KONTAKTY MIĘDZYLUDZKIE
Mowa jako narzędzie komunikacji
Komunikacja (z łac. communicatio - wymiana, łączność, rozmowa) w odniesieniu do ludzi oznacza porozumiewanie się. Aby zaistniał proces komunikowania się, muszą być spełnione następujące warunki: istnieje NADAWCA, ODBIORCA, wspólny dla nadawcy i odbiorcy KOD (język), KANAŁ (środek) komunikacji i oczywiście sam KOMUNIKAT¹. Brak jednego z tych elementów może spowodować zakłócenia w komunikacji językowej.
Prowadzone rozmowy mogą służyć różnym celom. Pozwalają one między innymi:
1. Wyrazić swoje myśli, przekonania, uczucia;
2. Podzielić się z innymi własnym doświadczeniem;
3. Wymienić z innymi posiadane informacje, uzgodnić poglądy;
4. Dokonać zmian w zachowaniu innych ludzi, wydać polecenia, wykonać wspólne zadania;
5. Wyrazić nasz stosunek do partnera i określić własną pozycję w związku;
6. Nawiązać więzi społeczne między ludźmi i zaspokoić ich potrzeby;
7.Kształtować swój własny wizerunek.
Psychologia porozumiewania się:
Znajomość zasad komunikowania interpersonalnego jest zjawiskiem niezmiernie ważnym dla satysfakcjonujących kontaktów międzyludzkich. Często w codziennych rozmowach stopień wzajemnego zrozumienia jest niewielki nie tylko z powodu błędnie odczytanych treści zawartych w przekazie, ale także przez przypisywanie nadawcy intencji (raczej złych), których tamci nie mieli¹. Źródłem wielu nieporozumień jest to, że nie mówimy otwarcie o tym, czego pragniemy lub naprawdę myślimy, to znaczy przekazujemy swoje myśli w sposób niepełny, zniekształcony lub wieloznaczny.
Wynika to z naszych obaw przed niekorzystną reakcją odbiorcy i chęci pozostawienia sobie możliwości wycofania się, gdyby zajęte stanowisko narażało na kłopoty. Innym powodem zniekształconego przekazu myśli i odczuć jest równoczesne wytwarzanie sprzecznych i rozbieżnych komunikatów. Jest to związane często z występującymi w danym społeczeństwie konwenansami i zasadami, które sprawiają, że ludzie mówią to, co wypadałoby, a nie to, co naprawdę chcieliby powiedzieć.
Przekaz może być zniekształcony nie tylko przez nadawcę, ale i odbiorcę. Najczęstszą przyczyną jest nieuważne słuchanie, skierowanie uwagi na treść własnych myśli, wspomnień czy planów, słuchanie innych wyłącznie po to, aby znaleźć dogodny moment do zabrania głosu, wreszcie oceniające nastawienie, które partner wyczuwa i staje się bardziej ostrożny i skłonny do obwarowania tego, co mówi licznymi zastrzeżeniami. Istotnym źródłem zakłóceń w komunikowaniu jest wzajemna nieufność, która ogranicza ilość i rodzaj wymienianych informacji².
W niwelowaniu tych zniekształceń decydujące znaczenie mają trzy czynniki: wiarygodność nadawcy, wysyłanie zrozumiałych przekazów i zapewnienie dopływu informacji zwrotnych w celu sprawdzenia, jak są odbierane przekazy.
Komunikacja językowa
Naturalną jednostką mowy jest wypowiedź. Za jej pośrednictwem reagujemy na wypowiedź poprzednią, na zadane pytanie, przedstawioną sugestię. W konkretnej wypowiedzi nie tylko komunikujemy określone treści, ale tworzymy nowe fakty i zdarzenia. I tak zadając pytanie nakłaniamy zapytanego do udzielenia odpowiedzi, obiecując przyjmujemy na siebie jakieś zobowiązania. Nasze wypowiedzi mają wpływ na działanie, myśli i uczucia innych ludzi¹. Mogą złościć, pochlebiać, obrażać, rozbawiać, wprowadzać w zakłopotanie, wywoływać agresję itp.
W procesie komunikowania się mogą, więc pojawić się różne rodzaje komunikatów werbalnych:
1. Komunikaty krytyczne - mają na celu wzbudzenie poczucia winy, przekazanie komuś, że jest nie w porządku.
2. Komunikaty strukturalne - dają przepis na postępowanie, pouczają jak ktoś powinien się zachować, co zrobić.
3. Komunikaty opiekuńcze - z ich pomocą włączamy się do rozwiązywania problemu, udzielamy pomocy, wyręczamy, przejmujemy inicjatywę.
