Narządy szyi (krtań, tarczyca, przytarczyce, przełyk, tchawica)

KRTAŃ (larynx) - narząd głosotwórczy, kształtu trójściennej piramidy, skierowanej podstawą ku górze

położenie - z przodu, pośrodku szyi

pomiędzy - kręgiem C₃ - C₆

w - przestrzeni środkowej szyi (spatium colli medium)

poniżej - kości gnykowej i korzenia języka (os hyoideum et radix linguae)

za - tarczycą i mm. podgnykowymi

przed - dolną częścią gardła

przyśrodkowo od - pęczka naczyniowo-nerwowego szyi (fasciculus vasonervosus colli)

szkielet (sceleton) - tworzy rusztowanie (zrąb) składające się z (4):

1. chrząstek i ich połączeń

2. stawów

3. więzadeł zewnętrznych

4. połączeń błoniastych krtani (iuncturae membranaceae laryngis)

chrząstki krtani (cartilagines laryngis) [6]:

1. nieparzyste (3)

2. parzyste (3)

chrząstki nieparzyste (catrilagines impares)

1. chrząstka tarczowata (c. thyroidea)

2. chrząstka pierścieniowata (c. cricoidea)

3. chrząstka nagłośniowa (c. epiglottica)

chrząstka tarczowata - ma kształt tarczy

zadanie - ochrona aparatu głosowego

części (2) - blaszka prawa i lewa (lamina dex. et sin.)

wyniosłość krtaniowa s. jabłko Adama (prominentia laryngea s. pomum Adami) - miejsce zejścia się blaszek w linii pośrodkowej, widoczne przez skórę

powierzchnie (2):

1. pow. zewnętrzna

1. kresa skośna (linea obliqua)

2. guzek tarczowy górny i dolny (tuberculum thyroideum sup. et inf.)

2. pow. wewnętrzna - gładka

brzegi (2):

1. brzeg górny (margo superior) + wcięcie tarczowe górne (incisura thyroidea sup.) i rogi górne (cornua superiora)

2. brzeg dolny (margo inferior) + wcięcie tarczowe dolne (incisura thyroidea inf.) i rogi dolne (cornua inferiora)

chrząstka pierścieniowata - ma kształt pierścienia , pełni funkcje podporowe

części (2):

1. łuk (arcus) - z przodu

1. brzeg górny + więzadło pierścienno-tarczowe (lig. cricothyroideum) i stożek sprężysty (conus elasticus)

2. brzeg dolny + więzadło pierścienno-tchawicze (lig. cricotracheale)

2. blaszka (lamina) - z tyłu

1. pow. stawowa nalewkowa (f. art. arytenoidea)

2. pow. stawowa tarczowa (f. art. thyroidea)

chrząstka nagłośniowa - ma kształt liścia sercowatego lub siodełka rowerowego

zadanie - zabezpiecza wejście do krtani przed wpadnięciem kęsa

części (2):

1. blaszka (lamina) - z tyłu i góry

2. szypuła (petiolus) - z przodu i dołu

powierzchnie (2):

1. pow. przednia s. językowa (f. ant. s. lingualis)

2. pow. tylna s. krtaniowa (f. post. s. laryngea)

szypuła + więzadło tarczowo-nagłośniowe (lig. thyroepiglotticum) łączy chrząstką nagłośniową z chrząstką tarczowatą

chrząstki parzyste (cartilagines bipares)

1. chrząstka nalewkowata (c. arytenoidea)

2. chrząstka różkowata (c. corniculata)

3. chrząstka klinowata (c. cuneiformis)

chrząstka nalewkowata

kształt - trójściennego ostrosłupa

zadanie - na „usługach” aparatu głosowego

powierzchnie (3):

1. p. tylna s. wklęsła (f. post. s. concava)

2. p. przyśrodkowa (f. medialis) - ogranicza z boku część międzychrząstkową szpary głośni (pars intercartilaginea rimae glottidis)

3. p. przednio-boczna (f. anterolateralis)

1. grzebień łukowaty (crista arcuata)

2. wzgórek (colliculus)

3. dół trójkątny (fossa triangularis)

4. dołek podłużny (fovae oblongata)

podstawa:

1. powierzchnia stawowa pierścieniowata (f. art. cricoidea)

