Łożysko jest narządem przejściowym, charakterystycznym dla ssaków, który utrzymuje fizjologiczną wymianę pomiędzy matką a zarodkiem i płodem. Posiada ono część matczyną oraz część płodową, zbudowane jest więc z komórek o dwu różnych genotypach. W tym aspekcie płód i łożysko można traktować jako przeszczep homologiczny. Budowa łożyska umożliwia ścisły kontakt krwi płodowej z krwią matki, lecz oba rodzaje krwi się nie mieszają. Są one odseparowane warstwą tkanki tworzącą barierę łożyskową. W końcu ciąży łożysko ma 15 - 20 cm średnicy, 3 cm grubości i około 500 g masy. Oddzielenie łożyska odbywa się w części doczesnej podstawowej - ma to miejsce bezpośrednio po urodzeniu noworodka.

Prekursorem miąższu łożyska jest trofoblast. Jest on zewnętrznym składnikiem kosmówki, czyli zewnętrznej błony płodowej. Kosmówka początkowo na całej powierzchni posiada kosmki, od 3 miesiąca ciąży dzieli się na:

• kosmówka kosmata

• kosmówka gładka

Doczesna - czynnościowa warstwa błony śluzowej macicy, złuszczająca się w czasie porodu. Podział na:

• podstawowa - przylega do kosmówki kosmatej

• torebkowa

• ścianna

Kosmówka kosmata + doczesna podstawowa tworzą łożysko. Zbudowane jest więc ono z:

A - części płodowej (kosmówka kosmata)

B - części matczynej (doczesna podstawowa)

W 4 - 5 miesiącu ciąży powstają przegrody łożyskowe, powstają w wyniku tego liścienie, czyli zraziki łożyskowe, w liczbie 15 - 20. Są one strukturalnymi i czynnościowymi jednostkami łożyska płodowego u człowieka. Każdy z nich otrzymuje krew poprzez oddzielne naczynie. W łożysku wczesnym jest ich około 320, w końcowym okresie około 60.

Budowa kosmków:

Zrąb stanowi tkanka łączna mezenchymalna. Pokryta warstwą cytotrofoblastu oraz syncytiotrofoblastu. Cytotrofoblast utworzony jest z dużych komórek Langhansa, one proliferują, wytwarzają syncyciotrofoblast - warstwę cytoplazmatyczną, w której umieszczone są dziesiątki tysięcy jąder komórkowych skupiających się w grupy. Przez tę warstwę cytoplazmatyczną transportowane są w obu kierunkach substancje: krew matki - krew płodu. Cytoplazma syncyciotrofoblastu bierze udział w wytwarzaniu płytek nabłonkowo - naczyniowych, czyli blaszek naczyniowo - syncytialnych. W tych miejscach naczynia włosowate zbliżają się do samego obwodu kosmka, co powoduje, że bariera krew płodu - krew matki staje się minimalna.

Bariera krew płodu - krew matki

• syncyciotrofoblast

• błona podstawna

• niewielka ilość mezenchymy zrębu kosmka

• błona podstawna naczynia

• komórki śródbłonka

Liczba blaszek naczyniowo - syncycialnych (płytek) naczyniowo - syncycialnych stanowi o dojrzałości łożyska.

Krążenie krwi w łożysku:

• krążenie matczyne (otwarte, do zatok)

• krążenie płodowe

Oba rodzaje krwi w warunkach prawidłowych się nie mieszają.

Czynność łożyska:

• wymiana gazów

• wymiana substancji odżywczych i elektrolitów

• usuwanie produktów przemiany materii płodu

• przekazywanie przeciwciał matczynych (endocytoza IgG, nabieranie biernej odporności przeciw błonicy, ospie, odrze), niezgodności grupowe Rh (Rh+ płód, Rh- matka, u matki przeciwciała, które przechodzą do płodu)

• wytwarzanie hormonów: progesteron, estradiol, HCG, somatomammotropina, jednostka łożyskowo - płodowa, praktycznie wszystkie znane hormony produkowane są przez łożysko

• przenikanie czynników infekcyjnych - różyczka, Coxsackie, polio

• przenikanie leków - narkotyki

Gruczoł mlekowy

Gruczoł mlekowy jest złożonym gruczołem cewkowo - pęcherzykowym, składającym się z 15 - 20 płatów biegnących radialnie od sutka, pooddzielanych tkanką łączną. Każdy płat posiada własny przewód mleczny, otwierający się na brodawce sutkowej, przed ujściem występuje poszerzenie zwane zatoką mleczną. U człowieka zwykle 2. Pełen rozwój osiągają w czasie laktacji.

