WNP- instrument „cywilizowanego rozwodu” w ramach ZSRR, amortyzator łagodzący proces rozpadu ZSRR. Objęła 12 z 15 byłych republik.
8.XII.1991- integracja polit., gosp.,wojsk.b.rep.ZSRR
22.XII.1993- przyjęcie statutu
PODZIAŁ B.REPUBLIK:
Wg. Bielenia:
podporządkowane Moskwie(BIEL, AZER, ARM, TADŻ, KAZACH, KYRG, MOŁD)
zachowujące pewien dystans z Moskwą (UKR, TURK, UZBEK)
Wg. Oksany Reznikowej:
uzależnione perspektywicznie- długo/ krótko terminowo od pomocy ROS (ARM,BIEL, TADŻ)
b. rep. o zróżnicowanych kontaktach zew.(KAZACH, KYRG, MOŁD, UKR)
b. rep, których zależność jest mała (AZER, UZBEK, TURK)
Rywalizacja o wpływy w regionie zagrożona dla Federacji Rosyjskiej:
Intensyfikacja aktywności TUR w rep. Środkowoazjatyckich, zakaukaskich
RUM w MOŁD
POL w UKR, BIEL
USA,p. zach. w regionie M.Kaspijskiego, UKR, Azji Środkowej
Uzbekistan pretenduje do roli lidera rep. śr.-azj.
Struktury formujące się na obszarze WNP:
dystansujące się od Moskwy (GUUAM, Stowarzyszenie Środkowo-Azjatyckie)
współdziałające Federacją Rosyjską (Organizacja Układu o bezpieczeństwie zbiorowym WNP; „Kaukaska Czwórka”, poza WNP- Szanghajska Organizacja Współpracy)
GUUAM
Forum współpracy polityczno-gospodarczej
Gruzji
Ukrainy
Uzbekistanu
Azerbejdżanu
Mołdawii
- odrzucenie udziału w systemie zbiorowego bezpieczeństwa w ramach WNP na rzecz przyszłej integracji ze strukturami euroatlantyckimi
- prozachodnie nastawienie zagrożeniem dla rosyjskich interesów na terenie b. ZSRR
- wzmocnienie tendencji odśrodkowych WNP- utrudnienie integracji przestrzeni proradzieckiej
14.III.1996 Wiedeń- GRU, UKR, ARM, MOŁD
10.X.1997 szczyt państw Rady Europyw Strasburgu
- zacieśnienie regionalnej współpracy dwu- i wielo- stronnej
- prezydenci GRU, UKR, ARM, MOŁD wydają wspólny komunikat potwierdzający niepodległość, suwerenność itp. Oraz zamiar kontynuowania 4 str.dialogu
- bezpośredni impuls dla powołania forum plan utworzenia trans- kaspijskiego korytarza transportowego Europa- Kaukaz- Azja
24.IV. 1999- przystąpienie UZBEK
Deklaracja Waszyngtońska:
- potrzeba zacieśnienia współpracy, aktywności w sferze pokojowego rozwiązywania sporów
- prewencja przemytu broni do stref konfliktów
- wzmocnienie reżimów nieproliferacji broni masowego rażenia
- zamiar odbywania regularnych konsultacji
Memorandum Nowojorskie (na Milenijnym Szczycie ONZ 6.IX. 2000r.)
- mechanizm regularnych spotkań (ma zintensyfikować współpracę)
- powołanie Komitetu Koordynatorów Krajowych (okres pomiędzy szczytami)
- priorytet: efektywne funkcjonowanie korytarza transportowego Europa- Kaukaz- Azja + budowa jego infrastruktury
- podejmowanie decyzji na zasadzie konsensusu
- GUUAM organizacją otwartą
Karta GUUAM 7.VI. 2001 Jałta
Cele:
Rozwój społ- ekonom.; wzmocnienie kontaktów handl.- gosp.; efektywne wykorzystanie magistrali transport.-komunikacyjnej; rozwój stos. W sferze humanitarnej, nauki, kultury, walka z terroryzmem, zorg. przestępcz., narkobiznesem
Kierunki współpracy:
Ekonomia, nauka, kultura, technologia, ochrona środowiska, telekomunikacja, energetyka, finanse, sfera humanitarna
20.VII.2002-szczyt w Jałcie ( z USA)
- wspólna walka z terroryzmem2003 uruchomienie Wirtualnego Centrum GUUAM ds. walki z terroryzmem, Międzynarodowego Systemu Informacyjno- Analitycznego
STRUKTURA ORGANIZACYJNA:
Coroczne spotkanie szefów p. (uzgadnianie wspólnego stanowiska, wytyczanie podst. kierunków współpracy)
Organ wykonawczy- Rada Ministrów Spraw Zagranicznych (co pół roku; implementacja decyzji podejm. Na najwyższym szczeblu)
Organy robocze:
Komitet Koordynatorów Narodowych (co kwartał, wyznaczeni przez msz, przygot. szczyty, koord. działal. bieżącą)
Rada Handlowa (20.VII.2002)- realizacja porozumień handl.- gosp.
Biuro Informacyjne GUUAM w Kijowie- funkcje inform.
