Gardło i podniebienie miękkie.

Elementy topograficzne (10) [dół skroniowy, dół podskroniowy, dół skrzydłowo-podniebienny, dół zażuchwowy, przestrzeń skrzydłowo-żuchwowa, przestrzeń zagardłowa, przestrzeń przygardłowa, przestrzeń policzkowa, oczodół, jama nosowa, jama ustna]

GARDŁO (pharynx)

Drugi odcinek przewodu pokarmowego (oraz oddechowego), który jest skrzyżowaniem dróg obu tych układów.

położenie:

od - zewnętrznej podstawy czaszki

do - kręgu C₆

przed - blaszką przedkręgową powięzi szyjnej

za - nozdrzami (choane), cieśnią gardzieli, wejściem do krtani

przyśrodkowo od - t. szyjnej wspólnej i t. szyjnej wewnętrznej, ż. szyjnej wewnętrznej

kształt - maczugi spłaszczonej czołowo

ściany (2):

1. przednia

2. tylna (i sklepienie)

warstwy (4):

1. błona śluzowa

2. błona podśluzowa

3. błona mięśniowa

4. błona zewnętrzna

błona śluzowa (tunica mucosa) -

błona podśluzowa s. włóknista (tunica submucosa s. fibrosa) - przy zewnętrznej podstawie czaszki tworzy powięź gardłowo-podstawną (fascia pharyngobasilaris)

błona mięśniowa (tunica muscularis) - mięśniówka poprzecznie prążkowana

grupy mięśni (2):

1. mięśnie zwieracze (3):

1. m. zwieracz gardła górny (m. constrictor pharyngis superior) [4]:

1. m. skrzydłowo-gardłowy (m. pterygopharyngeus) - od wyr. skrzydłowego

2. m. policzkowo-gardłowy (m. buccopharyngeus) - od szwu skrzydłowo-żuchwowego (raphe pterygomandibularis)

3. m. żuchwowo-gardłowy (m.mylopharyngeus) - od kresy żuchwowo-gnykowej (linea mylohyoidea)

4. m. językowo-gardłowy (m. glossopharyngeus) - od korzenia języka

2. m. zwieracz gardła środkowy (m. constrictor pharyngis medius) [2]:

1. m. chrząstkowo-gardłowy (m. chondropharyngeus) - od rogu mniejszego kości gnykowej

2. m. rogowo-gardłowy (m. ceratopharyngeus) - od rogu większego kości gnykowej

3. m. zwieracz gardła dolny (m. constrictor pharyngis inferior) [2]:

1. m. tarczowo-gardłowy (m. thyropharyngeus) - od kresy skośnej chrząstki tarczowatej

2. m. pierścienno-gardłowy (m. cricopharyngeus) - od chrząstki pierścieniowatej

1 + 2 + 3 = na ścianie tylnej tworzą szew gardła (raphe pharyngis)

unerwienie:

1. n. IX - od splotu gardłowego

2, 3) n. X - od splotu gardłowego

2. mięśnie dźwigacze (mm. levatores pharyngis) [2]:

1. m. podniebienno-gardłowy (m. palatopharyngeus) i m. trąbkowo-gardłowy (m. salpingopharyngeus)

2. m. rylcowo-gardłowy (m. stylopharyngeus)

unerwienie: n. IX

błona zewnętrzna (tunica adventitia) - powięź gardłowa (fascia pharyngea)

Jama gardła (cavum pharyngis)

części (3):

1. cz. górna = cz. nosowa gardła (pars nasalis pharyngis) s. epipharynx - łączy się przez nozdrza tylne z jamą nosową

2. cz. środkowa = cz. ustna gardła (pars oralis pharyngis) s. mesopharynx - łączy się przez cieśń gardzieli z jamą ustną

3. cz. dolna = cz. krtaniowa gardła (pars laryngea pharyngis) s. hypopharynx - łączy się z przodu przez wejście do krtani (aditus laryngis) z krtanią, od dołu z przełykiem

część nosowa gardła

elementy [11]:

1. ujście gardłowe trąbki słuchowej (ostium pharyngeum tubae auditivae) - 1 cm powyżej podniebienia twardego

2. warga przednia (labium anterius) - przed ujściem gardłowym trąbki słuchowej, ku dołowi przechodzi w: 3

3. fałd trąbkowo-podniebienny (plica salpingopalatina)

4. warga tylna s. wał trąbkowy (labium posterius s. torus tubarius) - nad i za ujściem gardłowym trąbki słuchowej, ku dołowi przechodzi w: 5

5. fałd trąbkowo-gardłowy (plica salpingopharyngea)

6. wał m. dźwigacza (torus levatorius) - pod ujściem gardłowym trąbki słuchowej

7. zachyłek gardłowy (recessus pharyngeus) - za wałem trąbkowym

8. migdałek gardłowy s. trzeci (tonsilla pharyngea s. tertia) - w przejściu sklepienia w ścianę tylną

9. migdałek trąbkowy (tonsilla tubaria) - nad wałem trąbkowym, obustronnie, dobocznie od migdałka gardłowego

10. kaletka gardłowa (bursa pharyngea) - niestale, za migdałkiem gardłowym

11. przesadka gardłowa (hypophysis pharyngea) - między lemieszem, a migdałkiem gardłowym (pochodna kieszonki Rathkego)

część ustna gardła - gładka, ograniczona z przodu przez cieśń gardzieli

cieśń gardzieli (isthmus faucium) - przejście części ustnej gardła w jamę ustną

ograniczenie:

z góry - podniebienie miękkie (palatum molle)

z dołu - korzeń języka (radix linguae)

bocznie:

1. łuk podniebienno-językowy (arcus palatoglossus)

2. łuk podniebienno-gardłowy (arcus palatopharyngeus)

3. migdałek podniebienny (tonsilla palatina)

gardziel (fauces) - to boczna ściana cieśni gardzieli

ograniczenia:

z przodu - łuk podniebienno-językowy

z tyłu - łuk podniebienno-gardłowy

bocznie - m. policzkowo-gardłowy (m. buccopharyngeus)

obejmuje migdałek podniebienny [+ dół nadmigdałkowy (fossa supratonsillaris)]

część krtaniowa gardła

elementy:

1. wejście do krtani (aditus laryngis)

2. fałd gardłowo-nagłośniowy (plica pharyngoepigloticca) + m. rylcowo-gardłowy

3. zachyłek gruszkowaty (recessus piriformis) - poniżej fałdu gardłowo-nagłośniowego

4. fałd nerwu krtaniowego (plica n. laryngei) - w przedniej ścianie zachyłka gardłowego

Tętnice

1. t. gardłowa wstępująca (a. pharyngea ascendens) - od t. szyjnej zewnętrznej

2. gał. gardłowe t. podniebiennej wstępującej (rr. pharyngei a. palatinae ascendentis) - od t. twarzowej

3. gał. gardłowe t. tarczowej dolnej (rr. pharyngei a. thyroideae inferioris) - od t. podobojczykowej

Żyły - przez żż. gardłowe do ż. szyjnej wewnętrznej

Naczynia chłonne - do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

Pierścień chłonny Waldeyera (anulus lymphaticus Waldeyer)

Jest to skupisko tkanki chłonnej na pograniczu jamy ustnej i gardła utworzone przez (6):

1. migdałek gardłowy (tonsilla pharyngea)

2, 3) migdałek trąbkowy prawy i lewy (tonsilla tubaria dex. et sin.)

4, 5) migdałek podniebienny prawy i lewy (tonsilla palatina dex. et sin.)

6) migdałek językowy (tonsilla lingualis)

Nerwy

splot gardłowy (pl. pharyngeus) - gał. gardłowe n. ix, x i pnia współczulnego

1. splot mięśniowy (pl. myentericus) - ruchowo

2. splot podśluzowy (pl. submucosus) - czuciowo i parasympatycznie

PODNIEBIENIE MIĘKKIE (palatum molle)

Jest to fałd błony śluzowej okrywający mięśnie podniebienia.

położenie - do tyłu od podniebienia twardego

kształt - żagla

powierzchnie (2):

1. pow. przednia - ustna

2. pow. tylna - gardłowa

brzegi (4):

1. przedni - łączy się z podniebieniem twardym

2, 3) boczne (prawy i lewy) - łączą się z gardłem

3. tylny (wolny) + języczek (uvula) - zwisa żaglowato

budowa:

1. błona śluzowa (tunica mucosa)

1. nabłonek przedni s. ustny (epithelium anterius) - wielowarstwowy, płaski

2. nabłonek tylny s. nosowy (epithelium posterius) - wielorzędowy, migawkowy

2. rozcięgno podniebienia (aponeurosis palatina) - płyta ścięgnista, przedłużenie okostnej podniebienia twardego, tworzy szkielet dla przyczepu mięśni podniebienia miękkiego

3. mięśnie poprzecznie prążkowane (5) - parzyste:

1. m. języczka (m. uvulae)

2. m. dźwigacz podniebienia miękkiego s. m. zaciskający ujście trąbki słuchowej (m. levator veli palatini s. m. compresor ostii tubae auditivae)

3. m. napinacz podniebienia miękkiego s. m. rozszerzający ujście trąbki słuchowej (m. tensor veli palatini s. m. dilatator ostii tubae auditivae)

4. m. podniebienno-językowy (m. palatoglossus)

5. m. podniebienno-gardłowy (m. palatopharyngeus)

3.4 i 3.5 - zwierają cieśń gardzieli

unerwienie:

3.3 - n. skrzydłowy przyśrodkowy

3.1 - 3.5 - splot gardłowy (plexus phareyngeus)

4. gruczoły podniebienne (gl .palatinae) - w błonie śluzowej

unerwienie:

czuciowo - nn. podniebienne mniejsze (nn. palatini minores s. posteriores)

parasympatycznie - droga wydzielnicza do gruczołów podniebiennych:

1. j. ślinowe górne

2. n. pośredni

3. n. skalisty większy (n. petrosus maior)

4. zwój skrzydłowo-podniebienny (miejsce przełączenia parasympatycznych włókien przedzwojowych na zazwojowe)

5. nn. podniebienne

6. gruczoły podniebienne

tętnice (3):

1. t. podniebienna zastępująca (a. palatina descendens) - od t. szczękowej

2. t. podniebienna wstępująca (a. palatina ascendens) - od t. twarzowej

3. t. gardłowa wstępująca (a. pharyngea ascendens) - od t. szyjnej zewnętrznej

żyły - przez splot skrzydłowy (plexus pterygoideus) do ż. twarzowej

naczynia chłonne -

1. do węzłów chłonnych podżuchwowych

2. do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

DÓŁ SKRONIOWY (fossa temporalis)

ograniczenia i połączenia - patrz czaszka

zawartość - pod powięzią skroniową

mięśnie (1) - m. skroniowy

tętnice (2)