Budowa ogólna

• brodawka sutka

• otoczka brodawki sutka

• ciało sutka

zrąb łącznotkankowo - naczyniowy

miąższ

Rozwój

6 - 7 tydzień życia wewnątrzmacicznego od dołu pachowego do dołu pachwinowego rozwijają się symetryczne zgrubienia ektodermy zwane listewkami mlekowymi. Pozostają tylko w okolicy piersiowej. Zgrubienie dzieli się na 15 - 20 sznurów komórkowych pozbawionych światła. Są to zawiązki przewodów mlecznych wyprowadzających wydzielinę z poszczególnych przyszłych płatów narządu. Następnie zawiązki te rozgałęziają się na system przewodzików. W 8 miesiącu życia wewnątrzmacicznego pojawia się światło. Każdy z przewodów mlecznych uchodzi oddzielnie na brodawce sutka. W miarę osiągania dojrzałości płciowej następuje dalszy rozwój u kobiet. Największe zmiany zachodzą w zrębie łącznotkankowym - wzrost liczby komórek tłuszczowych, dalszy rozwój przewodzików w miąższu.

Rozwój do okresu dojrzewania podobny u chłopców i dziewcząt, w okresie dojrzewania dalszy rozwój u dziewcząt. W tym okresie estrogeny i progesteron z jajnika oraz prolaktyna przysadkowa inicjują rozwój zrazików oraz przewodów końcowych. Pełen rozwój przewodzików wymaga glukokortykoidów, które umożliwiają działanie na nie hormonu wzrostu. Równolegle z rozwojem przewodów zwiększa się ilość tkanki łącznej oraz tkanki tłuszczowej, przyczyniając się do dalszego powiększenia gruczołu. Pełen rozwój około 20. roku życia. Małe zmiany strukturalne i czynnościowe w czasie cyklu miesiączkowego, bardzo znaczne w ciąży i w czasie laktacji. Około 40 roku życia atrofia, która trwa do menopauzy.

Na brodawce sutka 15 - 20 otworów mlekowych - każdy otwór to ujście przewodu mlecznego płatowego. Przed ujściem znajduje się poszerzenie - jest to zatoka mleczna. Pokryte kolejno nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, później dwuwarstwowym sześciennym oraz walcowatym, także komórki mioepitelialne.

Ciało sutka:

Zrąb łącznotkankowy - tkanka łączna bogato rozwinięta, dzieli narząd na 15 - 20 płatów. Płat dzieli się na płaciki, te zbudowanbe są z pęcherzyków. W zrębie liczne włókna kolagenowe, nieliczne elastyczne, wiele komórek tłuszczowych. Dobrze unaczyniona, wiele naczyń chłonnych, nerwy. Tkanka łączna wnikająca do płatów jest luźniejsza, zawiera mniej włókien.

Miąższ - tworzą przewody mleczne i wydzielnicze odcinki końcowe

• przewody mleczne płatowe

• przewody mleczne międzypłacikowe

• przewody mleczne śródpłacikowe

• przewody mleczne pęcherzykowe, te przechodzą w pęcherzyki

Pęcherzyków występuje bardzo mało. Komórki są słabo rozwinięte.

Ciąża - miąższ gruczołu przeważa nad tkanką łączną. Rozwój przewodów i pęcherzyków. W komórkach krople lipidowe.

Gruczoły mlekowe wydzielają mleko - płyn zawierający białko, lipidy, laktozę, limfocyty, monocyty, przeciwciała, substancje mineralne, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, zapewniając właściwe odżywianie noworodka. Wydzielanie lipidów apokrynowe, wydzielanie białek merokrynowe (egzocytoza).

Laktacja może trwać przez kilka lat, zahamowanie następuje w późnej ciąży lub w przypadku, gdy mleko nie jest usuwane. Zatrzymanie mleka - poszerzenie światła, nabłonek ulega spłaszczeniu. Włośniczki zwężone. Po kilku dniach zmniejszenie ilości płynu. Reabsorpcja wydzieliny (bez makrofagów).

Kontrola wzrostu i czynności - rozwój przewodów u większości gatunków wywołany estrogenami. Wzrost pęcherzyków mediowany progesteronem. Laktacja - prolaktyna. Oksytocyna - wydzielanie. Jednakże prawidłowa laktacja wymaga praktycznie wszystkich hormonów.

Odpływ limfy z gruczołu mlekowego

• z kwadrantów przyśrodkowych do węzłów leżących wzdłuż tętnicy piersiowej wewnętrznej

• z kwadrantów bocznych do węzłów pachowych przednich (łatwo wyczuwalnych przy powiększeniu).

Wykład z histologii 2006 - Łożysko i gruczoł sutkowy

- 1 -
www.stomka.prv.pl

---