RB ONZ - Rada Bezpiecze艅stwa ONZ
II W艢 - os艂abienie mocarstw kolonialnych, o偶ywienie ruchu nar-wyzw
Br, Fr, Hol i USA na pocz膮tku wojny ponosz膮 kl臋ski, kolonie przej臋te przez Jap
Jap podnosi has艂o solidarno艣ci Azji przeciw kolonistom z Eur, wsp贸艂praca z nacjonalistami
Wielka Koalicja - has艂a demokratyczne i wolno艣ciowe
wzrost roli ZSRR, powstanie bloku socjalist
kraje Azji wdzi臋czne Jap za wyp臋dzenie kolonizator贸w, przeciwne uciskowi Jap; powstania antyjapo艅skie: Wietnam, Laos, Kambod偶a, Tajlandia, Indonezja, Singapur, Birma, p贸藕niej obracaj膮 si臋 przeciw mocarstwom kolonialnym
Filipiny - kolonia USA
1934 - USA przyznaje autonomi臋, rok p贸藕niej - uchwalenie konstytucji
1943 - Jap og艂asza fikcyjn膮 niepodleg艂o艣膰; walki z prokomunistyczn膮 partyzantk膮 (Hukbalahap), po opanowaniu przez USA 偶膮daj膮 pe艂nej niepodleg艂o艣ci i reform spo艂 (m.in. reforma rolna)
w艂adze USA i Filipin zwalczaj膮 partyzant贸w; USA zabiega o uznanie Filipin za pierwotnego cz艂onka ONZ, proklamuje niepodleg艂o艣膰 (1946)
tego samego dnia - uk艂ad Filipiny-USA: USA utrzymuje na obszarze Filipin bazy lotn i morskie
kolejne uk艂ady - dominacja gosp i polit USA na Filipinach, pakt wzajemnej obrony
Hukbalahap niezadowolone (orientacja propeki艅ska), wybuch d艂ugoletniej wojny domowej
Indonezja - kolonia Hol
1942 - kr贸lowa Wilhelmina zapowiada utworzenie “Wsp贸lnoty Holenderskiej” (Hol, Indonezja, Gujana, Curacao; Hol zbyt s艂aba, Indonezj臋 wyzwalaj膮 wojska Br
pod panowaniem Jap utworzony rz膮d Ahmenda Sukarno; rz膮d zwraca si臋 przeciw Jap, proklamowanie w Batawii-D偶akarcie Republiki Indonezji
Hol i Br nie uznaj膮, tworz膮 rz膮d su艂tana Sjahrira; zbrojna walka rz膮du Sukarno przeciw Br, Hol i su艂tanowi, wewn konsolidacja Indonezji
Hol nie ma poparcia w wojnie, opnia publ popiera prezydenta Sukarno
Hol proponuje utworzenie “Wsp贸lnoty Indonezyjskiej” (terytoria z r贸偶nym stopniem autonomii) z szefem rz膮du podleg艂ym Hol; si艂y wyzwole艅cze odrzucaj膮 plan, 偶膮daj膮 niepodleg艂ego i jednolitego pa艅stwa; na razie pod ich w艂adz膮 s膮 tylko Jawa i Sumatra
rz膮d Hol wysy艂a do D偶akarty trzyosobow膮 komisj臋 do rozm贸w z rz膮dem republ
1946 - porozumienia z Linggadjati: powstanie Stan贸w Zjednoczonych Indonezji, kt贸re maj膮 wejs膰 do Unii Holendersko-Indonezyjskiej razem z Gujan膮 i Curacao; kompetencje Unii: polityka zagr, obrona, finanse, gospodarka, kultura
mimo porozumie艅 Hol zwi臋ksza kontyngent wojsk i zaczyna ofensyw臋 (1947)
RB ONZ wzywa do rozwi膮zania pokojowego; rz膮d republ prosi RB ONZ o komisj臋 arbitra偶ow膮; Zach贸d chce “komisji dobrych us艂ug” (USA, Br, Fr, Australia, Belgia, Chiny), demoludy - rozpatrzenia sprawy przez RB ONZ; ostatecznie powstaje Komisja Konsularna i Komitet Dobrych Us艂ug (USA, Australia, Belgia); RB ONZ przyjmuje polsk膮 rezolucj臋 w sprawie zaprzestania walk, Hol rezolucji nie honoruje
