Beata Kurzyńska

Współczesny nauczyciel klas I - III 
w zmieniającej się rzeczywistości

Kompetencje nauczyciela klas I-III niezbędne w zreformowanej szkole

Samoocena nauczyciela - rada szkoleniowa

Złożona i nieustannie zmieniająca się rzeczywistość szkolna, której doświadcza nauczyciel, wymaga rzetelnej i trafnej diagnozy i oceny, która umożliwiałaby efektywniej reagować i modyfikować te codzienne sytuacje edukacyjne. 

W dokonującym się obecnie procesie przemian oświatowych wiele uwagi poświęca się problemowi kompetencji nauczyciela. Umiejętność postrzegania i oceniania własnej działalności pedagogicznej i to z różnych perspektyw, to jedna z ważniejszych kompetencji współczesnego pedagoga. 

Aby ta szkolna rzeczywistość nie była zniekształcona przez pryzmat własnych nierozpoznanych potrzeb, obaw, lęków, pragnień, niepokojów czy impulsów, konieczne jest, aby podjąć poważny wysiłek w rozpoznaniu siebie. Wiedza nauczyciela o sobie samym - o tym co myśli, co czuje, czego potrzebuje, jakie prowadzi zajęcia, jaki ma cel w pracy z uczniami - pozwala dokonywać zmiany. Pozwala mu jednocześnie mieć świadomość i ponosić odpowiedzialność za siebie i za to, co robi.

Analiza literatury przedmiotu pokazuje z jednej strony, iż ocena wkładu pracy nauczyciela to istotny czynnik motywacyjny dla wielu nauczycieli, a zarazem wyznacznik jego pracy zawodowej. Natomiast z drugiej strony sygnalizuje się, iż ocena, jak i samoocena pracy nauczyciela to problem bardzo złożony, wywołujący wiele nieporozumień i kontrowersji, na co wskazują liczne rozbieżności ujawnione w prezentowanych stanowiskach. Z wielu z nich wynika, iż nie można zdefiniować dobrego nauczania, ponieważ wobec każdej sytuacji nauczania i wobec każdego nauczyciela należy stosować odmienne kryteria. Osoby prezentujące powyższe stanowisko, traktują dobre nauczanie jako coś, co jest tak skomplikowane, a zarazem twórcze, że nie poddaje się żadnej analizie. Sposób rozwiązywania tego problemu w praktyce szkolnej ukazuje zarazem, iż często dotychczasowe strategie odbiegają i są w sprzeczności z założeniami współczesnych rozwiązań edukacyjnych, w których to:

• preferuje się uczenie się poprzez aktywne uczestnictwo, a które to z kolei w znacznym stopniu oparte jest na autoedukacji i samokontroli;

• nacisk kładzie się na uruchamianie wewnętrznej aktywności dziecka oraz wzmacnianie jego dążenia do podejmowania działań, wysiłku, pokonywania barier i to poprzez doświadczanie pozytywnych osiągnięć ( czego przykładem może być kształcenie wzmacniające, wspierające itp.);

• rozwijanie poczucia własnej świadomości i odpowiedzialności za siebie, za "jakość" swojej drogi edukacyjnej oraz ponoszenie odpowiedzialności za konsekwencje swoich decyzji i działań, czyli na stwarzanie szans dla autonomii edukacji.

Powyższym oczekiwaniom sprostać może jedynie nauczyciel refleksyjny, czyli taki:

• którego świadomość obejmuje wszystkie trzy obszary (wątki):
  - wątek edukacyjny, związany "wprost z realizacją zadań wynikających z programu dydaktycznego (wychowawczego),
  - wątek grupowy, związany z prowadzeniem klasy jako całości, jako grupy ze swym własnym życiem i własnymi prawidłami funkcjonowania w niej,
  - wątek indywidualny, związany ze stymulowaniem do zmiany poszczególnych osób w klasie (do zmian w wiedzy, rozumieniu i umiejętnościach ucznia);

• który planuje swe działania edukacyjne, kierując się jednocześnie i celami programu dydaktycznego i celami, do realizacji których gotowa jest grupa jako całość, i postrzeganymi przez siebie celami indywidualnymi (czyli celami poszczególnych uczniów);

• który ze względu na te trzy wątki jednocześnie potrafi wprowadzić korekty do swego planu oraz dokonywać ewaluacji zarówno tego, jak przebiega proces edukacji, jak i tego, jakie efekty osiągane są w kolejnych jego etapach.

Bardzo pomocne w procesie dokonywania samooceny, w budzeniu refleksji nad samym sobą, nad tym jak pracuję i do czego dochodzę, jest uświadomienie sobie pewnych prawidłowości. Ważne jest, aby nauczyciel sam siebie postrzegał i ujmował całościowo i dynamicznie, tzn. jako osobę:

• charakteryzującą się wieloma różnymi cechami, posiadającą zalety i niewątpliwie atuty, ale także wady, słabości, ograniczenia;

• akceptującą siebie, także swoje słabe strony (dzięki temu ma większą gotowość do akceptowania słabych stron innych);

• ujmującą swoją rolę zawodową na tle całej swej osoby, a więc traktującą ją jako jeden z obszarów swej życiowej aktywności, powiązany na zasadach wzajemności z pozostałymi obszarami;

• rozumiejącą wielorakie uwarunkowania jakości i rezultatów swego funkcjonowania, nie przypisującą roli czynnika sprawczego jedynie okolicznościom zewnętrznym czy jedynie swej kondycji psychofizycznej;

• ujmującej siebie w kategoriach zmiany, ruchu, dynamicznie, ale jednocześnie rozumiejącą, iż rozwijanie się to nie tylko doświadczanie sukcesów, dobrego samopoczucia wynikającego z zauważonych postępów - to także doświadczanie "okresu zastoju" czy braku postępów, doświadczanie pogarszania się własnego funkcjonowania, a także momentów utraty wiary w sens tego, co się robi, czy nawet przeżywania kryzysów.