1. t. skroniowa środkowa (a. temporalis media) - od t. skroniowej powierzchowne

2. tt. skroniowe głębokie przednia i tylna (aa. temparales profundae ant. et post.) - od t. szczękowej

nerwy (2):

1. nn. skroniowe głębokie (nn. temporales profundi) - od n. V₃

2. gał. jarzmowo-skroniowa n. jarzmowego (r. zygomaticotemporalis n. zygomatici) - od n. V₂

DÓŁ PODSKRONIOWY (fossa infratemporalis)

ograniczenia i połączenia - patrz czaszka

zawartość:

mięśnie (2) - m. skrzydłowy boczny i przyśrodkowy

tętnice (1) - t. szczękowa i jej gałęzie (część żuchwowa i skrzydłowa)

żyły (1) - splot skrzydłowy z dopływami

nerwy (3):

1. n. żuchwowy i gałęzie

2. struna bębenkowa

3. zwój uszny i korzenie (gangl. oticum et radices)

DÓŁ SKRZYDŁOWO-PODNIEBIENNY (fossa pterytgopalatina)

ograniczenia i połączenia - patrz czaszka

zawartość:

tętnice (1) - t. szczękowa i gałęzie (część skrzydłowo-podniebienna)

nerwy (2):

1. n. szczękowy i gałęzie

2. zwój skrzydłowo-podniebienny i korzenie (gangl. pterygopalatinum et radices)

DÓŁ ZAŻUCHWOWY (fossa retromandibularis) - bocznie od przestrzeni przygardłowej

ograniczenie:

z przodu:

1. m. skrzydłowy przyśrodkowy

2. tylny brzeg gałęzi żuchwy

3. m. żwacz = „mięśniowa pętla” żuchwy

z tyłu:

1. wyrostek sutkowy (proc. mastoideus)

2. m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy

przyśrodkowo:

1. wyrostek rylcowaty

2. bukiet Riolana

bocznie - powięź przyuszniczo-żwaczowa (fascia parotideomasseterica)

z góry - otwór słuchowy zewnętrzny

zawartość:

ślinianka przyuszna

tętnice (1) - t. szyjna zewnętrzna (oraz t. szczękowa, t. skroniowa powierzchowna, t. uszna tylna)

żyły (1) - ż. zażuchwowa (v. retromandibularis)

nerwy (2):

1. splot przyuszniczy (pl. parotideus) - n. VII

2. n. uszno-skroniowy (n. auriculotemporalis) - n. V₃

węzły chłonne przyusznicze głębokie (n. l. parotidei profundi)

PRZESTRZEŃ SKRZYDŁOWO-ŻUCHWOWA (spatium pterygomandibulare)

Zawiera się w dole podskroniowym

ograniczenia:

przyśrodkowo - m. skrzydłowy przyśrodkowy (pow. boczna)

bocznie - gałąź żuchwy (pow. przyśrodkowa)

od góry - rozcięgno międzyskrzydłowe (aponeurosis interpterygoidea)

z przodu - szew skrzydłowo-żuchwowy (raphae pterygomandibularis)

połączenia (4):

przyśrodkowo - przestrzeń przygardłowa

od tyłu - dół zażuchwowy

od góry - dół podskroniowy i dół skrzydłowo-podniebienny

przez otwór owalny - ze środkowym dołem czaszki

zawartość:

tętnice (1) - t. zębodołowa dolna (a. alveolaris inf.) - od t. szczękowej

żyły (1) - ż. zębodołowa dolna (v. alveolaris inf.) - do ż. szczękowej

nerwy (2):

1. n. zębodołowy dolny (n. alveolaris inf.) - od n. żuchwowego

2. n. żuchwowo-gnykowy (n. mylohyoideus) - od n. zębodołowego dolnego

więzadło (1) - więzadło klinowo-żuchwowe (lig. sphenomandibulare)

PRZESTRZEŃ ZAGARDŁOWA (spatium retropharyngeum)

ograniczenia:

z przodu - ściana tylna gardła

z tyłu - blaszka przedkręgowa powięzi szyjnej

połączenia:

bocznie - z przestrzenią przygardłową

do dołu - ze śródpiersiem tylnym

zawartość - węzły chłonne zagardłowe (nodi lymphatici retropharyngei)

PRZESTRZEŃ PRZYGARDŁOWA (spatium parapharyngeum)

ograniczenie:

z przodu:

1. m. skrzydłowy przyśrodkowy

2. tylna powierzchnia gałęzi żuchwy

z tyłu - blaszka przedkręgowa powięzi szyjnej

przyśrodkowo - gardło (m. zwieracz gardła górny, m. dźwigacz i m. napinacz podniebienia )

bocznie - wyrostek rylcowaty i bukiet Riolana

połączenia:

przyśrodkowo - z przestrzenią zagardłową

bocznie - z dołem zażuchwowym

zawartość:

mięśnie (3) - Bukiet Riolana:

1. m. rylcowo-gnykowy (m. stylohyoideus)

2. m. rylcowo-gardłowy (m. stylopharyngeus)

3. m. rylcowo-językowy (m. styloglossus)

tętnice (2):

1. t. szyjna wspólna

2. t. szyjna wewnętrzna

żyły - ż. szyjna wewnętrzna

nerwy (5) - n. IX, X, XI, XII, pień współczulny (część szyjna)