klimat zimnej wojny; Komitet Dobrych Us艂ug narzuca porozumienie Indonezja-Hol, oparte na porozumieniach z Linggadjati, na korzy艣膰 Hol - podpisane na okr臋cie “Renville”
gubernator Hubertus van Mook tworzy Tymczasow膮 Rad臋 Indonezji
Republika Indonezji nawi膮zuje kontakty z demoludami, uznana de iure przez m.in. ZSRR i CzS艂; protesty Hol, niezadowolenie USA; prawicowy premier Mohamed Hatta popiera
Hol nie przestrzega porozumie艅 z Renville; Republika o艣wiadcza, 偶e b臋dzie ich przestrzega膰
desant Hol na D偶akart臋, aresztowanie prezydenta Sukarno, premiera Hatty i ministr贸w; szok dla wszystkich, 艣wiat pot臋pia Hol; RB ONZ proponuje plan zwolnienia wi臋藕ni贸w polit, zaprzestania walk i uznania suwerenno艣ci Indonezji; Hol ugina si臋, zaczyna negocjacje; w艂adze republ uwolnione, konferencja “okr膮g艂ego sto艂u” w Hadze
powstaje Republika Stan贸w Zjednoczonych Indonezji i Unia Hol-Indonezyjska (ustalanie wsp贸lnej polityki zagr i obronnej, unia gosp)
1949 - Indonezja uzyskuje suwerenno艣膰 od Hol; wst臋puje do ONZ
dalsza walka o suwerenno艣膰: zmiany w strukturze pa艅stwa, wyst膮pienie z Unii Hol-Indonezyjskiej, nowa konstytucja - powstaje Republika Indonezji
Wietnam - kolonia Fr
po kl臋sce Fr 1940 Jap narzuca rz膮dowi Vichy prawo do korzystania z dr贸g tranzytowych i kontyngent wojsk; nie usuwaj膮 dawnej administracji
w Tonkinie powstaje komunistyczny Viet Minh (Front Niepodleg艂o艣ci Wietnamu, Nguyen Ai Quoc aka Ho Chi Minh), dzia艂ana zbrojne
Fr w wi臋kszo艣ci wyzwolona, Jap obawia si臋 przej艣cia Indochin na stron臋 Fr; internowanie administracji Fr; funkcjonariusze Fr uciekaj膮 pod opiek臋 Kuomintangu
Jap og艂asza zniesienie statusu kolonii dla Indochin, tworzy marionetkowy rz膮d cesarza Bao Dai
ZSRR wypowiada wojn臋 Jap; Viet Minh wywo艂uje powszechne powstanie, proklamuje republik臋; zdobywaj膮 Hanoi, Bao Dai abdykuje; Ho Chi Minh proklamuje Demokratyczn膮 Republik臋 Wietnamu
na mocy porozumie艅 Indochiny okupowane przez Br (na po艂udnie od 16. r贸wnole偶nika) i Chiny (na p贸艂noc); Chiny toleruj膮 Viet Minh, zwalczaj膮 go Fr, kt贸rzy zast臋puj膮 Br; Fr wysy艂a korpus ekspedycyjny i flot臋; starcia, Fr obsadza g艂贸wne proty i w臋z艂y komunikacyjne
Fr podpisuje modus vivendi (sprawd藕cie sobie w Dobrzyckim, co to oznacza) z Laosem i Kambod偶膮, autonomia w ramach Unii Francuskiej i Federacji Indochi艅skiej
w Wietnamie wybory do Zgromadzenia Narodowego, nowy rz膮d, reformy spo艂-gosp
Fr-Wietnam: porozumienie o uznaniu Wietnamu za wolne pa艅stwo w ramach Unii Fr i Federacji Indochi艅skiej; Fr ma wycofa膰 偶o艂nierzy i zast膮pi膰 ich Chi艅czykami
Fr nie przestrzega porozumie艅, tworzy rz膮d w Sajgonie; Ho Chi Minh pr贸buje negocjowa膰, Fr podpisuje tylko modus vivendi: Wietnam mo偶e nawi膮zywa膰 kontakty dyplomatyczne z s膮siadami, unia walutowa i celna w Indochinach