Temu sprzyjać będzie taka sytuacja, gdzie szkoła będzie miejscem, gdzie bezpiecznie jest podejmować ryzyko i gdzie wolno ponosić porażki na drodze do sukcesu. Natomiast same porażki postrzegać się będzie jako naturalną część życiowych poszukiwań, jako immanentną cechę podróży, którą jest ciągłe doskonalenie, gdzie działanie każdego w szkole wyznaczać będzie dewiza "...nie przejmuj się porażkami, przejmuj się szansami, które tracisz, jeśli nie próbujesz...".

Zarazem niezbędne jest, aby przedmiotem samooceny uczynić trojakiego rodzaju kompetencje nauczyciela, a mianowicie:

1. kompetencje specjalistyczne, a więc wiedzę i umiejętności dotyczące obszaru zwanego nauczanie początkowe;

2. kompetencje dydaktyczne obejmujące między innymi:

• kształcenie umiejętności właściwego projektowania i planowania modułów zintegrowanych jednostek tematycznych;

• respektowanie logiki i specyfiki rozwojowej dzieci w młodszym wieku szkolnym oraz "miejsca" w rozwoju;

• uwzględnianie cyklu uczenia się, który charakteryzuje to, iż poczynając od konkretnego przeżycia, doświadczenia, problemu, poprzez obserwację i refleksje (czyli stawianie pytań: co? jak? dlaczego?) prowadzi do uogólniania (a więc nadawania znaczeń i pełnego zrozumienia) i aktywnego eksperymentowania kolejnych działań cyklów;

• rozwijanie umiejętności nawiązywania przez nauczyciela do "strategii" uczenia się dzieci 7-10 letnich, do sposobu nabywania przez nie kompetencji;

• opanowywanie technik motywowania i zachęcania dzieci do podejmowania różnorodnej aktywności i to w różnorodny sposób organizowanej;

• nabywanie umiejętności diagnozowania dziecka i jego rozwoju, a więc ujmowanie aktualnego poziomu rozwoju dzieci - uczniów na tle ich dotychczasowej drogi życia, dążenie do odkrycia i zrozumienia logiki tej drogi oraz na tle szeroko ujmowanego kontekstu społeczno-kulturowego.

3. kompetencje psychologiczne, a w szczególności:

• pozytywne nastawienie do dzieci, ich rodziców, nauczycieli i innych osób współpracujących;

• umiejętność unikania najczęstszych przyczyn zakłóceń w komunikowaniu się ludzi;

• umiejętność porozumiewania się w ogóle ,a z uczniami w szczególności oraz nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu;

• umiejętność kontrolowania emocji;

• umiejętność budowania zgranego zespołu uczniowskiego i kierowania nim.

Podobne dziedziny nauczycielskiej kompetencji, które powinny być brane pod uwagę przy samoocenianiu się wyodrębnił B. O. Smith. Jego zdaniem skuteczność nauczania wyznacza:

• znajomość wiedzy teoretycznej na temat ludzkiego uczenia się i zachowania;

• kształtowanie postaw ułatwiających uczenie się i sprzyjających tworzeniu właściwych stosunków międzyludzkich;

• wiedza przedmiotowa dotycząca dziedziny, jaka ma być nauczana;

• opanowanie technicznych umiejętności nauczania, ułatwiających uczniowskie uczenie się.

Zatem niezbędne jest, aby wyodrębnione kompetencje nauczycielskie znalazły w pełni odzwierciedlenie w procesie samooceny, jako istotnym elemencie dokonywanej na co dzień ewaluacji. 

Jednocześnie konieczne jest, aby nauczyciel dokonując ewaluacji gromadził i wykorzystywał informacje zwrotne (jak inni go postrzegają, oceniają, co proponują itp.) od wszystkich bezpośrednich uczestników procesu edukacyjnego - dzieci, rodziców, dyrektora, innych nauczycieli, od samego siebie.

 

ARKUSZ SAMOOCENY NAUCZYCIELA

1. Sytuacja w mojej klasie (co potrafią moi uczniowie, co sprawia im zadowolenie, radość, satysfakcję, z czego są dumni, ich problemy, trudności, stosunek do szkoły, motywacja do pracy, zainteresowania)
................................................................................................................................
................................................................................................................................
2.Sukcesy moich uczniów poza klasą (na terenie szkoły, środowiska)
................................................................................................................................
................................................................................................................................
3. Prowadzone przeze mnie formy zajęć z dziećmi poza obowiązującym programem edukacyjnym
................................................................................................................................
................................................................................................................................
4. Działalność otwarta mojej klasy
................................................................................................................................
................................................................................................................................
5. Moje doskonalenie zawodowe (udział w zorganizowanych formach kształcenia, propozycje zmian w pracy z dziećmi, próby podejmowania zmian, inicjatyw edukacyjnych, propozycje wzbogacania warsztatu
................................................................................................................................
................................................................................................................................
6. Autoedukacja: jak pracuję "z samym sobą", z czego jestem zadowolona, co chciałabym zmienić w swojej pracy, z jakiej literatury psychopedagogicznej i metodycznej korzystam w swojej pracy
................................................................................................................................
................................................................................................................................
7. Charakterystyka mojego warsztatu pracy, jego ocena, co zmieniłam w swojej pracy, podjęte próby modernizacji, wprowadzone przeze mnie innowacje,z czego chciałabym zrezygnować
................................................................................................................................
................................................................................................................................

8. Kontakty nauczyciela z rodzicami uczniów, których uczę, formy współdziałania
................................................................................................................................
................................................................................................................................
9. Charakterystyka mojej klasy jako grupy społecznej, ocena wydarzeń klasowych, próba oceny klimatu i życia w klasie, konflikty i sposoby ich rozwiązywania, atrakcyjność i użyteczność życia klasowego dla uczniów, rodziców dla mnie jako wychowawcy, stosunki panujące w klasie, samopoczucie dziecka w grupie rówieśniczej, inne moje osiągnięcia w pracy, szkole, środowisku
................................................................................................................................
................................................................................................................................
10. Na jakie napotykam trudności (próba zmiany sytuacji, moje wątpliwości, sugestie, propozycje)
................................................................................................................................
................................................................................................................................
11. Moje zamierzenia na przyszłość jako nauczyciela - wychowawcy
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................