4. Komunikaty wspierające - są bardzo wartościowe, dają przestrzeń do działania drugiej osobie, traktując ją jako pełnowartościową jednostkę, która jest w stanie samodzielnie rozwiązywać problemy. Te komunikaty składają się z trzech elementów:
a) odzwierciedlenie uczuć drugiej osoby,
c) wyrażenie przekonania, że osoba, do której mówimy podejmie dobrą decyzję (samodzielnie poradzi sobie z problemem),
d) zadeklarowanie swojej gotowości do udzielenia wsparcia w momencie, kiedy druga osoba będzie tego potrzebowała.
Komunikacja niewerbalna
W każdej rozmowie pojawiają się komunikaty niewerbalne, czyli tzw. "mowa ciała". Niosą one wiele ważnych informacji o wzajemnych stosunkach między rozmówcami, zawierają ocenę istniejącego między nimi układu. Komunikaty niewerbalne uzupełniają, modyfikują i wspomagają komunikaty słowne, nadając im większą wyrazistość i czytelność.
Gestykulacja:
Są to najbardziej rzucające się w oczy komunikaty, takie jak: ruchy rąk, dłoni, palców, głowy, korpusu ciała. Gestykulując możemy:
1. Określać strukturę wypowiedzi akcentując niektóre elementy,
2. Wskazywać ludzi i przedmioty
3. Podkreślać coś,
4. Ilustrować rozmiary i kształty, szczególnie wtedy, kiedy trudno wyrazić je słowami.
Gesty odzwierciedlają również nasze stany emocjonalne:
1. Kiwając głową wyrażamy swoje poparcie lub zgodę na kontynuowanie wypowiedzi.
2. Klaszcząc okazujemy zachwyt i zadowolenie.
3. Zaciskając pięści możemy wyrażać agresję.
4. Ocierając czoło - zmęczenie.
5. Skrobiąc się po głowie - zakłopotanie.
Mimika i wyraz twarzy
Są one z jednej strony wyrazem naszych emocji: sympatii, złości, pogardy, zdumienia, zakłopotania, szczęścia itp., z drugiej zaś elementem wspierającym werbalne treści. Uśmiechając się wyrażamy radość, zaś wykrzywiając wstręt. Ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i szczęki mogą być oznaką niezadowolenia.
Dotyk i kontakt fizyczny
Zaliczamy do nich: podanie ręki, pocałunek, trzymanie się za ręce, poklepywanie, głaskanie, umieszczanie ręki na ramieniu itp. Pojawienie się tych komunikatów regulowane jest zasadami wynikającymi ze stopnia znajomości rozmówców, ich płci, statusu społecznego. Za ich pomocą sygnalizujemy najczęściej treści opiekuńcze, wyrażamy stopień zażyłości z partnerem. Są one pomocne w budowaniu wrażenia bliskości lub dystansu psychologicznego. Powszechnie dostępnym źródłem informacji jest dotyk dłoni przy powitaniach i pożegnaniach. W związku z tym możemy korzystać z takich sygnałów, jak nacisk podanej nam dłoni, jej temperatura czy wilgotność skóry.
Dystans przestrzenny:
W przypadku rozmowy jest to przestrzeń rozciągająca się między nadawcą a odbiorcą, która służy do zakomunikowania czegoś. Rozmówcy znajdują się w określonej odległości, która zależy od charakteru rozmowy i stosunków między nimi. Dystans informuje o bliskości psychicznej partnerów, ich zażyłości, a także poprawności wzajemnej relacji. Najczęściej najmniejszy dystans występuje w kontaktach z najbliższymi, nieco większy w przypadku spotkań z przyjaciółmi, jeszcze większy między przełożonym a podwładnym, największy zaś w kontaktach z publicznością.
Każdy z nas broni się przed nadmiernym zbliżeniem przestrzennym np. w zatłoczonym tramwaju lub windzie ustawiamy się do innych tyłem lub bokiem unikając stawania "twarzą w twarz", patrzymy ponad ich głowami lub oglądamy przesuwające się numery pięter. Złamanie bariery fizycznej może wywołać zachowanie agresywne, np. kłótnię. Jeśli nawet ktoś, zachowuje się uprzejmie, nie zareaguje niechęcią na nasze gesty, to jednak zawsze będzie próbował nieznacznie dystans zwiększyć. Warto więc respektować dystans, który jest możliwy do zaakceptowanie przez drugą osobę, aby nie spowodować reakcji odwrotnych od zamierzonych.