starcia zbrojne, pocz膮tek “brudnej wojny”; rz膮d Czang Kaj-szeka uznaje zwierzchno艣膰 Fr na Wietnamem, wojna domowa w Chinach, wycofanie wojsk chi艅skich
wojna partyzancka, rz膮d z Hanoi przechodzi do konspiracji; wojna obejmuje Laos i Kambod偶臋
Fr podejmuje rozmowy z Bao Daiem; utworzenie marionetkowych rz膮d贸w Wietnamu, Laosu i Kambod偶y, uznane przez Fr, Br i USA (1950)
ZSRR i ChRL uznaj膮 rz膮d w Hanoi; wojna przekszta艂ca si臋 w wojn臋 domow膮 w Wietnamie
Birma - kolonia Br
Jap og艂asza niepodleg艂o艣膰 (wymierzone przeciw brytyjskim Indiom)
Antyfaszystowska Liga Wolno艣ci Ludu (Aung-San) zgadza si臋 na powr贸t Br
Aung-San usuwa z Ligi komunist贸w, podpisuje porozumienie z premierem Clementem Attlee: wybory do Zromadzenia Konstytucyjnego, powo艂anie rz膮du tymczasowego
wybory, sukces Ligi; proklamowanie niepodleg艂o艣ci,Birma wyst臋puje z Commonwealthu; traktat Br-Birma - uznanie pe艂nej niepodleg艂o艣ci; uk艂ad wojsk - wycofanie wojsk Br
Indie - kolonia Br
1885 - powstaje Indyjski Kongres Narodowy, has艂a Mahatmy Gandhiego
wybuch II W艢, gubernator Br natychmiast deklaruje przyst膮pienie Indii do wojny bez zgody opinii publ; Kongres odmawia poparcia dla wojny
zaj臋cie Birmy i Singapuru przez Jap, Br negocjuj膮 z przyw贸dcami Indii; Kongres wzywa Br do przyznania autonomii lub opuszczenia Indii; Churchill aresztuje dzia艂aczy Kongresu (m.in. Gandhiego); starcia z policj膮 i wojskiem
Liga Muzu艂ma艅ska postuluje utworzenie na p贸艂nocy odr臋bnego pa艅stwa muzu艂ma艅skiego; na r臋k臋 Br - “dziel i rz膮d藕”, Liga przeciwko Kongresowi
sytuacja ekonomiczna pogarsza si臋, niepokoje spo艂, ruch strajkowy, Br zmuszona zwolni膰 przyw贸dc贸w Kongresu
Br stara si臋 sk艂贸ci膰 muzu艂man贸w i hinduist贸w na tle religijnym; rz膮d laburzystowki tworzy rz膮d tymczasowy Indii, wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego (70% zdoby艂 Kongres, 25% Liga, 5% pozostali)
Kongres chce jednolitych Indii, Liga - utworzenia odr臋bnego muzu艂ma艅skiego Pakistanu; gwa艂towne demosntracje Ligi, liczne ofiary
wicekr贸l Indii gen. Archibald Wavell tworzy rz膮d tymczasowy (5 hinduist贸w, 3 muzu艂man贸w, 4 innych religii, wicepremierem szef Kongresu Jawarharl Nehru); Liga i fanatyczni hindui艣ci nie chc膮 kompromisu; krwawe zamieszki
Kongres zgadza si臋 na Br projekt podzia艂u na autonomiczne prowincje; Liga nadal odmawia wsp贸艂pracy, Nehru 偶膮da dymisji muzu艂ma艅skich ministr贸w; Br zapowiada wycofanie si臋 z Indii, Kongres przyjmuje projekt podzia艂u na Indie i Pakistan z odr臋bnymi konstytucjami
“konferencja okr膮g艂ego sto艂u” w Delhi (Kongres, Liga, Sikhowie), plan podzia艂u przyj臋ty, Indie i Pakistan maj膮 status dominion贸w
1947 - proklamowanie niepodleg艂o艣ci Indii, Br wycofuje wojska; premierem Indii zostaje Nehru; migracje muzu艂man贸w do Pakistanu, hinduist贸w do Indii; zn贸w walki, chaos przy podziale
