Igrzyska Olimpijskie goszcz w kulturze Grecji od 776 roku p.n.e. ,kiedy to po raz pierwszy odbyy si one w Olimpii ( inne róda podaj Pis), która to bya miejscem kultu i skadania ofiar Jowiszowi i innym bogom. Pocztki igrzysk olimpijskich nie s znane i s owiane legenda, pierwszy opis igrzysk znajduje si w Iliadzie Homera, ale i on wspomina, ze jest to tradycja jeszcze dawniejsza, od 776 p.n.e. powtarzaj si igrzyska olimpijskie w niezmiennym cyklu 4-letnim okoo drugiej peni ksiyca, po letnim przesileniu dnia z noc Heroldowie zapowiadali ogólny pokój, zawieszenie wszelkich niesnasek, sporów czy zbrojnych napadów; przez cay miesic kiedy trway Igrzyska nie mona byo uy na Peloponezie broni ( jakby na to nie patrze, by to jedyny okres, kiedy Heloci yjcy w Sparcie mogli spa spokojnie tzn. Spartiaci nie mogli przeprowadzi "wicze" wojskowych na nich). Jednak istniao pewne zabezpieczenie, które gwarantowa prawie w stu procentach to, e adne pastwo nie uyje broni w danym okresie, byo to wykluczenie danego pastwa z Igrzysk a aden z obywateli tego pastwa nie móg pokaza si w Olimpii. Biorc pod uwag presti jak i powag, z jak traktowano Igrzyska, raczej adne pastwo nie pozwalao sobie na uycie broni. Podobnie byo z zakócaniem spokoju w Olimpii w okresie Igrzysk: dany osobnik musia zapaci wysok kar pienin..
Dziki dziaaniom pierwotnych mieszkaców Elidy (pastwo, w którym znajdowaa si Olimpia) jak i Elów (elowie), którzy ów kraj zdobyli, Igrzyska Olimpijskie zyskay na wietnoci i popularnoci wród pastw greckich.
Igrzyska Olimpijskie stay si wanym, jak i staym punktem w kalendarzu Greckim, który to by liczony wanie wedug Igrzysk Olimpijskich. Potwierdzeniem tego jest take to, ze na Igrzyska Olimpijskie zjedali si przedstawiciele wszystkich pastw jak i kolonii greckich. Taki sposób i tak ogromne zaangaowanie w organizacje Igrzysk Olimpijskich moe wiadczy o szalenie wanej roli, jak speniay Igrzyska Olimpijskie w staroytnej Grecji i o odpowiedzialnoci, jaka spoczywaa na organizatorach Igrzysk. Odpowiedzialno ta bya tym wiksza, i na czas Igrzysk, to mae miasteczko, jakim bya Olimpia, stawaa si kulturalnym i sportowym centrum wiata Hellenistycznego.
Jak wczeniej zostao nadmienione, miejsce Igrzysk byo równie miejscem kultu religii greków. W pocztkowym okresie tzn. podczas pierwszych i kilku by moe kilkunastu kolejnych Igrzysk ( adne róda nie podaj konkretnej liczby) zawody sportowe -Igrzyska wchodziy w skad obrzdów religijnych, a w zasadzie byy rozgrywane ju po owych obrzdach. Jednak z biegiem czasu i kolejnych Igrzysk, owe uroczystoci religijne zeszy na dalszy plan, a gównym punktem stay si Igrzyska. Oznaczao to zwikszenie i tak ju ogromnej roli Igrzysk w yciu Greków.
Staroytni grecy przywizywali dua wag do sprawnoci fizycznej. Uwaali, e wiczenia gimnastyczne zapewniaj zdrowie. Szczególne znaczenie nabierao to w czasie wojny, kiedy onierze musieli by sprawni, aby walczy. Modzi mczyni we wszystkich miastach - pastwach stawali do wspózawodnictwa w zawodach lekkoatletycznych. Igrzyska urzdzano ku czci Zeusa i ku jego czci zapalano specjalny znicz w witym gaju oliwnym w Olmpii.