2. wyrostek mięśniowy (proc. muscularis) - z tyłu

3. wyrostek głosowy (proc. vocalis) - z przodu

wierzchołek (apex) - znajduje się na nim chrząstka różkowata

chrząstka różkowata - są one zagięte ku tyłowi i dołowi, stanowią przedłużenie chrząstek nalewkowatych ku górze

chrząstka klinowata - jest ona niestałą, małą podłużną chrząstką leżącą w fałdzie nalewkowo-nagłośniowym (plica aryepiglottica)

Ponadto występują niestale, ale w miejscach typowych tzw. chrząstki trzeszczkowate (cartilagines sesmoideae) [2]:

1. chrząstka ziarnowata (cartilago tricitea) - w więzadle tarczowo-gnykowym bocznym (lig. thyrohyoideum laterale)

2. chrząsteczka nieparzysta (cartilago procricoidea) - między chrząstkami nalewkowatymi, tuż nad blaszką chrząstki pierścieniowatej

stawy (2):

1. staw pierścienno-tarczowy (art. cricothyroidea) - staw kulisty + więzadło rogowo-pierścienne przednie, tylne i boczne (lig. ceratocricoideum anterius, laterale et posterius)

zadanie - napinanie lub rozluźnianie więzadeł głosowych przez zmianę odległości chrząstki tarczowatej i chrząstek nalewkowatych (połączonych z chrząstką pierścieniowatą)

2. staw pierścienno-nalewkowy (art. cricoarytenoidea) - staw eliptyczny + więzadło pierścienno-nalewkowe tylne (lig. cricoarytenoideum posterius)

zadanie - przywodzenie lub odwodzenie chrząstek nalewkowatych, ich ruchy obrotowe [wyrostki głosowe zbliżają lub oddalają się, co prowadzi do zwiększenia się lub zmniejszenia szpary głośni (rima glottidis)]

więzadła zewnętrzne (ligamenta externa) [6] - więzadłowe połączenie krtani z otoczeniem

1. błona tarczowo-gnykowa (membrana thyrohyoidea) - wzmocniona przez więzadło tarczowo-gnykowe pośrodkowe i boczne (lig. thyrohyoideum medianum et laterale) - łączy krtań z kością gnykową za pośrednictwem brzegu górnego chrząstki tarczowatej [przebite przez t. krtaniową górną i n. krtaniowy górny]

2. więzadło gnykowo-nagłośniowe (lig. hyoepiglotticum) - łączy krtań z kością gnykową za pośrednictwem przedniej powierzchni blaszki chrząstki nagłośniowej

3. więzadło pierścienno-tchawicze (lig. cricotracheale) - łączy krtań z tchawicą za pośrednictwem brzegu dolnego chrząstki pierścieniowatej

4. więzadło językowo-nagłośniowe (lig. glossoepiglotticum) - łączy krtań z korzeniem języka za pośrednictwem przedniej powierzchni blaszki chrząstki nagłośniowej

5. więzadło różkowo-gardłowe (lig. corniculopharyngea) - łączy krtań z gardłem → błona śluzowa przedniej ściany gardła, za pośrednictwem wierzchołka chrząstki różkowatej

6. więzadło pierścienno-gardłowe (lig. cricopharyngeum) - łączy krtań z gardłem → błona śluzowa przedniej ściany gardła, za pośrednictwem brzegu górnego blaszki chrząstki pierścieniowatej

więzadła różkowo-gardłowe (2) i więzadło pierścienno-gardłowe mają kształt litery Y, która zawiera u zbiegu więzadeł chrząsteczkę nieparzystą

połączenia błoniaste krtani (iuncturae membranaceae laryngis) = błona włóknisto-sprężysta krtani (membrana fibroelastica laryngis)

części (2):

1. błona czworokątna (membrana quadrangularis) - część górna

2. stożek sprężysty (conus elasticus) - część dolna

błona czworokątna

„wyrasta” z brzegów bocznych chrząstki nagłośniowej i tylnej powierzchni kąta chrząstki tarczowatej, biegnie w kierunku strzałkowym → do przyśrodkowego brzegu chrząstki nalewkowatej.

górny brzeg błony czworokątnej tworzy podłoże dla fałdu nalewkowo-nagłośniowego (plica aryepiglottica)

dolny brzeg błony czworokątnej stanowi więzadło przedsionkowe (lig. vestibulare)

stożek sprężysty

ma kształt ustnika klarnetu, rozciąga się pomiędzy dolną połową wewnętrznej powierzchni chrząstki tarczowatej a górnym brzegiem chrząstki pierścieniowatej i wyrostkiem głosowym chrząstki nalewkowatej.

część wolna stożka sprężystego (pars libera coni elastici) - między łukiem chrząstki pierścieniowatej a chrząstką tarczowatą, wzmacnia więzadło pierścienno-tchawicze.

brzeg górny stożka sprężystego stanowi więzadło głosowe (lig. vocale).