PRZESTRZEŃ POLICZKOWA (spatium buccale)

ograniczenia:

od przodu - m. śmiechowy (m. risorius)

od tyłu - przedni brzeg m. żwacza

od góry - łuk jarzmowy

od dołu - podstawa żuchwy

połączenia (3):

1. do tyłu i przyśrodkowo - przestrzeń przygardłowa

2. do tyłu - dół podskroniowy i dół skrzydłowo-podniebienny

3. do tyłu i góry - dół skroniowy

zawartość:

mięśnie (1) - m. policzkowy (m. buccalis) i powięź policzkowa (fascia buccalis), ciało tłuszczowe policzka (corpus adiposum buccae)

tętnice (1) - t. policzkowa (a. buccalis) - od t. szczękowej

nerwy (2):

1. gał . policzkowe (rr. buccales) - od n. VII

2. n. policzkowy (n. buccalis) - od n. V₃

OCZODÓŁ (cavum orbitae)

ograniczenia i połączenia - patrz czaszka

zawartość:

1. gałka oczna (bulbus oculi) i ciało tłuszczowe oczodołu (corpus adiposum orbitae)

2. okostna oczodołu (periorbita)

3. przegroda oczodołowa (septum orbitale)

4. pochewka gałki ocznej (vagina bulbi)

5. mięśnie gałki ocznej (6)

6. m. dźwigacz powieki górnej (m. levator palpebrae superioris)

7. m. oczodołowy (m. orbitalis) - m. gładki

8. tętnica oczna (a. ophtalmica)

9. ż. oczna górna i dolna (v. ophtalmica superior et inferior)

10. nerwy - n. II, III, IV, V1, VI, n. podoczodołowy (n. infraorbitalis) [n. V₂], n. jarzmowy (n. zygomaticus) [n. V₂], zwój rzęskowy

NOS ZEWNĘTRZNY (nasus externus)

położenie - pośrodku twarzy

pomiędzy - policzkami

poniżej - czoła (frons)

powyżej - wargi górnej

kształt - trójściennej piramidy (z podstawą na dole)

powierzchnie (3):

1, 2) pow. boczne i skrzydła nosa (alae nasi)

3) pow. tylna

brzegi (3):

1, 2) brzegi boczne + bruzda nosowo-skrzydłowa (sulcus nasoalaris), bruzda nosowo-wargowa (sulcus nasolabialis)

3) brzeg przedni s. grzbiet nosa (dorsum nasi)

od - korzenia nosa (radix nasi) - poniżej gładzizny (glabella)

do - końca nosa (apex nasi)

podstawa (1) - część błoniasta przegrody nosa (pars membranacea septi nasi) i nozdrza przednie (nares)

budowa

części (4):

1. szkielet nosa zewnętrznego (sceleton nasi externi) - wokół otworu gruszkowatego (apertura piriformis)

1. kostny - kość nosowa, wyr. czołowy k. szczękowej, wcięcie nosowe i kolec nosowy przedni trzonu szczęki (os nasale, proc. frontalis maxillae, incisura nasalis et spina nasalis anterior corporis maxillae)

2. chrzęstny

chrząstki nieparzyste:

1. chrząstka przegrody nosa (cartilago septi nasi)

chrząstki parzyste:

2. chrząstki nosa boczne (cartilago nasi lateralis)

3. chrząstka skrzydłowa większa (cartilago alaris maior) - odnoga przyśrodkowa i boczna (crus mediale et laterale)

chrząstki nieregularne:

4. chrząstki skrzydłowe mniejsze (cartilagines alares minores) - w tylnej części skrzydeł nosa

5. chrząstki nosa dodatkowe (cartilagines nasales accesoriae) - między chrząstką boczną, a chrząstką większą

6. chrząstka lemieszowo-nosowa (cartilago vomeronasalis)

3. włóknisty (fibrosum) - wypełnia przestrzenie pomiędzy chrząstkami

2. warstwa mięśniowa (stratum musculare):

1. m. podłużny (m. procerus)

2. m. nosowy (m. nasalis)

3. m. obniżacz przegrody (m. depresor septi)

4. m. dźwigacz wargi górnej i skrzydeł nosa (m. levator labi superioris et alaeque nasi)

3. warstwa zewnętrzna skóry - pokrywa nos zewnętrzny

4. warstwa wewnętrzna skóry i włosy nozdrzy (stratum cutaneum internum et vibrissae) - wyścielają przedsionek nosa (vestibulum nasi) do progu nosa (limen nasi)

tętnice (2):

1. t. grzbietu nosa (a. dorsalis nasi) - od t. ocznej

2. t. kątowa (a. angularis) - od t. twarzowej

żyły (2):

1. ż. nosowo-czołowa (v. nasofrontalis) - do ż. ocznej górnej i zatoki jamistej (v. ophtalmica superior et sinus cavernosus)

2. ż. kątowa - do ż. twarzowej

naczynia chłonne - przez węzły chłonne przyusznicze i podżuchwowe do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

nerwy:

1. ruchowo - n. twarzowy

2. czuciowo

1. n. nosowo-rzęskowy (n. nasociliaris) i n. sitowy przedni (n. ethmoidalis ant.) - od n. V₁

2. n. podoczodołowy (n. infraorbitalis) i nn. nosowe wewn. i zewn. - od n. V₂

JAMA NOSOWA (cavum nasi)

