Kierunki zmian współczesnej instytucji penitencjarnej oraz ich uwarunkowania.
Zasadnicze grupy uwarunkowań:
Zjawiska tworzące społeczno-kulturowy kontekst realizowania swych zadań przez instytucję resocjalizacyjną:
Wyraźne sygnały coraz silniejszego wpływu społeczności lokalnych w zakresie decydowania o kierunku konkretnych rozwiązań praktyki resocjalizacyjnej realizowanej w danym regionie kraju (dążenie do rewitalizacji idei więzienia wychowującego specjalistów związanych z ośrodkami akademickimi, organizacje oraz stowarzyszenia pozarządowe np. stowarzyszenia ochrony praw ofiar).
Fakty z zakresu teorii i metodyki oddziaływań resocjalizacyjnych:
Problem ownership (Pratt T.C., Maahs J., Steehr S.D.)- zmiany siły wpływu poszczególnych grup i instytucji społecznych na realizowany model oddziaływań korekcyjnych: wszystko zależy od aktualnej definicji samej przestępczości, jak i sposobów reagowania na nią.
Nurt what works: metoda w optymalnym stopniu warunkująca postęp w zakresie teorii oddziaływań korekcyjnych.
Podstawowe założenia teoretyczne:
Bazą dla skutecznej resocjalizacji jest teoria naukowa odwołująca się do wiedzy o zależnościach.
Teoria naukowa powinna w zakresie resocjalizacji służyć jako narzędzie demistyfikacji koncepcji i poglądów, które nie opierają się na wystarczająco zweryfikowanych przesłankach empirycznych.
Wyniki poprawnie skonstruowanych i przeprowadzonych badań naukowych winny być wykorzystane dla budowania wiedzy o skutecznym oddziaływaniu penitencjarnym. W myśl tej zasady, prowadzona w warunkach więziennych resocjalizacja może być źródłem pozytywnej zmiany osobowej, o ile jest w stanie redukować i eliminować oddziaływanie zidentyfikowanych empirycznie predyktorów recydywy.
Analizy podejmowane w nurcie what works mają z natury charakter interdyscyplinarny do różnorodności czynników zaangażowanych tak w procesach kryminogenezy jak i oddziaływania korekcyjnego.
Reguły będące ogólną podstawą nowoczesnej praktyki korekcyjnej:
Reguła ryzyka: powiada, iż intensywność oddziaływania korekcyjnego w stosunku do indywidualnego więźnia winna być zróżnicowana odpowiednio do poziomu prawdopodobieństwa jego powrotu do przestępstwa. Skuteczność stosowania tej reguły zależy, więc w znacznej mierze od pogłębionego na drodze empirycznej teoretycznych podstaw wiedzy o predyktorach recydywy, co stanowi bazę rzetelnej prognozy penitencjarnej.
Reguła potrzeb: każe koncentrować się w oddziaływaniu resocjalizacyjnym na tych elementach wyposażenia psychologicznego przestępcy oraz tych elementach jego sytuacji, które w stopniu najbardziej prawdopodobnym przyczyniają się do rozwoju zachowań przestępczych. Chodzi, więc o sformułowanie potrzeb oddziaływania w kategoriach czynników kryminogennych wymagających redukcji.
Reguła reaktywności: wskazuje na konieczność dostosowania rodzaju i intensywności strategii resocjalizacyjnej do poziomu zdolności poznawczych przestępcy oraz poziomu motywacji do zmiany osobowej.