CO TO JEST POMARAŃCZOWA ALTERNATYWA?
Pomarańczowa alternatywa, zwana też rewolucjš krasnali, była ruchem happeningowym, który wyłonił się z działajšcego od 1980 r. we Wrocławiu Ruchu Nowej Kultury.
Mówi się, że nazwa Pomarańczowej Alternatywy pochodzi z faktu, iż kolor ten znajduje się pomiędzy dwoma kolorami symbolizujšcymi dwie główne siły polityczne w Polsce, a mianowicie - lewicę (niegdyœ komunistycznš) czyli czerwień, oraz Koœciół katolicki czyli żółć. Poczštkowo była to nazwa pisma studenckiego publikowanego przez Majora Fydrycha i Andrzeja Dziewita w czasie pierwszego strajku studenckiego we Wrocławiu w 1981 roku. W rzeczywistoœci nazwa pochodzi od fascynacji Andrzeja Dziewita holenderskim ruchem Provos z lat 1960-tych.
KIEDY I W JAKICH OKOLICZNOŒCIACH POWSTAŁA?
Historia wrocławskich krasnali sięga roku 1982, czyli ponurych czasów stanu wojennego. Wtedy właœnie pojawiły się pierwsze krasnoludki, malowane na murach bloków. Było to dokładnie w nocy z 30 na 31 sierpnia 1982 r. Krasnale to pomysł Waldemara Fydrycha ps. „Major” (nazwisko niekiedy błędnie zapisywane jako Frydrych), założyciela Pomarańczowej Alternatywy oraz jego przyjaciela, Wiesława Cupały.
„Major” chodzšc po ulicach Wrocławia widział plamy farby, którš milicja zamalowywała hasła typu „solidarnoœć” czy „precz z komunš”. Właœnie od tamtej pory krasnale pojawiały się na tych plamach.
Wœród mieszkańców wzbudzały one wiele domysłów i emocji. Postać krasnoludka stała się od tego czasu symbolem Pomarańczowej Alternatywy, a jej twórcy na potrzeby swej akcji wymyœlili żartobliwš teorię, wg. której pierwotny napis na murze wyrażał pewnš tezę, zamalowanie napisu-antytezę, a krasnal na plamie-syntezę.
WYDARZENIA-HAPPENINGI
Pierwsze happeningi Pomarańczowa Alternatywa zorganizowała w 1986 r. Największy rozgłos zyskały uliczne happeningi organizowane we Wrocławiu w latach 1987-88, takie jak: Œwięty Mikołaj, Dzień tajniaka, Dzień Kobiet, Rewolucja Krasnali. Happeningi odnosiły się do polskiej rzeczywistoœci, a ich tematem były głównie oficjalne wydarzenia polityczne, hasła polityczne, obchody rocznicowe i œwięta państwowe. Happeningi oœmieszały system polityczny i poprzez parodię wykazywały jego absurdalnoœć.
Prawie wszystkie akcje Pomarańczowej Alternatywy zakończyły się zatrzymaniem uczestników przez milicję pod zarzutem zakłócania porzšdku publicznego.
Happeningi były organizowane po godzinie 15, kiedy ludzie wychodzili z pracy. Milicja, jak ognia bała się dużych zgromadzeń. Aktywistów zatrzymywała i wywoziła do aresztu radiowozami, a tłum rozpraszała.
Oto fragment wywiadu przeprowadzonego z Krzysztofem Dudkiem, działaczem łódzkiej „pomarańczówki”:
Ale obecnoœć milicji była niejako pożšdana?
- Bez milicji nie było happeningu! MO stanowiła najistotniejszy element tych inicjatyw. Przed rozpoczęciem pierwszego dużego happeningu pod hasłem "Kto zatrzyma galopujšcš inflację?" kolportowaliœmy ulotki, w których stawialiœmy pytanie: "kto zatrzyma galopujšcš inflację?". A po happeningu, kiedy wszyscy uczestnicy zostali aresztowani przez Milicję Obywatelskš, zagadka została rozwišzana - to milicja zatrzymała galopujšcš inflację. Bez milicji nie byłoby więc pożšdanego efektu.
Istotš każdego happeningu Pomarańczowej Alternatywy była surrealistyczna prowokacja wobec mieszkańców miasta i sił porzšdkowych. Mieszkańcy głosowali nogami, przyłšczajšc się do happeningów, a siły porzšdkowe zatrzymywały ich uczestników, dzięki czemu same stawały się częœciš scenariusza Majora. To były wielkie dni Pomarańczowej Alternatywy. Wokół Majora, obok uczniów i studentów, zaczęli grupować się młodzi robotnicy z największych wrocławskich fabryk, buntujšcy się już nie tylko przeciwko dyktaturze, ale także przeciwko nowym stosunkom rynkowym. Happeningi Pomarańczowej Alternatywy gromadziły coraz więcej ludzi, do dziesištek tysięcy, jak ten zorganizowany w rocznicę Wielkiej Rewolucji PaŸdziernikowej, który przemienił się w walki uliczne z milicjš na ulicach Wrocławia.