Przyglądaniu się sobie, dokonywaniu analizy i autorefleksji nad dotychczasową pracą, aby dalej się doskonalić, weryfikować swoje postępowanie, by poszukiwać nowych rozwiązań, pomocny zapewne będzie kwestionariusz "Samoocena nauczyciela po zajęciach", gdzie nauczyciel dokonuje samooceny poprzez wybór odpowiednich stwierdzeń, np.:

Po zajęciach

• czułem się zestresowany, smutny, napięty, rozgoryczony, zmęczony, zirytowany, wściekły, zalękniony, zawstydzony, skrępowany,

• czułem się odprężony, radosny, wesoły, wypoczęty, entuzjastyczny, zadowolony,

• z przyjemnością- z przykrością prowadziłem te zajęcia,

• tłumacząc uczniom: sam to lepiej zrozumiałem - lepiej już nie można niż to rozumiem - zrozumiałem wreszcie czego sam nie wiem,

• na zajęciach: dowiedziałem się od uczniów czegoś nowego interesującego -nie dowiedziałem się niczego interesującego,

• potrafiłem - nie potrafiłem pobudzić ich do myślenia,

• uporządkowałem swoją dotychczasową wiedzę: tak - nie,

• byłem do tych zajęć przygotowany: najlepiej jak było można - dobrze -przeciętnie - słabo - fatalnie.

Uzupełnieniem przedstawionych propozycji może być też "Arkusz samooceny"

Arkusz samooceny

l. UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACJI	TAK	NIE
- Czy dążę do tego, aby uczniowie dawali takie odpowiedzi, na jakich mi zależy, czy cenię ich sposób dochodzenia do odpowiedzi?
- Czy kontroluję swoje uwagi, czy niepotrzebnie rozgaduję się?
- Czy stosuję pytania otwarte?
- Czy nie zadaję kilku pytań na raz?
- Czy staram się stosować zasady informacji zwrotnej?
- Czy zrobię coś lub zachowuję się tak, że rozpraszam uwagę uczniów podczas odpowiedzi?
- Czy podczas pytania zachowuję kontakt wzrokowy z uczniem?
2. UMIEJĘTNOŚCI WZMACNIANIA UCZNIÓW
- Czy umiem wzmacniać uczniów, gdy maj ą trudności?
- Czy umiem ośmielać swoich uczniów do wypowiadania się?
3. OCENIANIE
- Czy uczniowie wiedzą co się składa na mój system oceniania?
- Czy wykorzystuję swoje umiejętności oceniania do zdiagnozowania potrzeb, czy też jedynie po to, aby poprawić błędy?
- Czy moje oceny uczniów oparte są na gruntowej znajomości wiedzy ucznia, czy na pobieżnym oglądzie?
- Czy zmieniłem (łam) w ostatnim okresie czasu metody oceniania (z korzyścią dla obu lub jednej strony)?
4. SPOSÓB ZACHOWANIA SIĘ
- Czy faworyzuję w czasie oceniania jakiś uczniów?
- Czy trzymam się uparcie tej samej opinii o uczniu?

Podstawowym źródłem informacji dla nauczyciela dzieci w wieku wczesnoszkolnym, bardzo pomocnym w dokonaniu samooceny - jest samo dziecko - jego oczekiwania, opinie, doświadczenia. Temu służyć będą takie techniki, jak:

"Portret nauczyciela" czy "Portret klasy", gdzie na różnokolorowych kartkach umieszczone są zdania charakteryzujące nauczyciela i klasę, do której uczęszcza dziecko. Zadaniem dziecka jest wybrać zdania, które odpowiadają portretowi nauczyciela i klasy. Np.:

Moja pani pomaga mi, gdy czegoś nie rozumiem.

Lubię zajęcia z moją panią.

Dobrze mi wszystko wytłumaczy.

Pani jest dla mnie sprawiedliwa.

Daje nam ciekawe zadania.

Pani cieszy się, gdy coś mi się uda.

Słucha, kiedy do niej mówię.

Rozumiem, jak pani tłumaczy.

Lubi wszystkie dzieci.

Pani martwi się o nas.

Interesuje się nasza klasą.

W klasie robimy ciekawe rzeczy.

W mojej klasie nikt się nie kłóci, nie dokucza drugiemu.

W mojej klasie jest wesoło.

Dziecko tworząc portret nauczyciela i klasy zwraca jednocześnie uwagę na kolor kartki. Żółty kolor oznacza, że dana cecha, zachowanie występuje zawsze, niebieski, że najczęściej, a zielony kolor sygnalizuje, że często.

Zestaw zdań niedokończonych, to kolejna propozycja. Np.:

"Moja pani..."
"Lubię, gdy w klasie ..."
"Nie chciałbym nigdy, aby pani..."
"Jest mi przykro, gdy nasza pani..."
"W mojej klasie ..."
"Nie lubię, gdy na zajęciach ..."
"Gdy jestem w klasie ..."
"Gdy czegoś nie rozumiem, to ..."
"Cieszę się, gdy w klasie ..."
"Chciałbym zapomnieć o tym, że w klasie ..." itp.

SAMOOCENA - będzie miała sens tylko wtedy, jeśli będzie budziła refleksje, jeśli będzie służyła zaprojektowaniu dalszych zmian, dalszej pracy nad sobą, a więc sprzyjać będzie szeroko pojętemu rozwojowi. 

W kontekście reformy edukacji wczesnoszkolnej ukazało się wiele programów tzw. zintegrowanych, podręczników, scenariuszy zajęć, propozycji metodycznych. Mogą być one źródłem twórczej inspiracji w procesie planowania własnej pracy pedagogicznej. Trzy sprawy w tym zakresie są podstawowe: temat pracy, konspekty czy scenariusze zajęć, a także szczegółowy plan pracy, czyli tzw. rozkład materiału nauczania.