Jama krtani (cavum laryngis)

Jest to przestrzeń ograniczona rusztowaniem i wyścielona błoną włóknisto-sprężystą i błoną śluzową

kształt - klepsydry

podział - 3 piętra:

1. piętro górne - jama górna krtani s. część nadgłośniowa (cavum laryngis superior s. pars supraglottica)

2. piętro środkowe - jama środkowa krtani s. część głośniowa (cavum laryngis medium s. pars glottica)

3. piętro dolne - jama dolna krtani s. część podgłośniowa (cavum laryngis inferior s. pars infraglottica)

część nadgłośniowa - przedsionek krtani (pars supraglottica s. vestibulum laryngis)

ograniczenie:

górne - wejście do krtani (aditus ad laryngem)

z przodu - chrząstka nagłośniowa

z boku - fałd nalewkowo-nagłośniowy prawy i lewy (plica aryepiglottica dex. et sin.)

z tyłu - wcięcie międzynalewkowe s. fałd międzynalewkowy (incisura interarytenoidea s. plica interarytenoidea)

dolne - fałd przedsionkowy prawy i lewy (plica ventricularis s. vestibularis dex. et sin.)

bocznie - szpara przedsionka (rima vestibuli)

ściany (4):

1. przednia - nagłośnia (epiglottis) + szypuła i więzadło tarczowo-nagłośniowe (lig. thyroepiglotticum)

2, 3) boczne prawa i lewa - błona czworokątna (membrana quadrangularis)

4. tylna - część dolna przyśrodkowej powierzchni chrząstki nagłośniowej

część głośniowa - część najkrótsza, ale najważniejsza ponieważ zawiera aparat głosowy - głośnię (glottis)

ograniczenie:

górne - fałd przedsionkowy prawy i lewy (plica vestibularis dex. et sin.) i zawarta pomiędzy nimi szpara przedsionka (rima vestibuli)

dolne - głośnia → fałd głosowy prawy i lewy (plica vocalis dex. et sin.) i zawarta pomiędzy nimi szpara głośni

szpara głośni (rima glottidis)

części (2):

1. część przednia - międzybłoniasta (intermembranacea); głosowa

2. część tylna - międzychrząstkowa (intercartilaginea); oddechowa

kieszonka krtaniowa (ventriculus laryngis) - obustronny, boczny uchyłek błony śluzowej poniżej fałdu przedsionkowego, a powyżej fałdu głosowego

woreczek krtaniowy s. wyrostek kieszonki krtaniowej (sacculus laryngis s. appendix ventriculi laryngis) - skierowany ku górze, niestały, szczątkowy twór rezonansowy

ściany (2):

1. przednia - część środkowa powierzchni wewnętrznej kąta chrząstki tarczowatej

2. tylna - powierzchnia przyśrodkowa chrząstki nalewkowatej

3. boczna - brak, ponieważ w tym miejscu brak błony włóknisto-sprężystej

Porównanie fałdów ograniczających część głośniową krtani

	fałd przedsionkowy	fałd głosowy
utworzony przez	wolny tępy brzeg błony śluzowej	wolny ostry brzeg błony śluzowej
podłoże	więzadło przedsionkowe (zgrubiała dolna krawędź błony czworokątnej)	więzadło głosowe (zgrubiała górna krawędź stożka sprężystego)
obejmuje	1. więzadło przedsionkowe m. przedsionkowy gruczoły krtaniowe	1. więzadło głosowe 2. m. głosowy

warga głosowa (labium vocale) = fałd głosowy (plica vocalis) + więzadło głosowe (lig. vocale) + m. głosowy (m. vocalis)

warga przedsionkowa (labium ventriculare) = fałd przedsionkowy (plica ventricularis) + więzadło przedsionkowe (lig. ventriculare) + m. przedsionkowy (m. ventricularis)

Zestawienie fałdów krtani (9):

1, 2) fałd nalewkowo-nagłośniowy (plica aryepiglottica dex. et sin.) - ogranicza z boku wejście do krtani (aditus ad laryngem)