Ograniczona jest powierzchnią wewnętrzną nosa zewnętrznego i kośćmi (od nozdrzy przednich do nozdrzy tylnych).

ograniczenia i połączenia - patrz czaszka

zawartość:

małżowiny (concha) [4]:

1. małżowina nosowa najwyższa (concha nasalis suprema) - najmniejsza, niestała

2. małżowina nosowa górna (concha nasalis superior)

3. małżowina nosowa środkowa (concha nasalis media)

1, 2, 3 - są składowymi kości sitowej

4. małżowina nosowa dolna (concha nasalis inferior)

zwisają ze ściany bocznej jamy nosowej wypukłością skierowaną w kierunku przegrody nosa

przewody (meatus) [8]:

1. przewód nosowy najwyższy (meatus nasi supremus) - niestały

2. przewód nosowy górny (maetus nasi superior) - przyjmuje komórki sitowe tylne (cellulae ethmoidales post.)

3. przewód nosowy środkowy (meatus nasi medius) - przyjmuje pozostałe zatoki przynosowe przedsionek przewodu środkowego (atrium meatus medii) - przed groblą nosa (agger nasi)

4. przewód nosowy dolny (maetus nasi inferior) - przyjmuje przewód nosowo-łzowy (ductus nasolacrimalis)

1, 2, 3, 4 - są położone pod równoimiennymi małżowinami, przyśrodkowo os ściany bocznej jamy nosowej

5, 6) przewód nosowy wspólny prawy i lewy (meatus nasi communis dex. et sin.) - przyśrodkowo od 1, 2, 3, 4

7, 8) przewód nosowo-gardłowy prawy i lewy (meatus nasopharyngeus dex. et sin.) - część tylna jamy nosowej za małżowinami nosowymi, przed nozdrzami tylnymi

przegroda nosa (septum nasi) - w płaszczyźnie strzałkowej, dzieli jamę nosową na część prawą i lewą

części (3):

1. cz. kostna - lemiesz + blaszka pionowa kości sitowej

2. cz. chrzęstna - chrząstka przegrody nosa

3. cz. błoniasta - między nozdrzami przednimi, skórą + odnogą przyśrodkową chrząstki skrzydłowej większej prawa i lewa (crus mediale cartilaginis alaris maioris dex. et sin.)

okolice (2):

1. okolica węchowa (r. olfactoria) - na wys. małżowiny nosowej górnej i najwyższej, zawiera nabłonek węchowy

2. okolica oddechowa (r. respiratoria) - na wys. małżowiny nosowej środkowej i dolnej, zawiera nabłonek oddechowy

tętnice (3):

1, 2) t. sitowa przednia i tylna (a. ethmoidalis ant. et post.) - od t. ocznej

3) t. klinowo-podniebienna (a. sphenopalatina) - od t. szczękowej

żyły - towarzyszą równoimiennym tętnicom i uchodzą do:

1. ż. ocznej górnej (v. ophtalmica sup.)

2. splot skrzydłowy (pl. pterygoideus) - rzadko przez otwór ślepy do zatoki strzałkowej górnej

naczynia chłonne - przez węzły chłonne zagardłowe (n.l. retropharyngei) i podżuchwowe uchodzą do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

nerwy

okolica węchowa (r. olfactoria)

1. nn. węchowe (nn. olfactorii) [n. I]

2, 3) n. sitowy przedni i tylny (n. ethmoidalis ant. et post.) - od n. nosowo-rzęskowego (n. V₁)

nerwy węchowe - czuciowe

przebieg:

przez - otwory sitowe blaszki sitowej kości sitowej (foramina cribrosa laminae cribrosae o. ethmoidalis)

do - dołu przedniego czaszki, wnikają do opuszki węchowej (bulbus olfactorius)

zaopatrują - okolicę węchową jamy nosowej

okolica oddechowa (r. respiratoria)

1, 2) n. sitowy przedni i tylny (n. ethmoidalis ant. et post.) - od n. nosowo-rzęskowego (n. V₁)

3) gał. nosowe wewnętrzne (rr. nasales interni) - od n. podoczodołowego (n. V₂)

4) gał. nosowe tylne boczne i przyśrodkowe n. nosowo-podniebiennego (rr. nasales posteriores laterales et mediales n. naspalatinus) - od zwoju skrzydłowo-podniebiennego

JAMA USTNA (cavum oris)

części (2):

1. przedsionek jamy ustnej (vestibulum cavi oris) - szczelinowata podkowiasta przestrzeń

2. jama ustna właściwa (cavum oris proprium)

kryterium podziałowe - wyrostek zębodołowy szczęki prawy i lewy (pro. alveolaris maxillae dex. et sin.) oraz część zębodołowa żuchwy (pars alveolaris mandibulae) + zęby

ograniczenia:

z przodu - warga górna (labium superius), warga dolna (labium inferius), pomiędzy nimi szpara ust (rima oris) i kąty ust prawy i lewy (anguli oris dex. et sin.)

podłoże - m. okrężny ust

pokrycie - część skórna (pars cutanea), część pośrednia - czerwień wargowa, część śluzowa (pars mucosa)

tętnice (2) - t. wargowa górna i dolna (a. labialis sup. et inf.) - od t. twarzowej

żyły (2) - ż. wargowa górna i dolna (v. labialis sup. et inf.) - do t. twarzowej

naczynia chłonne - przez węzły chłonne podżuchwowe (n. l. submandibulares) i podbródkowe (n. l. submentales) do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

nerwy:

ruchowo - n. VII

czuciowo:

