V. PARETO (1848 - 1922)
Rozdział: hierarchia społeczna i krążenie elit
Wg. Pareto bogactwo w naszych społeczeństwach zmienia się w kolejnych epokach bardzo nieznacznie. Piramida społeczna jest w rzeczywistości w kształcie bączka (tzn prościej rzecz ujmując jest to klasyczna piramida - Pareto wynalazł nazwę „bączek” więc niech tak będzie....mówmy więc bączek)
Bogaci zajmują szczyt , biedni podstawę. Kształt nie jest dziełem przypadku gdyż zależy on od rozkładu cech fizjologicznych i psychologicznych ludzi.
Pareto zakłada ze ten kształt (bączka...czyli piramidy...) jest zewnętrznym kształtem organizmu społecznego i się NIE ZMIENIA! Ale molekuły agregatu społecznego nie pozostają w spoczynku - jednostki przecież się bogacą lub ubożeją. Wewnątrz organizmu społecznego jest ruch CIĄGŁY, INTENSYWNY co upodabnia go do organizmu żywego. Mówiąc krótko: to tak jakbyśmy wzięli dorosłego zwierzaka: jego kształt zewnętrzny jest non stop taki sam ale krążenie krwi i innych płynów jest bardzo intensywne - tak jak w naszej piramidzie społecznej.
Pareto zakłada ze jeśli tworzymy warstwy społeczne według innych cech charakteru na przykład inteligencji, talentów itp. To otrzymamy krzywą o kształcie mniej więcej podobnym do tego który obrazuje rozkład bogactwa. Uwaga! Absurdalne jest stwierdzenie ze jednostka umiejscowiona np. na szczycie piramidy gdy rozpatrujemy jej geniusz muzyczny jest ta samą jednostka która jest na szczycie gdy bierzemy pod uwagę rozkład bogactwa. Owa różnica jak mówi Pareto wywołała liczne komentarze (ale nie mówi gdzie i u kogo......)
Jeśli dzielimy ludzi wedle stopnia ich wpływów, władzy politycznej i społecznej to możemy oczekiwać ze jednostki zajmą to samo miejsce w figurze która obrazuje rozkład bogactwa. Klasy zwane wyższymi są na ogół bogatsze. Klasy te reprezentują ELITE - ARYSTOKRACJE (= najlepszy)
Pareto piszę iż ograniczenie trwania arystokracji jest faktem nadzwyczajnej wagi. sądzi on że wszystkie arystokracje są skazane na upadek („ale nie będziemy zgłębiali przyczyn tego faktu” Pareto)
Wojna jest potężną przyczyną utraty elit bojowych ale nie jedyną - bo przecie elity które nie doświadczyły wojny też z hukiem upadały. Podobny proces możemy zaobserwować u zwierząt: eliminują one jednostki i zastępują innymi - jak u elit. Gdy mamy opóźniony proces eliminacji jednostek z elity następuje wzrost liczby zdegenerowanych składników i równowaga społeczna ulega zachwianiu.
Dzisiaj nowe elementy niezbędne do trwania elity pochodzą głównie z klas wiejskich - są one korzeniami rośliny a kwiatem jest elita; kwiat więdnie i przemija lecz szybko będzie nowy jeśli korzenie są zdrowe.
Selekcja która zachodzi w warstwach niższych ma ogroooomne znaczenie: w rodzinach zamożnych dzieciaki nie są dość silne aby przeżyć bez wparcia rodziny natomiast w rodzinach biednych do dojrzałości dochodzą tylko jednostki najsilniejsze.
Wśród klas niższych to właśnie klasy wiejskie maja przywilej wytwarzania jednostek doboru
Upadek elit ma też przyczynę w tym że rekrutowała się z jednostek coraz bardziej przeciętnych - traciła swój ideał no i zostały same popłuczyny w tej elicie.
Żeby zrozumieć wielkie ruchy społeczne trzeba pamiętać o krążeniu elit - ze wywodzą się z niższych warstw, pną się na szczyt i powoli upadają i zanikają - dzieje się to bardzo powoli.
