Oglądanie:



Kształt i wielkość głowy



Stosunek mózgoczaszki do twarzoczaszki



Symetria



Wyraz twarzy



Uwypuklenia lub wgłębienia w kościach

czaszki



Wykwity na skórze



Blizny



Ciemiączka

Wielkość

głowy

może

być

oceniana na podstawie pomiaru
obwodu głowy odniesionego do
odpowiednich dla wieku wartości
prawidłowych.
Pomiaru dokonuje się przez guzy
czołowe i guzowatość potyliczną
zewnętrzną.

„Ocena rozwoju somatycznego dzieci i
młodzieży” I. Palczewska , I. Szilágyi-
Pągowska ,Medycyna Praktyczna 2002/2003

Noworodek

2 r.ż. 6 r.ż. 12 r.ż.

25 r.ż.

U niemowląt i noworodków

• głowa stanowi ¼ części długości
ciała

• twarz stanowi ⅓, a nawet ¼
części głowy

Nieprawidłowa wielkość
głowy:



Wielkogłowie (makrocefalia) gdy obwód głowy przekracza
90 centyl odpowiedni do wieku i płci



fizjologiczne – uwarunkowane konstytucjonalnie



patologiczne – najczęściej spowodowane wodogłowiem



Małogłowie (mikrocefalia) gdy obwód głowy znajduje się
poniżej 3 centyla lub 10, ale gdy inne pomiary
przekraczają centyl 50. Wiąże się z mniejszą ilością
mózgowia (czaszka wzrasta wtórnie, odpowiednio do
wzrostu masy mózgu)



Pierwotne – z miernego stopnia upośledzeniem rozwoju
umysłowego w zespołach genetycznych



Wtórne – związane z uszkodzeniem mózgu przez różne
czynniki (zapalne, leki itp.) w okresie płodowym i
wczesnoniemowlęcym

Nieprawidłowości kształtu
głowy:

Najczęściej spowodowane są:



wrodzonymi zaburzeniami rozwoju kości czaszki:



Czaszka wieżowata w niedokrwistości
mikrosferocytarne



wrodzonymi zaburzeniami rozwoju mózgu:



Czaszka trójkątna w pierwotnej hipoplazji części
czołowej mózgu



Przedwczesnym zarastaniem szwów czaszkowych



Łódkogłowie, krótkogłowie, skośnogłowie, stożkogłowie



W krzywicy niedoborowej



Czaszka kwadatowa (duże pogrubienie guzów
czołowych)

Typy kraniostenoz

Scaphocephaly
(Sagittal synostosis)

Plagiocephaly
(Coronal synostosis)

Trigonocephaly
(Metopic synostosis)

Posterior Plagiocephaly
(Lambdoid synostosis)

Zespół Aperta

(akrocefalosyndakt
ylia)
Czaszka zazwyczaj ma
krótką przednio-tylną
średnicę
(krótkogłowie)

i może być nadmiernie wysoka
(wieżogłowie) lub nadmiernie
szeroka . Czoło jest zazwyczaj
cofnięte chociaż nie jest to zawsze
zauważalne ze względu na
niedorozwój środkowej części twarzy.

http://www.kraniostenoza.pl/index.html

Wrodzona
łamliwość
kości



Wiąże się z nagromadzeniem płynu m-r
w komorach bocznych.



Objawy towarzyszące:



Poszerzenie szwów czaszkowych



Powiększenie ciemiączek (przedniego, tylnego i
bocznych)



Rozszerzenie naczyń skóry głowy



Zniekształcenia kości czołowych , skroniowych i
oczodołów



„Objaw zachodzącego słońca”
porażenie spojrzenia ku górze



Najczęstsze przyczyny :



wrodzone: wady rozwojowe, wrodzone
zakażenia (kiła, toksoplazmoza, cytomegalia)



Nabyte: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

Wodogłowie:

Wodogłowie pokrwotoczne



Przedgłowie (caput succedaneum)– obrzęk

tkanek miękkich głowy u noworodka, spowodowany
uciskiem główki w kanale rodnym w trakcie porodu.

Wylew krwawy wiąże się z zastojem żylnym
i limfatycznym, wchłania się samoistnie wkrótce po porodzie.



Krwiak podokostnowy (Cephalhematoma)

nagromadzenie krwi w przestrzeni podokostnowej
kości, powstałe wskutek przerwania ciągłości
naczyń krwionośnych.