Major zawsze szedł pod pršd, zawsze przeciwko silniejszym, zawsze kwestionujšcy samozadowolenie władzy, głupotę przywódców, biernoœć i konsumeryzm społeczeństwa. Po demokratycznym przełomie w 1989 r. Fydrych nie zamienił pomarańczowej czapeczki na wytworne garnitury, nie wsiadł do tramwaju z napisem "bezwzględny kapitalizm" i obnażał w swoich happeningach korupcję i kolesiostwo nowych elit.
Pomarańczowa Alternatywa jest poza układem. Jest z tymi, którzy nie majš prawa głosu, z tymi, którym odmawia się prawa do tolerancji.
Przełomowym momentem była publikacja w Village Voice artykułu o akcji rozdawania - deficytowego w okresie kryzysu - papieru toaletowego podczas Festiwalu Teatru Otwartego we Wrocławiu. PA stała się wtedy obiektem zainteresowania nie tylko polskich, ale i zagranicznych mediów.
W tym czasie Polakom doskwierały dotkliwe braki rynkowe, na sklepowych półkach był tylko ocet. Papier toaletowy był rarytasem. Działaczom PA za zebrane iloœci makulatury udało się zebrać całkiem pokaŸne iloœci papieru, który rozdawali ludziom na ulicy.
Z okazji Dnia Milicjanta także zorganizowano happening. Dziewczyny wręczały milicjantom kwiaty i cukierki. Działacze PA pomalowali tym razem twarze na niebiesko i postanowili „pomóc” milicjantom w ich pracy: wręczali mandaty, kierowali ruchem ulicznym, kontrolowali czy obywatele właœciwie przechodzš na œwiatłach.
Dzięki otwartej formule akcji, mogły się do niej włšczać różne grupy i jednostki, a także przechodnie. Z tego powodu niemal każda z akcji, która odbyła się w tamtym czasie, gromadziła po kilka tysięcy osób - z których większoœć była zazwyczaj przypadkowymi przechodniami. Kulminacyjnym punktem historii Pomarańczowej Alternatywy był marsz krasnoludków 1 czerwca 1988 roku, kiedy to na ulice Wrocławia wyszło kilkanaœcie tysięcy osób ubranych w pomarańczowe czapeczki.
Ostatnim happeningiem z tego okresu było kandydowanie Waldemara Fydrycha „Majora” na senatora w 1989 r. pod hasłem: „Pomarańczowy major czy czerwony generał?”
PO ROKU 1990
Pomarańczowa Alternatywa po roku 1990 (po wyjeŸdzie Majora do Paryża) znacznie ograniczyła swojš działalnoœć, przypominajšc o sobie jedynie co parę lat.
W 2001 roku na ulicy Œwidnickiej we Wrocławiu - w zwyczajowym miejscu happeningów - stanšł ufundowany przez wydawcę „Gazety Wyborczej” pomnik P.A., przedstawiajšcy krasnala.
W grudniu 2004 roku Pomarańczowa Alternatywa z Majorem Waldemarem Fydrychem na czele zorganizowała serię happeningów pt. "Kijów-Warszawa - Wspólna Sprawa" popierajšcych Pomarańczowš Rewolucję na Ukrainie. Organizatorzy happeningów wyruszyli z Warszawy do Kijowa Pomarańczowym Autobusem, zatrzymujšc się po drodze w kolejnych miastach Polski i Ukrainy gdzie w czasie happeningów zwolennicy Prezydenta Wiktora Juszczenki dziergali 16-metrowy pomarańczowy szal. Po dotarciu do Kijowa, szal ten został wręczony Prezydentowi Elektowi.
28.09.2007 w Warszawie o godz 18 odbył się happening zorganizowany przez Pomarańczowš Alternatywę pod hasłem "Międzynarodowy Dzień Tajniaka".
Zgromadzonym "tajniakom" (ludzie zasłaniali się gazetami z dziurš, mieli specyficzne kołnierze bšdŸ po prostu osobliwe stroje) rozdano czarne tuniki oraz tabliczki CBA, FBI, CIA, KGB). Happening wyglšdał następujšco:
wpierw nastšpiło wręczenie "brudnych" pieniędzy (uprzednio kontrolowanie pobrudzonych farbš) symbolicznemu "oligarchowi". Po jego złapaniu i publicznemu upokorzeniu owymi nieszczęsnymi "brudnymi" pieniędzmi przekuto balony pod jego koszulš, po tym swoistym odchudzaniu wyjęto kiełbasę wyborczš (z Oligarchy). Na końcu odwrócono Polskę i Œwiat do góry nogami obracajšc pomazane zdjęcia Zbigniewa Ziobro i Jarosława Kaczyńskiego.