Słowo dieta oznacza specjalny sposób odżywiania uwzględniający ilość i jakoś pokarmów. Ma na calu dostarczenia niezbędnych składników pokarmowych z jednoczesnym dostosowaniem do metabolizmu, trawienia przez zmieniony chorobowo organizm.
Dieta łatwo strawna - charakteryzuje się doborem produktów, potraw i technik sporządzania posiłków łatwo strawnych stanowi podstawę planowania diet pozostałych.
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu - tłuszcz w diecie zredukowany jest do połowy normy fizjologicznej, wykazuje cechy diety łatwo strawnej.
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego - wykazuje cechy diety łatwo strawnej, ogranicza produkty i potrawy wzmagające wydzielanie żołądkowe
Dieta łatwo strawna o zmienionej konsystencji
Papkowata
Płynna
Płynna wzmocniona
Do żywienia przez zgłębnik lub przetokę
Zatrucie pokarmowe to stan zapalny przewodu pokarmowego występujący w postaci ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego.
Przyczyną zatruć pokarmowych są zwykle znajdujące się w żywności bakterie lub wirusy. Zdecydowanie częściej zdarzają się one w ciepłych porach roku, gdy drobnoustroje znajdują korzystne dla siebie warunki rozwoju.
Bakteryjne zatrucia pokarmowe powodują toksyny produkowane w czasie wzrostu drobnoustrojów. Okres wylęgania tej choroby jest zróżnicowany i zależy od rodzaju bakterii. Zazwyczaj występują nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, a niekiedy towarzyszy im gorączka. Objawy zatrucia pokarmowego najczęściej ustępują po kilku dniach.
Istnieją zatrucia, np. jadem kiełbasianym, które wymagają natychmiastowej opieki lekarskiej. Zatrucie to jest wywołane przez toksynę produkowaną podczas beztlenowego wzrostu laseczki jadu kiełbasianego, do którego dochodzi na skutek spożycia zakażonych przetworów mięsnych, warzywnych i rybnych w puszkach lub wekach. W chorobie tej oprócz objawów nieżytu żołądkowo-jelitowego występuje niedowład mięśni mimicznych, co daje obraz maskowatej twarzy. Ponadto chory widzi podwójnie, ma szerokie źrenice, często pojawia się jednostronne opadanie powieki, chrypka, a nawet bezgłos. Do tych objawów mogą dołączyć: trudności w połykaniu, zaparcie, zatrzymanie moczu w wyniku uszkodzenia układu nerwowego. Dlatego zatrucie jadem kiełbasianym jest tak niebezpieczne i wymaga leczenia szpitalnego.
Interwencja lekarska jest również niezbędna w ostrym zatruciu Salmonellą. Najczęstszą postacią występującą w około 80% przypadków jest ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy, charakteryzujący się takimi objawami jak nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, a niekiedy pojawia się gorączka i bóle głowy. Czasami choroba przyjmuje bardziej gwałtowne formy, nazywane w zależności od rodzaju występujących objawów postacią: cholerowatą, durowatą, grypopodobną, które często wymagają leczenia szpitalnego.
Salmonella jest obecna przede wszystkim w świeżym i niedogotowanym drobiu oraz surowych jajkach. Dlatego do przygotowania drobiu powinno się używać innych noży i desek do krojenia niż do sporządzania pozostałych produktów.
Leczenie zwykłych zatruć
W przypadku zwykłych zatruć bakteryjnych, jeżeli nie mamy możliwości kontaktu z lekarzem, leczenie polega przede wszystkim na postępowaniu objawowym i stosowaniu diety oszczędzającej.
Podstawowym elementem terapii jest wyrównanie strat płynów, ponieważ może dojść do odwodnienia organizmu. Wymioty i biegunka doprowadzają również do dużych strat elektrolitów, zwłaszcza sodu, potasu i chloru. Niedobory elektrolitowe nakładające się na odwodnienie pogarszają stan chorego i mogą spowodować zaburzenia zwłaszcza ze strony układu krążenia. Spożywanie coca-coli i innych napojów zawierających kofeinę nie jest wskazane w postępowaniu z zatruciami pokarmowymi.
Najważniejsze zasady diety
Stosowanie diety w trakcie zatrucia pokarmowego jest koniecznością. Przez 1-2 dni w ostrym nieżycie żołądka zazwyczaj nie podaje się w ogóle pokarmów. W czasie trwania głodówki nie wolno jednak w żadnym wypadku zapominać o spożywaniu odpowiedniej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu. Wskazane są napoje niskosłodzone o temperaturze pokojowej, takie jak herbata, rumianek, napar z mięty, woda niegazowana. W ciągu dnia powinniśmy wypijać około 2 litrów płynów. Korzystniej jest pić często, ale w małych ilościach.