Jednym z nieświadomych sygnałów wyznaczania przez nas minimalnego dystansu jest rozkładanie własnych rzeczy na stolikach, ławkach, zwłaszcza wtedy, kiedy są one wspólnie używane. W innych sytuacjach wybieramy miejsca bardziej odległe od sąsiada (np. w czytelni), staramy się usiąść w ławce odległej od nauczyciela czy wykładowcy.
Kontakt wzrokowy i wymiana spojrzeń
Są to kolejne sygnały wzajemnych stosunków między rozmówcami. Najważniejszym przekaźnikiem są tu nasze oczy: kierunek patrzenia, czas patrzenia, częstotliwość spoglądania. Patrzenie w bok, opuszczanie oczu, unikanie kontaktu wzrokowego może sygnalizować, że osoba czuje się zakłopotana bądź też kłamie. Błądzenie wzrokiem po ścianach często jest oznaką lekceważenia lub braku zainteresowania. Uporczywe wpatrywanie się w drugą osobę może zostać odebrane jako sygnał niechęci do rozmówcy.
język ciała.
Co mówi nasze ciało?
Chyba nikt z nas nie zdaje sobie sprawy, jak wiele sygnałów wysyła poprzez swoje dłonie. Dzięki odpowiedniemu ich ustawieniu możemy zmienić całkowicie nastawienie innych ludzi do siebie, możemy zataić nasze kłamstwa...
Otwartość i uczuciowość:
Przez wieki otwarte dłonie były kojarzone z prawdą, uczciwością, wiernością i posłuszeństwem. Wiele przysiąg składa się z ręką na sercu, dłoń jest uniesiona, kiedy ktoś składa zeznania w sądzie. W codziennych rozmowach ludzi używają dwóch podstawowych pozycji dłoni. W pierwszej dłoń jest otwarta i odwrócona do góry. Jest to pozycja charakterystyczna dla żebraków proszących o pieniądze lub jedzenie. Druga dłoń zwrócona jest ku dołowi, jak gdyby coś zatrzymywała lub powstrzymywała.
Kiedy ktoś zaczyna mówić prawdę, pokazuje drugiej osobie całe dłonie lub ich część. Podobnie jak większość języka ciała, jest to gest całkowicie nieświadomy, dający wskazówkę, że ta druga osoba mówi prawdę. świadome zastosowanie dłoni w celu oszustwa.
Jeżeli powiesz wierutne kłamstwo i zachowasz otwarte dłonie, możesz mimo wszystko wydać się swoim słuchaczom nieszczery, ponieważ nie zobaczą oni gestów, jakie powinny być widoczne przy okazywaniu uczciwości, mało tego, pojawi się wiele gestów negatywnych towarzyszących kłamstwu, które w związku z tym będą w niezgodzie z otwartymi dłońmi. Niektórzy rozwinęli w sobie specjalną sztukę dopełniania swoich werbalnych kłamstw sygnałami niewerbalnymi. Im skuteczniej potrafi naciągacz użyć niewerbalnych gestów uczciwości podczas mówienia nieprawdy, tym lepszy jest w swoim 'zawodzie'.
Jednakże przez ćwiczenie gestów otwartych dłoni podczas porozumiewania się z innymi możliwe jest, że będziemy wydawali się bardziej wiarygodni i odwrotnie, kiedy używanie gestów otwartych rąk staje się naszym zwyczajem, skłonność do mówienia nieprawdy maleje.
Władza dłoni:
Istnieją trzy podstawowe gesty dłoni wyrażające rozkaz: - dłoń otwarta ku górze - używana jest jako gest wyrażający uległość i nie ma w sobie nic zastraszającego: jest to gest podobny do błagalnego aktu ulicznego żebraka. Osoba proszona o przeniesienie pudełka nie odczuje żadnego nacisku w tej prośbie i w normalnej sytuacji - przełożony/podwładny - nie poczuje się przezeń zagrożona.
Dłoń otwarta zwrócona ku dołowi - w grę zaczyna wchodzić autorytet. Osoba, do której skierowałeś prośbę, odczuwa, że został wydany rozkaz i może nastawić się w stosunku do ciebie antagonistycznie, zależnie od waszych wzajemnych stosunków.
zamknięta dłoń z palcem wskazującym coś - wskazywanie za pomocą palca jest jednym z najbardziej irytujących gestów, jakich można użyć mówiąc, szczególnie jeżeli 'uderzenia' zgadzają się z rytmem wypowiadanych słów. Jeżeli masz w zwyczaju wskazywanie palcem, spróbuj poćwiczyć gesty dłoni otwartej ku górze lub ku dołowi i wtedy zauważysz, że wytwarzasz wokół siebie swobodniejszą atmosferę i wywierasz znacznie pozytywniejsze wrażenie na innych ludziach. ¹
Uścisk dłoni:
Uściski dłoni wyrażające dominację lub uległość.