Najbardziej czczonym w staroytnej Grecji sanktuarium Zeusa, a zarazem centralnym punktem olimpijskiego kompleksu byo Altis. Cho przez pierwsze lata olimpiad by to tylko gaj, stopniowo wypeniay go witynie, miejsca kultu i posagi wzniesione ku czci Zeusa. Wielki otarz Zeusa, który znajdowa si w Altis nie przetrwa do naszych czasów. witynia z bada archeologów wynika, ze zostaa zbudowana w latach 446 - 456r. p.n.e. co znaczy, ze trwaa 10 lat. Bya ona wielkim budynkiem o marmurowym dachu, podpartym wieloma kolumnami. Ozdabiay Ja liczne rzeby, wród których najwiksze wraenie robi olbrzymi, bogato zdobiony posag Zeusa duta Fidiasza. Posag nie przetrwa do naszych czasów, znamy go tylko z opisu Pauzaniasza - ówczesnego kronikarza.
Igrzyska byy to bardziej wita religijne ni impreza sportowa. Tumy ludzi cignce do Olimpii mona byo nazwa raczej pielgrzymami anieli kibicami. Kady niós dar dla Zeusa lub dla jednego z pozostaych bogów. Na polach wokó Olimpii rozstawiano namioty. Ludzie spali tez pod goym niebem, poniewa nie istniay hotele i inne kwatery dla goci. Kupcy sprzedawali na straganach ywno i inne towary. Dla nich igrzyska byy bardziej wiejskim jarmarkiem ni wydarzeniem religijnym czy sportowym. Niewolnicy nie mogli bra udziau w igrzyskach, a kobietom nie wolno byo nawet patrze na przebieg zawodów. Kobiety miay wasne igrzyska, równie odbywajce si co cztery lata. Nazyway si one Hereia na cze bogini Hery.
W niektórych krajach bito monety upamitniajce olimpijskie sukcesy ich mieszkaców. Wród najbardziej znanych mona wymieni Filipa II z Macedonii, który take na pamitk swoich zwycistw wzniós okrgy budynek zwany Philippeion.
Wiele szczegóowych informacji mona zdoby, ogldajc malowida na wazach. Przedstawiaj one przygotowania, zawody, sdziowanie, rozdawanie nagród, celebracje i rytuay religijne. Czasami bogatsi zwycizcy zamawiali wiersze lub pieni upamitniajce ich sukces. Grecki poeta Pindar by szczególnie ceniony i napisa wiele takich utworów.
W Staroytnej Grecji w pierwszy dzie Igrzysk Zawodnicy udawali si przed posag Zeusa, który znajdowa si w jego wityni. By to jedne z siedmiu cudów wiata. Wykona go grecki rzebiarz Fidiasz z koci soniowej, zota i drogich kamieni szlachetnych. Posag mierzy 12 m, a Nike umieszczona na prawej rce Zeusa wzrostem przypomina dorosego czowieka. Tak, wiec zawodnicy skadali ofiary bogu oraz przysigali walczy zgodnie z obowizujcym regulaminem zawodów. Poza tym w pierwszym dniu odbywaa si równie prezentacja olimpijczyków (kade polis miao swojego reprezentanta). W pierwszym dniu zapalano równie znicz olimpijski - symbol igrzysk. W dzisiejszych czasach Ceremonia Otwarcia Igrzysk Olimpijskich przebiega nieco inaczej, ale równie symbolem Olimpiady jest Znicz. Olimpijski pomie stal si tradycja nowoytnych igrzysk od olimpiady 1928 w Amsterdamie. Osiem lat póniej Niemiec, dr. Carl Diem, inspirujc si staroytnymi freskami, zainicjowa olimpijska sztafet. Pomie powdrowa z greckiej Olimpii do Berlina na olimpiad 1936. Znicz zapala si za pomoc promieni sonecznych skupionych w zwierciadle.
