Termin Młoda Polska jako nazwa epoki analogicznie do nazw w innych krajach europy np Termin Młoda Polska przyjęty jako nazwa epoki analogicznie do nazw w innych krajach europy np. Młode Niemcy, Młoda Skandynawia Inne nazwy tej epoki to neoromantyzm - wskazuje na związek z romantyzmem i modernizm - oznacza awangardowość , nowoczesność, poszukiwanie nowych środków wyrazów w sztuce oraz nowych treści. Koniec wieku - fin de siéale, przyniósł kryzys kultury i obawę przed katastrofą systemu wartości, nastroje nipokoju.  Główny prąd duchowy to dekadentyzm . Oznaczał pesymizm, nie docenienie, niewiarę w działanie, bierność, bunt przeciw mieszczaństwu. Chęć odrzucenia konwenansów, poszukiwanie nowych form wyrażania uczuć„Sztuka dla Sztuki”  Artur Schopenhouwer - Szopenchoweryzm : Według filozofa życie to pasmo cierpień , człowiek dąży do szczęśia gdyż go pragnie - nigdy go nie osiągnie jego życie kończy śmierć. Należy wyzbyć się pożądań i prubować przejść w stan nirwany , czyli niebytu, daję to ucieczkę od pragnień tego świata i poczucie błogostanu. Jedyna wartość to sztuka, komplentacja sztuki to sposónb na życie  Fryderyk Nietzsche- Nietzseizm - Pogardza ł człowiekiem słabym fizycznie, psychicznie , głosił kult życia , siły fizycznej człowieka , stworzył pojęcie „Nad Człowieka” - jednostki silnej powołanej do rządzenia należącej do rasy panów .  Henr Bergson - Bergsonizm W centrum zainteresowania filozofa był człowiek i jego psychika , bronił prawa do wolności , do manifestowania własnego „ja” Inpresjonizm : Kierunek w kulturze europejskiej ostatniego 30 lecia XIX w i początku XX w . Zainicjowany w sztukach plastycznych (gł. W Malarstwie) , mający swoje odpowiedniki w literaturze , muzyce . Odrzucenie realizmu wyjście w atelier chęć, przekazania wrażeń , ulotność doznań, czyli impreji, nazwa wywodzi się od tytułu obrazu ”Impresja” - „Wshód Słońca „ Najwybitnieszy przedstawiciel inpresjonizmu to Pissaro, Degas, Monet. Świat w obrazach impresjonistów był zmienny dynamiczny, ulotny, posługiwali się specyficzną techniką, bezpośredniego kładzenia farby na płutnie. Oddziałali na muzykę (Clode Delaussy) oraz literaturę ( P. Veklaime, Tetmajer, Kasprowicz, Remski) 
Symbolizm: Wyrażanie treści po przez symbol który jest wieloznaczny, Rezygnacja z bezpośredniego opisu. Szukanie równoważników zjawisk, niewyrażalnych, niedostępnych rozumem, Odejści od dośłowności, .  Secesja : Kierunek w sztuce architekturze, sztuce użytkowej, cechy chatrakterystyczne: -faliste linie, asymetria, suptelność, elementy roślinne i kwiatowe. Ekspresjonizm - kierunek w sztuce i literaturze rozwijający się w latach 1910 - 1925, który, przeciwstawiając się naturalizmowi i impresjonizmowi, dążył do wyrażenia w sposób spotęgowany i dramatyczny wewnętrznych przeżyć twórcy. Naturalizm- kierunek odrzucający wszelki byt nadprzyrodzony, uznający prawa przyrody za jedyne, które rzeczywiście rządzą i tłumaczą ją:pisarz niczym uczony winien szukać przede wszystkim prawdy, literatura powinna naśladować rzeczywistość w sposób ścisły i szczegółowo dtwarzać zaobserwowane fakty, dążyć do fotograficznej wierności, a przynajmniej obiektywnej prawdy ukazanej bez osadów i ocen nie ma dla literatury tematów zakazanych, a pisarz winien również sięgać do najciemniejszych, intymnych i drażliwych stron ludzkiego życia Podłoże społeczno- kulturowe 1. Modernistyczny przewrót w Krakowie u schyłku minionego wieku 2 twórcy a) Przybyszewski Stanisław - „Confiteor” - prorok i satanista b) Zenon Przesmyki „Miraż” - Odkrywca i propakandator Norwid , redaktor gazety „Chimera”, autor hasła „Sztuka dla Sztuki” c) Nazwa Młoda Polska spopularyzowana dzięki głośnemu artykułowi autora Górskiego „Młoda Polska” będącego