Kto pierwszy wyciąga dłoń? - W pewnych wypadkach niezręcznie jest zainicjować uścisk, mimo iż uściśnięcie dłoni człowiekowi, którego spotykasz po raz pierwszy, jest powszechnie przyjętym zwyczajem. Biorąc pod uwagę, że uścisk dłoni oznacza, iż jesteśmy mile widziani, ważne jest, aby zadać sobie parę pytań przed zainicjowaniem go: Czy jestem mile widziany? Czy ta osoba jest zadowolona z mojego widoku? Praktykanci w dziedzinie handlu pouczani są, że jeżeli inicjują uścisk dłoni z kupującym, którego odwiedzają niezapowiedziani i niezaproszeni, wywołuje to z reguły negatywny efekt, jako że kupujący może nie mieć ochoty ich powitać i zmuszany jest do zrobienia czegoś, czego może nie chcieć zrobić. Poza tym ludzie, którzy cierpią na artretyzm lub uprawiają profesje, gdzie dłonie odgrywają dużą rolę, mogą bronić się przed uściskiem dłoni. W takich wypadkach praktykantom w dziedzinie handlu mówi się, że należy poczekać, aż druga osoba zainicjuje uścisk dłoni, natomiast, jeżeli to nie nastąpi, skłonić głowę na znak powitania.
Sposoby uścisku dłoni:
Naprężona dłoń skierowana ku dołowi to najbardziej agresywny sposób uścisku dłoni, jako że daje witanemu niewielką szansę wprowadzenia relacji równości. Charakteryzuje on agresywnych, dominujących mężczyzn, którzy zawsze inicjują gest powitania. Sztywna ręka skierowana ku dołowi zmusza odbierającego do przyjęcia pozycji uległości, ponieważ musi on rozpocząć uścisk z dłonią skierowaną ku górze.
Wymyślono wiele sposobów na złagodzenie uścisku 'sztywnej dłoni' np. złapanie ręki drugiej osoby od góry i uściśnięcie jej. W tym przypadku to ty stajesz się osobą dominującą, jako że nie tylko przejmujesz kontrolę nad ręką drugiego człowieka, ale także twoja dłoń jest w nadrzędnej pozycji - na wierzchu jego dłoni, na dodatek skierowanej ku dołowi. Ponieważ manewr ten może wprawić agresora w zakłopotanie, proponujemy, aby stosować go uważnie i dyskretnie.
Uścisk 'rękawiczki' jest czasem nazywany uściskiem polityka. Inicjator próbuje sprawić na odbiorcy wrażenie, że jest godny zaufania i uczciwy, ale kiedy techniki tej używa się w stosunku do osoby, którą właśnie spotkaliśmy, ma ona odwrotny skutek. Odbiorca staje się, bowiem podejrzliwy i uważany w stosunku do intencji inicjatora. Uścisk 'rękawiczki' powinien być wykonywany wobec ludzi, których osoba inicjująca powitanie dobrze zna.
Jest wiele gestów powitania, które są tak niezachęcające jak uścisk 'śniętej ryby', szczególnie, kiedy ręka jest zimna i wilgotna. Uścisk 'śniętej ryby' - miękkiej i wilgotnej dłoni - powoduje, że jest on powszechnie nielubiany. Większość przypisuje go osobom o słabym charakterze, przede wszystkim ze względu na to, że taka dłoń może być łatwo odwrócona ku dołowi. Zadziwiające jest, jak wiele osób, które podają dłoń jak 'śnięta ryba', jest nieświadomych tego, co robią, więc mądrze byłoby zapytać swoich przyjaciół o komentarz na temat twego uścisku dłoni, zanim zdecydujesz, którego będziesz używał w przyszłości.
Uścisk strzelających kostek jest charakterystyczną oznaką typu agresywnego, 'twardego faceta'. Niestety nie ma żadnych skutecznych metod na zneutralizowanie go, oprócz słownej obrazy lub czynu fizycznego, takiego jak uderzenie pięścią w nos!
