Zablocki fircyk w zalotach


Franciszek Zabłocki

Fircyk w zalotach

oprac. Janina Pawłowiczowa

FRANCISZEK ZABŁOCKI

Urodził się 2 stycznia 1752 roku, jako syn Stanisława Zabłockiego i Barbary z Pruszyńskich. Nie udało się ustalić ani miejsca urodzenia, ani dzielnicy RP, z której wywodziła się rodzina komediopisarza. Powodem jest fakt, że nazwisko to było bardzo rozpowszechnione w Polsce. Około 1758 roku Barbara Zabłocka wyszła ponownie za mąż za Chmielewskiego. Starali się oni zabezpieczyć los swoich dzieci. Franciszek ukończyła najpierw szkołę jezuicką, a następnie kształcił się w sławnym kolegium pijarskim w Międzyrzeczu Koreckim, skąd trafił na dwór urzędnika ziemskiego w Ciechanowie, stolnika Antoniego Górskiego. W ziemi ciechanowskiej na Mazowszu przebywał kilka lat, o czym pisze w Odzie do Antoniego Górskiego. Na dworze podjął pierwsze próby poetyckie. Działo się to około 1770, czyli w w okresie wojny barskiej. Wiosną 1773 przybył do Warszawy i znalazł się w środowisku uczonych i literatów, którym patronował znakomity poeta Adam Naruszewicz. Przyjęto go przychylnie - Naruszewicz przygotowując zbiorowe wydanie Pieśni Horacjusza, obok przekładów poetów już znanych zamieścił także przekłady Zabłockiego. Od tego czasu datuje się jego wieloletnia przyjaźń z Franciszkiem Dionizym Kniaźninem, utrwalona w poetyckich wypowiedziach obydwu.

W 1773 roku powstała w Warszawie Komisja Edukacji Narodowej, której celem było zreformowanie systemu nauczania i wychowania młodzieży. W czerwcu 1774 roku Zabłocki został przyjęty na stanowisko protokolisty i odtąd przez prawie 20 lat związany był z KENem, biorąc czynny udział w jej pracach. Kasa Komisji była jednak pusta, pensje wypłacano rzadko więc Zabłocki pracował dorywczo jako sekretearz ks. Adama Czartoryskiego, pisywał ody na cześć możnego protektora i jego rodziny, publikował drobne wiersze na łamach pisma „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”, wreszcie z namowy księcia tłumaczył z francuskiego uczone dzieła i traktaty moralne.

Wiadomości o Zabłockim czerpiemy z wierszy Kniaźnina, opisuje go jako człowieka towarzyskiego, przyjacielskiego, o zmiennym, ale życzliwym usposobieniu, dużej wrażliwości, żywym zainteresowaniu światem, rozmiłowanego w literaturze i muzyce. Dzięki Kniaźninowi poznajemy tez tragiczny finał małżeństwa Zabłockiego - jego żona była podobno aktorką. Małżeństwo trwało krótko, młoda żona zmarła po roku. Rozpacz Franciszka po śmierci żony opisał Kniaźnin w utworze Żale Orfeusza nad Eurydyką.

Debiutował mając 28 lat wydaniem komedioopery pt. Balik gospodarski (1780) - debiut wydawniczy, debiutem teatralnym była premiera komedii Zabobonnik wystawionej 4 kwietnia 1781 roku. Tekst Zabobonnika czytany był wcześniej na Obiedzie Czwartkowym na Zamku Królewskim. Utwór zdobył uznanie grona uczonego i Zabłocki otrzymał od króla medal Marentibus oraz 100 dukatów nagrody. Powodowany chęcią podziękowania królowi za wyróżnienie, napisał Fircyka w zalotach, którego premiera odbyła się 16 czerwca 1781 roku w obecności monarchy i całego dworu. Utwór ten ugruntował literacką pozycję Zabłockiego. Powodzenie komedii sprawiło, że poświęcił się twórczości dramatycznej i w ciągu kilkunastu lat napisał przeszło 50 dram, komedii i oper. Obok Zabobonnika i Fircyka wymienić można: Amfitriona (1783), Sarmatyzm (1785), Arlekina Mahometa (1785), Doktora lubelskiego (1781), Mężów poprawionych (1785), Wesele Figara (1786), Pasterza szalonego.

W 1783 roku zostaje powołany na członka Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, ważnej agendy Komisji . Zajmuje się redagowaniem tekstów, sprawdzaniem tłumaczeń prac pisanych najpierw po niemiecku i francusku, tłumaczeniem podręczników fizyki, ustalaniem terminologii polskiej w dziedzinie botaniki, zoologii, mechaniki. W 1788 został sekretarzem Towarzystwa i funkcję tę pełnił aż do likwidacji Towarzystwa w 1792 roku.