W odróżnieniu od przedgłowia, krwiak jest ograniczony jedynie do obrębu jednej

kości, czyli nigdy nie przekracza linii szwów strzałkowych, aczkolwiek możliwe jest
obustronne wystąpienie krwiaka. Krwiak pojawia się nawet do kilkunastu godzin po
porodzie, ustępuje w przeciągu kilku tygodni.

Oglądanie twarzy



Symetria



Połowiczy niedorozwój twarzy i kości czaszki



Przerost jednej połowy twarzy



Mimika – ruchy mięśni twarzy



Porażenie nerwu twarzowego (VII) najczęściej w przebiegu

infekcji – zapalenie mózgu, świnka, mononukleoza.



Tiki, skurcze mięśni



Wyraz twarzy



ból, lęk,



apatia,



Zaostrzone rysy w znacznym odwodnieniu,



niedorozwój umysłowy,

Oglądanie twarzy – cd.



Zmiany skórne, blizny



Zmiany charakterystyczne dla jednostki

chorobowej



Zespół Downa i inne zespoły genetyczne



Przerost migdałka gardłowego („gapowaty wyraz
twarzy”)

Oglądanie twarzy – cd.



Wady rozowojowe np.: rozszczep wargi,

szczęki z rozszczepem (lub bez)
podniebienia.

Opukiwanie głowy



Wypuk prawidłowy – krótki symetryczny



Wypuk pełny bębenkowy, może być fizjologiczny

u dzieci poniżej 3 lat (cienkie kości),
patologiczny – wodogłowie



Odgłos pusty tzw.: „dźwięk pękniętego garnka” w

nadciśnienie śródczaszkowe i rozstęp szwów



Wypuk nieprawidłowy krótki - guzy położone

blisko pokrywy czaszki, krwiaki podtwardówkowe

Obmacywanie głowy:



Ciemiączka



Poszerzenia szwów czaszkowych



Ogniska „miękkiej czaszki”



Spoistość i kształt kości



Bolesność uciskowa:



Wyrostki sutkowate kości skroniowych



Okolica stawu żuchwowego



Punkty ujścia nerwu trójdzielnego (V):



Ocznej (górna krawędź oczodołu)



Szczękowej (dolna krawędź oczodołu)



Żuchwowej (otwory bródkowe żuchwy)

Badanie ciemienia
przedniego:



Wielkość (wymiar

strzałkowy i czołowy)



Uwypuklenie lub

zapadnięcie (w odniesieniu
do poziomu kości czaszki)



Tętnienie

Badanie ciemienia
przedniego:



Małe ciemię (< 1x1 cm) – przyczyny:



Konstytucjonalnie



Zwiększona mineralizacja kości (przedawkowanie

witaminy D)



Ciemie duże (>5x5 cm) – przyczyny:



Wodogłowie



Zaburzenia mineralizacji kości, krzywica



Opóźnione zamykanie występuje m.in. w:



Krzywicy



Niedoczynności tarczycy



Zespole Downa



Wrodzonej łamliwości kości

Badanie ciemienia
przedniego:



Uwypuklone i tętniące ciemiączko



Zwiększone ciśnienie śródczaszkowe



Infekcje OUN



Krwawienia



Nowotwory



Ciemię zapadnięte



Odwodnienie



Ciężka niewydolność krążenia

Ocena szwów
czaszkowych



U noworodków donoszonych szerokość 2-

3mm



Dobrze wyczuwalne, szerokie (do 1 cm) u

wcześniaków



Patologicznie poszerzone:



W stanach chorobowych związanych z
podwyższonym ciśnieniem śródczaszkowym



Wyraźne zgrubienie szwów stwierdza się przy

przedwczesnym ich zarastaniu oraz u
noworodków hipotroficznych

(kości mogą zachodzić

na siebie w związku z opóźnionym rozwojem mózgu)

Rozmiękanie potylicy
(craniotabes)



Wczesny objaw kostny krzywicy z niedoboru

witaminy D

• Pojedyncze ognisko „miękkiej czaszki”

najczęściej kości ciemieniowej, może być
obecne u zdrowych dzieci, u których tempo
tworzenia tkanki kostnej jest większe aniżeli
mineralizacja.