W przypadku utrzymujących się wymiotów można pić większe ilości, aby sprowokować ponowne torsje i oczyścić żołądek z niepożądanego pokarmu.
Wprowadzenie pożywienia musi odbywać się stopniowo. Najpierw dietę powoli rozszerzamy o kleiki, które powinny być przyrządzone z ryżu lub kaszy manny gotowanej na wodzie (nie na mleku!) z dodatkiem soli. Jeżeli wprowadzenie tego rodzaju pokarmów nie wywołuje żadnych niepożądanych objawów, dalej rozszerzamy dietę o sucharki. Następnie możemy urozmaicić jadłospis, włączając np. jajko na miękko, gotowane ziemniaki, gotowane mięso.
Z mięs należy wybierać chude i delikatne gatunki, takie jak: cielęcina, chudy drób, np. kurczak lub indyk bez skóry.
Wykluczone jest podawanie potraw smażonych lub zawierających dużą ilość tłuszczu.
W początkowym okresie nie należy jeść warzyw i owoców, zwłaszcza surowych, oraz słodkich deserów. W dalszym rozszerzeniu menu można podać banana lub owoce zawierające dużo pektyn, np. pieczone jabłko, powoli przechodząc do zwyczajowej diety.
Przez dłuższy jednak okres, mimo uzyskanej poprawy, a nawet całkowitego wyzdrowienia, należy unikać podawania konserw, marynat, mięsa i ryb wędzonych, warzyw strączkowych, warzyw kapustnych, alkoholu i ostrych przypraw.
Jeżeli sama dieta nie przynosi korzystnych rezultatów, należy bezwzględnie zasięgnąć porady lekarskiej. Wszelkiego typu leczenie farmakologiczne powinno odbywać się pod okiem specjalisty.
Aby zapobiec zatruciom pokarmowym, należy:
1. Myć ręce przed kontaktem z każdym produktem żywnościowym.
2. Sprawdzać terminy przydatności do spożycia umieszczone na opakowaniach.
3. Deski do krojenia drobiu i ryb dokładnie myć i nie używać do innych celów.
4. Odgrzewać ugotowane potrawy nie więcej niż raz.
5. Przechowywać produkty szybko psujące się w warunkach chłodniczych.
6. Unikać latem żywności zawierającej surowe jaja.
7. Najlepiej rozmrażać produkty w lodówce, dbając przy tym, aby wycieki z rozmrażających się mięs nie dostały się do innych artykułów spożywczych.
8. Unikać picia nieprzegotowanej wody z kranu lub studni.
9. Dokładnie myć owoce i warzywa przed spożyciem.
10. Raz rozmrożonej żywności nie wolno ponownie zamrażać.
Dieta kleikowa
I śniadanie - Kleik ryżowy na wodzie, herbata
II śniadanie - Herbata z rumianku, sucharki
Obiad - Kleik z kaszy manny, sucharki, herbata
Podwieczorek - Herbata z rumianku, sucharki
Kolacja - Kleik ryżowy, herbata
Dieta rozszerzona
I śniadanie - Kleik ryżowy na wodzie, herbata
II śniadanie - Twarożek chudy, sucharki, herbata
Obiad - Gotowana pierś kurczaka z marchewką, ziemniaki pure, herbata
Podwieczorek - Kisiel owocowy
Kolacja - Jajko na miękko, białe pieczywo, abłko pieczone, herbata
Dieta podstawowa - określa racjonalny sposób żywienia ludzi niewymagających diety. Służy za podstawę do planowania diet leczniczych.
Dieta podstawowa
Stosowana jest u osób niewymagających żywienia dietetycznego, będących w szpitalu, sanatoriach i innych zakładach leczniczych. Powinna spełniac wymagania racjonalnego żywienia. Ma spełniac zapotrzebowanie pacjenta na energię oraz wszelkie niezbędne składniki odżywcze potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
W tej diecie dozwolone są wszystkie produkty i potrawy oraz wszystkie techniki sporządzania posiłków. Różnorodność posiłków jest bardzo ważna. Jednak we względu na mala aktywność fizyczną nalesy ograniczyc pacjentowi potrawy ciężko strawne i wzdymające.