2002r.- UZBEK zawiesił członkostwo w GUUAM
Efektywną współpracę graniczną uniemożliwia brak sąsiedztwa
KAUKASKA CZWÓRKA
Nieformalne forum konsultacyjne w sferze bezpieczeństwa regionalnego:
ROS
ARM
AZER
GRUZ
P. północnokaukaskich rep. FR
3.VI.1996 Kisłowodzk
Deklaracja „ O zgodzie między narodami, pokoju, ekonomicznej i kulturowej współpracy na Kaukazie”
25.I.2000 Moskwa
Intensyfikacja współpracy, dodanie problemów bezpieczeństwa i stabilności na Kaukazie
ORGANIZACJA UKŁADU O BEZPIECZEŃSTWIE ZBIOROWYM PAŃSTW STRON WNP
15.V.1992 Taszkent „Układ o bezpieczeństwie zbiorowym państw członkowskich WNP”
ARM
ROS
KAZACH
KYRG
TADŻ
UZBEK
Potem doszły:
BIEL
AZER
GRUZ
W życie weszło 20.IV.1994 na 5 lat; w 1999 przedłużyły: ROS, ARM,BIEL,KAZACH, KYRG, TADŻ
- brak rozróżnienia wspólnej obrony od wspólnego bezpieczeństwa
- pokojowe rozwiązywanie sporów
- charakter sojuszu akt mówiący, iż napaść na 1 z sygnatariuszy uruchomi mechanizm natychmiastowej pomocy
7.X.2002 Kiszyniów „Statut Organizacyjny Układu O BEZPIECZEŃSTWIE ZBIOROWYM PAŃSTW STRON WNP”
- zapewnienie pokoju, bezpieczeństwa regionalnego i międzynarodowego
- obowiązywanie koordynacji działalności na arenie między. sferze bezpiecz.
STRUKTURA ORGANIZACYJNA:
Rada Bezpieczeństwa Zbiorowego - wszelkie kwestie związ. z działal. org.
RMSZ- funkcje konsultacyjne i doradcze
RMON
Komitet Sekretarzy Rady Bezpieczeństwa
Sekretariat w Moskwie (sekretarz na 3 lata)
SZANGHAJSKA ORGANIZACJA WSPÓŁPRACY
-wielostronna struktura wykraczająca poza obszar proradziecki
ROS
KAZACH
KYRG
TADŻ
UZBEK
ChRL
p.graniczne- wspólne problemy( ekstreminizm, separatyzm); ROS i ChRL chcą zrównoważyć wpływy USA w Azji
IV.1996- ROS, CHRL,KAZ, KYRG,TADŻ (Szanghajska Piątka)- Układ Szanghajski
- budowa zaufania wojsk. Strefie przygranicznej
- wzajemna redukcja sił zbrojnych w regionie przygranicznym
2000r.- przystąpienie UZBEK Szanghajska Szóstka
15.IV.2001- Szanghaj- Deklaracja o utworzeniu Szanghajskiej Organizacji Współpracy
7.VI>2002- Sankt- Petersburg Karta SOW
- wzmocnienie wzajemnego zaufania, przyjaźni, dobrosąsiedztwa
- współpraca na rzecz pokoju, bezpieczeństwa, stabilizacji w regionie
- zwalczanie terroryzmu, separatyzmu
STRUKTURA ORGANIZACYJNA:
Rada szefów Państw (wyznacza priorytety działalności 6ki, coroczne spotkania prezydentów w p. sprawującym przewodnictwo)
Rada Szefów Rządów
Rada Koordynatorów Narodowych (co kwartał, bieżąca współpraca SOW)
Sekretariat SOW w Pekinie od 15.I.2004 (sekretarz co 3lata; obecny Hang Donguang)
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA NA TERENIE WNP
Udział ROS we wzajemnej wymianie handlowej b.rep. radz.w ogólnym exporcie spadł z 70 % w 1990 do 25%w 1998, ale nadal pozostaje głównym partnerem handlowym i rynkiem zbytu, poza tym dysponuje znacznymi surowcami energetycznymi.
EUROAZJATYCKIE STOWARZYSZENIE GOSPODARCZE
BIEL
ROS
KAZACH
KYRGY
TADŹYK
6.01.1995- unia celna ROS-BIEL
20.01.19996- KAZACH
29.III.1996- KYRGY
6.II.1999- TADŹYK
III.1996- układ o pogłębieniu integracji sferze gospodarczej i humanitarnej Rada Międzyrządowa, Komitet Integracyjny, Komitet Międzypersonalny
10.X.2000- koniec unii celnej Euroazjatyckie Stowarzyszenie Gospodarcze
Rada Międzypaństwowa- coroczne spotkania szefów p.i rządów
Sekretariat Moskwie i Astanie
Zgromadzenie Międzypaństwowe; Komitet Integracyjny,Komisja Stałych Przedstawicieli ESG
31.V.2001- pakiet 15 dokumentów regulujących podstawowe kwestie działalności organów stowarzyszenia
STOWARZYSZENIE ŚRODKOWOAZJATYCKIE (UNIA, ZWIĄZEK)
Forum współpracy „Czwórki”
KAZACH
KYRG 10.II.1994 wspólna przestrzeń gosp.
UZBEK
TADŻYK 26.III.1998
Obserwatorzy od 1999- GRUZ, TURKM, UKR
-kwestie surowcowo- energetyczne
-Problemy wydobycia i przetwórstwa zasobów naturalnych
-Aspekty polityczne, humanitarne, informatyczne
1994- Rada Międzyrządowa, Komitet Wykonawczy, Środkowoazjatycki Bank Rozwoju i Współpracy
WSPÓLNA PRZESTRZEŃ GOSPODARCZA
18-19.IX.2003 Jałta
BIEL
KAZACH
ROS najbardziej rozwinięte państwa proradzieckie 90% PKP WNP
UKR
- inicjatywa pozawspólnotowa
- w perspektywie ma być unią gospodarczą ze wspólną walutą
Procesy przeprowadzane zbyt pośpiesznie, mają charakter deklaratywny. Rzeczywista demokracja nie następuje. Bez wspólnoty interesów nie może być mowy o efektywnej integracji. Powoływanie nowych form realizacji interesów jest dublowaniem kompetencji.