MSZAKI

1. Cechy mszaków

• brak w pełni wykształconych tkanek (prymitywna wiązka przewodząca, zamiast korzeni mają chwytniki)

• przemiana pokoleń z przewagą gametofitu (sporofit wrasta w gametofit i jest od niego zależny, sam nie przeprowadza fotosyntezy)

• podział mszaków: wątrobowce (porostnicowe i jungermaniowe), mchy

2. Budowa

1. gametofit

• jednopienny lub dwupienny

• zróżnicowany u różnych grup mszaków:

• porostnicowe

• postać płatowatej, spłaszczonej plechy

• skomplikowana budowa wewnętrzna np. aparatów szpakowych zbudowanych z 16 komórek u porostnicy

• obecność jednokomórkowych chwytników

• listki bez nerwu środkowego

• dwupienny

• jungermaniowe

• postać spłaszczonej łodyżki z listkami

• łodyżki pozbawione wiązek przewodzących

• mchy

• postać ulistnionej łodyżki; listki są najczęściej jednowarstwowe i mają liczne blaszki położone na górnej stronie liścia (spełniają funkcje asymilacyjne i zatrzymują wilgoć), na dolnej znajduje się skórka z grubościennymi, wydłużonymi komórkami

• w łodyżce wyróżniamy skórkę, korę pierwotną (tkanka miękiszowa o wzmocnionych ścianach u zewnętrznie położonych komórek) i prymitywną wiązkę przewodzącą zbudowanej z hydroidów i leptoidów

• obecność wielokomórkowych chwytników

• rosną w kępach ze względu na łatwiejsze magazynowanie wody i większe prawdopodobieństwo znalezienia partnera do rozrodu

2. sporofit

• pojedyncza, niesamodzielna, nierozgałęziona łodyżka zwana setą

• na szczycie sety zarodnia (u mchów w jej górnej części jest mechanizm otwierający - wieczko, które umożliwia wysyp dojrzałych zarodników; otwieranie się wieczka ułatwia ozębnia - wykonuje ruchy higroskopijne otwierając się w porze suchej i wietrznej, co zwiększa szansę na dalekie rozsiewanie; u niektórych mszaków w zarodni występują sprężyce)

• seta wrasta tzw. stopą w gametofit (pobiera przez nią wodę i związki organiczne)

• krótkotrwały (po wytworzeniu zarodników odpada)

3. Cykl rozwojowy

PLEMNIE	RODNIE
kuliste lub maczugowate liczne plemniki uwalniane są po pęknięciu ścianki plemni plemniki ruchliwe, mają wici, przemieszczają się z plemni do rodni w wodzie np. z opadów lub rosy	kształt wazonika z długą szyjką na dnie znajduje się tylko jedna, nieruchliwa komórka jajowa wydziela kwas jabłkowy, dzięki czemu plemniki wiedzą, w którym kierunku mają się przemieszczać (chemotaksja)
mają wielokomórkową ścianę (w przeciwieństwie do lęgni) położone na szczycie łodyżki gametofitu, rzadziej z boku w kątkach listków u porostnic położone na wzniesionych trzonkach zakończonych parasolowatymi rozszerzeniami (plemniostan, rodniostan)

• haploidalne spory kiełkują tworząc splątek

• ze splątka wyrasta kilka odrębnych łodyżek (gametofory)

• na gametoforach powstają gametangie, tworzące gamety

• plemniki przemieszczają się do rodni w ośrodku wodnym (na lądzie potrzebna woda z opadów lub rosa)

• gamety łączą się ze sobą (gamia) - powstaje diploidalna zygota

• zygota dzieli się mitotycznie tworząc sporofit wrastający stopą w gametofit

• rosnąca seta odrywa górną część rodni, która przekształca się w czepek (wyjątkiem torfowce)

• w momencie, gdy dojrzeją nieruchliwe, haploidalne spory, zarodnia otwiera się (u wątrobowców pęka na cztery, u mchów odpada wieczko), a spory wysypują się na podłoże

• proces powtarza się

4. Rozmnażanie

1. bezpłciowe

• wegetatywne

• duża zdolność do regeneracji

• często tworzą specjalne rozmnóżki

2. płciowe

4. Znaczenie

• dzięki retencji regulują bilans wodny

• ochrona przed wysychaniem gleby i erozją

• z powodu odporności na niekorzystne warunki biorą udział w tworzeniu gleby - przygotowują ubogie podłoże dla bardziej wymagających roślin (stąd mówi się o nich organizmy pionierskie)

• wpływ większych torfowisk na mikroklimat (wzrost wilgotności)

• torf wykorzystywany w ogrodnictwie

• z torfu próbuje się uzyskać także preparaty medyczne

• torf (tzw. borowina) stosowany jest też w kąpielach leczniczych i okładach

w pełni wykształcona pojawia się dopiero u roślin, które mają korzenie tj. u paprotników

są to w rzeczywistości tylko płatowate wyrostki zbudowane z jednej warstwy komórek

martwe, niewielkie komórki o niezdrewniałych ścianach pełniące funkcje drewna

żywe komórki o wydłużonym kształcie pełniące funkcje łyka

komórki ze spiralnymi ścianami komórkowymi, które po otwarciu zarodni, porywając ze sobą zarodniki, biorą udział w ich grupowym rozsiewaniu

wielokomórkowy twór będący młodocianą formą gametofitu (ginie po wytworzeniu gametofitu)

ochronny kapturek dla tworzącej się na szczycie sety zarodni

odtworzenie całej rośliny z oderwanego fragmentu

organy rozmnażania wegetatywnego, wielokomórkowe twory łatwo odrywające się, z których w

odpowiednich warunkach wyrastają nowe rośliny

zdolność do zatrzymywania wody

1

2

---