W latach Sejmu Wielkiego należał do klubu Jakobinów, najbardziej postępowego zrzeszenia politycznego lat 90. Kiedy po uchwaleniu konstytucji 3 maja zniesiono Radę Nieustająca i utworzno nowy rząd tzw. Straż Praw, Zabłocki został mianowany regentem w departamencie edukacji. Reakcja targowicka pozbawiła go wszelkich funkcji i środków do życia. Chcąc uchronić siebie i brata przed represjami podpisał akces do Targowicy. Kiedy wybuchło powstanie w 1794 roku, obydwaj bracia przystąpili do insurekcji. Obydwaj wybrani zostali do władz powstańczych. Ostatnie dni powstania Franciszek spędził w wojsku, uczestnicząc w walkach na Pradze.

Udało mu się uniknąć aresztowania i represji, ale tragiczne wypadki targowicy i powstania złamały go całkowicie, pogrzebały jego karierę, przyniosły ruinę materialną. Podobno powędrował do Włoch, gdzie w Rzymie przyjął święcenia kapłańskie i wrócił do kraju w 1798 roku na wezwanie starego mecenasa, ks. Czartoryskiego. Dostał probostwo najpierw w Górze, potem w Końskowoli, gdzie spędził 21 lat życia wypełniając obok powinności duszpasterskich także obowiązki nauczyciela. Przez 8 lat opiekował się swym dawnym przyjacielem Kniaźninem, który popadł w obłęd po klęsce 1795 roku. Na rok przed śmiercią opracował teksty 5 znakomitych komedii, które nigdy przedtem nie były drukowane, i oddał je Czartoryskiemu. Zmarł 10 września 18212 roku, mając 69 lat. Jego grób znajduje się w kościele parafialnym w Końskowoli.

FIRCYK W ZALOTACH

Powstał w roku 1781. Popularność utworu porównywana była z Zemstą Aleksandra Fredry.

Fabuły wszystkich utworów Zabłockiego oparte były na wzorach francuskich. Fircyk w zalotach został napisany według schematu błahej komedyjki francuskiej Jana Antoniego Romagnesiego pt. Zakochany fircyk. Francuski pierwowzór był banalny, napisany niedbałym wierszem i nie wyróżniał się niczym spośród setek podobnych komedyjek.

Cechy Fircyka:

Postaci.

Fircyk. Beztroski, lekkomyślny, ale jednocześnie inteligentny, dowcipny, ironiczny, a pod postacią modnego kawalera kryje się serce niespokojne i wrażliwe.

Podstolina. Udaje surową, niezdobytą, ale zdradzają ją gesty, spojrzenia, jest w gruncie rzeczy ładną, młoda kobietą, która lubi także zabawę i kocha młodego wietrznika.

Aryst. Chce by go uważano za filozofa, człowieka dostojnego i zrównoważonego, a jest niespokojny, porywczy, zazdrosny i podejrzliwy.

Klarysa. Postać najprostsza. W grzecznej postaci kryje skłonność do intryg, która staje się bezpośrednią przyczyną powikłania akcji i skłócenia Fircyka z Arystem i Podstoliny z Fircykiem.

Pustak. Najzabawniejszy: chytry, gamoniowaty, na nim skupia się złośc gospodarza. W jego usta włożył Zabłocki najostrzejsze słowa krytyki.

Świstak. Służący warszawski, wielkomiejski, obeznany z życiem, sprytniejszy od Pustaka, ale mniej sympatyczny, bardziej poufały z Panem.

Postaci budowane są na zasadzie kontrastu: pogodny fircyk - ponury Aryst, surowa Podstolina - trzpiotowata Klarysa, poczciwy Pustak - bezwzględny Świstak, ale łączy je radosny stosunek do świata, pragnienie zabawy i przyjemności.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zabłocki Fircyk w zalotach, polski, lektura+notatki, Oświecenie, Notatki
Franciszek Zabłocki Fircyk w zalotach
Franciszek Zabłocki Fircyk w zalotach wstęp BN
40 Franciszek Zabłocki, Fircyk w zalotach, Wrocław 1969, Akt I, oprac Marta Dziedzicka
Franciszek Zabłocki Fircyk w zalotach
Zabłocki F , Fircyk w zalotach (opracowanie BN)
Franciszek Zabłocki Fircyk w zalotach
11 Zabłocki F , Fircyk w zalotach (streszczenie szczegółowe)
41 Franciszek Zabłocki, Fircyk w zalotach, oprac J Pawłowiczowa, Wrocław 1969 AKT II Oprac Izabela L
Zabłocki F , Fircyk w zalotach (streszczenie szczegółowe)
Fircyk w zalotach Zabłocki
Zabłocki Franciszek Fircyk w zalotach
Fircyk w zalotach Franciszek Zabłocki
Fircyk w zalotach streszczenie szczegółowe
Fircyk w zalotach streszczenie szczegółowe
Fircyk w zalotach streszczenie
fircyk w zalotach

więcej podobnych podstron