Piotr Owczarczyk

gr. VII

Popyt, Podaż, Cena - postawowe pojęcia mikroekonomii - Współczynniki elastyczności popytu.

Rynek - ogół warunków ekonomicznych, w których dochodzi do transakcji kupna i sprzedaży dobra.

Rynek wolny - nad którym władza nie sprawuje bezpośredniej kontroli.

Rynek regulowany - rynek, nad którym władze sprawują bezpośrednią kontrolę. (ustalenie cen min i max)

Rynek doskonały - model - wszystkie zmiany cen powodują natychmiastowe zmiany popytu i podaży. Wszystkie towary danego rodzaju są identyczne. Ceny są jednolite na całym rynku. Nikt z uczestników transakcji nie korzysta z uprzywilejowania.

Popyt - ilość dóbr, jakie kupujący są skłonni kupić przy różnych poziomach ceny w danym czasie.

Podaż - ilość dóbr, jakie sprzedający ofiarują przy różnych poziomach ceny w danym czasie.

Co kształtuje popyt na dane dobro?

• potrzeby (moda i gusty)

• dochódy ludności

• cena danego dobra

• ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

• liczba kupujących

• oczekiwania dotyczące zmiany cen

Im niższa cena tym wyższy popyt i na odwrót. Przy wyższej cenie popyt jest mniejszy.

Dobra substytucyjne - to takie dobra, które mogą być wzajemnie zastępowane. (masło - margaryna)

Dobra komplementarne - takie które muszą być równocześnie stosowane w celu zaspokojenia danej potrzeby.

Sytuacje nietypowe, paradoksy (kiedy konsument nie zachowuje się zgodnie z prawem popytu):

1. Paradoks Gittema - w okresie wzrostu cen na artykuły podstawowe. Popyt na te artykuły również wzrośnie. (chleb w Irlandii w XIX w)

2. Paradoks Veblena - Wzrost ceny dóbr luksusowych powoduje, że popyt na te dobra rośnie

Krzywa popytu:

Prawo popytu:

Im niższa cena tym wyższy popyt i na odwrót. Przy wyższej cenie popyt jest mniejszy

Co kształtuje podaż na dane dobro?

• cena danego dobra

• technologia

• koszt czynników produkcji

• liczba sprzedających

• podatki

• oczekiwania

Prawo podaży:

Wyższej cenie danego dobra odpowiada większa jego ilość dostarczona na rynek, natomiast mniejsza cena ogranicza wielkość podaży.

Wzrost ceny określonego dobra powoduje zwiększenie opłacalności jego produkcji co zachęca producentów do odpowiedniego przestawienia produkcji i wytwarzania większej ilości tego dobra.

Krzywa podaży:

Na rynku dochodzi do ustalenia ceny równowagi. W gospodarce rynkowej rynek samoczynnie odnajduje cenę równowagi, która ustalana jest przez popyt i podaż. Cena ta jest stabilna do momentu, gdy zmieniają się warunki po stronie popytu i podaży.

Cena maksymalna - nadwyżka popytu

Cena minimalne - nadwyżka podaży

Rynek wolnokonkurencyjny:

Czysty monopol - 1 firma

Konkurencja monopolistyczna - duża liczba producentów, mała część całkowitej produkcji

Oligopol - mała liczba producentów dominuje nad całym rynkiem danego wyrobu.

Elastyczność popytu i podaży

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU określa stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania trzech zmiennych: ceny danego dobra, ceny innych dóbr oraz dochodu. Współczynniki elastyczności popytu podajemy w wartościach bezwzględnych |EP|, przy ich interpretacji musimy, więc dodatkowo pamiętać o znakach.

Ogólna formuła elastyczności popytu:

		% zmiana popytu
EP	=
		% zmiana czynnika wpływającego na popyt

Tak, więc elastyczność popytu zależy od trzech współczynników:

• Współczynnik elastyczności dochodowej

• Współczynnik elastycznośći cenowej

• Współczynnik mieszany

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU (PED, price elasticity demand) stosunek względnej zmiany popytu na dane dobro do względnej zmiany jego ceny, można to wyrazić wzorem:

		% zmiana popytu
PED	=
		% zmiana ceny

Marshal - pierwszy wprowadził miernik

• Cenowa Elastyczność popytu bada siłę w reakcji popytu na zmianę ceny.