Pareto przedstawia myśl krążenia elit abstrakcyjnie: dajmy na to że elita A sprawuje władze, B usiłuje usunąć A, C to reszta ludności (czyli ludzie cyt „pozbawieni inteligencji, charakteru i energii”). A i B będą z C rekrutować stronników. Najczęściej jest tak że B staja na czele C bo A lekceważą B. Ponadto B zwabiają ludzi tym że nie rządzą wiec dają różne obietnice. Tymczasem A nie daje sobie w kasze dmuchać i usiłują przelicytować B oferując C pozorne koncesje. B mogą zdobyć pozycje jedynie w drodze przewrotu angażując C. Kiedy odniosą sukces i zdobędą władze to powstanie elita nowa zwana przez Pareto umownie D.
Większość historyków nie dostrzega tego ruchu jak twierdzi Pareto. Kiedy już B zdobędą władze wtedy jest okres wielkiej pomyślności. UWAGA! Bardzo często jest tak że jak B zdobywa władze od A to wtedy C ma jeszcze bardziej gówniane życie niż za rządów A. Pareto pisze ze B i A są oskarżani o hipokryzje.
Oznaka zapowiadającą upadek arystokracji jest zalew uczuć humanitarnych i ckliwej czułostkowości które uniemożliwiają jej obronę swych pozycji. Kiedy istota zatraca uczucia które są konieczne do podtrzymywania życia to jest to pewna oznaka degeneracji. Identycznie jak u arystokracji - jednostki które boja się odpowiadać ciosem są ZDEGENEROWANE.
Potrzeba jest siły aby narzucić prawo odszczepieńcom. Instytucje społeczne tworzą się dzięki sile i dzięki niej trwają. Perswazja jest tylko środkiem zdobywania siły.
Elita która nie jest gotowa do walki jest w stanie całkowitej dekadencji i pozostaje jej tylko ustąpić miejsca.
G. De Molinari napisał że teraz dzieje się tzw „cicha rewolucja” co oznacza ze następuje poprawa i polepszenie warunków socjalnych, ludzie zdali sobie sprawę ze wojny nie są lukratywne a dobrobyt staje się coraz bardziej powszechniejszy.
ROZDZIAŁ „KRĄŻENIE ELIT”
Pareto pisze ze twierdzenie o obiektywnej równości ludzi jest absurdalne dlatego też należy w społeczeństwie wyróżnić część arystokratyczną i pospolita. Przy czym należy pamiętać ze przejście z jednej grupy do drugiej odbywa się niepostrzeżenie.
Arystokracje nie są zamknięte lecz stale się odnawiają: czyli zjawisko krążenie elit.....
Przyjmijmy ze istnieje zbiorowość A - rządząca i zbiorowość B - rządzona (wyraźnie sobie wrogie) wyrasta grupa C która ma wspólne cechy z A i B i raz może być po jednej stronie raz po drugiej. Następnie Pareto dzieli A na 2 części : A1(ma sile i energie aby zachować wpływ na władze) i A2 (gromadzi jednostki słabe które dziś nazywa się humanitarnymi). Podobny podział jest w grupie B. Tak więc walka ogranicza się do darcia kotów między A1 i B1 a wszystko inne jest nim podporządkowane. B2 i A2 są agitowane różnymi hasłami, propozycjami itd. Nowa elita nie może bez ogródek ogłosić ze zamierza przejąć władze toteż udaje ze toczy walkę o równość B i A. Pareto pisze iż wszystkie rewolucje były dziełem arystokracji a nie pospolitego tłumu.
Trzeba podkreślić ze pospolita masa czyli b2 często zyskuje w wirze walki albo wtedy gdy zmienia się władza
Spór między b1 i A1 bardzo często przybiera formę walki o sprawiedliwość, prawo, równość i pod tą postacią przechodzi do historii.
