P. Żuk, Społeczeństwo w działaniu, Rozdział 6: Nowa polityka

Polityka nowych ruchów społecznych :

• jest wyrazem wobec nieskutecznej i amoralnej „oficjalnej polityki”

• stanowi odpowiedź na nowe warunki społeczne

Czy nowe ruchy stanowią odpowiedz na warunki późnokapitalistycznego społeczeństwa, czy raczej są jej wytworem ? Na ile ruchy społeczne są obiektywne w interpretacji warunków społecznych? Powyższe pytania nie rozstrzygalne.

Nowe formy politycznego oporu, tworzą się wobec nowych form opresji i mechanizmów sprawowania władzy.

Bauman: ponowoczesna opresja jest zjawiskiem rozproszonym i wszędobylskim

Foucault: życie codzienne obfituje w różnorakie aspekty dominacji i podporządkowania (upodobania seksualne, gusta konsumpcyjne, pragnienia, język).Władza/wiedza - wiedzieć to korzystać z władzy ujarzmiania i dominacji

Niektórzy twierdzą, że coraz trudniej określić tych którzy dysponują władzą (a więc wiedzą) Siła i władza ukryta jest w wymiarze kulutrowym (manipulacja przez media, reklamę) lecz nadawca jest niejasny (dlaczego i po co)- stanowisko skrajne i nie do końca prawidłowe, gdyż zapomina o wciąż aktualnej presji ekonomicznej wbudowanej w system społeczny.

Władza polityczna przenika się z władzą ekonomiczną i kulturową.

Czy można nadal mówić o „twardej” władzy ekonomicznej i politycznej, czy tez o „niewidzialnej władzy” ukrytej w zakamarkach życia codziennego.

Barber: coraz większy udział władzy „miękkiej” sprawowanej przez sektor rozrywkowy przy wciąż nie słabnącej tradycyjnej władzy politycznej.

Władza ukryta w codziennych relacjach była już jasna dla przedstawicieli szkoły frankfurckiej i Herberta Marcusa (człowiek jednowymiarowy)

Guy Debord (Społeczeństwo spektaklu) - ewolucja ucisku oraz kolonizacja i ekonomizacja sfery czasu wolnego.

Mechanizmy kontroli, pomimo głosów krytyki, także mają miejsce w społeczeństwie polskim. Presja ekonomiczna idzie w parze z presją kulturową.

Przykład: Niefunkcjonowanie telewizji i innych mediów powodują dezintegracje systemu (Powódź Wrocław 1997, na skutek zalania miasta władze polityczne przestały istnieć na 2-3 dni - nie posiadały infromacji, władzę przejął oddolny spontaniczny ład wspólnotowy - to on był w stanie zweryfikować komunikaty wysyłane przez lokalne władze np. które tereny były zalane - zburzenie oficjalnego porządku - centrum decyzyjno- informacyjne przeniosło się na ulice miast. Media, zburzyły porządek instytucjonalny ale pozwoliły też go odzyskać. Dzięki nim lokalni politycy zaczęli koordynować działania i odzyskali władze czyli panownie)

Prywatne - publiczne

Nowa perspektywa polityczna, reprezentowana przez nowe ruchy społeczne stara się odrzucić rozgraniczenie sfery publicznej i prywatnej (Dlaczego? - gdyż władza dociera wszędzie)

Życie osobiste staję się kwestią polityczną (zycie seksualne, praca wykonywana w domu) - nie można w ostateczności uciec przed polityką - nie możność bycia neutralnym. Każdy wybór na poziomie życia codziennego staje się kwestią polityczną: stołowanie się w Mcdonaldzie kontra slow foody czy też wegetarianizm, rower - samochód, futro - materiały nie pochodzące od zwierząt.

Konsumpcja stanowi mechanizm kontroli i reprodukcji systemu społecznego, a więc budowanie tożsamości na podstawie symboli oferowanych przez rynek nie może być neutralne.To co jednostkowe ma się stać polityczne a więc ma się stać publiczne!!