Podobnie do uścisku naprężonej dłoni, 'sztywna ręka' jest specyficzna dla ludzi agresywnych, a głównym celem takiego uścisku jest trzymanie się na dystans poza sferą intymną inicjatora. Jest on także stosowany przez ludzi wychowanych na wsi, którzy posiadają większe strefy intymne, po to, aby strzec swych własnych terytoriów. Jednakże przy powitaniu z człowiekiem ze wsi istnieje tendencja do pochylania się do przodu lub nawet balansowania na jednej nodze, kiedy to podajemy mu 'sztywną rękę'.
Uchwycenie końca palców jest jak gest podania 'sztywnej ręki', który nie trafił w cel. Wykonujący go łapie drugą osobę za palce przez pomyłkę, mimo iż wydaje się mieć zaangażowany, a nawet entuzjastyczny stosunek do odbiorcy, lecz w zasadzie brakuje mu pewności siebie. Podobnie jak w przypadku 'sztywnej ręki', głównym celem zastosowania 'chwytu końca palców' jest utrzymanie odbiorcy w niekrępującej odległości.
Intencją uścisku rąk jest okazanie szczerości, zaufania lub uczucia do drugiej osoby. Powinniśmy zauważyć tutaj dwa ważne elementy. Po pierwsze, lewa ręka używana jest do podkreślania uczucia, które witający pragnie okazać, a wielkość tego uczucia, które witający pragnie okazać, a wielkość tego uczucia jest wyrażana położeniem dłoni na ręce witanego. Po drugie, lewa ręka inicjatora wkracza w intymną strefę odbiorcy. Generalnie rzecz biorąc, uścisk nadgarstka i uchwyt łokcia są akceptowane tylko między bliskimi przyjaciółmi lub krewnymi i w tych warunkach lewa ręka inicjatora penetruje strefę intymną odbiorcy. Uścisk barku i ramienia powodują wtargnięcie w sferę ściśle intymną odbiorcy i mogą pociągnąć za sobą zetknięcie się ciał. Powinny one być używane tylko pomiędzy ludźmi, których w momencie uścisku łączą silne więzy emocjonalne. W przypadku, kiedy uczucie nie jest wzajemne lub, gdy inicjator nie posiada dostatecznego powodu do uściśnięcia dwoma rękami, odbiorca stanie się podejrzliwy i nie uwierzy intencjom inicjatora. Często spotyka się polityków, którzy pozdrawiają swoich wyborców uściskiem dwóch rąk (uścisk rękawiczki) oraz sprzedawców witających tak swoich nowych klientów. Nie zdają oni sobie sprawy, że może się to okazać zgubne i wywołać negatywne nastawienie odbiorcy.
Gesty ręki:
Zacieranie rąk jest sposobem niewerbalnego przekazywania swoich pozytywnych oczekiwań. Prędkość, z jaką dana osoba zaciera ręce, sygnalizuje, kogo ma na myśli spodziewając się pozytywnych rezultatów. Uczy się handlowców, że jeżeli używają gestu zacierania rąk podczas opisywania produktów lub usług przyszłym klientom, muszą to robić szybko, aby nie nastawić klienta negatywnie. Lecz z drugiej strony osoba stojąca na przystanku autobusowym w mroźną zimową pogodę zaciera szybko ręce, może to robić niekoniecznie, dlatego, że spodziewa się autobusu. Robi to, bo jest jej zimno.
Pocieranie kciukiem o palce:
Pocieranie kciukiem o opuszki palców lub o palec wskazujący z reguły oznacza, że dana osoba spodziewa się pieniędzy. Gest ten jest często używany przez handlowców, którzy pocierają kciuk o opuszki palców i mówią do klientów: 'Mogę panu opuścić czterdzieści procent', lub przez kogoś, kto chce pożyczyć pieniędzy i mówi do przyjaciela: 'Pożycz mi dwie stówki'. Jest to gest, którego profesjonaliści powinni unikać podczas pertraktacji z klientami.
Splecione dłonie:
Na pierwszy rzut oka wydaje się on być gestem wyrażającym pewność siebie, jako że ludzi wykonują go często się uśmiechają i wydają się być szczęśliwi. Prowadzone badania nad splecionymi dłońmi doprowadziły do wniosku, że jest to gest frustracji sygnalizujący, iż dana osoba próbuje zapanować nad swoją negatywną postawą.
Gest ten pojawia się w trzech podstawowych wariantach:
Dłonie splecione na wysokości twarzy,
Ręce spoczywające na biurku,
na wysokości łona, kiedy dana osoba siedzi,
na wysokości krocza, kiedy stoi.
