Handel międzygałęziowy.

09/10.10.2012

Program ćwiczeń:

teorie handlu międzygałęziowego (teorie specjalizacji 
handlowej): 

teoria przewagi absolutnej;

teoria przewagi względnej;

teoria Heckschera-Ohlina;

mierniki specjalizacji:

mierniki specjalizacji:

wskaźnik ujawnionej przewagi komparatywnej;

wskaźnik ujawnionej symetrycznej przewagi komparatywnej;

znormalizowane saldo handlowe;

wskaźnik specjalizacji handlowej.

Handel międzygałęziowy.

handel międzygałęziowy polega na wymianie dóbr, 
pochodzących z różnych gałęzi przemysłu, pomiędzy 
krajami, w których wytwarzanie poszczególnych dóbr jest 
bardziej opłacalne;

przykład: róże z Kolumbii i Niemieckie komputery

przykład: róże z Kolumbii i Niemieckie komputery

Teoria przewagi absolutnej.

Adam Smith 1776 r. – „Badania nad naturą i przyczynami 
bogactwa narodów”

przykład:

Produkt (sztuki)

Region

Produkt (sztuki)

Region

Kolumbia

Niemcy

Róże

6

4

Komputery

3

8

Teoria przewagi względnej.

wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu 
partnerów także w sytuacji, gdy jeden z partnerów 
wytwarza większość towarów taniej niż drugi;

przewaga komparatywna to różnica między 
alternatywnym kosztem wytwarzania dobra, z którego 
trzeba zrezygnować, aby wytworzyć inne dobro;

trzeba zrezygnować, aby wytworzyć inne dobro;

przykład:

Produkty (sztuki)

Kraj

Zagranica

Garnitury

12

2

Telefony

6

4

Teoria przewagi względnej.

przykład:

Produkty (h)

Kraj

Zagranica

Garnitury

1

6

Telefony

2

3

Produkty (sztuki)

Kraj

Zagranica

Garnitury

12

2

Telefony

6

4

Teoria przewagi względnej.

przykład:

Produkty (h)

Kraj

Zagranica

Garnitury

1

6

Telefony

2

3

relacja cen 1:1

by handel był możliwy:

krajowa cena garniturów/krajowa cena telefonów < cena względna< 
zagraniczna cena garniturów/zagraniczna cena telefonów

Teoria Heckschera-Ohlina.

Założenia teorii:

istnieją dwa kraje, dwa produkty oraz dwa czynniki produkcji (kapitał i 

praca);

na rynkach: towarowym oraz czynników produkcji panuje konkurencja

doskonała;

w wymianie międzynarodowej panują warunki wolnego handlu.

wymiana między krajami ogranicza się do wymiany dóbr;

pomijane są koszty transportu;

pomijane są koszty transportu;

poszczególne kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki 

produkcji, czynnik produkcji relatywnie obfity w kraju I jest jednocześnie 

relatywnie rzadki w kraju II i na odwrót;

oba wytwarzane dobra wymagają różnych proporcji nakładów czynników 

produkcji, co oznacza, że funkcje produkcji tych dóbr różnią się, a więc 

dobro A wymaga innej relatywnej intensywności zużycia czynników 

produkcji niż dobro B;

wytwarzane dobra są jednorodne;

na obu rynkach konsumenci mają takie same gusta.

Teoria Heckschera-Ohlina.

Twierdzenie Heckschera-Ohlina

kraj będzie eksportował te towary, do wytworzenia których zużywa się relatywnie 
dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie obfitego, a sprowadzał 
z zagranicy towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika 
produkcji w danym kraju względnie rzadkiego;

Efekt Stolpera-Samuelona:

ruch cen czynników produkcji, który zostaje uruchomiony przez handel 
międzynarodowy, polegający na wzroście cen czynnika w jakimś kraju obfitego 

międzynarodowy, polegający na wzroście cen czynnika w jakimś kraju obfitego 
i spadku cen czynnika w danym kraju rzadkiego, prowadzi do wzrostu realnych 
dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz spadku realnych dochodów 
właścicieli czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego;

Twierdzenie Rybczyńskiego:

w warunkach niezmienionych relacji cen na rynku światowym, wzrost zasobów 
tylko jednego czynnika produkcji, przy niezmienionym poziomie drugiego czynnika, 
prowadzi do wzrostu produkcji dobra zużywającego przede wszystkim czynnik, 
którego zasoby wzrastają, a także do zmniejszenia produkcji dobra, w wytwarzaniu 
którego potrzebny jest przede wszystkim czynnik, którego zasoby nie ulegają 
zmianie;

Teoria Heckschera-Ohlina.

przykład 1

:

Kraj A: 400 jednostek pracy i 600 jednostek ziemi;

Kraj B: 800 jednostek pracy i 300 jednostek ziemi;

Oba kraje produkują dobro F (żywność) i C (ubrania);