Temat pracy

Jest to zagadnienie wciąż kontrowersyjne. W proponowanej strukturze tzw. dziennika lekcyjnego pojawiły się trzy sformułowania językowe: krqg tematyczny, temat dnia, temat zajęć. Redakcja tematów nastręcza nauczycielom dużo trudności. Jest on ważnym elementem w planowaniu pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela. Jest to zespół informacji czy zagadnień, ujętych w językowym sformułowaniu, określających podstawową myśl, zasadniczy pomysł czy przedmiot rozmowy, związany z zamierzoną pracą. Pojęcie tematu łączy się z pojęciem pracy. Temat wadliwie czy niestarannie sformułowany wskazuje między innymi na to, że nie mieliśmy bądź nie mamy pomysłu w odniesieniu do zamierzonych czynności. 

W pedagogice w ogóle, a w pedagogice wczesnoszkolnej w szczególności, twórczość naukowa polega nie tylko na konstruowaniu oryginalnych, nowych koncepcji, ale także na mówieniu i pisaniu o znanych sprawach, wprowadzaniu innych akcentów i hierarchizacji oraz używaniu innego języka. Podstawową tezą teoretyczną pracy pedagogicznej z dziećmi w młodszym wieku szkolnym jest zdanie orzekające, że nadrzędną wartością edukacji jest wielokierunkowy rozwój dzieci. Zewnętrznym wskaźnikiem tego rozwoju są umiejętności. Osiągnięcie tychże wymaga zaś określonego rodzaju aktywności dzieci. Nauczyciel, wspomagając rozwój dzieci, organizuje warunki aktualizujące tzw. twórczą aktywność dzieci, prowadzącą w efekcie do umiejętności. Ta zaś z kolei wskazuje na fakt rozwijania się dzieci w pewnym określonym kierunku. W przypadku więc tematu pracy nauczyciel musi mieć językowo klarownie ujęty pomysł pobudzenia aktywności dzieci, prowadzącej do określonej umiejętności.

Rodzaje tematów mogą być różne: tematy przedmiotowe, tematy instrumentalne, tematy umiejętnościowe.

Tematy przedmiotowe odnoszą się do przedmiotu pracy ucznia. Mogą dotyczyć wykonanego przedmiotu, przedmiotu rozmowy nauczyciela z dziećmi, mogą wreszcie mieć formę zdania pytającego o przedmiot zamierzonej czy też urzeczywistnianej czynności, pracy itp. Temat pracy pedagogicznej odzwierciedla zamysł nauczyciela. Ten zaś urzeczywistnia w procesie edukacyjnym określone przesłanki teoretyczne. Dla dziecka bardziej istotny jest sam proces tworzenia określonego obiektu, przedmiotu itp. niż wytwór. Dla nauczyciela zaś, konstruującego określony temat, istotny jest zamysł dotyczący kreowania dalszego postępu w rozwoju dziecka. Tak więc temat pracy pedagogicznej nauczyciela nie może być tematem wiodącym pracy dziecka. Rolą nauczyciela jest proponowanie takich tematów, które dając dzieciom radość tworzenia, stymulują ich wielokierunkowy rozwój. W tym rozumieniu temat pracy dziecięcej jest podstawą tematu pracy pedagogicznej nauczyciela.

Drugim z kolei rodzajem tematów pracy pedagogicznej nauczyciela są tzw. tematy instrumentalne. W tym znaczeniu podnosi się do rangi istotnej treści pracy pedagogicznej środek dydaktyczny, narzędzie czy też instrument. W tej klasie mieszczą się również tematy dotyczące form organizacyjnych "kontaktu edukacyjnego" nauczyciela z dziećmi. W pierwszym przypadku mogą to być: grafy, tabelki funkcyjne itp., natomiast w drugim - swobodne wypowiedzi dzieci, rozmowa nauczyciela z dziećmi, inscenizacja tekstu itp. Każdy temat pracy pedagogicznej nauczyciela musi nosić znamiona sensowności, czyli w toku konstruowania tematu musimy pytać: Jaki jest sens wykorzystania grafu czy tabelki funkcyjnej w procesie edukacyjnym? Jaki jest sens swobodnej wypowiedzi dzieci, rozmowy z dziećmi, inscenizacji tekstu itp. w osiąganiu nadrzędnej wartości pracy pedagogicznej - rozwijania dzieci? 

To są sprawy podstawowe. W pedagogice wczesnoszkolnej każdy element treści ma właściwe miejsce. W pracy pedagogicznej nauczyciela swoiste preferencje uzyskuje nie środek czy instrument pracy dydaktycznej, a także nie forma organizacyjna procesu edukacyjnego, ale umiejętności dzieci.

Tematy umiejętnościowe preferują rozwijanie umiejętności językowych (aspekt semiotyczny) dzieci w procesie edukacyjnym. Tak więc temat pracy pedagogicznej nauczyciela, w tym rozumieniu, ma swoisty charakter dwuczłonowy czy też dwuelementowy, a mianowicie: rodzaj umiejętności językowych oraz tzw. podstawa treściowa rozwijanej umiejętności. W tej sytuacji temat pracy pedagogicznej nauczyciela może mieć następującą konstrukcję: rozwijanie określonej umiejętności językowej na podstawie danej treści. W miejsce określonej i danej podstawiamy odpowiednie elementy będące obiektem procesu edukacyjnego z dziećmi w młodszym wieku szkolnym. Założenie to odpowiada przyjętym przesłankom teoretycznym. Zgodnie ze wspomnianymi założeniami, eksponujemy w pracy pedagogicznej rozwijanie określonych umiejętności językowych, wykorzystując odpowiednie treści. Mają więc one charakter funkcjonalny w stosunku do umiejętności. Celem jest osiągnięcie przez dzieci zdolności samodzielnego wykonywania określonych czynności, świadczących o procesie nabywania założonych w temacie określonych sposobów wyrażania siebie za pomocą systemu znaków językowych. Umiejętności obejmują bowiem dwie kategorie spraw: wiedzę o tym, jak daną czynność wykonać, a nade wszystko sprawność w samym wykonywaniu danej czynności. Tak więc efektem pracy pedagogicznej nauczyciela jest określona umiejętność językowa, plastyczna, poznawcza, techniczna, motoryczna itp. odzwierciedlona w eksponowanym elemencie tematu, a wszystkie szczegółowe czynności nauczyciela i dzieci powinny doń zmierzać.

