Podejście procesowe w projektowaniu. System jakości jest realizowany poprzez procesy. Proces , definiowany jako zmiana lub ciąg zmian, pozwala w efekcie przekształcenia elementów wejścia uzyskać pożądane elementy wyjścia Zarówno element wejścia do procesu , jak i wyjścia jest determinowany przez odbiorcę-klienta. Klient, poprzez określone potrzeby i oczekiwania, oddziałuje na wejście procesu, a jako odbiorca wyrobu, na element wyjścia [1,4,7 ]. Działania projektowe również należy rozpatrywać jako proces, a właściwie szereg procesów, połączonych ze sobą we wzajemnych zależnościach. Proces projektowania ma charakter procesu wytwórczego, w którym projektant (podmiot projektujący), dysponując określonymi właściwościami ( cechy indywidualne, twórcze oraz wiedza i doświadczenie), korzystając z dostępnych metod i narzędzi pracy w danych warunkach, zmierza do opracowania w projekcie (wytworze projektowania) takiego wzoru wyrobu (przedmiotu projektowanego), którego właściwości odpowiadają właściwościom ustalonym w zadaniu projektowym [3]. Na rysunku nr l przedstawiono schemat procesu projektowania.
W kształtowaniu jakości wyrobu wyróżnia się cztery znaczące składowe jakości: wynikające z określenia wymagań dotyczących wyrobu, z projektu, ze i zgodności wyrobu z projektem oraz z dbałości o wyrób w czasie całego cyklu jego życia.
Rys 1
Pierwszym z czterech etapów, które odgrywają istotną rolę w kształtowaniu jakości wyrobu, jest etap określenia wymagań dotyczących wyrobu.[$] Na tym etapie zbierane są, definiowane i uściślane wymagania przedstawicieli rynku, odbiorców-klientów, odnośnie wyrobu. Dobre rozeznanie potrzeby, umiejętne określenie cech i właściwości jakie powinien posiadać wyrób pozwalają na wyznaczenia pola poszukiwań przyszłych rozwiązań projektowych. Projektowa Specyfikacja Produktu (ang. Product Design Specification - PDS) to formalny dokument opracowany jeszcze przed przystąpienia do projektowania;, w oparciu o informacje otrzymane od zleceniodawcy-klienta. Jest on uważany za najważniejszy krok w procesie projektowania. W zależności od projektowanego wyrobu lista zawartych w tym dokumencie cech i właściwości jest różna, a przy jej sporządzeniu konieczne jest wprowadzenie ograniczeń; zarówno zbyt wąska, jak i zbyt szeroka specyfikacja może wprowadzić chaos do procesu projektowania (niektóre firmy posiadają listy kontrolne pożądanych cech wyrobów). Przy uściślaniu problemu projektowego wskazane jest ustalenie typu produktu, jego cech oraz rozwiązań alternatywnych. PSP jest dokumentem roboczym, udostępnianym wszystkim uczestnikom procesu projektowania, do którego można wprowadzać zmiany, zawsze ściśle określone i opisane [5]. Etap ten jest bardzo istotny dla końcowego efektu kształtowania jakości wyrobu.
Schemat przedstawiony na rysunku nr l pomaga zdefiniować poszczególne etapy procesu projektowania, od potrzeby rynkowej (lub pomysłu) do finału, jakim jest wyrób, zaspakajający tę potrzebę.
W fazie projektu koncepcyjnego są możliwe wszelkie alternatywne rozwiązania, zarówno pod względem zasady działania, jak i struktury funkcjonalnej projektowanego wyrobu. Na tym etapie bierze się pod uwagę wpływ różnych wariantów na właściwości użytkowe i koszt wyrobu; w tej fazie w sposób wyraźny kształtowana jest jakość wyrobu. Projekt ogólny obejmuje analizę funkcjonowania wyrobu. Wyroby w tej fazie mają zdefiniowany kształt, wielkość i materiał. Brane są pod uwagę takie parametry, jak: zakres naprężeń, temperatur oraz inne czynniki charakteryzujące środowisko pracy projektowanego wyrobu. W efekcie powstaje konkretny projekt ogólny, który daje założenia dla projektu szczegółowego (technicznego).Na tym etapie jakość wyrobu jest jasno zdefiniowana.
W projekcie szczegółowym poszczególne elementy ( zwłaszcza te najbardziej odpowiedzialne dla funkcjonowania wyrobu) poddawane są szczegółowej analizie z punktu widzenia ich warunków pracy ( np. analizie mechanicznej, termicznej, itp.). Stosowane są metody optymalizacji dla części i zespołów w celu uzyskania właściwości użytkowych, dobiera się materiały, analizuje się procesy ich produkcji, szacuje koszty. W efekcie powstaje
szczegółowa dokumentacja produkcyjna.
JAKOSC W SYSTEMIE PROJEKTUJACYM Na jakość ogólną wyrobu składa się jakość projektowa i jakość wykonania. Jakość projektowa wyrobu zawiera zbiór cech nadanych mu w fazie projektowania przez projektantów, inżynierów konstruktorów, technologów, ale i innych twórców tego wyrobu; ludzi związanych z marketingiem, organizacją produkcji, itp. Tak rozumiana jakość projektowa wyrobu jest zbiorem cech, które można oceniać według opracowanych skal ocen jakości projektowej.
Sterowanie procesem projektowym obejmuje : planowanie projektowania i prac rozwojowych, powiązania organizacyjne i techniczne, dane wejściowe do projektowania (zadanie projektowe), dane wyjściowe z projektowania (projekt), - przegląd projektu, weryfikację projektu,
Walidację projektu,
zmiany i modyfikacje projektu.
