21.

Komparacja łat niwelacyjnych, jest to czynność mająca na celu określenie odchyleń podziału łaty od obowiązującego państwowego wzorca miary długości - metra. Aby móc określić jak duże jest to odchylenie, należy wyznaczyć średnią arytmetyczną ze wszystkich odcinków metrowej długości, które zostały zmierzone na łacie. W wyniku tego otrzymujemy wartość średniego metra łaty (l_śr). Podczas pomiarów należy pamiętać o odpowiednim wyborze odcinków łaty, aby charakteryzowały ją jako całość. Parametrem zamiennym, który charakteryzuje łatę jest skala łaty (k) wyrażona wzorem:

Komparatory na świecie:

• Uniwersytet Bundeswehry w Monachium (Niemcy)

• Uniwersytet Techniczny w Graz (Austria)

• Fiński Instytut Geodezyjny (Finlandia)

• IGiK w Warszawie

Komparator KGiAG (nasz)

Schemat konstrukcji poziomo - pionowego komparatora mikroskopowego

a - tor ruchu mikroskopu odczytowego

b - tor poziomy komparatora

c - podstawa komparatora poziomego

d - wózki kołowe

e - belka duraluminiowa

f - uchwyty łaty

g - uchwyt przymiaru kreskowego

h - przymiar kreskowy

Mi - stałe mikroskopy odczytowe

Laboratoryjna komparacja łat precyzyjnych na komparatorze KGiAG

Proces wyznaczenia wartości średniego metra łaty precyzyjnej na komparatorze w przebiega w kilku etapach:

1. Sprawdzenie prostoliniowości łaty - maksymalna strzałka ugięcia łaty S_max≤2mm

2. Pomiar i regulacja siły naciągu taśmy inwarowej łaty F za pomocą specjalnego aparatu

3. Określenie długość K_H komparatora poziomego za pomocą jednometrowego wzorca inwarowego (ustawienie przymiaru w osi mikroskopów M1 i M2 a następnie M2 i M3)

4. Określenie długości S dwumetrowego przymiaru kreskowego podpartego w punktach swobodnej długości (ustawienie przymiaru w osi M1 i M3 i obserwacja kresek)

5. Określenie długości K_V komparatora pionowego (ustawienie dwumetrowego przymiaru w osi M6 i M7 i obserwacja jego kresek)

6. Określenie odległości D_v miedzy znaczkami kontrolnymi Z₁ i Z₂ na łacie w położeniu roboczym (ustawienie łaty w osi M6 i M7 i obserwacja znaczków kontrolnych na łacie)

7. Określenie odległości DH między znaczkami kontrolnymi łaty w położeniu poziomym. Te same znaczki kontrolne łaty podpartej w punktach Bessela obserwuje się w położeniu poziomym przez M1 i M3

8. Obliczenie średniego dwumetra łaty jako średniej arytmetycznej wartości z 20 dwumetrowych odcinków łaty rozmieszczonych równomiernie na obydwu podziałach taśmy inwarowej w położeniu poziomym L_H. (ustawienie i obserwacja przez M1 i M3)

9. Obliczenie średniego metra łaty l i w położeniu roboczym (pionowym)

Dla chętnych! Wzory w książce Margańskiego str. 39 - 43

Komparacja kodowych systemów niwelacyjnych

1. Prace przygotowawcze:

• Przygotowanie sali wykładowej do pomiarów

• Włączenie oświetlenia

• Wstępne ułożenie łaty na ruchomej szynie duraluminiowej

• Podłączenie interferometru - gotowość do pracy symbolizuje napis PA Terror na wyświetlaczu jednostki sterującej; rozdzielczość odczytu ustawiana za pomocą określenia liczb miejsc po przecinku

• Przygotowanie do pracy komputera (uruchomienie programu KOIN)

• Zamocowanie niwelatora ponad konstrukcją niwelatora na specjalnym uchwycie i połączenie go z komputerem

1. Justowanie lasera

2. Doprowadzenie do równoległości osi symetrii łaty i promienia laserowego - ułożenie łaty w stosunku do promienia lasera koryguje się przy odkręconym reflektorze zwrotnym, za pomocą metalowego klocka ustawianego na obu końcach łaty; zapewnia to równoległość w płaszczyźnie horyzontalnej

3. Spoziomowanie niwelatora, ustawienie ostrości obrazu oraz pozycji pryzmatu tak aby obserwowana łata podczas jej przesuwu była widoczna dla instrumentu

4. Etap pomiarowy

5. Czynności końcowe - sprzątnięcie stanowiska pracy, zabezpieczenie komparatora

W rzeczywistości łączmy niwelator z komputerem, i w programie KOIN uruchamiamy pomiar. Interferometr czyta odległość do łaty (patrz interferometryczny pomiar odległości - pytanie nr 31). Niwelator czyta kod na łacie. Zakrzywienie promienia niwelatora do łaty możliwe jest dzięki pryzmatowi pentagonalnemu - umieszczony na niwelatorze. Rejestruje się pomiary. Łatę przesuwa się o ustalony interwał (np. 50mm) i powtarza się pomiary.

Punkty Bessela - dwa symetryczne punkty podparcia przymiaru, dla których różnica między długością krzywej płaskiej tego przymiaru a jego rzutem prostopadłym na płaszczyznę poziomą jest najmniejsza

k - wyznaczana skala łaty

1m - wartość 1m (z definicji)

l _śr - wyznaczona wartość średniego metra badanej łaty

---