Taka perspektywa teoretyczna nowej polityki pozwala na polityczną artykulacje wszelkich grup zdominowanych (mniejszości rasowym, homoseksualistom, feministkom, ekologom)

Sztuczny podział na sferę prywatną i publiczną wpisany jest w system dominacji i podtrzymuje tradycyjne stosunki społeczne (seksualność sferą publiczną - potrzeba kontroli, przemoc domowa i molestowanie sferą prywatną - brak ingerencji)

Perspektywa liberalna zakłada, że nienaruszona sfera prywatna jest ostoją wolności. Stanowisko to jednak nie pozwala dostrzec przymusu w sferze prywatnej (agresja, przemoc itd.) Neutralność i odpolitycznienie stosunków społecznych, zakładana przez liberałów, ma ustrzec przed problemami i konfliktami społecznymi, w interpretacji wyznawców nowej polityki jest raczej akceptacją dla dominującej polityki. (Kult przedsiębiorczości, rynku i prywatyzacji na poziomie publicznym, a wiara w racjonalność ekonomi liberalnej na poziomie jednostkowym świadczy o obiektywnej i neutralnej analizie dla liberałó, krytyka jest natomiast uprawianiem ideologii )

Zgodność z komunitarystami. Odzielenie poziomu prywatnego i publicznego nie jest możliwe i pożądane. (efekt odzielenia: bierne masy kontra osamotniona jednostka)

Badani (feministki, anarchofeministki, ekolodzy, skłotersi) negowali podział sfery prywatnej i publicznej. Życie prywatne przekłada się na doświadczenia polityczne (sfera publiczna) i odwrotnie. Światopogląd determinuję w sposób totalny życie (poglądy, doświadczenia, działanie)

Walka o władze to nie wszystko - polityka jest wszędzie

Odpolitycznienie życia prywatnego jest nie do przyjęcia dla przedstawicieli nowej polityki - (Bauman odpolitycznienie przestrzeni społecznej - zapobieganie by przestrzeń wykształciła się w iście społeczną, wyposażoną w zaangażowane i współdziałające jednostki sferą)

Polityka obecnie zredukowana do zdobycia władzy, a powinna być wspólnym, oddolnym działaniem.

Nowa polityka stara się demaskować związki przyczynowe pomiędzy losem pojedynczych osób, samodzielnych problemów czy przypadkowych kłopotów z ogólną logiką systemu społecznego. Czynić sprawy prywatne publicznymi i politycznymi.Umożliwia to polityczna mobilizację dyskryminowanych grup społecznych wokół pozornie niepolitycznych problemów. (jedzenie zamiast bomb) Nowa polityka to:

• dostrzeżenie władzy w życiu codzinnym

• szukanie nadziei w tym co zdominowane i dyskryminowane

Perspektywa nowej polityki jako de-naturalziacja (odbierania zjawiskom kulturowym ich pozornej neutralności) czy też de-doksyfikacja (opozycja do potocznych i dominujących sądów) - zbliżenie do marksowskiej wiary w emancypacyjną siłę ploretariatu.

Lewica, prawica

Norberto Bobbio - Nowe ruchy, nie mieszczą się na tradycyjnej scenie podzielonej na lewice i prawicę, gdyż dotykają nowych problemów. Nie odrzucają tego podziału, lecz przecinają go poprzecznie (Można spotkać się zielonymi konserwatystami i wolnościowcami).

Odwołując się do klasycznych kryteriów podziału na lewicę i prawicę, większość ruchów należy potraktować jako radykalną lewicę(egalitaryzm, emancypacja) oraz lewica (kulturowa różnorodność) a niektóre jako prawica (kulturowa jednorodność)

Andrew Dobson - zrozumienie politycznej i intelektualnej natury zielonej polityki oznacza dostrzeżenie że jej postulaty są zasadniczo lewicowo- wolnościowe.

Ryszard Herbut określa ugrupowania polityczne mianem partii lewicowo-liberalnych.

Dlaczego więc zwolennicy ruchów społecznych pomimo lewicowych poglądów nie chcą utożsamiać się istniejącym podziałem społecznym. Według samych zainteresowanych dzieje się tak dlatego, że nie mieszczą się w ramach współczesnej polityki, są ponad sztucznymi podziałami, przestarzałymi podziałami na lewicę i prawicę. Drugim wytłumaczeniem braku odwołań do tradycyjnych kategorii jest różnica w stylu działania, przestrzeni działania, w odmiennych strukturach a także w głoszonych treściach, pomiędzy ugrupowaniami nowej polityki a istniejącymi w świadomości społecznej jako reprezentanci „lewicy”.

Reasumując chociaż reprezentantom nowej polityki, bliżej do lewicy to nie chcą utożsamiać się z jakimikolwiek podziałami.