1. gał. wargowe górne (rr. labiales superiores) - od n. podoczodołowego (n. V₂)

2. gał. wargowe dolne (rr. labiales inferiores) - od n. bródkowego (n. V₃)

wydzielniczo [gruczoły wargowe (gl. labiales)] - n. IX

z tyłu - cieśń gardzieli (isthmus faucium)

z góry - podniebienie twarde i miękkie

z dołu → dno (fundus) - okolica podjęzykowa

podstawa = przepona jamy ustnej (diaphragma oris) = m. żuchwowo-gnykowy prawy i lewy (m. mylohyoideus)

wzmocnienie górne przepony jamy ustnej - m. bródkowo-jezykowy (m. genioglossus)

wzmocnienie dolne przepony jamy ustnej - brzusiec przedni m. dwubrzuścowego

błona śluzowa - tworzy fałd podjęzykowy prawy i lewy (plica sublingualis dex. et sin.), które biegną zbieżnie do mięska podjęzykowego (caruncula sublingualis) [za przyśrodkowymi dolnymi siekaczami]

z boku - policzki (buccae)

warstwy (6):

1. skóra

2. ciało tłuszczowe policzka (corpus adpiosum buccae)

3. powięź policzkowo-gardłowa (fascia buccophartngea)

4. m. policzkowy (m. buccinator)

5. błona podśluzowa (tela submucosa) + gruczoły policzkowe (gl. buccales)

6. błona śluzowa (tela mucosa)

tętnice (3):

1. t. twarzowa - od t. szyjnej zewnętrznej

2. t. policzkowa - od t. szczękowej

3. t. poprzeczna twarzy - od t. skroniowej powierzchownej

naczynia chłonne - przez węzły chłonne podżuchwowe do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

nerwy:

ruchowo - gał. policzkowe n. twarzowego (rr. buccales n. facialis)

czuciowo:

1. skóra:

1. gał. wargowe górne (rr. labiales superiores) - od n. podoczodołowego (n. V₂)

2. n. jarzmowo-twarzowy (n. zygomaticofacialis) - od n. jarzmowego (n. V₂)

3. n. policzkowy (n. buccalis)

2. błona śluzowa - n. policzkowy

zawartość (4):

1. dziąsła (gingivae)

2. zęby (dentes)

3. język (lingua)

4. ślinianka podjęzykowa (gl. sublingualis)

Dziąsła

Jest to błona śluzowa otaczająca szyjkę zęba i pokrywająca wyrostki zębodołowe szczęk i część zębodołową żuchwy. Na przegrodach międzyzębodołowych (septa interalveolaria) tworzy brodawki międzyzębowe s. dziąsłowe (papillae interdentales s. gingivales)

części (2):

1. dziąsła górne (gingivae superiores)

2. dziąsła dolne (gingivae inferiores)

powierzchnie (2):

1. pow. zewnętrzna (wargowa i policzkowa)

2. pow. wewnętrzna (językowa i podniebienna)

tętnice:

1. dziąsła górne (3) - od t. szczękowej:

1. t. policzkowa (a. buccalis)

2. tt. zębodołowe górne (aa. alveolares sup.)

3. t. podniebienna większa (t. palatina maior)

2. dziąsła dolna (3):

1. t. podjęzykowa (a. sublingualis) - od t. językowej

2. t. podbródkowa (a. submentalis) - od t. twarzowej

3. t. zębodołowa dolna (a. alveolaris inf.) - od t. szczękowej

żyły:

z przodu - do ż. twarzowej

z tyłu - do splotu skrzydłowego

naczynia chłonne - przez węzły chłonne podżuchwowe (lub bezpośrednio) do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

nerwy:

1. dziąsła górne - gał. zębodołowe górne (rr. alveolares sup.) [n. V₂]

2. dziąsła dolne - n. zębodołowy dolny (n. alveolaris inf.) [n. V₃]

Zęby

Mają charakter heterodontyczny (róznozębny) i difidodontyczny (dwupokoleniowy).

Zęby mleczne (dentes decidui) [20]

1. łuk zębowy górny (arcus dentalis sup.) [10]

2. łuk zębowy dolny (arcus dentalis inf.) [10]

rodzaje (3):

1. siekacze (dentes incisivi) [2]

2. kieł (dens caninus s. dens cuspidatus) [1]

3. zęby trzonowe (dentes molares) [2]

Zęby stałe (dentes permanentes) [32]

1. łuk zębowy górny (arcus dentalis sup.) [16]

2. łuk zębowy dolny (arcus dentalis inf.) [16]

rodzaje (4):

1. siekacze (dentes incisivi) [2]

2. kieł (dens caninus) [1]

3. zęby przedtrzonowe (dentes premolares) [2]

4. zęby trzonowe (dentes molares) [3]

ROZRÓŻNIANIE ZĘBÓW PRAWYCH I LEWYCH (= CECHA 3 ”K”)

1. cecha krzywizny (pow. zewnętrzna bardziej wypukła w kierunku mezjalnym tj. w kierunku przyśrodkowym - na siekaczach i kłach, w kierunku przednim - na przedtrzonowcach i trzonowcach