ROZDZIAŁ „ELITY SPOŁECZNE”:
Pareto rozpoczyna ten rozdział od tego że przypisuje każdej jednostce wskaźnik (punkty) określające jego zdolności. na przykład człowiekowi który jest świetnym specjalista daje 10 pkt (skala od 0 do 10) a 0 pkt rezerwuje cyt „dla zupełnego durnia”. Temu kto zarabia miliony daje 10pkt temu co tysiące daje 6 pkt itp. Carducci dostaje od Pareto 8 pkt a totalny grafoman przed którym ludzie uciekają dostaje 0. Takie punktowanie ma służyć wysnuciu tezy że rozpatrujemy STAN FAKTYCZNY a nie stan możliwy. Najwyższe wskaźniki są zarezerwowane dla klasy wybranej (ELITY)
Elita wg Pareto dzieli się na tych co odgrywają rolę w rządzeniu i na tych co tworzą elitę ale nie rządzą (Pareto podaje przykład kochanek władców które jeśli miały trochę rozumu z łatwością uczestniczyły w rządach ale mnóstwo kochanek tylko należało do elity ale od rządzenia uciekały jak od ognia.)
Mamy wiec 2 warstwy w społeczeństwie 1) niższą - nieelitę 2) warstwę wyższą która dzieli się na 2 tzn: a) elitę rządzącą i b) elitę nie rządząca.
Pareto tez piszę o tzw „ETYKIETKACH” : np. etykietka „prawnik” mówi nam że dana osoba powinna znać się na prawie....etykietki są zdobywane bezpośrednio przez jednostkę przez swoja działalność (np. pisarze , muzycy, lekarze itp.) w elicie niektóre etykietki są dziedziczne np. etykietki bogactwa. Tam gdzie jednostka społeczną jest rodzina, etykietka głowy rodziny służy wszystkim którzy wchodzą w jej skład. (Niestety Pareto pisząc o etykietkach odnosi się jedynie do przykładów a nie definiuje tego terminu......)
Pareto pisze o ODCHYLENIACH - np. gdy do sprawowania urzędu potrzebny jest dyplom to jest masę ludzi którzy na ten dyplom nie zasługują lecz ostatecznie nikogo nie obchodzi ten fakt i to dla Pareto jest odchylenie. Gdy ludzie noszą jakąś etykietkę a nie posiadają do tego odpowiednich przymiotów to też jest odchylenie. Odchylenia są na tyle liczne że nie można ich pominąć ich liczba jest zmienna i z tej zmienności wynikają różne zjawiska społeczne.
Wracając do krążenia elit : prędkość krążenie trzeba rozpatrywać nie tylko bezwzględnie ale tez w stosunku do popytu i podaży pewnych elementów : np. kraj w którym panuje pokój nie potrzeba wielu wojowników więc może się zdarzyć ze produkcja będzie nadmierna w stosunku do popytu.
Pareto się non stop powtarza że mamy klasę niższą i wyższą - arystokrację która nie jest trwała. „historia jest cmentarzyskiem arystokracji”. Podupadają nie tylko liczebnie ale tez jakościowo (słabnie w nich energia i zmieniają się proporcje rezyduów które służyły im do zagarnięcia i utrzymania władzy.)
ważna jest utrata zdegenerowanych członków (o czym było już wcześniej) i reprodukcja dzieci z klas niższych (o czym też już było wcześniej) - jest to istotne bo ustanie tych ruchów powoduje upadek elity (nie może być tak że w wyższej warstwie jest dużo jednostek słabych a w niższej jest dużo jednostek lepszych)
krążenie elit powoduje ze elita rządząca jest w stanie ciągłego ruchu i powolnego przeobrażania się - niczym rzeka.....
przyczyna rewolucji jest nagromadzenie w warstwach wyższych jednostek miernych które nie maja rezyduów mogących utrzymać je przy władzy i które unikają siły.
W toku rewolucji jednostki z warstw niższych są kierowane przez jednostki z warstw wyższych ( bo mają lepsze przymioty intelektualne)
3