Pielęgnowanie chorego z Chorobą Parkinsona
Istota choroby
Choroba Parkinsona jest przewlekłą, postępującą zwyrodnieniową chorobą ośrodkowego układu nerwowego (układu pozapiramidowego)
Podstawową cechą patologiczna choroby jest stopniowe obumieranie neuronów znajdujących się w istocie czarnej (struktura jąder podstawy). Komórki te produkują, gromadzą i wysyłają do prążkowia substancję chemiczną dopaminę.
Neuroprzekaźniki
Istota choroby
Kaskada skomplikowanych zaburzeń biochemicznych i patofizjologicznych doprowadzająca do zwyrodnienia i śmierci neuronów istoty czarnej.
Odkrycie choroby
1817r. Angielski lekarz James Parkinson
Publikacja „An Essay on the Shaking Palsy”
Dzień urodzin Parkinsona 11 kwietnia od kilku lat obchodzony jest na całym świecie jako Dzień Chorego na Chorobę Parkinsona
Klasyczna triada objawów:
Drżenie
Ruchy mimowolne
Powstają wskutek niezamierzonych skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych, są one niecelowe, powstają niezależnie od woli i decyzji chorego i są trudne lub niemożliwe do opanowania.
W chorobie Parkinsona charakterystyczne jest drżenie spoczynkowe , gdy ręce są podparte spoczywają na udach czy na stole - drżenie kciuka i pozostałych palców „kręcenie pigułek” lub „liczenie pieniędzy”
Może dotyczyć tez kończyn dolnych, drżenie może być jednostronne, nasila się podczas emocji, zdenerwowania, stresu, zmęczenia a ustępuje lub zmniejsza się podczas wykonywania ruchów czynnych.
Wzmożone napięcie mięśniowe
Podczas wykonywania ruchów biernych np. zginania i prostowania kończyny, napotyka się stały opór na początku i pod koniec ruchu - objaw „rury ołowianej”
Wstępna faza choroby: pociąganie nogi podczas chodzenia przy wyciągnięciu obu ramion przed siebie po stronie dotkniętej chorobą, kończyna nie prostuje się całkowicie, lecz pozostaje zgięta w stawie łokciowym. Stała sztywność mięśni szyi i karku jest odczuwana jako ból głowy , natomiast sztywność mięsni kręgosłupa powoduje bóle krzyża.
Duża sztywność mięśni szyi i karku wywołuje powstanie tzw. objawu poduszki, kiedy to chory utrzymuje uniesioną głowę nad poduszką
Spowolnienie ruchowe
Bradykinezja
Wolny chód, powolne wstawanie z krzesła, łóżka, powolne ubieranie się,
Zubożenie ruchowe, obejmuje mruganie, ruchy mimiczne twarzy, przełykanie śliny, zubożone balansowanie kończynami podczas chodzenia, drobne ruchy tułowia, głowy, czy kończyn, które wykonujemy podczas chodzenia, stania, siedzenia, leżenia
Wygląd chorego
Twarz maskowata, hipomimiczna, „twarz pokerzysty”
Skóra tłusta, jakby lekko naoliwiona, nadmiar śliny która może wyciekać kącikiem ust.
Tułów pochylony nieco do przodu, nogi ugięte w kolanach, ręce przywiedzione do tułowia i nieco zgięte w stawach łokciowych.
Bradykinezja powoduje trudności w rozpoczynaniu ruchu dowolnego, kiedy następuje jakby moment zachwiania.
Próby, testy np. szybkie otwieranie i zamykanie dłoni, próba kolejnego dotykania czterema palcami do kciuka, peg-board test (wkładanie określonej liczby koreczków lub pionków w odpowiednią deseczkę z dziurkami na czas)
Dodatkowe objawy parkinsonowskie
Mikrografia
Litery, sylaby i wyrazy stają się coraz bardziej nieczytelne, zmniejszają się zwłaszcza pod koniec zdania.
Uwidacznia się drżenie ręki, czyniąc pismo bardziej nieczytelnym (uwaga podpis w banku)
Dodatkowe objawy parkinsonowskie
Zaburzenia chodu
Zaburzenia mowy i połykania
Zaburzenia czucia
Zaburzenia depresyjne
Zaburzenia czynności poznawczych
Zaburzenia psychotyczne
Objawy związane z działaniem leków
on-of - zmiany sprawności ruchowej z dobrej on na of gorsza
no- on fluktuacje ruchowe w momencie nie dzialania leku
yo-yo zespol objawow z bardzo szybka zmiana sprawnosci ruchowej
Skala Hoehn -Yahra
Skala Hoehn -Yahra
Następstwa braku odpowiedniej ilości ruchu i aktywności fizycznej
Obniżenie przemiany materii i gorsza biosynteza białek mięśniowych,
Zanik mięsni, zmniejszenie masy i siły mięsni,
Przewaga procesów katabolicznych w układzie kostnym, zwiększone wydalania wapnia, fosforu i innych związków czego następstwem może być osteoporoza oraz zwiększona łamliwość kości
Zmniejszenie odporności swoistej i nieswoistej organizmu
Spadek wydolności fizycznej , pogarszanie sprawności układu oddechowego i układu krążenia,
Większa podatność na infekcje i zakażenie.