2. cecha korzenia - pochylony w kierunku dystalnym tj. do następnego zęba

cechy 1 i 2 odnoszą się do wszystkich zębów

3. cecha kąta zębowego - przyśrodkowa krawędź sieczna przechodzi w styczną pod ostrzejszym kątem

cecha 3 odnosi się do siekaczy i kłów

CECHA SIEKACZY - 3 ”K” oraz guzek zęba (tuberculum dentale) na pow. językowej

CECHY KŁÓW - 3 ”K”, oraz guzek zęba na pow. językowej

CECHY PRZEDTRZONOWCÓW:

zęby przedtrzonowe górne:

guzki (2):

1. językowy (1)

2. policzkowy (1)

zęby dwuguzkowe (d. bicuspidati)

korzenie (2):

1. policzkowy (1)

2. językowy (1)

zęby przedtrzonowe dolne:

guzki (2):

1. językowy (1)

2. policzkowy (1)

korzenie (1)

zęby trzonowe górne

guzki (4):

1. językowy (2)

2. policzkowy (2)

korzenie (3):

1. policzkowy (2)

2. językowy (1)

zęby trzonowe dolne

guzki (5):

3. językowy (2)

4. policzkowy (3)

korzenie (2):

1. policzkowy (1)

2. językowy (1)

budowa zęba

części (3):

1. korona zęba (corona dentis) - pokryta szkliwem (enamelum), ponad zębodołem, zawiera komorę korony (cavum coronae) + miazga korony (pulpa coronalis)

2. szyjka zęba (collum dentis) - pokryta kostniwem (cementum) - objęta dziąsłem

3. korzeń zęba (radix dentis) - pokryty kostniwem - w zębodole, zawiera kanał zęba (canalis dentis) + miazga korzenia (pulpa radicularis)

jama zęba (cavum dentis) = komora korony + kanał korzenia zęba (canalis radicis dentis), otoczona przez zębinę (dentinum). Zawiera miazgę korony i korzenia. Otwiera się na otworze wierzchołka zęba (foramen apicis dentis).

powierzchnie (6):

1. pow. korzeniowa (f. radicularis)

2. pow. żwaczowa (f. masticatoria)

3. pow. zewnętrzna (f. externa):

1. pow. wargowa (f. labiales) - zęby sieczne i kły

2. pow. policzkowa (f. buccalis) - zęby przedtrzonowe i trzonowe

4. pow. wewnętrzna (f. interna):

1. pow. podniebienna (f. palatina) - zęby górne

2. pow. językowa (f. lingualis) - zęby dolne

5. pow. styczna mezjalna (f. contacata mesialis):

1. pow. przyśrodkowa (f. medialis) - zęby sieczne i kły

2. pow. przednia (f. anterior) - zęby przedtrzonowe i trzonowe

6. pow. styczna dystalna (f. contacta distalis):

1. pow. boczna (f. lateralis) - zęby sieczne i kły

2. pow. tylna (f. posterior) - zęby przedtrzonowe i trzonowe

umocowanie zęba - wklinowanie (gomphosis) - rodzaj więzozrostu

1. włókna okołozębowe (fibrae periodonti):

1. więzadło zębodołowo-zębowe (lig. alveolodentale)

2. więzadło wierzchołka zęba (lig. apicis dentis)

2. włókna dziąsłowe (fibrae gingivae):

1. włókna dziąsłowe okrężne (f. gingivales circulares)

2. włókna zębowo-dziąsłowe (f. gingivodentales)

3. włókna międzyzębowe (f. interdentales)

CZAS I KOLEJNOŚĆ WYRZYNANIA SIĘ ZĘBÓW STAŁYCH (W LATACH ± 1 ROK)

lp.
1	ząb trzonowy I	6 - 7
2	siekacz przyśrodkowy	7 - 8
3	siekacz boczny	8 - 9
4	ząb przedtrzonowy i górny i dolny kieł	9 - 10
5	ząb przedtrzonowy i dolny i ząb przedtrzonowy II górny	10 - 11
6	siekacz górny, ząb przedtrzonowy II dolny	11 - 12
7	ząb trzonowy II	13
8	ząb trzonowy III s. ząb mądrości (dentes serotini)	17 - 30

tętnice (3):

1. t. zębodołowa górna tylna (a. alveolaris superior posterior) - od cz. skrzydłowo-podniebiennej t. szczękowej

2. tt. zębodołowe górne przednie (aa. alveolares superiores anteriores) - od t. podoczodołowej

3. t. zębodołowa dolna (a. alveolaris inferior) - od cz. skrzydłowej t. szczękowej

żyły - towarzyszą równoimiennym tętnicom, uchodzą do splotu skrzydłowego

naczynia chłonne - przez węzły chłonne podżuchwowe do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

nerwy (2):

1. gał. zębodołowe górne tylne, środkowe, i przednie (rr. alveolares posteriores, medius et anteriores) - od n. V₂

2. n. zębodołowy dolny (n. alveolaris inf.) - od n. V₃

1 i 2 - tworzą splot zębowy (plexus dentalis) - w części zębodołowej żuchwy i wyr. zębodołowych szczęki

oddaje:

1. gał. zębowe - przez otwory wierzchołka zęba

2. gał. dziąsłowe

JĘZYK

Jest to mięsień poprzecznie prążkowany, narząd trawienia, mowy i smaku

położenie - na przeponie jamy ustnej

budowa zewnętrzna:

części (3):

1. korzeń (radix)

2. trzon (corpus)

3. koniec języka (apex)

powierzchnie (2):

1. pow. górna - grzbiet języka (dorsum linguae) o bruzda pośrodkowa języka (sulcus medianus linguae):

1. cz. przedbruzdowa s. przednia (p. presulcaris)

2. cz. zabruzdowa s. tylna (p. postsulcaris)

względem bruzdy krańcowej

2. pow. dolna

brzegi (2) - brzeg boczny prawy i lewy (margo lateralis dex. et sin.)

budowa wewnętrzna:

1. błona śluzowa (tunica mucosa)

2. szkielet języka (sceleton linguae)

3. błona mięśniowa (tunica muscularis)

błona śluzowa

powierzchnia dolna:

1. więdzidełko języka (frenulum linguae)

2. fałd strzępiasty prawy i lewy (plica fimbriata dex. et sin.)