Próby umieszczenia nowych ruchów na tradycyjnej mapie politycznej, prowadzi do tworzenia opozycji „nieformalnej i oficjalnej lewicy” „ nowej i tradycyjnej”, „ kulturowej i ekonomicznej.

„Nowa lewica” (lewica postmaterialistyczna) rozszerza przestrzeń polityczną o wymiar kulturowy i sferę życia codziennego, nie wyrzekając się postulatów „tradycyjnej” lewicy (lewicy materialistycznej) dotyczących potrzeby reorganizacji stosunków ekonomicznych dla osiągnięcia pełnej wolności i sprawiedliwości społecznej.

Różnice:

• stosunek do rozwoju społecznego (l. materialistyczna poprawa losu gorzej sytuowanych poprzez rozwój gosp., l. postmaterialistyczna rozwój nie musi iść z poprawą warunków )

• Inna baza społeczna (lewica materialstyczna k. niższe, robotnicy, postmaterialstyczna - osoby z wyższym wykształceniem)

Nowa lewica jako moralna krytyka uzupełnia i ożywia zrutynizowaną egzystencję tradycyjnej lewicy, zapominając często o swych korzeniach (lewicowych). Obie lewice nie muszą jednak stanowić swego przeciwieństwa, a raczej wspólne dopełnienie.

PRL CZY III RP? Plusy i minusy

Stosunek do wartości wywodzących się z przeszłości to główny wyznacznik zachowań politycznych w Polsce lat 90. (M. Ziółkowski)

Stosunek nowych ruchów do przeszłości:

Większość badanych wyrażała pozytywne opinie o okresie PRLu a negatywne o obecnym systemie społecznym.

Pozytywna ocena przeszłości: argumenty - wartość bezpieczeństwa socjalnego, sprawiedliwość społeczna, równy podział dóbr

Pozytywna ocena teraźniejszości: argumenty - swobody obywatelskie, demokracja, większe możliwości dla aktywnej jednostki

W wypowiedziach badanych pojawia się negatywna ocena możliwości rozwoju sfery obywatelskiej, np.: „Nie ma już wyraźnego podziału MY/ONI, lecz raczej JA/ONI (…) dziś ze swoimi problemami, każdy zostaje sam”

Inny podział (M. Ziółkowski):

• zwolennicy Starej Polityki (Stara Lewica, Stara Prawica) -różnice zdefiniowane głównie przez klasy i ich interesy ekonomiczne

• zwolennicy Nowej Polityki - różnice zdefiniowane przez różnice wartości w wymiarze kulturowym (Nowa Lewica - libertartianie- postmaterialiści, Nowa Prawica - tradycjonaliści)

Mimo, że postmaterializm (Nowa Lewica) jest zjawiskiem obejmującym zasięgiem głównie ludzi młodych, nie można uznać tego uznać za „modę młodych”, wartości postmaterialistyczne będą zwiększały swe znaczenie w przyszłości, to potencjalnie główne źródło napięć w społeczeństwie postindustrialnym.

Struktura

Struktura organizacyjna to realnie istniejąca różnica między „nową” a „tradycyjną” lewicą.

Nowa lewica	Tradycyjna lewica
Luźny model „sieci”, bez centralnego punktu decyzyjnego (przywódcy)	Hierarchiczne struktury związkowe czy partyjne - model piramidy
Nie ma formalnego członkostwa - większość sympatyków cechuje krótkotrwałe zaangażowanie co pewien czas
Funkcjonowanie w ramach ruchu odrębnych grup nawzajem się tolerujących - wynik braku wymogu podporządkowania się ścisłemu programowi politycznemu
Np. Solidarność z 1980 r., nowe ruchy lat 90.

Zatem sieć ma następujące cechy:

• autonomiczność środowisk podejmujących dany rodzaj działalności

• nie ma jednego ośrodka decyzyjnego dla wszystkich działalności

• wszyscy uczestnicy sieci są odpowiedzialni za powodzenie podjętych działań

Nowe ruchy spełniają w swoim bezpośrednim otoczeniu ( pozostającym w stanie wycofania z życia publicznego) rolę inspiratorów i koordynatorów lokalnych konfliktów. Zdobywają one w ten sposób poparcie innych grup społecznych, pomostem łączącym jest wspólna przestrzeń lokalna.

Ruchy te występują na ogół w ograniczonych przestrzeniach i są ukryte w życiu codziennym. Rozmiar ewentualnego protestu zaskakuje zazwyczaj służby państwowe. Szybka mobilizacja jest możliwa dzięki strukturze sieci.