manifestem młodego pokolenia Stanisław Przybyszewski Osiedlił się w Krakowie 1898 r objął redakcje krakowskiego „Życia” w którym ogłosił swój manifest , słynne Confiteor, traktowały jako zdecydowane przeciwstawienie się pozytywizmowi i wytyczeniu nowych dróg poezji. Słowo Confiteor po łacinie znaczy „wyznaję” jest początkiem jednej z modlitw mówionych w czasie mszy. Przybyszewski jest zwolennikiem autonomii sztuki - nie może być niewolnica żadej idei, nie może mieć charakteru tendencyjnego, dydaktycznego, bo przestaje być sztuką staje „Biblią Ubogich” K. Przerwa Tetmajer - Poezja „Koniec Wieku XIX” Wiersz wyraża postawę dekadencką, podmiot liryczny kieruje do człowieka końca wieku. Metafora porównuje człowieka do mrówki „Nie Wieżę w Nic” - Wyraźny pesymizm. Podmiot liryczny nastawia nas na krytyczne rozumowanie tego świata „Hymn do Nirwany” -Zwraca się do Nirwany, pokazany obraz wyzwolenia od klęsk, cierpień. Człowiek chce być doskonały zbliżyć do Boga. „Euviva I'arte” - Widać dekadentyzm i związany z tym pesymizm. Człowiek bez pieniędzy niema praw do życia, pokazany jest świat nędzy. Fohlor Tatrzański, Podhalański w twórczości K. Przerwy-Tetmajera : K.P. |Tetmajer to nie tyko poeata ale także autor dramatów :”Zawisza Czarny” oraz prozy cyklu Legend Tatrzańskich, Są to utwory napisane grozą podhalańską. Jego fascynacje Tatrami znalazło zastosowanie w różnych rodzajach gatunków literackich Jan Kasprowicz 1 „Krzak Dzikiej Róży” -To cykl 4 sonetów których tematem jest przyroda, krajobraz tatrzański. We wszystkich sonetach pojawiają się elementy: Róża młodości, zdrowie, piękno, wierność, Limba: choroby, brzydota, przemijanie, rozkład śmierć.2. Krajobraz tatrzański pokazany jest techniką impresjonistyczną. Autor przechodzi w plener, stara się pokazać wrażenia, doznania po przez kolorystykę. Stara się odejść od dosłowności, Stara wyrażać się zmysłami. Stanisław Wyspiański (1869-1906) Twórca b. wszechstronny : malarz („Macierzyństwo”, pejzaż „Widok na kopiec Kościuszki”.) grafik witrażysta (kś Franciszkanów w Krakowie) scenograf (Sam projektował kostiumy, wykonywał szkice dekoracyjne), reformator druku i wydawca (red. Artystyczny „Życia”) Ilustracje do wierszy, dramatury, reformator teatru i poeta związany z Krakowem. Najczęściej grane utwory Wyspiańskiego to „Wyzwolenie”, „Noc Listopadowa”, „Warszawianka” , „Wesele”. Poezja Leopolda Staffa 1878 do 1957: Studiował prawo filozofie i romantykę odbywał różne podróże (Włochy Niemcy, Francja), człowiek pal dr. „HonoriCausa” uniwersytetu Warszawskiego, Nazywany poetą 3 pokoleń 1 Twórczość pierwszego okresu od 1912r : -„Sny o Potędzę” - „Ptakom Niebieskim”, -„Uśmiechy Godzin” - „Ścieżki Polne” Tłumaczenia- Utwory Tetroniusza „Kwiatki” św Franciszka , pisma Leonarda daVinci, Fryderyka Niczego, poezja Michała Anioła, Goethego, Tomasza Mana , Rabindramata-Tagare. „Wiersz „Kowal”- W utworze ukazany jest trud kowala, który w wielkim trudzie tworzy wlk. Dzieła, - to wielkie dziło to kształtowanie swojego charakteru, poeat posługuje się metaforą i symboliką kowal, dla określenia wysiłku artysty, poety kształtującego swoją osobowość twórczą Prezentuje typową dla filozofii Niczego jednostkę, która używa „Woli Mocy”, aby wypracować własną osobowość. Człowiek jak kowal sam musi wypracować swoją osobowość osobowość siłę. „Deszcz Jesienny” W Wierszu tym wyrażnie widać wpływ myśli Shopenhauera i uleganie młodopolskim nastrojom (dekadentyzm młodopolski) . Panuje nastrojowo pesymistyczna atmosfera. Sytuacja Liryczna: - tworzy ją padający jednostajnie dzwoniący o szybę deszcz. - dzień smutny , szary, senny, puźno jesienny , tworzy rzygnębiający nastrój Podmiot Liryczny : Ogarnia do smutku i przygnębienia, żalu i rozpaczy , lęku, popada w pesymizm i depresje Analiza znaczeniowa; Korowody, motyw śmierci, motyw wędrówki - wędrujące mary uosabiają ludzką duszę, szukająca ukojenia i ucieszenia Rekwizyty epoki: Grób, mary, szatan, rozpacz, .