3. gruczoły językowe przednie (gl. lingualis anterior)

powierzchnia górna:

1. cz. przedbruzdowa - brodawki językowe (papillae linguales)

1. brodawki nitkowate (papillae filiformes)

2. brodawki stożkowate (papillae conicae)

3. brodawki grzybowate (papillae fungiformes) - unerwienie: struna bębenkowa (n. VIIa)

4. brodawki okolone (papillae valatae) i gruczoły brodawek okolonych (glandulae papillarum valatarum) - unerwienie: n. IX

5. brodawki liściaste (papillae foliatae) - unerwienie: n. IX

1.1 i 1.2 - mają znaczenie mechaniczne, odbierają wrażenia dotykowe

1.3, 1.4 i 1.5 - mają znaczenie degustacyjne

2. cz. zabruzdowa

1. fałd językowo-nagłośniowy pośrodkowy i boczne (plica glossoepiglottica mediana et laterales) + dolinka nagłośniowa (vallecula epiglottica)

2. mieszki językowe (folliculi linguales) s. migdałek językowy

3. gruczoły językowe tylne i boczne (glandulae linguales posteriores et laterales)

szkielet języka

części (2):

1. rozcięgno języka (aponeurosis linguae) - zwarta płytka tkanki podśluzowej grzbietu i końca języka

2. przegroda języka (septum linguae) - strzałkowa blaszka tkanki łącznej nie sięgająca powierzchni języka

mięśnie - 2 grupy

1. mięśnie wewnętrzne (4)

2. mięśnie zewnętrzne (3)

mięśnie wewnętrzne - przymocowane do szkieletu języka

1. mięśnie nieparzyste (mm. impares):

1. m. podłużny górny (m. longitudinalis superior) - nad rozcięgnem języka

2. m. poprzeczny (m. transversus) - przeszywa przegrodę języka

2. mięśnie parzyste (mm. bipares) - są położone pod rozcięgnem języka, dobocznie od przegrody języka

1. m. podłużny dolny (m. longitudinalis inferior)

2. m. pionowy (m. verticalis)

mięśnie zewnętrzne - przymocowane do szkieletu zewnętrznego (kostnego):

1. m. gnykowo-językowy (m. hyoglossus) - pociąga do dołu i tyłu

2. m. bródkowo-językowy (m. genioglossus) - pociąga do dołu i przodu

3. m. rylcowo-językowy (m. styloglossus) - pociąga do tyłu i góry

tętnice (1) - t. językowa (a. lingualis) - od t. szyjnej zewnętrznej:

1. t. głęboka języka (a. profunda linguae)

2. gał. grzbietowe języka (rr. dorsales linguae)

żyły (1) - ż. językowa (v. lingualis) - uchodzi do ż. szyjnej wewnętrznej (rzadziej do ż. twarzowej)

naczynia chłonne - 3 drogi odpływu (patrz głowa ćwiczenie 1)

nerwy:

1. ruchowo - n. XII

2. czuciowo:

1. n. językowy (n. V₃)

2. n. IX

3. n. krtaniowy górny (n. X)

3. smakowo:

1. struna bębenkowa (n. VIIa)

2. n. IX

ŚLINIANKA PODJĘZYKOWA (glandula sublingualis) - jest to gruczoł ślinowy, cewkowo-pęcherzykowy, o charakterze surowiczo-śluzowym (bardziej śluzowa)

położenie:

w - okolicy podjęzykowej

pod - fałdem językowym (plica sublingualis)

na - przeponie jamy ustnej

powierzchnia zewnętrzna - w dołku podjęzykowym (fovea sublingualis mandibulae)

powierzchnia wewnętrzna - dobocznie od przewodu ślinianki podżuchwowej (ductus submandibularis) i n. językowego

części (2):

1. ślinianka podjęzykowa większa (glandula sublingualis maior) - z przodu

2. ślinianki podjęzykowe mniejsze (glandulae sublinguales minores) - z tyłu

przewody (2):

1. przewód większy ślinianki podjęzykowej (ductus sublingualis maior) - z przewodem ślinianki podżuchwowej uchodzi na mięsku podjęzykowym (caruncula sublingualis)

2. przewodu mniejsze ślinianki podjęzykowej (ductus sublinguales minores) - uchodzą na fałdzie podjęzykowym (plica sublingualis)

tętnice (1) - t. podjęzykowa (a. sublingualis) - od t. językowej

żyły (1) - ż. podjęzykowa (v. sublingualis) - uchodzi do żyły językowej

naczynia chłonne - przez węzły chłonne podżuchwowe do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

nerwy:

1. czuciowo - n. językowy (n. V₃)

2. wydzielniczo - struna bębenkowa (n. VIIa)

3. sympatycznie - splot t. językowej

30

---