Wydaje się także, że istnieje korelacja pomiędzy wysokością, na jakiej ręce są trzymane, a nasileniem negatywnego nastroju: trudniej będzie nawiązać kontakt z osobą, która trzyma ręce splecione wysoko niż z taką, która przyjęła pozycję z dłońmi splecionymi niżej. Podobnie jak w przypadku wszystkich negatywnych gestów, należy postarać się, aby ta osoba rozwarła palce, odsłoniła dłonie oraz przód swego ciała. W przeciwnym razie wrogie nastawienie pozostanie. Ręce ułożone w 'wieżyczkę'
W zasadzie ludzie, którzy są pewni siebie, wywyższają się nad innych, lub ci, którzy cechują się ograniczoną gestykulacją, często używają tego gestu, przez co sygnalizują pewność siebie.
Gest ten posiada dwie wersje:
'podniesiona wieżyczka' - stosowana zwykle, kiedy osoba używająca go wyraża swoją opinię lub przedstawia pomysły i to ona mówi. Kiedy pozycji 'podniesionej wieżyczki' towarzyszy odchylenie głowy do tyłu, osoba taka przyjmuje postawę zadowolenia z siebie lub arogancji.
'obniżona wieżyczka' - jest zwykle używana przez osobę raczej słuchającą niż mówiącą,
Mimo iż gest 'wieżyczki' jest sygnałem pozytywnym, może być używany zarówno w pozytywnych, jak i negatywnych sytuacjach, a więc tym samym może być błędnie interpretowany.
Chwytanie dłoni, ramion i nadgarstków
Jest to gest wyższości i pewności siebie. Pozwala on także na odsłonięcie, w sposób nieświadomy i zdradzający brak lęku, niezabezpieczonego przed ciosami żołądka, serca i okolic gardła. Badania wskazują, że jeżeli przyjmujemy taką pozycję w sytuacjach bardzo stresujących, np. podczas udzielania wywiadu lub po prostu czekając przed gabinetem dentystycznym, poczujemy się całkowicie zrelaksowani, pewni siebie, a nawet autorytatywni. Gest 'dłoń w dłoń' nie powinien być mylony z gestem ręki chwytającej nadgarstek, który jest oznaką frustracji i próbą zapanowania nad sobą. W tym przypadku jedna ręka chwyta nadgarstek drugiej, jakby chciała powstrzymać ją przed uderzeniem kogoś.
Gesty z użyciem kciuków
W chiromancji kciuki oznaczają siłę charakteru i 'ego'. Niewerbalne użycie kciuków pozostaje w zgodzie z tą opinią. Są one używane w celu okazania dominacji, wyższości lub nawet agresji. Gesty kciuka są gestami drugoplanowymi tworzącymi część zespołu gestów. Odsłanianie kciuka jest sygnałem pozytywnym, używanym często w typowej pozie flegmatycznego menedżera w obecności swoich podwładnych.
Gest z użyciem kciuków, oznaczający czyjąś wyższość, staje się bardziej zrozumiały, gdy osoba przekazuje słowami sprzeczne wiadomości.
Kciuki zwykle wystają z kieszeni, czasem tylnych, aby ukryć postawę dominującą danej osoby. Dominujące i agresywne kobiety także używają tego gestu. W dodatku osoby wystawiające kciuki często kołyszą się na stopach, aby wydać się wyższe.
Zgięte ramiona z kciukami skierowanymi ku górze to inny popularny gest. Wyraża on podwójny sygnał: posiadanie obronnej, negatywnej postawy (zgięte ramiona) plus stosunek wyższości (wyrażony przez kciuki). Temu podwójnemu gestowi zwykle towarzyszy kołysanie się na stopach.
Gesty ręki dotykającej twarzy:
Zakrywanie ust
Dłoń zakrywa usta a kciuk opiera się o policzek, gdy podświadomość rozkazuje stłumić kłamliwe słowa, które dopiero, co wypowiedzieliśmy. Czasami ten gest jest ograniczony do przykrycia ust kilkoma palcami lub zaciśniętą pięścią, jednak znaczenie pozostaje to samo.
Jeżeli osoba mówiąca używa tego gestu, to świadczy on, że mówi nieprawdę. Jeżeli zaś osoba, z którą rozmawiasz, zasłania swoje usta w chwili, gdy mówisz, to oznacza, że wydaje jej się, że ty kłamiesz!
Dotykanie nosa:
Dotykanie nosa jest w rezultacie wyszukaną, zamaskowaną formą gestu zasłonięcia ust. Może ono składać się z kilku delikatnych otarć pod nosem, lecz może być też jednym szybkim, prawie niedostrzegalnym dotknięciem².