łzy korowód Kolorystyka: Szarość i Czerń Muzyczność i Onomatopeje; Powtarząjce się fragmenty Wizje: -Wspomnienie pogrzebu, niespełnionej miłości, dzieci , ludzkiego płaczu, - Wizja szatana który płacze nad swoim dziełem Utwór ma charakter symboliczny : Symbol szatana - niszczy ludzką duszę , budzi lęk, symbol zła , -deszcz : symbolizuje płacz , nostalgię - pustynia: symbol pustki, brak pewnych wartości ogród:- symbol ludzkiego wnętrza Symbolizm występujący w wierszu ma zadanie pokazać szereg ludzkich nieszczęść , tragedii i smutku , Człowiek doświadcza „bólu istnienia” „Przedśpiew” - Wiersz napisany w duchu klasycyzmu, wyróżnia podkreślający afirmację życia i mądrości : - przejrzysta komunikacja językowa - słownictwo jednoznaczne-proste- wyraziste określenie podmiotu wypowiedzi (humanisty)- Stoicka filozofia życia - Pochwała umiaru i dyskretnej kultury

WESELE Realistyczny obraz poglądów i postaw inteligencji chłopstwa. Tematy rozmów : - Polityka- roli, ospodarstwach, miłości , o rodzimym szczęściu, poezja sztuka. Charakterystyka Chłopstwa: - Zainteresowanie polityką, chęć dziłania , cechuje ich patriotyzm i popęd do walki, są silni i zdrowi , godność, potężni , skłonni do zabawy i butwy Charakterystyka Inteligencji : Zafascynowani przyrodą i spokojem , tańcem zabawami, podoba się siła i tężyzna, w głębi ducha inteligencja gardzi chłopami , rozgadana , bezradna wobec rzeczywistości , dekadencka Wzajemne stosunki: -Sztuczność kontaktów , powierzchowność, kłopoty z porozumiewaniem się, - Istnieje pomiędzy nimi dystans i głęboko zakorzeniony podział społeczny - Brak więzi pomiędzy inteligencją a chłopami - Przepaść intelektualna i obyczajowa - W świadomości inteligencji i chłopów jest zakorzeniona dawna więź z 1846 r. - Istnieje ukryty i utajniony strach - Chłopi nie widzą nic nadzwyczajnego w próbach zbliżenia się inteligencji do wsi

Wyspiański nie miał innej wiary tak jak Rydel i rzekomy i rzekomy solidaryzm inteligencko-chłopski, wyśmiewał się z powierzchownej postawy społeczeństwa wiejskiego przy jednoczesnym nie zrozumieniu problemów wsi , charakteru chłopstwa, czy praw kierujących jego życiem .: Osoby Gospodarz- W. Tetmajer, malarz, poeta, rzecznik interesów chłopskich , wielbiciel ludowej kultury Gospodyni. Żona Tetmajera , Anna Mikołajczykówna Panna Młoda - Jadwiga Mikołajczykówna, siostra gospodyni Pan Młody - Lucjan Rydel , krakowski poeta i dramaturg, wolennik klasycznych reguł sztuki. Marysia - Maria Mikołajczykówna starsza siostra Jadwigi, Isia - Jadwiga, córka Tetmajera Ojciec- Jakub mikołjczyk Dziad - sługa w karczmie Jasiek i Kuba - Bracia Panny Młodej Maryna i Zosia Pereńskie - Ich matka Eliza prowadziła w Krakowie salon literacki. Osoby dramatu : Widmo - Postać Ludwika de Leveaux narzeczonego Marysi. Zmarłego na gruźlicę. Stańczyk- Błazen 3 ost. Jagiellonów uwieczniony w portrecie Jana Matejki . Hetman - Franciszek Ksawery Branicki, Jeden z przyjaciół konfederacji targowickiej. Upiór - Zjawa Jakuba Szeli Wernyhora - Na pół legendarny kozak