Konspekty i scenariusze

W pracy pedagogicznej nauczyciela ważne miejsce zajmują konspekty zajęć czy scenariusze oraz rozkłady materiałów nauczania. 

Czym jest konspekt zajęć czy scenariusz zajęcia? Jest na pewno swoistą formą zamysłu, "wyobrażeniowego planu", ujętego skrótowo czy też w zarysie, dotyczącego, w tym przypadku, przebiegu pracy pedagogicznej z dziećmi. Tak więc w konspekcie zajęć nauczyciel odzwierciedla założony program działania.

Konstrukcje konspektów zajęć, pod względem formalnym, bywają różne. Różne są też doświadczenia nauczycieli. Na pewno formalna konstrukcja konspektu powinna być użyteczna dla nauczyciela w zamierzonym działaniu pedagogicznym. Można wyróżnić konspekty zawierające rejestr projektowanych pytań nauczyciela i zakładanych odpowiedzi dzieci, można też spotkać konspekty zawierające zakładane czynności nauczyciela i wynikające z nich czynności uczniów. Można wreszcie spotkać konspekty zawierające w punktach opis projektowanych w zarysie działań nauczyciela i działań uczniów.

Formalna jednakże budowa konspektu czy scenariusza zajęć zawiera najczęściej następujące elementy: temat zajęć, cele kształcące, wychowawcze i poznawcze czy też zadania dydaktyczno-wychowawcze, metody nauczania, formy organizacyjne nauczania i pracy uczniów, środki dydaktyczne czy też pomoce naukowe, przebieg zajęć (ujęty w punktach opis zamierzonych działań nauczyciela i działań uczniów), pracę domową. W niektórych konspektach, w ramach tzw. przebiegu zajęć, wyodrębnia się tzw. ogniwa zajęć: sprawdzenie pracy domowej, nawiązanie do tematu, podanie nowego materiału, utrwalenie podanego materiału, zadanie pracy domowej itp. Wymienione przykładowo ogniwa, spotykane jeszcze w praktyce edukacyjnej, przypominają tzw. stopnie formalne szkoły tradycyjnej. 

Konspekt zajęć, jako swoisty zamysł działania pedagogicznego nauczyciela, ulegał i ulega ciągłym zmianom. Tak więc, biorąc pod uwagę swoisty chaos pojęciowy w pedagogice (brak klarownego i naukowego zdefiniowania trzech podstawowych pojęć - wychowania, nauczania i kształcenia), zastąpiono cele kształcące, wychowawcze i poznawcze innym określeniem - wprowadzono zadania dydaktyczno-wychowawcze. Tę propozycję, spotyka się w wielu konspektach pracy pedagogicznej, opracowanych przez nauczycieli. W toku dalszej ewolucji konspektu lekcji rezygnowano dość często z tzw. części wstępnej, z rejestru metod przewidzianych do wykorzystania w pracy pedagogicznej, a także z form organizacyjnych nauczania i pracy uczniów. Zachowały się następujące elementy konspektu zajęć - temat, zadania dydaktyczno-wychowawcze, środki dydaktyczne, przebieg pracy pedagogicznej. Zrezygnowano z eksponowania metod i form organizacyjnych. W sprawie klasyfikacji metod nauczania panuje duża dowolność. W różnych konspektach było trochę metod wziętych od jednego autora i trochę od innego. Powodowało to w zapisie niekonsekwencje logiczne. Ponadto, sprawa doboru metod i ich odpowiedniego eksponowania występuje przede wszystkim w toku pracy pedagogicznej nauczyciela. Tam jest więc miejsce na ich odpowiednie eksponowanie.

Formalna struktura konspektu czy scenariusza zajęć nie jest układem stabilnym. Jest konwencją, własnym i z natury rzeczy zindywidualizowanym planem działania konkretnego nauczyciela. Publikowane scenariusze są tylko propozycją, dotyczącą określonego działania pedagogicznego. Konwencjonalność konspektu dotyczy zarówno tzw. formalnych elementów (zadania czy cele, sposób zapisu przebiegu pracy itp.), jak i propozycji merytorycznych, związanych ze szczegółowym przebiegiem postępowania nauczyciela. 

Każda skuteczna praca pedagogiczna wymaga planowania. Plan zaś jest zamysłem projektowanych czynności. Można wyróżnić zamyśl bliższy i zamyśl dalszy. Zamysł bliższy konkretyzujemy w konspekcie zajęć, zaś zamysł dalszy - w tzw. rozkładzie materiału nauczania czy też okresowym planie pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Rozkład materiału nauczania

Rozkłady materiału nauczania są zróżnicowane zarówno pod względem formalnego nazewnictwa, rubryk, ich układu, jak i pod względem zapisu wspomnianego "zamysłu dalszego". Wynika to z konwencji, doświadczenia oraz tradycji. Zagadnienie to nie było bowiem przedmiotem interpretacji. Niemniej, w kontekście prezentowanego tu sposobu myślenia, można i dla tego elementu pracy pedagogicznej nauczyciela znaleźć podstawy teoretyczne. 