• Poziom tego współczynnika zależy od dostępności substytutów dobra.

• Spadkowi ceny z reguły towarzyszy wzrost popytu i na odwrót, toteż współczynnik elastyczności cenowej popytu ma wartość ujemną. (Jeżeli wzrost ceny o 1% powoduje zmniejszenie popytu o 2% to elastyczność cenowa popytu wynosi -2.)

• Jest zależne od długości czasu, który mają konsumenci na przystosowanie struktury wydatków do cen.

• Tak, więc elastyczność cenowa popytu pozwoli na zmierzenie siły reakcji kupujących na każdą zmianę ceny.

Współczynnik elastyczności cenowej popytu może być mniejszy, równy lub większy od jedności.

• Jeśli współczynnik elastyczności cenowej jest mniejszy od jedności, to obniżka ceny spowoduje mniej niż proporcjonalny wzrost lub spadek popytu. Na przykład, jeśli cena ulegnie obniżce o 10% to popyt wzrośnie o 5%. Popyt w tym wypadku jest nieelastyczny.

• Jeśli współczynnik elastyczności cenowej popytu równa się jedności, to zmiana ceny wywołuje równie, co do wielkości względne zmiany popytu. Np. wzrost ceny o 10% powoduje zmniejszenie popytu także o 10%. Popyt taki określa się jako proporcjonalny lub o jednostkowej elastyczności.

• Natomiast, jeśli współczynnik jest większy od jedności to popyt rośnie lub zmniejsza się szybciej niż zmieniają się ceny. Np. jeśli cena ulegnie obniżce o 10% to popyt wzrośnie o 20%, w tym przypadku popyt jest elastyczny.

• Jeśli zmiana ceny nie wywołuje żadnej zmiany popytu to popyt taki nazywamy sztywnym. Dotyczy podstawowych grup żywności - np. ziemniaki

Popyt doskonale nieelastyczny - cena niska a potrzeby w zupełności zaspokojone (np. sól)

Najważniejsze czynniki określające elastyczność cenową:

• Dostępność substytutów

• Wielkość zmian cen oraz znaczenie danego dobra dla konsumentów.

Czas:

Przykład wykorzystania Ec :
Wzrost opłat parkingowych o 1% spowoduje spadek popytu o 1,5%.Przy obecnej stawce występuje niedobór powierzchni parkingowej oceniany na 15%. Po podniesieniu opłaty o 10% popyt zmniejszy się o 15% eliminując kolejki.

Naturalnie 10% wzrost ceny pudełka zapałek wywoła słabsze reakcje niż 10% wzrost ceny samochodów osobowych.

Elastyczność cenowa podaży:

Stosunek procentowej zmiany podaży do procentowej zmiany ceny.

Podaż zmienia się w tym samym kierunki, co cena, a więc przy wzroście ceny podaż rośnie natomiast przy spadku ceny podaż maleje, toteż współczynniki elastyczność podaży przyjmują wartości dodatnie.

MIESZANA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (krzyżowa) jest miarą zmian popytu w zależności od zmiany ceny innego produktu. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:

		% zmiana popytu
CED	=
		% zmiana ceny innego dobra

• Elastyczność krzyżowa - mieszana, pozwala mierzyć zmiany popytu na jedno dobro spowodowane zmianą ceny innego dobra.

• Cenowa mieszana elastyczność popytu na dobro x względem zmian ceny dobra y to relacja między względną zmianą zapotrzebowania na dobro x na względną zmianę ceny dobra y.

• Dodatnia cenowa mieszana elastyczność popytu występuje gdy dobra x i y są substytutami.

• Ujemna występuje w przypadku dóbr komplementarnych.
  

Dla dóbr substytucyjnych zmiany ceny i popytu odbywają się w tym samym kierunku. Jeśli wzrasta cena masło, to rośnie popyt na margarynę.