Kongres chce znie艣膰 status dominionu i og艂osi膰 republik臋, Commonwealth zgadza si臋; Zgromadzenie Konstytucyjne postanawia pozosta膰 w Commonwealth (wzgl臋dy ekonomiczne), kr贸lem jest nadal Jerzy VI (funkcja symboliczna), ale znie艣膰 funkcj臋 gubernatora
uchwalenie konstytucji, proklamowanie Republiki Indii (26 I 1950 - 艣wi臋to pa艅stwowe)
problem obcych enklaw (Fr, Portugalia) i Kaszmiru; Goa pozostaje przy Portugalii, w enklawach Frmaj膮 by膰 plebiscyty, wygrywa Fr; po kl臋sce w Wietnamie Fr przekazuje enklawy Indiom
Kaszmir sporny mi臋dzy Indiami i Pakistanem; oddzia艂y propakista艅skie wkraczaj膮, maharad偶a Hari Singh prosi Indie o pomoc; przy艂膮czenie Kaszmiru do Indii; nie wypowiedziana wojna Indie:Pakistan; oba kraje skar偶膮 si臋 na siebie w RB ONZ
RB ONZ proponuje: wycofa膰 wojska, plebiscyt; obie strony odrzucaj膮; powo艂ana komisja mediacyjna doprowadza do zawieszenia broni; prowizoryczna linia demarkacyjna, w przysz艂o艣ci plebiscyt; faktycznie cz臋艣膰 indyjska w艂膮czona do Indii
ksi臋stwo Hajderabadu, muzu艂ma艅ska enklawa wewn膮trz Indii, niepodleg艂e; rokowania z Indiami, rozwi膮zanie Kongresu w ksi臋stwie, zamieszki; Indie 偶膮daj膮 zmiany rz膮du i inkorporacji, ksi膮偶臋 odrzuca; wojska indyjskie wkraczaj膮 do ksi臋stwa, inkorporacja (1950)
na Cejlonie dzia艂a Cejlo艅ski Kongres Narodowy; Partia Socjalistyczna i Komunistyczna Partia Cejlonu 偶膮daj膮 niepodleg艂o艣ci; Br przeprowadza reformy; Cejlon dominionem, powr贸t do nazwy Republika Sri Lanka
Bliski Wsch贸d
Syria i Liban - mandat Fr
II W艢 - Br atakuje podlegaj膮ce Vichy Syri臋 i Liban (stamt膮d dzia艂aj膮 hitlerowcy), wspomaga ich Wolna Francja; Br zdobywa, proklamowanie niepodleg艂o艣ci, cho膰 Fr robi problemy
1943 - Liban anuluje artyku艂y konstytucji daj膮ce Fr pozycj臋 uprzywilejowan膮, kryzys w stosunkach; Fr Komitet Wyzwolenia Narodowego zawiesza konstytucj臋, aresztuje rz膮d, rozwi膮zuje parlament, og艂asza stan wojenny; zamieszki w Bejrucie; Irak, Egipt, USA i Br protestuj膮; Fr zmienia delegata generalnego FrKWN w Libanie, uwalnia rz膮d, przywraca parlament
porozumienie: ca艂a w艂adza w r臋ce Syrii i Libanu, zachowanie interes贸w gosp, kult i wojskowych Fr (1944); przyj臋te nieufnie przez Arab贸w; spore wp艂ywy Niemiec na nacjonalizm arabski
starcia mi臋dzy wojskami Fr a manifestantami, strajk generalny, 偶膮dania wycofania wszystkich wojsk; opinia publiczna pot臋pia Fr; Br chce wygry藕膰 Fr i zdoby膰 wp艂ywy w艣r贸d Arab贸w
Churchill 偶膮da wycofania Fr i oddania Br odpowiedzialno艣ci za sytuacj臋 w Syrii i Libanie; Fr nie udaje si臋 uregulowa膰 ani przez konferencj臋 mi臋dzynar (USA, Br, Fr, ZSRR , Chiny), ani przez Narody Zjedn - Br przeciwni obu propozycjom
zmiana rz膮du w Br, rz膮dz膮 laburzy艣ci, ugoda Br-Fr, stopniowa i odleg艂a w czasie ewakuacja wojsk; Syria i Liban protestuj膮, demonstracje