Przedstawione założenia teoretyczne pracy pedagogicznej nauczyciela z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym mają swoje konsekwencje także dla konstrukcji rozkładu materiału nauczania. W myśl tych założeń rozkład materiału nauczania zawiera następujące elementy: sytuację dydaktyczno - wychowawczą, formy aktywności uczniów (np. językowej, słownikowo-frazeologicznej, syntaktycznej, literackiej itp., matematycznej i w ramach niej bardziej szczegółowe formy - układanie i rozwiązywanie zadań tekstowych, wykonywanie obliczeń rachunkowych z zastosowaniem schematów graficznych itp.), środki dydaktyczne, wiadomości i umiejętności, wreszcie uwagi o efektach aktywności poszczególnych uczniów (te zaś informacje uzyskujemy, stosując szczególnie metody obserwacyjne). 

Przedstawiona propozycja ma oczywiście, charakter ogólny. Wymaga odpowiednich konkretyzacji w zakresie różnych kierunków edukacji początkowej - polonistycznej, matematycznej, środowiskowej, plastycznej, muzycznej, technicznej, motoryczno - zdrowotnej. Jest ona niewątpliwie trudna do możliwie pełnego urzeczywistnienia w praktyce edukacyjnej. Niemniej, sądzę, że niektóre elementy mogą stopniowo, ewolucyjnie torować sobie drogę do świadomości pedagogicznej nauczycieli.

SAMOOCENA - będzie miała sens tylko wtedy, jeśli będzie budziła refleksje, jeśli będzie służyła zaprojektowaniu dalszych zmian, dalszej pracy nad sobą, a więc sprzyjać będzie szeroko pojętemu rozwojowi. 

W kontekście reformy edukacji wczesnoszkolnej ukazało się wiele programów tzw. zintegrowanych, podręczników, scenariuszy zajęć, propozycji metodycznych. Mogą być one źródłem twórczej inspiracji w procesie planowania własnej pracy pedagogicznej. Trzy sprawy w tym zakresie są podstawowe: temat pracy, konspekty czy scenariusze zajęć, a także szczegółowy plan pracy, czyli tzw. rozkład materiału nauczania.

Narzędzia badawcze diagnozujące pracę
uczniów na lekcji  
 

autor publikacji: mgr Joanna Issel

 

W przyjętej obserwacji możliwości ucznia w procesie zdobywanej wiedzy i analizie samooceny nauczyciela podstawowym narzędziem mojej pracy zostało tzw. „Portfolio”.

         „Portfolio” w mojej analizie zostało ograniczone do świadectw umiejętności uczenia się a w ten sposób mogło stać się pewnym sposobem na rozwijanie świadomości procesu uczenia się.

         Uczniowie w teczkach będą gromadzić świadectwa tego jak dochodzą do ostatecznych rezultatów. Mogą to być analizy problemów rozwiązywane nowymi metodami aktywizującymi pracę ucznia na lekcji (np. drzewo decyzyjne, puzzle, sześć myślących kapeluszy, „poker kryterialny”, „gry dydaktyczne”, metaplan czy SWOT).

         Analizy dokonać można na podstawie „portfolio”, które zostały uporządkowane tematycznie.

                 „Portfolio” uporządkowane według tematów:

1.     Samoocena nauczyciela.

2.     Samoocena ucznia.

3.     Karta obserwacji klasy.

4.     Karta obserwacji ucznia. - (wkrótce)

   OBJAŚNIENIE DO ANKIET

  Portfolio nr1. pt.” Samoocena nauczyciela” składa się z następujących narzędzi pracy:

1. Anonimowy arkusz opisujący pracę nauczyciela historii z uczniami (ankieta przeznaczona dla uczniów).

2. Anonimowy arkusz obserwacji pracy nauczyciela historii (ankieta przeznaczona dla uczniów).

3.Ankieta samooceny nauczyciela (ankieta przeznaczona dla nauczyciela).

Ankieta nr1

Dla uczniów

 

ANONIMOWY ARKUSZ OBSERWACJI PRACY NAUCZYCIELA HISTORII

 

Proszę o dokładne przeczytanie pytań
Krzyżykiem (X) zaznacz swoją wypowiedź: TAK/NIE

  

1.Umiejętności komunikacji

-Czy Pani na lekcji kontroluje swoje uwagi? Czy niepotrzebnie rozgaduje się?                                                                                                         TAK/NIE
-Czy Pani zadaje kilka pytań naraz?                                                         TAK/NIE        
-Czy Pani rozprasza uwagę uczniów podczas odpowiedzi?                       TAK/NIE
-Czy Pani podczas pytania zachowuje kontakt wzrokowy z uczniem?       TAK/NIE                                                                   

2. Umiejętności wzmacniania uczniów

-Czy Pani potrafi wzmacniać uczniów gdy maja trudności?                 TAK/NIE
-Czy Pani potrafi ośmielać swoich uczniów do wypowiadania się?      TAK/NIE                                 

 3. Ocenianie

-Czy wiesz dlaczego dostajesz taką, a nie inną ocenę?                       TAK/NIE
            -Czy Pani kryteria oceniania?                                                          TAK/NIE
            -Czy Pani zmieniła ostatnio metody prowadzenia zajęć?                    TAK/NIE
            -Czy Pani zmieniła ostatnio metody oceniania?                                  TAK/NIE

 4. Sposób zachowania

-Czy Pani faworyzuje (wyróżnia) w czasie oceniania jakiś uczniów?   TAK/NIE
            -Czy Pani potrafi zmienić opinię o uczniu?                                          TAK/NIE

 

 

Ankieta nr2

Dla rodziców

 
ANONIMOWY ARKUSZ OPISUJĄCY PRACĘ NAUCZYCIELA HISTORII Z UCZNIAMI

 

Szanowni Państwo

Proszę X zakreślić prawidłową odpowiedź: TAK/NIE

  

1.Umiejętność komunikacji z dzieckiem

         -Czy dziecko otrzymuje uwagi od nauczyciela?                      TAK/NIE
                    -Czy dziecko czuje się zauważone przez nauczyciela?             TAK/NIE
                    -Czy dziecko jest zadowolone z zadawanych pytań podczas ustnych odpowiedzi TAK/NIE