• Liczne ogniska „miękkiej czaszki” –

osteopenia wcześniacza

Oglądanie oczu



Szerokość i symetria szpar powiekowych



Ruchomość gałek ocznych



Powieki



Ewentualne występowanie:



Zeza (fizjologicznie u noworodków i niemowląt)



Oczopląsu



Wylewów podspojówkowych



Zabarwienie twardówek (zażółcenie) i

tęczówek



Kształt, wielkość i symetria źrenic

Ocena źrenic



Anizokoria

– różnica w średnicy prawej i lewej

źrenicy



Krwiaki OUN



Guzy OUN



Kiła OUN



Rozszerzenie źrenic



Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego



Napad padaczkowy



Zatrucia (atropina, alkohol, grzyby)



Śpiączka



Zwężenie źrenic



Zatrucia (morfina)



Infekcje OUN

Odruchy oczne



Odruchy źrenicze:



Na światło



Na zbieżność



Na nastawienie



Zniesienie odruchów = sztywność żrenic występuje
w uszkodzeniach mózgu i chorobach narządu
wzroku



Odruch rogówkowy,

nie występuje u chorych

nieprzytomnych (śpiączka, uraz mózgu) oraz w chorobach
oka;

Badaniem palpacyjnym



Ocenić można napięcie gałek ocznych, które

może być:



Prawidłowe



Zwiększone (wzrost ciśnienia śródgałkowego)



Obniżone (odwodnienie)

Inne nieprawidłowości narządu
wzroku



Wytrzeszcz –



nadczynność

tarczycy;



jednostronny w

guzach mózgu



Hiperteloryzm

=

zwiększona odległość

między oczodołami –

zespoły genetyczne np.:

zespół Downa, Turnera;

czasem

konstytucjonalnie

Jacqueline Kennedy

Ocena ostrości wzroku



W ramach badania bilansowego 4, 6, 10, 14 i

18 latków



Tablice Snellena



U dzieci młodszych – badanie orientacyjne:

reakcja na światło, poruszające się kolorowe
przedmioty

Badanie nosa



Kształt, symetria,



Barwa skóry



Zachowanie się nozdrzy przy oddychaniu



Drożność przewodów nosowych



Obecność wydzieliny



Surowicza (nieżyt alergiczny)



Śluzowa, śluzowo-ropna (infekcje, także stany zapalne

zatok, obecność ciała obcego)



Krwista



Ewentualne krwawienie np. w skazach

krwotocznych lub po urazie



Badanie laryngologiczne wziernikiem

Badanie uszu



Oglądanie:



Symetria i kształt małżowin



Wygląd skóry



Obecność wydzieliny w przewodach słuchowych



Badanie palpacyjne



Bolesność uciskowa wyrostka sutkowatego



Badanie laryngologiczne wziernikiem –

ocena błony bębenkowej



Orientacyjne badanie słuchu (szept, u dzieci

młodszych – grzechotka, klaśnięcie)

Badanie jamy ustnej i
gardła



Ocena przy pomocy szpatułki i latarki, kolejno:



Śluzówki wargowe



Przedsionek jamy ustnej



Uzębienie i dziąsła



Język



Migdałki i łuki podniebienne



Tylną ścianę gardła

Ograniczenie otwarcia ust – uszkodzenie stawu
skroniowo-żuchwowego, zapalenie przyusznic, ropień
okołomigdałkowy, tężec

Badanie jamy ustnej



Badanie warg:



Barwa i stan nabłonka



Obecność pęknięć w kątach warg



Obecność krwawienia



Obecność wykwitów (np. opryszczka wargowa)



Badanie przedsionka jamy ustnej



Błona śluzowa policzków



Ujścia ślinianek (obrzęk i zaczerwienienie w stanach

zapalnych)



Plamki Koplika



Inne naloty (pleśniawki, zapalenie jamy ustnej)

Badanie jamy ustnej



Badanie dziąseł



Obrzęk



Zabarwienie



Ewentualny przerost po stosowaniu niektórych
leków



Badanie uzębienia



Liczba



Stan zębów



Zabarwienie szkliwa



Obecność ubytków próchniczych



Ocena zgryzu

Zęby płodowe

Badanie jamy ustnej



Badanie języka



Zabarwienie



Malinowy język w płonicy



Biały w środkowej części i czerwony na obwodzie w

durze brzusznym



Siny w sinicy



Obecność nalotu (np.:pleśniawki)