W czasie staroytnych igrzysk w Grecji wity ogie zapalano na otarzu Zeusa, któremu je powicano. Zapalenie znicza sygnalizowao rozpoczcie igrzysk, a jego zgaszenie - ich zakoczenie. W kolejnych dniach igrzysk odbyway si rywalizacje miedzy uczestnikami. W dzisiejszych czasach mamy znacznie wicej konkurencji ni nasi przodkowie. Pocztkowo w Grecji konkurencja olimpijska by tylko bieg na okoo 192 m. Z czasem doszy jeszcze cztery pozostae konkurencje tworzc razem piciobój. Na znak sdziowskiego "Idcie!" zawodnicy biegli jak najszybciej do mety. W póniejszych czasach doszy równie bieg na dusze ni 192 m dystanse. Wielkim utrudnieniem dla biegaczy bya niepraktyczna bienia, która nie miaa ksztatu elipsy jak dzisiaj, tylko bya to zwyka prosta, wiec zawodnicy musieli si zatrzymywa, odwraca i biec dalej. Do oryginalne uatwienie wymylili sobie skoczkowie w dal. eby przeskoczy jak najduszy odcinek, trzymali w doniach ciarki z metalu lub kamienia. Wana dyscyplina by rzut oszczepem, do której przygotowania czynili wszyscy onierze, gdy oszczep by take rodzajem broni Greków. Odbywa si równie rzut dyskiem. Zwycia zawsze tylko jeden Grek - zwycizca zapasów, który stawa si równoczenie zwycizca caego picioboju. Z niecierpliwoci oczekiwano równie na wycigi rydwanów: wozów zaprzonych w dwa lub cztery konie. Zawody te byy wspaniale do podziwiania, jednak bardzo niebezpieczne do uprawiania, gdy konie czsto nie zatrzymyway si na mecie i rozpdzone biegy "w sina dal" albo tez zderzay si ze sob na trasie. Jednake wonica, jak i waciciel zaprzgu zyskiwali wielka saw. Konie naturalnie tez. W czasach póniejszych ogólno greckie igrzyska (nie tylko olimpijskie) zdominowali zawodowi atleci, którzy nagrody i honoraria pobierane za wystpy w rozmaitych zaktkach wiata greckiego uczynili ródem swojego utrzymania. Najsynniejszym atleta by Milon z Krotony w poudniowej Italii, który na igrzyskach olimpijskich szeciokrotnie, poczynajc od roku 536 p.n.e., zwycia w zapasach. Milon syn z rozmaitych popisów, potrafi na przykad dopóty wstrzymywa oddech, dopóki yy nie nabrzmieway mu do tego stopnia, i rozryway sznur zawizany wokó gowy. Nowoytnie Igrzyska przyniosy ze sob nowe konkurencje . Co 4 lata dochodz jeszcze nowoczeniejsze , bardziej egzotyczne . W dzisiejszych czasach igrzyska dzielimy na Letnie oraz Zimowe, warto równie wspomnie o para olimpiadach (dla niepenosprawnych) w Staroytnej Grecji odbywaa si tylko cze letnia dla cakowicie zdrowych Greków W Staroytnej Grecji uwzgldniano tylko jednego zwycizc. W nagrod otrzymywa on przedmioty o pewnej na ogól niewielkiej wartoci (np. dzbany z oliwa w Atenach) , najczciej jednak wrczano im nagrody symboliczne w postaci wieca w Olimpii z gazek oliwnych , w Delfach, laurowych , w Koryncie z ususzonych lici selera . Gazk przeznaczona na nagrod móg zerwa jedynie chopiec majcy oboje rodziców, wycznie pitego dnia igrzysk. Ponad to zwycizca, jak i miasto, z którego pochodzi, zyskiwa saw na wszystkie greckie polis. Na jego cze poeci pisali liczne poematy