Pocieranie oka:
Pocieranie oka jest próbą ukrycia widocznego oszustwa lub uniknięcia patrzenia w twarz drugiej osobie, którą się okłamuje. Mężczyźni zwykle energicznie pocierają oczy; jeżeli kłamstwo jest duże, zwykle wpatrują się w podłogę. Kobiety wykonują małe, delikatne ruchy pocierania tuż pod okiem albo, dlatego, że nauczono je w dzieciństwie unikać wykonywania energicznych ruchów, lub by zapobiec rozmazywaniu się makijażu. Kłamanie przez zęby jest znanym wyrażeniem, które odnosi się do zespołu gestów: zaciśniętych zębów i fałszywego uśmiechu, połączonego z gestem pocierania oka i przewrotnym spojrzeniem.
Pocieranie ucha:
Jest to w efekcie próba 'niesłyszenia' złych wiadomości - słuchacz kładąc rękę za uchem lub je pocierając, jakby usiłuje zagłuszyć słowo. Inne odmiany tego gestu to: pocieranie ucha z tyły, wiercenie końcówką palca w uchu, ciągnięcie za płatek ucha lub zginanie całego ucha w taki sposób, aby przykryć jego otwór.
Drapanie szyi:
Gest ten jest oznaką wątpienia albo niepewności i jest charakterystyczny dla osób, które mówią: 'nie jestem pewien czy się zgadzam' Jest szczególnie wyraźny, kiedy język mówiony zaprzecza temu gestowi.
pociąganie kołnierzyka
Kłamstwo powoduje podrażnienie delikatnej tkanki skóry twarzy i szyi natomiast tarcie lub drapanie jest konieczne do uśmierzenia tego uczucia. Stosuje się ten gest m.in. gdy człowiek gniewa się lub jest sfrustrowany i musi odciągnąć od szyi, próbując dopuścić świeże powietrze do niej.
Palce na ustach:
Podczas gdy większość gestów, w których ręka dotyka twarzy, oznacza kłamstwo lub oszustwo, palce w ustach są zewnętrzną manifestacją wewnętrznej potrzeby upewnienia się. Kiedy pojawia się ten gest, stosowne będzie podanie danej osobie gwarancji i zapewnień.
nuda
Bębnienie palcami o stół i nieprzerwane lekkie uderzanie stopami o podłogę są często interpretowane przez profesjonalnych mówców jako objawy nudy, ale w rzeczywistości sygnalizują one niecierpliwość. Szybkość uderzania palcami lub stopami jest sygnałem zniecierpliwienia osoby - im szybsze uderzanie tym większe zniecierpliwienie.
Ocena:
Ocena jest sygnalizowana przez zaciśniętą pięść spoczywającą na policzku, często ze wskazującym palcem uniesionym do góry. Jeżeli zdarzy się, że osoba zacznie tracić zainteresowanie, ale ze względu na dobre obyczaje chce wyglądać na zainteresowaną, pozycja zmieni się nieznacznie, tak, że wnętrze dłoni podpiera głowę. Kiedy palec wskazujący jest skierowany do pionowo do góry, a kciuk podpiera podbródek, słuchacz ma krytyczny stosunek do mówcy lub tematu.
Głaskanie brody:
Ten gest sygnalizuje podejmowanie decyzji. Jeżeli np. po geście głaskania podbródka nastąpi skrzyżowanie rąk i nóg oraz odchylenie się do tyłu w krześle można przyjąć, że została podjęta decyzja przeciwna do naszych planów.
Zachowanie i formy jego interpretacji
Nasze zachowanie zdradza nas samych. Nawet najprostszy ruch może pokazać nasz charakter, nasze nastawienie do świata. Jednym gestem możemy zarówno zjednać sobie słuchaczy, jak i spowodować, że zostaniemy odsunięci od środowiska.
Ręce w kieszeni:
-wyjaśnienie psychologiczne- osoba jest skryta, oderwana od rzeczywistości; prawdopodobnie w depresji
-wyjaśnienie alternatywne- jest zimno; osoba dyskretnie szuka czegoś w kieszeni
Złożone ramiona:
-Gest obronny wykorzystywany w potrzebie fizycznego bezpieczeństwa.
