“Biblia” - jest wyrazem monoteizmu
Pojęcie słowa:
bibilion = księga
bibilios = łodyga papirusowa
Biblia składa się ze:
Starego Testamentu XIII - I wiek pne
Nowego Testamentu 51 - 96 rok ne
Biblia jest trójjęzyczna:
grecki
staro-hebrajski
aramejski
Autorzy Biblii; ST: Salomon, Mojżesz, Dawid, anonimowe, NT: Jan, Marek, Łukasz, Mateusz
Przekłady:
Septuaginta (na język grecki) w Aleksandrii, obejmował ST, III - II wiek pne
Wulgata przekład św. Hieronima, IV wiek ne, po soborze trydenckim wykładnia oficjalna
Przekłady polskie:
Katolickie
Biblia królowej Zofii, zwana szaroszpatacką, XV wiek
Biblia Leopolity, 1561
Biblia Jakuba Wujka, NT 1593, całość pośmiertelnie w 1599
Innowiercze
Biblia Brzeska, kalwińska, 1563
Biblia nieświeska, Szymona Budnego, ariańsko-socyniańska, 1572
Biblia gdańska, luterańska, przekład przy współpracy kalwinów i braci czeskich, 1932
Biblia Tysiąclecia, tłumaczona z języków oryginalnych, 1965
Gatunki w Biblii: hymny, psalmy, poematy, przypowieści, eposy, kazania, modlitwy, dialogi filozoficzne, listy, kroniki
“Księga Rodzaju”- opis kolejnych czynności Boga - Stwórcy w ciągu 6 dni.
ziemia, niebo, światłość, ciemność, dzień, noc
woda, ląd, niebo, morze, rośliny
drzewa owocowe
gwiazdy, czas
zwierzęta
człowiek
“Księga Hioba” - autorstwo anonimowe; miejsce powstania Judea; akcja w Adonii; układ:
prolog - prozatorski
poemat - 6 części
opisuje związek pomiędzy Bogiem a człowiekiem
Hiob jako symbol wiary nigdy nie przemijającej
Monolog i dysputa z przyjaciółmi:
Elitoz z Temanem
Bilbob z Szumachem
Poemat o mądrości i monolog Hioba
Mowy Boga - Eliasz i prozatorski epilog
Arystotelowska koncepcja losów:
zmienność perypetii czyli od cierpienia do radości
cierpienie wyzwala heroizm, jest sensowne
Postawa Hioba jako lekcja godności ludzkiej, wierności Bogu, cierpliwości i godności, oraz winy człowieczej i odpowiedzialności.
Hiob przywrócony do dawnego stanu, żyje w dostatku, wśród potomstwa. Stał się symbolem cierpienia oraz katastrofy, tragedii i nieszczęścia. Dzieje Hioba są też symbolem ludzkiego heroizmu i cierpienia jako nieodzownego elementu życia i określenia pełni człowieczeństwa. Cierpienia uszlachetnia człowieka, pozwala zrozumieć innych (wątki u romantyków i poetów okupacyjnych.
“Księga Psalmów”
Psalm to utwór poetycki o charakterze modlitewno-hymicznym; psalmy zbudowane są z wersetów a werset to całość treściowa zbudowana z dwóch lub trzech członów.
Wyróżniamy psalmy: błagalne, dziękczynne, pochwalne, filozoficzne, mądrościowe,...
Psalm IIX
człowiek jako “władca nad dziełami rąk Twoich”
człowiek kochany jest przez Boga, “niewiele mniejszy od niebieskich mocy”
pochwała świata stworzonego przez Boga
Przypowieści biblijne - przysłowie, maksyma, aforyzm; utwór narracyjny o treści pouczającej; ubogi w postacie, zdarzenia i realia, mający jednak ukryte znaczenie alegoryczne, symboliczne, odnoszące się do ogólnych prawideł egzystencji człowieka, ludzkich postaw, wobec przypadków życiowych.
“O Siewcy” - opowiada o rolniku, który sieje zboże. Gdy ziarno upadnie na niegościnny grunt to nie wzrośnie. Ziarno porównane jest do wiary. Kiedy ono stąpi na człowieka o czystym sercu, w pełni się rozwinie i wyda swoje owoce.
“O synu marnotrawnym” - pewien człowiek miał dwóch synów, jednak młodszy zabrał swoją część majątku i stracił ją żyjąc rozrzutnie. Gdy powrócił do ojca, ten przyjął go jak zmartwychwstałego. Drugi syn oburzył się, że jego nie traktuje podobnie. Syn jest symbolem człowieka, który błądzi a jednak odnajduje wiarę i receptę na dobre życie.
“O miłosiernym Samarytaninie” - pewien Żyd został napadnięty przez zbójców, którzy go pobili i ograbili. Drogą na której leżał przejeżdżało dwóch Żydów; między nimi był rabin; nie pomogli napadniętemu... Dopiero samarytanin pomógł mu i zapewnił pieniądze na najbliższy czas. Miłosierny samarytanin jest symbolem człowieka, który nawet wrogom udziela pomocy.
“Księga Koheleta”
“wszystko marność i gonienie za wiatrem ( venitas venitatum et venitas)”
-podejmuje motyw rozważań na temat życia człowieka jego szczęścia i egzystencji. Mottem księgi jest powyższy cytat. Człowiek jest istota kruchą i przemija, podczas gdy Ziemia trwa wiecznie. Prawo przemijania powoduje, że człowiek nie zaznaje szczęścia, a życie jest tylko “gonieniem za wiatrem”
“Apokalipsa św. Jana” powstała w latach 94 - 96 ne za panowania cesarza Dominicjana; wzorowana na wcześniejszych tekstach Ezechiela, Daniela i Zachariasza - z greckiego apokalypssos - objawienie, odsłonięcie; to szczególny rodzaj opowieści biblijnej opisującej tajemnicę czasów ostatecznych. W NT jest ostatnią księgą Biblii, zamykającą całość historii świętej. Katastrofizm; obraz kresu ludzkości, sąd boży, śmierć...