Wielkość



Duży język występuje m in. w niedoczynności tarczycy,

zespole Downa



Ruchomość



Drżenie języka np. w nadczynności tarczycy



Zbaczanie przy wysuwaniu w uszkodzeniu OUN

Badanie jamy ustnej



Badanie podniebienia



Wysklepienie – podniebienie gotyckie np. w

zespole Marfana



Obecność rozszczepu



Obecność nalotu



Perły Epsteina u noworodków

Badanie migdałków
podniebiennych i gardła



Migdałki podniebienne



Ocena wielkości i symetrii



Zabarwienie



Utkanie, rozpulchnienie



Obecność wydzieliny



Obecność nalotu



Tylna ściana gardła



Zabarwienie śluzówki



Obecność nalotu



Obecność grudek limfatycznych



Obecność poszerzonych naczyń

Angina



Angina nieżytowa – zaczerwienienie migdałków z

drobnym pęcherzykowym nakrapianiem



Angina ropna – ropna wydzielina w migdałkach, która

wydostaje się na zewnątrz po uciśnięciu szpatułką



Angina zatokowa – na silnie zaczerwienionych i

obrzękniętych migdałkach występują białe, ścieralne

naloty





Angina płonicza – z silnie zaczerwienioną tylną ścianą

gardła i malinowym językiem



Zapalenie migdałków w przebiegu mononukleozy

zakaźnej – stan zapalny śluzówki, obrzęk migdałków,

naloty w kryptach i na tylnej ścianie gardła



Migdałek gardłowy

„trzeci” nie jest
dostępny dla
bezpośredniego
oglądania.



Można go zbadać za

pomocą lusterka
(rynoskopia tylna) lub
palpacyjnie

Badanie szyi



Oglądanie



Kształt



Symetria



Barwa skóry



Obecność blizn, guzów, wykwitów,uwypukleń, tętnień



Ocena ruchomości – ruchy obrotowe, boczne,

odgięcie głowy oraz przygięcie brody do mostka



Badanie palpacyjne



Tętno na tętnicy szyjnej



Węzły chłonne



Badanie tarczycy

Krótka szyja

•U noworodków i niemowląt

•Otyłość

•Zespół Kippla-Feila –

skrócenie

i ograniczenie ruchomości

szyi wynikające z wrodzonego

zrostu kręgów

Płetwistość szyi –

wada wrodzona

np.:

w zespole Turnera, obecność fałdu

skórnego pomiędzy wyrostkiem

sutkowatym, a karkiem.

Dziewczyna z
zespołem Turnera
przed i po korekcji
płetwistej szyi

Dziewczynka z zespołem Noonan:
wyraźnie zaznaczona płetwista szyja,
lekko zaznaczona dysmorfia twarzy i
towarzyszące skrzywienie kręgosłupa



Kręcz szyi (torticollis)

jednostronne

skrócenie szyi z nachyleniem głowy w tę stronę,

podczas gdy twarz jest zwrócona w stronę

przeciwną.



Wrodzone: krąg połowiczy, nieprawidłowe

położenie wewnątrzłonowe płodu



Nabyte: stany zapalne węzłów chłonnych,

zaburzenia widzenia, zwłóknienie mięsnia

mostkowo-sutkowo-obojczykowego np. w

wyniku urazu

Badanie gruczołu
tarczowego



Oglądanie



Badanie palpacyjne (przy połykaniu lub

odgięciu głowy do tyłu)



Osłuchiwanie – szmer naczyniowy

Wole młodzieńcze

– okresu

dojrzewania (10-15rż) kompensacyjny
przerost tkanki gruczołowej wynikający ze
zwiększonego w tym okresie
zapotrzebowania na hormony tarczycy i
tym samym na jod.

Powiększenie tarczycy -
wole



Przewlekły niedobór jodu



Niedoczynność



Nadczynność



Zmiany nowotworowe

www.wikipedia.org.pl

Klasyfikacja wola wg
WHO



Wole I° - tarczyca jest niewidoczna przy

normalnym ustawieniu szyi, widoczna jest

dopiero przy odgięciu głowy



Wole II° - tarczyca jest widoczna przy

normalnym ustawieniu głowy, nie deformuje

bocznych zarysów szyi



Wole III° - tarczyca jest bardzo duż,

widoczna przy normalnym ustawieniu szyi,

deformuje boczne zarysy szyi. + objawy

uciskowe np. trudności w oddychaniu,

chrypa