Do wyprodukowania jednostki ubrań potrzeba: 10 jednostek pracy i 5 jednostek ziemi;

Do wyprodukowania jednostki żywności potrzeba: 4 jednostek pracy i 8 jednostek ziemi;

Określamy (względną) czynnikointensywność produkcji obu dóbr:

żywność: nakład pracy/nakład ziemi = 4/8=1/2

ubrania: nakład pracy/nakład kapitału = 10/5 = 2 (żywność jest względnie ziemio intensywna, 

ubrania: nakład pracy/nakład kapitału = 10/5 = 2 (żywność jest względnie ziemio intensywna, 

a ubrania – praco intensywna)

Określamy (względną) obfitość wyposażenia krajów w czynniki produkcji:

Kraj A: L/T = 400/600 = 67/100

Kraj B: L/T = 800/300 = 267/100 

(kraj A jest względnie obficie wyposażony w ziemię, a kraj B – w pracę)

Po otwarciu tych krajów na wymianę kraj A będzie eksportował …………., a kraj B 

– ……….

Teoria Heckschera-Ohlina.

przykład 1I:

Polska – kraj obfity w pracę i Niemcy – kraj obfity w kapitał

Garnitury – pracochłonne i zegarki – kapitałochłonne

Polska

Niemcy

Przed rozpoczęciem handlu

Ceny towarów

Garnitury

(względnie drogie/względnie tanie)

Zegarki

(względnie drogie/względnie tanie)

Garnitury

(względnie drogie/względnie tanie)

Zegarki

(względnie drogie/względnie tanie)

Po rozpoczęciu handlu

Kierunek handlu

Zmiany cen towarów

Zmiany produkcji

Zmiany popytu na 

czynniki produkcji

Zmiana cen czynników 

produkcji

Garnitury (eksport/import)

Zegarki (eksport/import)

Garnitury (tanieją/drożeją)

Zegarki (tanieją/drożeją)

Garnitury (wzrasta/maleje)

Zegarki (wzrasta/maleje)

Popyt na pracę (wzrasta/maleje)

Popyt na kapitał (wzrasta/maleje)

Praca (drożeje/tanieje)

Kapitał (drożeje/tanieje)

Garnitury (eksport/import)

Zegarki (eksport/import)

Garnitury (tanieją/drożeją)

Zegarki (tanieją/drożeją)

Garnitury (wzrasta/maleje)

Zegarki (wzrasta/maleje)

Popyt na pracę (wzrasta/maleje)

Popyt na kapitał (wzrasta/maleje)

Praca (drożeje/tanieje)

Kapitał (drożeje/tanieje)

Mierniki specjalizacji - wskaźnik 
ujawnionych przewag komparatywnych.

wg wzoru zaproponowanego przez Balasse jest on 
wyznaczany przez udział j-tego sektora w całkowitym 
eksporcie i-tego kraju, odniesiony do udziału j-tego
sektora w całkowitym eksporcie krajów ze zbioru G;

inne podejście opiera się na policzeniu ilorazu wielkości 

inne podejście opiera się na policzeniu ilorazu wielkości 
eksportu w danej grupie produktowej i importu w tej 
grupie produktowej;

gdy wskaźnik przyjmuje wartości większe od jedności, 
oznacza to, że kraj ma przewagę komparatywną 
względem zagranicy w tej grupie produktowej;

Mierniki specjalizacji - wskaźnik ujawnionej 
symetrycznej przewagi komparatywnej.

różnica między udziałem danej grupy produktowej 
w eksporcie danego kraju oraz udziału tej grupy 
produktowej w imporcie tego kraju;

wartości większe od zera wskazują na grupy produktowe, 
w których dany kraj posiada ujawnioną przewagę 
komparatywną;

przykład:

Mierniki specjalizacji - wskaźnik ujawnionej 
symetrycznej przewagi komparatywnej.

Polski handel zagraniczny w 2011 roku, wartości w mln zł

Sekcja SITC

Import

Eksport

RCA = 

eksport/i

mport

Udział w 

imporcie 

(%)

Udział w 

eksporcie 

(%)

CRCA = 
różnica 

udziałów 

eksportu i 

importu 

(%)

A

B

C=B/A

D

E

F=E-D

Żywność i zwierzęta żywe

40133

51526

Napoj i tytoń

3659

6986

Napoj i tytoń

3659

6986

Surowce niejadalne z wyjątkiem paliw

21217

13044

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne

78413

27039

Oleje, tłuszcze i woski zwierzęce i roślinne

2688

1106

Chemikalia i produkty pokrewne

87143

49445

Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie 
według surowca

111160

117599

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy

194428

216590

Różne wyroby przemysłowe

60169

70574

Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC

15418

860

Suma

614428

554769

-

-

Źródło: obliczenia własne na podstawie Rocznik statystyczny RP, GUS, Warszawa 2012, str. 401-402.