Dla dóbr komplementarnych jest odwrotnie. Jeśli cena samochodów wzrasta to maleje popyt na benzyne itd.

Przykład:

Zauważono mieszaną elastyczność cenową w relacji między popytem na usługi transportowe i łączność a cenami żywności. Ze wzrostem cen żywności wzrastał popyt na transport i łączność (klienci poszukiwali tańszych źródeł zaopatrzenia) wzrost cen usług transportu i łączności powodował zmniejszenie zapotrzebowania na żywność.

• E > 0 - popyt substytucyjny (zmiana na podobne dobra) Wzrost ceny dobra y powoduje wzrost popytu na dobro x (np. cena soku Hortex wzrosła to kupujemy innej firmy)

• E < 0 - popyt komplementarny. Rośnie cena dobra y, maleje popyt na dobro komplementarne x (np. garnitur podrożały to kupujemy mniej krawatów)

• E = 0 - popyt niezależny - zmiana ceny dobra y nie ma wpływu na popyt na dobro x (np. szyny kolejowe droższe, brak zmiany ceny pampersów, tzw. Co ma piernik do wiatraka?)

DOCHODOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU jest miarą zmian popytu w zależności od dochodu. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:

		% zmiana popytu
IED	=
		% zmiana dochodu

• Ujemną elastyczność dochodową popytu wykazują dobra podrzędne.

• Dochód rośnie - zakupy rosną (zależność prosta)
  

• E > 1 - popyt doskonale elastyczny (dobra luksusowe, trwałego użytku)

• E = 1 - popyt proporcjonalny

• 0 < E < 1 - popyt nieelastyczny. Popyt rośnie wolniej niż dochody (dobra podstawowe: jedzenie, chemia gospodarcza)

• E < 0 - popyt odwrotnie elastyczny (wartość ujemna) Jest to paradoks zwany efektem spekulacyjnym (czyli: w miarę wzrostu dochodu konsumenta maleje jego popyt na dobra niższego rzędu typu kaszanka, salceson)
  

• Wraz ze wzrostem dochodu realnego zmniejsza się udział dóbr niższego rzędu i dóbr pierwszej potrzeby w wydatkach konsumentów.

• Prawo Engla wskazuje na związek między dochodami a udziałem wydatków na żywność w wydatkach ogółem.

• Elastyczność dochodową popytu wykorzystuje się do prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU A KLASYFIKACJA DÓBR

Posługując się elastycznością dochodową popytu możemy też dokonać KLASYFIKACJI DÓBR, dzieląc je na: dobra normalne (tu dwie podgrupy: luksusowe i podstawowe) oraz dobra podrzędne.
DOBRA NORMALNE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie wraz ze wzrostem dochodu i maleje wraz ze spadkiem dochodu (elastyczność dochodowa IED>0).

• DOBRO PODSTAWOWE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie wolniej niż dochód i maleje wolniej niż dochód; IED <0,1> (reaguje z mniejszą siłą na zmianę dochodu)

• DOBRO LUKSUSOWE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie w większym stopniu niż dochód i maleje w większym stopniu niż dochód; IED > 1 (reaguje z większą siłą na zmianę dochodu)

DOBRA PODRZĘDNE - dobro, którego ilość nabywana maleje wraz ze wzrostem dochodu i rośnie wraz ze spadkiem dochodu, IED < 0 (reakcja odwrotna).

Elastyczność cenowa pozwala ocenić o ile podnieść cenę by zlikwidować nadwyżkę podaży.

Elastyczność krzyżowa - mieszana, pozwala mierzyć zmiany popytu na jedno dobro spowodowane zmianą ceny innego dobra.

Elastyczność dochodową popytu wykorzystuje się do prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności

Siły rynkowe są to zachowania ludzi, którzy jako nabywcy dążą do jak największego zadowolenia z konsumpcji, a jako producenci - do zmaksymalizowania zysku. W efekcie rynek samoczynnie odnajduje cenę i ilość odpowiadające równowadze. Przy okazji „niewidzialna ręka rynku” automatycznie rozwiązuje problem, co, jak i dla kogo produkować?

---