2.Umiejętności wzmacniania uczniów

         -Czy dziecko mając trudności z historii może liczyć na nauczyciela historii? TAK/NIE
        -Czy dziecko boi się nauczyciela?                                                           TAK/NIE

3.Ocenianie

         -Czy dziecko potrafi wyjaśnić, dlaczego dostało taką ,a nie inną ocenę?  TAK/NIE                       -Czy zadania proponowane przez nauczyciela są trudne?                     TAK/NIE
        -Czy Państwo są zmuszeni pomóc dziecku w rozwiązywaniu zadań?  TAK/NIE

4.Sposób zachowania się

         -Czy dziecko mówi o faworyzowaniu innych (lepszych) uczniów?    TAK/NIE                                     -Czy dziecko czuje się niedowartościowane na lekcji historii?         TAK/NIE                                                                                                                                                                                                                

Ankieta nr3

Przeznaczona dla nauczyciela

 

ARKUSZ SAMOOCENY

 

1.Umiejętność komunikacji

 

-Czy stosuję pytania otwarte?                                                              TAK/NIE

-Czy dążę do tego, aby uczniowie dawali takie odpowiedzi na jakich mi zależy, czy cenię ich sposób dochodzenia do odpowiedzi?                                          TAK/NIE

-Czy kontroluję swoje uwagi, czy niepotrzebnie rozgaduję się?           TAK/NIE

-Czy nie zadaję kilku pytań naraz?                                                        TAK/NIE

-Czy staram się stosować zasady symboliki zwrotnej?                       TAK/NIE

-Czy robię coś lub zachowuję się tak, że rozpraszam uwagę uczniów podczas odpowiedzi?                                                                                     TAK/NIE

 

2.Umiejętność wzmacniania uczniów

-Czy wzmacniać uczniów, gdy mają trudności?                               TAK/NIE

-Czy umiem ośmielać swoich uczniów do wypowiadania się?          TAK/NIE

 

3.Ocenianie

 

-Czy uczniowie wiedza co składa się na mój system oceniania?             TAK/NIE

-Czy wykorzystuję swoje umiejętności oceniania do

zdiagnozowania potrzeb ,czy też jedynie poprawiać błędy?                  TAK/NIE

-Czy moje oceny uczniów opartej są na gruntownej znajomości wiedzy ucznia, czy też na pobieżnym oglądzie?                                                                            TAK/NIE

-Czy zmieniłem(am) w ostatnim okresie czasu metody oceniania

( z korzyścią dla obu lub jednej strony)?                                            TAK/NIE

 

4.Sposób zachowania się

-Czy faworyzuję w czasie oceniania jakichś uczniów?                       TAK/NIE

-Czy trzymam się uparcie tej samej opinii o uczniu?                       TAK/NIE

  

Portfolio nr 2 „Samoocena ucznia” składa się z następujących narzędzi pracy:

1.  Karta samooceny ucznia /tabela/

2.  Przykładowe narzędzia do samooceny:

-    przykład „1”

-    przykład „2”

   3.Karta samooceny ucznia na cały semestr (I i II)

 

Karta samooceny ucznia

Imię i nazwisko __________________________________          klasa __________

Data od _______________    do ________________

	Tak	Nie
W tym semestrze (miesiącu, tygodniu, roku) tematyka zajęć (przedmiot) była prosta i łatwa do zrozumienia.
Na lekcjach pracowałem wytrwale i systematycznie.
Moim zdaniem, zrobiłem duże postępy.
Nie miałem większych trudności w czasie pracy w domu.
Im więcej problemów pojawiało się przy pracach domowych, tym łatwiejsze okazywały się sprawdziany, klasówki, odpowiedzi.
W przypadku kłopotów, starałem się je pokonywać ze wszystkich sił.
Jeżeli miałem kłopoty, prosiłem o pomoc nauczyciela.
Jeżeli miałem kłopoty, pomocy udzielali mi koledzy.
W przypadku kłopotów, mogłem liczyć na pomoc w domu.
Tematyka zajęć Pracowałem Rozumiałem prawie wszystko Niewiele rozumiałem z przyjem- nością bez przy- jemności

Przykładowe narzędzia do samooceny Przykład 1: Temat zajęć: Prowadzący (nauczyciel): Data: Czego się nauczył(e)am: W jaki sposób? Co mi pomagało w nauczaniu? Co mi przeszkadzało? Czego jeszcze chciałbym się nauczyć na ten temat? Gdzie mogę znaleźć dodatkowe informacje na ten temat? Przykład 2: Temat zajęć: Prowadzący (nauczyciel): Data: Czego się dzisiaj konkretnie nauczył(e)am, doświadczył(e)am, zaobserwował(e)am? Co konkretnie spowodowało, że się tego nauczył(e)am? Co mogłoby sprawić, że nauczył(a)bym się: więcej, szybciej, lepiej, w bardziej interesujący sposób? Jakie uczucia temu towarzyszyły? Które z nich pomagały, a które przeszkadzały mi w uczeniu się? Czego dowiedział(e)am się o sposobie uczenia się? Komentarz:

	Wrzesień	Październik	Listopad	Grudzień	Styczeń
W tym miesiącu pracowałem nad
Zainteresowało mnie (sprawiło mi przyjemność)
O mojej pracy rozmawiałem z
	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy
	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy
Zanim moja praca została sprawdzona	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy
Po tym jak moja praca została sprawdzona	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy
Jeśli nie umiałem wykonać pracy lub jej fragmentu	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców
	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem
Chcę jeszcze powiedzieć, że

 