Planuje się nie mniej niż 4-5 posiłków
Wieksza liczba posiłkow o mniejszej objętości
Średnia norma kalorii 2000 (1800kcal kobiety 2270 mężczyźni) (wg ziemiańskiego)
Energia z tłuszczu 30 %
Energia z węglowodanów 55-56%
Energia z białka 14-16%
Energia z WNKT 3%
Dla osób wyniszczonych wartośc diety wynosi 2500 kcal dla osób z nadwagą 1800 kcal
Dieta powinna być urozmaicona w produkty z 6 podstawowych grup produktów spożywczych. Różnorodność potraw ma być jak największa. Jadłospis powinien być planowany na co najmniej 7 dni a najlepiej na 10 lub 14. pozwala to uniknąć powtarzania się potraw w jadłospisie. Trzeba uwzględnić różnorodność technik przygotowywania potraw. Ograniczyć potrawy smażone z dłużą ilością tłuszczu ( zwłaszcza zwierzęcego) oraz sól i słodycze.
Dieta podstawowa powinna być pełnowartościowa, smacznie przyrządzona, atrakcyjnie zestawiona. Posiki należy podawac chorym regularnie, codziennie o tych samych godzinach. Dieta ta stanowi podstawę do planiowania diet lecznicych.
Przykład diety
1 sniadanie : kawa zbozowa z mlekiem, pieczywo mieszane z masłem, ser twarogowy z cebulka, jabłko.
2 śniadanie: chleb z pasztetem drobiowym, sałatwa jarzynowa, herbata zielona
Obiad: zupa krem z selerów z grzankami, ryba gotowana na parze, ziemniaki puree, sałatka, kompot mieszany
Kolacja: klopsiki w sosie z makaronem, surówka z marchwi z chrzanem, placek drożdżowy z kruszonką, herbata z mlekiem.
Codziennie wolno jeść:
warzywa z rodziny krzyżowych : brokuły, brukselka, kapusta, kalafior,
warzywa strączkowe : fasola - biała, czerwona, brązowa, czarna, indyjska itp., soja, soczewica, groch łuskany i zielony,
inne warzywa - botwina, bób, buraki, cebula, cykoria, czosnek, dynia, fasolka szparagowa i zielona, młody groszek, kalarepa, karczochy, koper, koper włoski, kukurydza, marchew, ogórki, papryka, pietruszka, pomidory, por, rzepa, rzeżucha, rzodkiewka, sałata, seler, seler naciowy, szczypiorek, szparagi, szpinak, szczaw, ziemniaki,
kiszonki naturalne - kapusta biała, czerwona, buraki, ogórki,
soja i produkty sojowe : mleko sojowe, mąka sojowa, tofu - ser z mleka sojowego,
orzechy i nasiona - świeże, bez dodatków, nie solone - orzechy włoskie, laskowe, nerkowce, pistacje, pestki dyni, nasiona słonecznika, sezamu, lnu,
owoce - cytrusowe - pomarańcze, cytryny, grejpfruty, limonki, mandarynki,
jagody leśne - czarna jagoda, borówki, jeżyny, żurawina,
inne świeże owoce - arbuz, ananas, awokado, banany, brzoskwinie, gruszki, jabłka, jagody, mango, melony, morele, papaja, porzeczki, śliwki, truskawki, wiśnie, winogrona,
owoce suszone - śliwki, morele, figi, daktyle,
zboża - całe ziarna - jęczmień, gryka, kukurydza, owies, brązowy i dziki ryż, pszenica, żyto, siemię lniane,
produkty zbożowe - makaron z ciemnej maki, nie solony popcorn,
kasze - gryczana, jaglana, perłowa,
otręby - owsiane, pszenne, ryżowe,
kiełki - pszenne, ryżowe,
nabiał - naturalny jogurt, mleko odtłuszczone, maślanka, kefir, kwaśne mleko, twaróg odtłuszczony,
tłuszcze - oliwa z oliwek, olej z siemienia lnianego, olej rzepakowy,
ryby gotowane - zwłaszcza tłuste ryby takie jak - łosoś, śledź, makrela,
przyprawy - czosnek, cebula, imbir, bazylia, kminek, kurkuma, rozmaryn, majeranek, ostra papryka, curry, goździki, estragon,
napoje - woda mineralna niegazowana, herbata zielona i czarna, herbaty ziołowe takie jak mięta czy rumianek, herbaty owocowe.
