

2. Wzrost innowacyjności i udziału MSP w programach badawczych UE i ich dostępu do zaawansowanych technologii, poprawa potencjału ludzkiego jako podstawowego czynnika zasobów Europy podnoszącego się do jakości badanych inżynierów i techników i ich rozwoju ilościowego i pełnego wykorzystania. Szczególnym zadaniem jest promocja naukowych i technologicznych ośrodków europejskich i dążenie do mobilizacji silnej tradycji badań naukowych w Europie w naukach społecznych i ekonomicznych i koncentracji tych badań na ograniczonej liczbie trafnie ujętych tematów.

---