Słabe strony sieci - ograniczony zasięg, oddziaływanie na poziomie lokalnym, podczas gdy problemy lokalne są zwykle związane z globalnymi przemianami. Jednak, również partie polityczne mają te ograniczenia, dodatkowo ograniczając swoją działalność do przestrzeni państwa narodowego w sferze ideologicznej. Nowe ruchy są zatem w lepszej sytuacji.

FORMY DZIAŁANIA

Preferowana przez nowe ruchy społeczne forma aktywności to: połączenie jednostkowej ekspresji i samorealizacji ze zbiorowym artykułowaniem celów ruchu.

Są 2 aspekty sposobu działania nowych ruchów:

• wewnętrzny: zapewniający atmosferę wspólnotowości, integrujący członków (bezpośrednie kontakty, działania nieformalne

• zewnętrzny: będący konfrontacją z zewnętrznymi strukturami kulturowo-politycznymi (mobilizacja większej liczby osób, np. demonstracje

• dodatkowo - pośredni: jednocześnie pełniący obie powyższe funkcje np. ogólnokrajowe zloty, działalność pomocowo-informacyjna

K. Eder: następuje odwrócenie działania instytucjnalnego, protest to działanie zdecentralizowane, nie zalegalizowane, nieformalne, spontaniczne.

Np. wg Pakulskiego: są to cechy pierwszego okresu Solidarności

SKŁOTERSI

W ruchu skłoterskim przeważają działania o charakterze kontrkulturowo-kontestacyjnym. Przewaga elementów spontanicznych nad formalnymi.

Działania: najbardziej spektakularna akcja „Jedzenie zamiast bomb”

Skłoty spełniają też funkcję zaplecza materialno-lokalowego dla lokalnych środowisk alternatywnych.

ANARCHOFEMINISTKI

Kontestacyjno-kontrkulturowa forma aktywności np. demonstracje, happeningi, tworzenie „trzeciego obiegu” (inaczej - komunikowania alternatywnego, chodzi o różne inicjatywy kontrkulturowo-polityczne, w latach 80. trzeci obieg oznaczał wydawanie nielegalnych ulotek, pism i innych druków )

R. White utożsamia trzeci obieg z komunikacją uczestniczącą.

Pisma z „trzeciego obiegu” : Vacula, Wiedźma, Modliszka, Feminka, Strzygła

Feministki „zinstytucjonalizowane”

Częściej aktywność sformalizowana. Działalność jest często traktowana jako sposób zarabiania na życie. Wymiar polityczny jest mało istotny. Skupienie na aktywności pomocowej.

Najczęściej mające status fundacji, np. Krakowskie Centrum Kobiet

EKOLODZY

2 poziomy: aktywność spontaniczna (poziom kontestacyjny) oraz aktywność monitorująca, zinstytucjonalizowana (poziom oficjalny) . Poziomy te funkcjonują często jednocześnie.

Formą działania są kampanie. Mają one otwarty charakter, rozpiętość w czasie, mogą mieć lokalny ale też ogólnokrajowy czy ponadnarodowy charakter.

JAK SILNI?

Kryteria oceny stosowane przez konwencjonalne podmioty polityczne (np. partie polityczne): skuteczność technologiczna, ekonomiczna i polityczna (np. wynik wyborczy)

Kryterium oceny stosowane przez kulturowych postmaterialistów - moralność sytuacyjna

Melucci - działania nowych ruchów wytwarzają mierzalne skutki na co najmniej trzech poziomach:

• spowodowanie impulsu do zmian instytucjonalnych np. polityczna reforma czy redefinicja organizacyjnej praktyki

• wpływ na selekcję nowych elit społecznych

• innowacja kulturowa (produkcja modeli zachowania, które przechodzą do codziennego życia i rynku)

P. Kuczyński - nowe ruchy odtwarzają niezbędne zasoby demokracji (wartości, interesy, indywidualizm), ich działania są ożywcze dla mechanizmów samorządności i obrony pozabiurokratycznej przestrzeni ludzkiej komunikacji.

Ważna jest również ich rola w ukazywaniu ignorowanych przez oficjalną politykę problemów społecznych (rola nowych mediów). Jednakże wiele problemów poruszanych przez nowe ruchy nigdy nie zaistniało w głównym nurcie politycznym.

Aktywistom nowych ruchów społecznych bliżej jest do „etyki przekonań” niż do „etyki odpowiedzialności” w klasyfikacji M. Webera.

---