-Oznaka niepewności i braku zaufania
-Jest zimno; podłokietniki fotela są zajęte; taki układ ramion jest wygodny
Ziewanie:
-Osoba stanęła w obliczu sytuacji, której wolałaby uniknąć
-Osoba jest zmęczona; zbyt mało tlenu
Skrzyżowane nogi:
-Postawa obronna, wyrażająca zamknięcie się w sobie, a nawet wrogość
-Kobiety uczy się, że skrzyżowane nogi czynią je bardziej kobiecymi; mężczyznom najczęściej jest tak wygodnie
Dotykanie własnego nosa:
-Osoba kłamie lub stara się ukryć własne emocje
-Ma katar lub swędzi ja nos.
Świat ciszy - język migowy
Cechą charakterystyczną wszystkich narodowych języków migowych jest wykorzystywanie w przekazie informacji kanału gestowo -wzrokowego, a nie, jak to ma miejsce w przypadku języków dźwiękowych, kanału głosowo-słuchowego. Języki migowe nie posiadają systemów morfologicznych, co w praktyce objawia się brakiem odmian znaków migowych przez przypadki, rodzaje i osoby. Powoduje to w konsekwencji stosowanie gramatyk typu pozycyjnego, gdzie o sensie zdania decyduje szyk wyrazów. Inne cechy języków migowych są identyczne jak cechy języków dźwiękowych.
Języki migowe są sprawnymi systemami komunikowania się, pozwalającymi na swobodne nadawanie i odbiór informacji. Warunkiem koniecznym powstania takiego trwałego i przekazywanego z pokolenia na pokolenie systemu komunikowania się jest istnienie społeczności, w której zachodzi potrzeba jego wytworzenia. Język, bowiem - bez względu na formę jego użycia - jest zjawiskiem społecznym, stworzonym przez zbiorowość ludzką i dla jej potrzeb. Dla języka migowego taką społecznością stały się osobyniesłyszące, zwane także głuchymi lub głuchoniemymi.
Na świecie istnieje ok. 200 różnych języków migowych. Dziś posiadają one już swoją historię i tradycję, są również, jak każdy żywy język, tworzywem kulturotwórczym. Będąc znacznie młodszymi od języków dźwiękowych, stopniowo wyrównują zaległości, stając się pełnowartościowymi językami, jak definiuje Andrzej Zawadowski - systemami semantycznymi, które są używane przez zespół ludzi do porozumiewania się stale i o wszystkim.
Wspólną cechą języków migowych, w odróżnieniu od języków dźwiękowych, jest to, że występuje w nich więcej analogii do rzeczywistości niż w językach dźwiękowych. W tych ostatnich mamy czasem do czynienia z tzw. onomatopejami, kiedy forma wyrazu naśladuje jego treść, np. w wyrazach szum, świst czy trzask. Z oczywistych względów jest ich bardzo niewiele. W językach migowych natomiast dość często pojawiają się znaki migowe naśladujące kształt określanego przedmiotu lub ruch, wykonywany przy określonej czynności. Znaki takie, określane nazwą ikonicznych, stanowią przeciętnie ok. 1/3 liczby wszystkich znaków danego języka migowego. Dzięki wysokiemu wskaźnikowi ikoniczności języki migowe różnych krajów są do siebie podobne w przybliżeniu tak, jak języki jednej rodziny, np. polski, słowacki i ukraiński. Pozwala to na łatwiejsze nawiązywanie ze sobą kontaktów przez osoby niesłyszące z różnych krajów, posługujące się swoimi językami migowymi.
Jak w każdym języku, tak i w językach migowych występują zachowania kinetyczne, które nie są znakami migowymi. Niewątpliwie, nie znając języka migowego, trudno jest odróżnić elementy werbalne od zachowań kinetycznych, a nawet można dojść do błędnego przekonania, że język ten stanowią w rzeczywistości rozbudowane zachowania kinetyczne.
Literatura cytaty:
mowa jako narzędzie komunikacji ¹ J. Parafiniuk-Soińska „O międzyludzkiej komunikacji”
Psychologia porozumiewania się ¹ L.Grzesuk „Jak ludzie porozumiewają się”
² L.Grzesiuk „Jak ludzie porozumiewają się”
Komunikacja językowa ¹ J. Parafiniuk-Soińska „O międzyludzkiej komunikacji”
Otwartość i uczuciowość ¹ i ² L. Giblin „Jak żyć wśród ludzi, czyli klimaty relacji”
Literatura ogólna:
B. Dobek-Ostrowska „Podstawy komunikowania społecznego”
M. McKay, M. Davis, P. Fanning „Sztuka skutecznego porozumiewania się”
A. J. Bierach „Mowa ciała kluczem do sukcesu”