CHŁOPI Obraz życia wsi polskiej na przełomie XIX i XX w - Praca w polu - Praca w obejściu -Rozrywki wiejskie -Spotkania - Obrzędy religijne i świeckie - Rozwarstwienie wsi: - chłopi bogaci (Boryna, Młynarz, wójt wsi) - chłopi średniozamożni (dominikowi) - chłopi ubodzy (o. Hetman) - biedota wiejska Bogaci gardzą biednymi, mało im płacą Konflikty na wsi - spór o ziemie , posiadanie ziemi decyduje o poziomie życia, o autorytecie , - między wsia a dworem o prawo z korzystania serwitutów. Cechy chłopów : - przywiązanie do ziemi - przywiązanie do tradycji - religijność - pracowitość - kłótliwość, alkoholizm, porywczość - brak solidarności gromady w skutek rozwarstwienia Konwencje literackie w „Chłopach” Splot konwencji realistycznej, naturalistycznej, symbolicznej , i impresjonistycznej. Realizm - dotyczy obyczajowości , stosunków panujących na wsi , rozwarstwienia społecznego Naturalizm - Związek człowieka z przyrodą - Walka o byt jako główny motyw jego życia Rola popędu płciowego człowieka (Jagna) Impresjonizm- Możliwość opisów przyrody, strojów Symbolizm: - Pojawiają się sceny symboliczne np. śmierć Boryny „Na polu”, wczesną wiosną na ziemi z którą było związane jego życie. 2 Kim Jest Narrator Rzeczowy realista (opowiada o zdarzeniach) -gaduła -tok zdarzeniowy - rytm obyczajów - stylizator „Młodej Polski” (opisy przyrody, liturgii kościelnej) 1 Autor posługuje się stylizacją gwarową - nadając dialektyzacji, cechy języka ludowego . Nie stosuje cech konkretnego dialektu. Reymontowi chodziło raczej o uzyskanie wrażenia gwary ludowej, chłopskości, kolorytu wsi. Dialektyzacja widoczna w dialogach niż narracji. Naturalistyczny obraz klęski powstania styczniowego Kruki i Wrony atakują zwłoki powstańca, to znaki zdrady narodowej, znaki wrogów powstania, dla których każdy bunt to warcholstwo 2 Problemy społeczne: Powstanie upadło gdyż szerokie kręgi społeczne , w tym chłopoi nie popierali go, Chłop gnębiony przez laty był obojętny wobec faktu kto go gnębił. Głodny poniżany, nie oświecony. Dziękował bogu za dar - buty powstańca Symbolizm - Scena ; Winnych - chłop obrazuje świadomość ówczesnego społeczeństwa. Żeromski przestrzega że jeżeli sytuacja nie ulegnie zmianie w stosunku do chłopa . “Lord Jim” Losy bohatera tej powiesci sa najlepszym przykladem “sytuacji conradowskiej”. W młodości służąc jako pierwszy oficer na statku “Patna”, miast, zgodnie z zasada morska pozostac na statku tak długo, póki ostatni pasazer bezpiecznie go nie opuscil, skorzystal z okazji i wraz z pozostalymi oficerami umknął jako jeden z pierwszych. Pasazerowie na szczescie nie utoneli, uratowani przez inny statek. Jednak Jim stanal przed sadem i z godnoscia przyjal kare, która odbierala mu stopien oficerski. Odtad nigdzie nie osiadł na stale, krąży od portu do portu pracujac jako akwizytor 1 Cechy charakterystyczne prozy Conrada a ) Tematyka morska - bohaterami są ludzie morza, fascynuje go morski żywioł i wezwania jakie stawia człowiekowi - b) Problematyka moralna: Conrad stawia swoich bohaterów w tradycyjnych sytuacjach , których muszą dokonać wyboru. Te Decyzje nigdy nie przychodzą łatwo, lecz przyświeca im idea kodeksowi moralnemu, który przyjeli. Zasadnicze punkty Conradowskiej etyki to honor, obowiązek, odwaga, poczucie odpowiedzialności, przyjęta zasada c) Bohater sam przeciw światu, indywidualista, który walczy ze złem, z ludźmi, z żywiołem. Postacie Konrada to samotnicy którzy nie znajdują zrozumienia innych , podejmują decyzje samodzielnie i za nie ponoszą odpowiedzialność, często są to postacie tajemnicze, Jim to bohater tragiczny, Sytuacja polityczno-społeczna epoki młodej polski Głównym ośrodkiem modernistycznych przeobrażeń stał się Kraków. Znajdowano tam duże skupisko młodej inteligencji, wykształconych przez znakomity uniwersytet. Galicja pod zaborem austriackim była regionem bardzo zacofanym gospodarczo i pozbawionym możliwośći rozwoju. Warszawa była w owym czasie nadal ośrodkim pozytywizmu. Ścisła cenzura carska skutecznie utrudniała przenikanie na teren zaboru rosyjskiego, nowych prądów z zachodu. W Galicji sztuka i literatura polska w stopniu rozwinęły się pod wpływe m ideologi pozytywistycznej.

---