3, 4) fałd przedsionkowy prawy i lewy (plica ventricularis dex. et sin.) - ogranicza od dołu część nadgłośniową (pars supraglottica) i od góry część głośniową

5, 6) fałd głowowy prawy i lewy (plica vocalis dex. et sin.) - ogranicza od dołu część głośniową i od góry część podgłośniową (pars infraglottica)

7, 8) fałd nerwu krtaniowego prawy i lewy (plica nervi laryngei dex. et sin.) - w zachyłku gruszkowatym (recessus piriformis)

9) fałd międzynalewkowy (plica interarytenoidea) - ogranicza z tyłu wejście do krtani

część podgłośniowa

ograniczenie:

górne - głośnia (glottis)

dolne - I chrząstka tchawicza

ściany (4):

1. przednia - w ½ części dolnej powierzchni wewnętrznej kąta chrząstki tarczowatej, więzadło pierścienno-tchawicze (lig. cricothyroideum) i łuk chrząstki pierścieniowatej

2, 3) boczne [2]: prawa i lewa - stożek sprężysty (conus elasticus) + chrząstka pierścieniowata

4. tylna - blaszka chrząstki pierścieniowatej

zachyłek gruszkowaty (recessus piriformis) - uprzywilejowana droga zsuwania się kęsa, przestrzeń w obrębie części dolnej jamy krtani, położona pod fałdem nalewkowo-nagłośniowym, między powierzchnią wewnętrzną chrząstki tarczowatej, a powierzchnią zewnętrzną chrząstki pierścieniowatej

mięśnie - 2 grupy

1. mięśnie zewnętrzne

2. mięśnie wewnętrzne

mięśnie zewnętrzne - zmieniają położenie krtani względem narządów szyi

podział:

1. mięśnie mające przyczepy na krtani:

1. mięśnie podgnykowe (m. infrahyoidei) - m. mostkowo-tarczowy, m. tarczowo-gnykowy

2. mięśnie gardła - m. zwieracz gardła dolny

2. mięśnie przemieszczające krtań podczas połykania:

1. mięśnie nadgnykowe

2. mięśnie gardła - m. zwieracz gardła górny

mięśnie wewnętrzne - zmieniają one położenie chrząstek krtani względem siebie i są na usługach aparatu głosowego przez wprowadzenie w ruch chrząstek nalewkowatych

wyróżniamy:

1. m. pierścienno-nalewkowy tylny (m. cricoarytenoideus posterior) - zbliża do siebie wyrostki mięśniowe, a oddala wyrostki głosowe i rozszerza przez to szparę głośni; jest to jedyny rozwieracz szpary głośni

2. m. pierścienno-nalewkowy boczny (m. cricoarytenoideus lateralis) - oddala od siebie wyrostki mięśniowe, a zbliża wyrostki głosowe i zwęża przez to szparę głośni; antagonista poprzedniego mięśnia

3. m. nalewkowy poprzeczny (m. arytenoideus transversus) - zbliża do siebie chrząstki nalewkowate i zamyka przez to część międzychrząstkową szpary głośni (pars intercartilaginea rimae glottidis) - jedyny mięsień nieparzysty

4. m. tarczowo-nalewkowy (m. thyroarytenoideus) - składa się z dwóch mięśni:

1. m. głosowego (m. vocalis) - położony w obrębie fałdu głosowego, napina go i zwęża szparę głośni, reguluje wysokość i barwę dźwięku

2. m. przedsionkowego (m. ventricularis) - położony w fałdzie przedsionkowym, przytłumia dźwięk

5. m. pierścienno-tarczowy (m. cricothyroideus) - przy ustalonej chrząstce pierścieniowatej przechyla chrząstkę tarczowatą ku przodowi, przez co powoduje bierne wydłużenie i napięcie fałdu głosowego. Jego antagonistą jest m. zewnętrzny → m. mostkowo-tarczowy (m. sternothyroideus)

6. m. nalewkowo-nagłośniowy (m. aryepiglotticus) - jest położny w fałdzie nalewkowo-nagłośniowym - przechyla chrząstkę nalewkową ku tyłowi i napina fałd głosowy

GRUCZOŁ TARCZOWY (glandula thyroidea)

Jest to gruczoł dokrewny wydzielający tyroksynę i trójjodotyroninę (T₃, T₄), które przyspieszają przemianę materii i kalcytoninę, która obniża poziom Ca i zwiększającą poziom PO₄.