Mierniki specjalizacji - wskaźnik ujawnionej 
symetrycznej przewagi komparatywnej.

Polski handel zagraniczny w 2011 roku, wartości w mln zł

Sekcja SITC

Import

Eksport

RCA = 

eksport/i

mport

Udział w 

imporcie 

(%)

Udział w 

eksporcie 

(%)

CRCA = 
różnica 

udziałów 

eksportu i 

importu 

(%)

A

B

C=B/A

D

E

F=E-D

Żywność i zwierzęta żywe

40133

51526

1,28

6,53%

9,29%

2,76%

Napoje i tytoń

3659

6986

1,91

0,60%

1,26%

0,66%

Napoje i tytoń

3659

6986

1,91

0,60%

1,26%

0,66%

Surowce niejadalne z wyjątkiem paliw

21217

13044

0,61

3,45%

2,35%

-1,10%

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne

78413

27039

0,34

12,76%

4,87%

-7,89%

Oleje, tłuszcze i woski zwierzęce i roślinne

2688

1106

0,41

0,44%

0,20%

-0,24%

Chemikalia i produkty pokrewne

87143

49445

0,57

14,18%

8,91%

-5,27%

Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie 
według surowca

111160

117599

1,06

18,09%

21,20%

3,11%

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy

194428

216590

1,11

31,64%

39,04%

7,40%

Różne wyroby przemysłowe

60169

70574

1,17

9,79%

12,72%

2,93%

Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC

15418

860

0,06

2,51%

0,16%

-2,35%

Suma

614428

554769

- 100,00% 100,00%

-

Źródło: obliczenia własne na podstawie Rocznik statystyczny RP, GUS, Warszawa 2012, str. 401-402.

Mierniki specjalizacji - znormalizowane 
saldo handlowe. 

iloraz różnicy eksportu i importu danej grupy 
produktowej i sumy obrotów tą grupą produktową (sumy 
importu i eksportu);

wartość równa 1 oznacza pełną specjalizację w handlu 
danym dobrem;

Mierniki specjalizacji - wskaźnik 
specjalizacji handlowej. 

różnica znormalizowanego salda handlowego danej grupy 
produktowej i znormalizowanego salda handlowego 
danego państwa;

wskaźnik większy od 0 oznacza specjalizację w określonej 
grupie produktowej;

grupie produktowej;

przykład:

Mierniki specjalizacji - znormalizowane saldo 
handlowe i wskaźnik specjalizacji handlowej. 

Obliczenia znormalizowanego salda handlowego i wskaźnika specjalizacji handlowej.

Polski handel zagraniczny w 2011 roku, wartosci w mln zł

Sekcja SITC

Import

Eksport

Znormalizo-

wane saldo 

handlowe

Wskaźnik 

specjalizacji 

handlowej

A

B

Żywność i zwierzęta żywe

40133

51526

Napoj i tytoń

3659

6986

Surowce niejadalne z wyjątkiem paliw

21217

13044

Surowce niejadalne z wyjątkiem paliw

21217

13044

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne

78413

27039

Oleje, tłuszcze i woski zwierzęce i roślinne

2688

1106

Chemikalia i produkty pokrewne

87143

49445

Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie według surowca

111160

117599

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy

194428

216590

Różne wyroby przemysłowe

60169

70574

Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC

15418

860

Suma

614428

554769

-

-

Źródło: obliczenia własne na podstawie Rocznik statystyczny RP, GUS, Warszawa 2012, str. 401-402.

Mierniki specjalizacji - znormalizowane saldo 
handlowe i wskaźnik specjalizacji handlowej. 

Obliczenia znormalizowanego salda handlowego i wskaźnika specjalizacji handlowej.

Polski handel zagraniczny w 2011 roku, wartosci w mln zł

Sekcja SITC

Import

Eksport

Znormalizo-

wane saldo 

handlowe

Wskaźnik 

specjalizacji 

handlowej

A

B

Żywność i zwierzęta żywe

40133

51526

0,12

0,18

Napoj i tytoń

3659

6986

0,31

0,36

Surowce niejadalne z wyjątkiem paliw

21217

13044

-0,24

-0,19

Surowce niejadalne z wyjątkiem paliw

21217

13044

-0,24

-0,19

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne

78413

27039

-0,49

-0,44

Oleje, tłuszcze i woski zwierzęce i roślinne

2688

1106

-0,42

-0,37

Chemikalia i produkty pokrewne

87143

49445

-0,28

-0,22

Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie według surowca

111160

117599

0,03

0,08

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy

194428

216590

0,05

0,10

Różne wyroby przemysłowe

60169

70574

0,08

0,13

Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC

15418

860

-0,89

-0,84

Suma

614428

554769

-

-

Źródło: obliczenia własne na podstawie Rocznik statystyczny RP, GUS, Warszawa 2012, str. 401-402.