	Luty	Marzec	Kwiecień	Maj	Czerwiec
W tym miesiącu pracowałem nad
Zainteresowało mnie (sprawiło mi przyjemność)
O mojej pracy rozmawiałem z
	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy	Pracę w domu wykonywałem: zawsze  czasami  nigdy
	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy	Moją pracę rodzice widzieli: zawsze  czasami  nigdy
Zanim moja praca została sprawdzona	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy	Szukałem błędów i je poprawiałem: zawsze  czasami  nigdy
Po tym jak moja praca została sprawdzona	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy	Robiłem poprawę pracy: zawsze  czasami  nigdy
Jeśli nie umiałem wykonać pracy lub jej fragmentu	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców	-Rezygnowałem z jej wykonania -Uważałem, że praca była zbyt trudna -Obwiniałem nauczyciela, że mnie do niej nie przygotował -Korzystałem z podręcznika -Prosiłem o pomoc kolegów -Prosiłem o pomoc nauczyciela -Prosiłem o pomoc rodziców
	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem	-Mógłbym pracować lepiej -Pracowałem najlepiej jak mogłem
Chcę jeszcze powiedzieć, że

Portfolio nr 3 „Obserwacja klasy” składa się z następujących narzędzi pracy:

1.  Karta obserwacji klasy „tydzień” (tabela)

2.  Karta obserwacji klasy „dzień, tydzień” (tabela)

3.  Karta obserwacji klasy „semestr” (tabela)

 

Karta obserwacji klasy nr 1

„Tydzień”

Tydzień	Temat zajęć
Rodzaj pracy	Opis ćwiczeń	Osiągnięcia klasy
Ustne
Pisemne
Zadania otwarte i problemy
Praca o dłuższym charakterze SPIS TREŚCI Wstęp Jak pracować z "przewodnikiem dla planujących karierę"? Samoocena Ocena własnych umiejętności Testy Rozwijanie umiejętności Oczekiwania firm międzynarodowych Uniwersalne umiejętności i przykłady jak je rozwijać Jak wybrać odpowiedniego pracodawcę Oceń firmę w której chciał(a)byś starać się o pracę W jaki sposób znaleźć dobrą pracę Adresy internetowe wybranych firm działających w Polsce Proces rekrutacji Techniki rekrutacji List Motywacyjny i CV Testy kwalifikacyjne Jak osiągnąć najlepszy wynik? Test Umiejętności Rozwiązywania Problemów P&G Rozmowa Kwalifikacyjna Jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej Pytania zadawane przez pracodawców Kiedy i jakie pytania możesz zadawać? Wskazówki pomocne przy rozmowie kwalifikacyjnej 1. Ocena własnych umiejętności Samooceny możesz dokonać na kilka sposobów. Odpowiedz na zamieszczone poniżej pytania, usiądź z przyjacielem, który oceniając Ciebie, będzie mógł spojrzeć na Twoje umiejętności z zewnątrz, rozmawiaj z innymi ludźmi na ten temat. Bardzo ważne jest abyś notował(a) swoje przemyślenia. Pozwoli Ci to na zebranie wszystkich informacji i późniejsze uporządkowanie ich. Pytania, na które powinieneś/powinnaś znać odpowiedź, aby poznać samego/samą siebie: Umiejętności: jakie umiejętności potrzebne w mojej przyszłej pracy posiadam? w czym jestem najlepszy(a)? czy mam dar radzenia sobie z ludźmi, problemami czy danymi? czy mam zdolności przywódcze? czy umiem efektywnie rozwiązywać problemy? czy komunikuję się efektywnie z moimi znajomymi? jak pracuję w zespole? czy jestem kreatywny(a)? Zainteresowania: co lubię robić i dlaczego? wolę działać, czy koncentrować się na myśleniu? jakie otoczenie preferuję? - młodzi ludzie, dynamiczny zespół? Cele: co chciał(a)bym osiągnąć w życiu? co jest dla mnie najważniejszą rzeczą, którą chciał(a)bym w przyszłości robić? czy mam już jakiś kierunek, w którym mógłbym/mogłabym podążać, czy jest on jedyny? Wartości: jakie wartości w życiu są dla mnie najważniejsze i jak mogą one wpłynąć na decyzję o kierunku mojej przyszłej kariery? Przykładowe wartości: bezpieczeństwo, prestiż, życie rodzinne, pomoc innym. Środowisko pracy wolę pracować w domu czy poza nim? chciał(a)bym mieć kontakt z klientami czy nie? łatwiej jest mi osiągać cele pracując samodzielnie czy w zespole? wolę podejmować decyzje samodzielnie i być za nie odpowiedzialnym /odpowiedzialną czy mieć inne osoby, które je weryfikują? chcę mieć możliwość podejmowania ważnych dla firmy decyzji? co mnie motywuje? jak ważne jest dla mnie ciągłe doskonalenie moich umiejętności? jak ważne jest bezpieczeństwo zatrudnienia? wolę rutynową pracę czy wciąż nowe sytuacje? chciał(a)bym otrzymywać wynagrodzenie jako prowizję czy stałą pensję? czy jestem gotów/gotowa podróżować? 2. Testy Czy jestem kreatywny(a)? Jak pracuję w zespole? Jaką mam osobowość? Aby odpowiedzieć na te pytania możesz skorzystać z licznych testów osiągalnych na rynku. W księgarniach łatwo dostępne są testy na inteligencję oraz badające osobowość. Bardziej szczegółowe testy posiadają agencje head-huntingowe (pośrednictwa pracy), firmy szkoleniowe, różne stowarzyszenia psychologiczne. Zdobycie ich wymaga jednak sporo czasu i najczęściej wiąże się z kosztami. Jedną z możliwości łatwego, bezpłatnego skorzystania z dużej ilości testów (wszystkie wyłącznie w języku angielskim) jest Internet. Oto przykładowy adres pod którym znajduje się test osobowościowy. http://www.2h.com/Tests/personality.phtml II. Rozwijanie umiejętności Teraz, gdy oceniłeś(aś) już swoje obecne umiejętności, możesz przystąpić do pracy nad ich rozwijaniem. Ten rozdział oparty został na naszych wieloletnich doświadczeniach. Postaramy się odpowiedzieć w nim na następujące pytania: Jakie są oczekiwania firm międzynarodowych w stosunku do studentów i absolwentów? Jakie umiejętności i w jaki sposób budować jeszcze podczas studiów?
Inne formy pracy

---