chwalebne. Wspóobywatele stawiali mu pomnik. Mi mnóstwo przywilejów: najbardziej korzystnym byo zwolnienie od pacenia podatków. Po powrocie zwycizcy olimpijskich igrzysk wkraczali do miasta przez wyrw w murach, specjalnie zrobiona na te okazje. Chciano przez to pokaza, ze ojczyzna majc takich synów nie musi chroni si za obwarowaniami. Dzi nagradzani s trzej najlepsi sportowcy z danej konkurencji. Trójka ta otrzymuje medale (1 miejsce -zloty, 2 miejsce -srebrny, 3 miejsce -brzowy) oprócz tego dostaj równie honoraria i wic si ze zwycistwem saw. W przeciwiestwie do staroytnych, wspóczenie istniej dyscypliny grupowe . W Grecji wszystkie dyscypliny miay charakter indywidualny. Kolejnym przejawem odejcia od dawnej tradycji ródziemnomorskiej, która sprzeciwiaa si publicznej nagoci, byo to, ze greccy atleci wystpowali wanie nago (od greckiego sowa gymnos, "nagi", wywodzi si termin gymnasion, czyli w postaci zlatynizowanej nasze "gimnazjum"). Jeli który z zawodników zamaby zasady czeka go niemiy los. Oprócz gniewu boego i haby wród ludu, musia postawi obok wityni Zeusa posag z brzu z wyrytym swoim imieniem i nazwiskiem. Bya to pamitka po nim dla potomnych. Dzi równie karane s wszelkie oszustwa, amanie zasad czy branie rodków dopingujcych, cho kary nie s zblione do staroytnych. Konsekwencjami, jakie sportowcy ponosz w teraniejszoci s dyskwalifikacje. Sztuczny doping, czyli niedozwolone wspomaganie organizmu przez sportowców, stal si plaga igrzysk, zwaszcza od chwili, gdy zaczto stosowa sterydy anaboliczne. Za tego rodzaju niedozwolony doping zdyskwalifikowano m.in. Kanadyjczyka B. Johnsona, zaraz po zdobyciu przez niego zotego medalu w biegu na 100 m i ustanowieniu rekordu wiata (w 1988 roku). By to najwikszy skandal dopingowy w historii igrzysk. Take Polacy nie uchronili si przed dyskwalifikacjami, m.in. w 1976 roku w Montrealu zdyskwalifikowano zotego medalist w podnoszeniu ciarów Z. Kaczmarka. Znaczenie igrzysk w tamtych czasach, nie róni si zbyt wiele od teraniejszego. W Grecji miay one przede wszystkim utrwali Grekom, ze mimo toczcych si sporów, nadal pozostaj jednym ludem, narodem o wspólnych korzeniach, jzyku, tradycji i kulturze. Na igrzyska przybywali ludzie dzy sawy, którzy pragnli zdoby ja wanie poprzez udowodnienie swojej sprawnoci fizycznej. Ludzie natomiast mieli kilkudniowa rozrywk, mogli podziwia wysportowanych i szczliwych modzieców (w Grecji wierzono, ze szczcie ludzkie w duej mierze zalene jest od dobrej kondycji fizycznej). Dzi jest podobnie, publiczno czerpi przyjemno z podziwiania ogldanych przez siebie zmaga sportowców. Myl, ze po upywie tylu lat zmiany, jakie nastpiy s do widoczne i cakiem korzystne dla ludzi rywalizujcych w teraniejszoci.
Bibliografia:
1. "Dzieje powszechne-ilustrowane. I Czasy Staroytne. Cze II."
Czesaw Pieniek, Henryk Sawczynski
Inowrocaw 1997
"KWE" sp. Z o.o.
2. "Historia kultury staroytnej Grecji i Rzymu"
Kazimierz Kumaniecki
Warszawa 1964
PWN
3. "Wielkie kultury wiata -Grecja"
Peter Levi
Warszawa 1995
wiat Ksiki