ostatecznie wojska Br i Fr wycofane w 1946
Transjordania - mandat Br
najspokojniejszy z mandat贸w Br, Br spokojni o wp艂ywy; min Bevin zapowiada przyznanie pe艂nej niepodleg艂o艣ci; 1946 - umowa: Br uznaje niepodleg艂o艣膰 Transjordanii, wojska Br nadal stacjonuj膮 w kraju, konsultacje w problemach ki臋dzynar obj臋tych wsp贸lnym zainteresowaniem
atmosfera “zimnej wojny”, wzrost nacjonalizmu na Bliskim Wsch, nowy traktat - powstaje Biuro Wsp贸lnej Obrony Brytyjsko-Transjorda艅skiej, brytyjskie subsydia na olbrzymi膮 armi臋 transjorda艅sk膮
1949 - zmiana nazwy na Haszymidzkie Kr贸lestwo Jordanii
Palestyna - mandat Br
1917 - deklaracja Balfoura: poparcie dla utworzenia pa艅stwa 偶ydowskiego w Palestynie (Palestyna pod贸wczas pod panowaniem Tur); Arabowie odrzucaj膮
wywiad N w czasie wojny wspomaga nacjonalizm arabski
Pakt Ligi Pa艅stw Arabskich - Palestyna jednym z g艂贸wnych kraj贸w arabskich, naruszanie praw Palesty艅czyk贸w to szkodzenie sprawie pokoju
po II W艢 sympatie pro偶ydowskie, masowa imigracja 呕yd贸w do Palestyny
1945 - powstaje Br-USA komitet ds problemu palesty艅skiego; raport: przeciw podzia艂owi, utrzyma膰 mandat Br, imigracja 呕yd贸w
zaostrzenie sytuacji; terrory艣ci 偶ydowscy wysadzaj膮 hotel “King David” (siedziba administracji i dow贸dztwo wojsk Br); Agencja 呕ydowska formalnie odcina si臋 od atak贸w, popiera bazy Br i USA na terenie Palestyny
plan Br: utworzy膰 4-strefow膮 Palestyn臋 (cz臋艣膰 arabska, 偶ydowska, Negew i mi臋dzynarodowa Palestyna); pr贸ba zwo艂ania konferencji w Londynie, Arabowie i 呕ydzi bojkotuj膮
Br zwraca si臋 z pro艣b膮 o sesj臋 ONZ w sprawach Palestyny; ONZ wybiera Specjaln膮 Komisj臋 ds Palestyny (Australia, CzS艂, Gwatemala, Hol, Indie, Iran, Jugo, Kanada, Peru, Szwecja, Urugwaj); raport - 2 warianty: podzia艂 na cz臋艣膰 arabsk膮, 偶ydowsk膮 i Jerozolim臋, unia gosp , koniec mandatu za 2 lata (wi臋kszo艣膰), pa艅stwo federacyjne (Iran, Indie, Jugo); przyj臋ty projekt podzia艂y (ZSRR, USA, Fr)
wybuch walk mi臋dzy 呕ydami a Arabami; I wojna izraelsko-arabska 1948-49 (Palestyna, Syria, Liban, Irak, Arabia Saudyjska, Jemen, Jordania, Egipt), Izrael przewa偶a; mediator ONZ hr Folke Bernardotte ginie w zamachu 偶ydowskim; Arabowie wyp臋dzani z obszar贸w zaj臋tych przez Izrael, problem uchod藕c贸w w obozach w strefie Gazy i Jordanii, Izrael zagarnia blisko 50% terytorium przyznanego Palestynie
mediator ONZ Ralph Branch przyczynia si臋 do serii rozejm贸w z Egiptem, Jordani膮, Libanem i Syri膮; linie demarkacyjne, strefy zdemilitaryzowane, Jerozolima podzielona mi臋dzy Izrael i Jordani臋
nadal nierozwi膮zana kwestia uchod藕c贸w arabskich; ONZ zastrzega ich prawo do powrotu i zwrotu maj膮tk贸w, Izrael nie przestrzega
Palestyna zaanektowana przez Jordani臋 w porozumieniu z Izraelem, przy zgodzie Br i sprzeciwie Ligi Pa艅stw Arabskich; problemy rozwi膮zane tylko pozornie