Dane wyjściowe z projektowania w postaci dokumentacji projektowej powinny posiadać taką formę, która umożliwi jej przegląd, weryfikację i walidację. Przegląd wyników projektowania przeprowadzają przedstawiciele wszystkich służb, związanych z danym etapem projektowania. Efektem takich prac powinny być stosowne zapisy.
Weryfikacja, przeprowadzana na odpowiednich etapach rozwoju projektu, może mieć szerszy zasięg niż przegląd. Ma ona na celu zapewnienie zgodności danych wejściowych do określonego etapu projektowania, z danymi wyjściowymi z tego etapu. Może zawierać alternatywne obliczenia, badania i prezentacje.
Walidacja projektu, przeprowadzana po uzyskaniu pozytywnych wyników weryfikacji, ma za zadanie potwierdzenie spełnienia przez wyrób potrzeb i wymagań odbiorcy-użytkownika. Jest zazwyczaj przeprowadzana, gdy wyrób jest gotowy- jednak może być pożądana na wcześniejszych etapach. Wszelkie zmiany i modyfikacje projektu muszą być dokumentowane i podlegają również przeglądom i zatwierdzeniom [8].
Poszczególne etapy opracowywania projektu i dokumentacji mają swoją jakość merytoryczną. Coraz częściej przywiązuje się wagę do jakości formalnej - a więc formy prezentacji wytworu projektowania i efektywności zastosowanego zapisu. Projekt jest też modelem kompleksowym, zawiera bowiem zbiór informacji; jednocześnie spełnia określone warunki merytoryczne i formalne oraz użytkowe. Postacią formalną projektu jest dokumentacja, a jej forma zależy od wymagań jej stawianych przez podmiot projektowania i zleceniodawcę. Te wymagania są uzależnione od charakteru opracowanego problemu i przedmiotu projektowania. Informacje zawarte w projekcie powinny spełnić szereg warunków, a wśród nich: zgodności wewnętrznej, kompletności, optymalności, komunikatywności, trwałości itd. Uwzględnienie tych warunków w opracowywanym projekcie pozwala uzyskać jego wysoką jakość merytoryczną i formalną [2,3,4]
Jakość kompleksowych działań projektowych kształtowana jest na różnych etapach. Obejmuj e jakość danych wejściowych (we wstępnej fazie projektowania], jakość projektów technicznych, rysunków roboczych, jakość elementarnych rozwiązań projektowych (również koncepcji), jakość prezentacji dokumentacji projektowej, jakość realizacji oraz jakość przedmiotu projektowanego na etapie jego użytkowania. Kształtowanie jakości obejmuje również sam proces projektowania- rozumiany jako organizację i metody pracy projektantów, weryfikatorów, służb technicznych, wraz z nadzorem autorskim i nadzorem budowlanym.
JAKOSC W SYSTEMIE INWESTYCYJNO _ PRODUKCYJNYM Etap eksploatacji próbnej i wstępnej, jak też etap gromadzenia danych o wyrobie w okresie jego użytkowania (gwarancyjnym i pogwarancyjnym) należą także do tych etapów, które odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu jakości wyrobów. Wysoką jakość projektowania gwarantuje również stały dopływ informacji do projektanta z rynku - od odbiorców i użytkowników projektowanych przez niego wyrobów. Przepływ informacji, sprzężenia zwrotne oddziaływań pomiędzy poszczególnymi składowymi procesami służą realizacji celów jakościowych. Sprowadzają się one do głównego zadania, jakim jest spełnienie przez wyrób oczekiwań odbiorcy- klienta. Rysunek nr 3 przedstawia sterowanie jakością w łańcuchu: od twórców projektu wyrobu, do odbiorców - klientów w fazie użytkowania wyrobu.
Problematyka kompleksowa sterowania jakością, dla trzech segmentów cyklu życia wyrobu- projektowania, wytwarzania i użytkowania, obejmuje:
analizę rynku i kierunki rozwoju produkcji,
- określenie standardów, norm i normatywów jakości (normy rodziny ISO 9000, normy przedmiotowe dla wymagań technicznych),projektowanie jakości produkcji,
analizę procesu produkcyjnego,
- organizację kontroli jakości,
metrologię i mierniki,
optymalizację [2,7,8 ].
Model zapewnienia jakości w projektowaniu, pracach rozwojowych, produkcji, instalowaniu i serwisie został opisany, z podaniem wytycznych dla realizowania celów jakościowych, w normie ISO 9001 i uzupełniony w normach ISO 9002 i 9003 dla wymagań technicznych dotyczących wyrobu. Każda organizacja - rozumiana, jako dostawca wyrobu, powinna ( według wskazań norm rodziny ISO 9000) uwzględniać oczekiwania i potrzeby wszystkich zainteresowanych stron. Klienci zainteresowani są jakością wyrobów, pracownicy zatrudnieni przy projektowaniu, wytwarzaniu, dystrybucji i obsłudze wyrobów oczekują satysfakcji z pracy, właściciele - zadawalających wyników inwestycji, poddostawcy- możliwości stałego odbioru swych dostaw. Społeczeństwo zainteresowane jest odpowiednim zarządzaniem oraz spełnieniem takich szczególnych warunków, jak bezpieczeństwo, higiena w miejscu pracy, szeroko pojęta ochrona środovviska i ogólne bezpieczeństwo. W systemie zarządzania właściwe realizowanie celów ..-jakościowych projektowanych, wytwarzanych i użytkowanych wyrobów zajmuje znaczące miejsce.
C:\Moje dokumenty\sciagi marcinka.doc