położenie:

w - przestrzeni przedniej szyi

na - blaszce chrząstki tarczowatej

kształt - podkowiasty

budowa zewnętrzna:

części (4):

1, 2) płat boczny prawy i lewy

3. cieśń (isthmus)

4. płat piramidowy (lobus pyramidalis) - bardzo zmienny, czasami sięga do otworu ślepego korzenia języka (for. cecum radicis linguae) → pozostałość po przewodzie tarczowo-językowym (ductus thyroglossus)

płat boczny:

powierzchnie (3):

1. p. przednia s. mięśniowa (za mięśniami podgnykowymi)

2. p. tylna s. tętnicza (przyśrodkowo od pochewki naczyń szyjnych)

3. p. przyśrodkowa s. krtaniowo-tchawicza (laryngeotrachealis) - przed i bocznie od krtani i tchawicy

cieśń:

powierzchnie (2):

1. mięśniowa

2. tchawicza

budowa wewnętrzna:

1. zrąb (stroma)

2. miąższ (parenchyma) - zawiera pęcherzyki (folliculi) wypełnione hormonem związanym z tyreoglobuliną

powięź tarczycy (fascia thyroidea) - obejmuje gruczoł i dzieli go na zraziki

części (3):

z przodu - blaszka przedtchawicza (lamina pretrachealis)

z boku - pochewka naczyń szyjnych (vagina carotica)

z tyłu - blaszka przedkręgowa (lamina prevertebralis)

tętnice (3):

1. t. tarczowa górna (a. thyroidea sup.) - od t. szyjnej zewnętrznej

2. t. tarczowa dolna (a. thyroidea inf.) - od t. podobojczykowej

3. tt. tarczowe najniższe (aa. thyroideae imae) - najczęściej od łuku aorty

nerwy - gał. tarczowe zwoju szyjnego środkowego (ganglion cervicale medium)

PRZYTARCZYCE (glandulae parathyroideae)

Gruczoł dokrewny wydzielający parathormon, który zwiększa w surowicy poziom Ca, a obniża PO₄

położenie:

w - przestrzeni przedtrzewnej szyi (spatium previscerale colli)

za - gruczołem tarczowym

objęte - powięzią tarczycy

gruczoły górne (2) - na wys. brzegu dolnego chrząstki pierścieniowatej

gruczoły dolne (2) - na wys. dolnego rozwidlenia t. tarczowej dolnej, w sąsiedztwie n. krtaniowego wstecznego

kształt - ziarna soczewicy lub pieprzu

tętnice - gał. przytarczyczne t. tarczowej dolnej (rr. parathyroidei a. thyroideae inferioris)

nerwy - gał. przytarczyczne zwoju szyjnego środkowego

PRZEŁYK (esophageus) - część szyjna

Trzeci odcinek przewodu pokarmowego, przewód mięśniowo-błoniasty.

położenie:

w - przestrzeni środkowej szyi

przed - kręgosłupem

za - tchawicą (i nieco na lewo)

początek - na wys. C₆

ściana - 3 warstwy:

1. błona śluzowa (tunica mucosa)

2. błona mięśniowa (tunica muscularis) - mięśnie poprzecznie prążkowane

3. błona zewnętrzna (tunica adventitia)

tętnica - gał. przełykowe t. tarczowej dolnej (rr. esophagei a. thyroideae inferioris)

nerwy:

1. ruchowo - gał. przełykowe zwoju gwieździstego (rr. esophagei ganglii stellati)

2. parasympatycznie - n. X

TCHAWICA (trachea) - część szyjna

Trzeci odcinek układu oddechowego.

położenie:

w - przestrzeni środkowej szyi

przed - przełykiem

ściana - warstwy (3):

1. błona śluzowa

2. błona włóknista (tunica fibrosa) [3]:

1. chrząstki tchawicze (cartilagines tracheales) [16 - 20] otwarte ku tyłowi

2. więzadła obrączkowe tchawicze (ligg. anularia trachealia)

3. m. tchawiczy (m. trachealis) - w ścianie tylnej tj. błoniastej (paries membranaceus)

tętnice - gał. przełykowe t. tarczowej dolnej (rr. esophagei a. thyroideae inferioris)

nerwy:

1. ruchowo - n. krtaniowy wsteczny (n. laryngeus recurrens) [n. X]

3. sympatycznie - gał. przełykowe zwoju gwieździstego (rr. esophagei ganglii stellati)

2. parasympatycznie - n. X

---