Formy aktywności fizycznej
Spacery (codzienne)
Jogging
Jazda na rowerze,
Pływanie
Praca w ogródku
Gimnastyka
(rytm wysiłku i odpoczynku, systematyczność)
Rehabilitacja chorych i pielęgnacja
Stadium I
Cele
Promocja zdrowia , utrzymanie sprawności ogólnej, siły mięśniowej
Edukacja chorych i opiekunów na temat choroby i zapobiegania powikłaniom,
Ćwiczenie zachowań na przyszłość.
Zalecenia:
Codzienna aktywność fizyczna , ćwiczenie chodzenia długie kroki, różnorodny teren, wchodzenie i schodzenie z krawężnika, przez przeszkody, ćwiczenie wyprostowanej pozycji ciała ( w lustrze)
Ograniczenie mikrografii, ćwiczenie pisania dużych liter, ćwiczenie wstawania z krzeseł, przysiady, wchodzenie po schodach,
Ćwiczenie wstawania, obracania, siadania na brzegu łóżka
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium II
Ćwiczenie strategii ruchowych - ukierunkowanych na bradykizezję i dyskinezy w kontekście codziennych czynności
Uczenie jak monitorować działanie leków
Edukacja cd.
Ocena otoczenia i modyfikacja w celu zapobiegania upadkom i poprawienia swobody ruchów
Zalecenia:
Jw.
Zorganizowanie domu tak aby zapobiegać upadkom (unikanie otwartych przestrzeni, usunięcie kabli, dywaników, minimalizacja śliskości i nierówności powierzchni, zainstalowanie poręczy)
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium III
Uczenie chorych i opiekunów w jaki sposób rozpoznawać i reagować na okres „on” i „off” cyklu lekowego
Zalecenie:
Prowadzenie dziennika upadków, ćwiczenia rozciągające mięśnie, ćwiczenie strategii mających na celu przezwyciężenia spowolnienia, niestabilności podczas chodzenia, poruszania się wokół łożka, odwracania się chwytania i manipulowania przedmiotami oraz pisania.
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium IV
Uczenie opiekuna jak zapobiegać i radzić sobie z hipokinezją, i dyskinezami przy codziennych czynnościach
Uczenie chorego im opiekuna jak radzić sobie przy upadku
Kontrolować dawkowanie i monitorowanie leków
Ćwiczenie sprawność, wytrzymałość, siłę mięśniową i rozciągliwości mięsni.
Zapobieganie wtórnym zmianom mięśniowo-szkieletowym.
Zalecenia
Ćwiczenie chodzenia co najmniej 100 m dziennie, długie kroki strategie koncentracji, planowania w myślach, pokonywanie przeszkód, stosowanie balkonika, innych środków pomocniczych
J.w.
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium V
Utrzymanie aktywności ruchowej na możliwym poziomie, poprawa komfortu i jakości życia
Zapobieganie upadkom,
Stosowanie strategii ruchowych
Zalecenia:
Chodzenie, stanie pod nadzorem opiekuna,
Środki pomocnicze (wózek, balkonik)
Edukacja w zakresie podnoszenia i przemieszczania chorego
Opieka pielęgniarska nad chorym długotrwale unieruchomionym.
Wsparcie opiekuna
Sytuacja opiekuna
Rozkład dnia (i noc) dostosowane do potrzeb chorego,
Zaburzenia we własnym życiu (załatwianiu spraw, wyjazdach)
Zaangażowanie finansowe (leki, sprzęt rehabilitacyjny, specjaliści)
Zmęczenie ,stres, niedobór snu,
Zniechęcenie, drażliwość, wybuchy gniewu, depresja, rozpacz, żal, obwinianie się
Zaburzenia wegetatywne, nasilenie objawów dotychczasowych chorób
Zalecenia dla opiekuna:
Planować wolny czas dla siebie,
Zadbać o właściwe odżywianie, ruch,
Uprawiać hobby, kontynuować zainteresowania,
Utrzymywać kontakty towarzyskie,
Zachować poczucie humoru.
Kierunki działań -podsumowanie