Sporadycznie wolno jeść:
masło : 2 - 3 razy w tygodniu,
tłuszcze roślinne : margaryna bez tłuszczów utwardzonych i olej sojowy - 2 - 3 razy w tygodniu,
produkty mleczne : 1 lub 2 razy w tygodniu do wyboru :ser kremowy, ser niskotłuszczowy, śmietana kwaśna,
majonez : 1 raz w tygodniu niewielka ilość,
jaja : do 6 sztuk tygodniowo,
drób : 3 - 5 razy w tygodniu - indyki lub kurczaki świeże, bez skóry,
słodycze : 2 - 3 razy w tygodniu - miód, przetwory owocowe, rozcieńczone soki, mrożone desery np. sorbet lub jogurt, cukierki twarde, czekolada, kakao,
grzyby,
czerwone wino - tylko jeden kieliszek kilka razy w tygodniu.
Nie zaleca się jeść:
mięsa : tłustej wieprzowiny, wołowiny i baraniny, wątroby, serc, flaczków, nóżek wieprzowych, boczku,
przetworów mięsnych i podrobów : mielonki, pasztetów, salcesonów, konserw,
potraw wędzonych i konserwowanych : kiełbas, salami, baleronu,
dań z "fast-foodów": hot-dogów, hamburgerów itp.,
potraw smażonych : frytek, pączków,
olei i tłuszczy: oleju kukurydzianego, smalcu, słoniny, łoju,
zwykłej margaryny,
surowych jajek,
cukru białego,
potraw z białej mąki: placków, ciastek, ciast,
białego pieczywa (dopuszczone jedynie u pacjentów z chorobami wątroby i żołądka),
mleka pełnotłustego i jego przetworów,
chipsów kukurydzianych i ziemniaczanych,
słodyczy: batonów, tortów, ciastek z kremem, lodów,
potraw z “torebki” - zup, sosów, klusek itp.,
napoi: kawy - zwykłej, rozpuszczalnej, bezkofeinowej, aromatyzowanej,
napoi słodzonych: gazowanych, sztucznie barwionych i aromatyzowanych,
alkoholi wysokoprocentowych.
Dieta łatwo strawna wskazana jest:
w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit
w nadmiernej pobudliwości jelita grubego
grubego nowotworach przewodu pokarmowego
w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych
w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką
w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym
w przewlekłych chorobach układu oddechowego
oddechowego okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych
dla chorych długo leżących z zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego
dla osób w wieku podeszłym
celem diety jest dostarczenie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych oraz ograniczenie produktów i potraw ciężko strawnych
dieta ta jest modyfikacją żywienia racjonalnego ludzi zdrowych. Ma szerokie zastosowanie w zakładach leczniczych. Powinna pokryc zapotrzebowanie energetyczne i dostarczyć takiej samej ilości składników pokarmowych jak dieta podstawowa.
Różnica miedzy żywieniem osób zdrowych a wymagających diety polega tylko na doborze produktów łatwo strawnych oraz technik sporządzania posiłków które czynią potrawę łatwo przyswajalną.
PODSTAWĄ TEJ DIETY JEST OGRANICZENIE A NAWET WYKLUCZENIE PRODUKTÓW I POTRAW TŁUSTYCH, SMAŻONYCH, PIECZONYCH W TRADYCYJNY SPOSÓB, DŁUGO ZALEGAJĄCYCH W ŻOŁĄDKU, WZDYMAJĄCYCH, OSTRO PRZYPRAWIONYCH.
W diecie łatwo strawnej należy zmniejszyć podaż błonnika pokarmowego, tylko pewna ilość tego składnika jest potrzebna gdyż wchłania on wodę, rozluźnia masy kałowe i wpływa na wydalanie. Błonnik można zredukować przez:
dobór delikatnych warzyw i dojrzałych owoców
obieranie
gotowanie
przecieranie przez sito i miksowanie
podawanie przecierów i soków
stosowanie oczyszczonych produktów zbożowych
pieczywo pełnoziarniste jedynie chleb pszenny - graham. Po operacji i zapaleniach żołądka oraz jelit pieczywo razowe całkowicie wyeliminować.
Zalecana ilość błonnika do 25g na dobę
Posiłki 4-5 razy. Regularnie w określonych godzinach i niewielkich objętościach. Ostatni posiłek 2h przed snem.
Ważne jest aby potrawy były świeżo przyrządzane, nie przechowywane w lodówkach - zmniejsza to możliwość zakażenia bakteryjnego posiłków.
Potrawy sporządza się metodą gotowania w wodzie, na parze w naczyniach bez wody, można stosować duszenie obsmażając produkty bez tłuszczu na patelniach do smażenia beztłuszczowego oraz pieczenie w folii przezroczystej, w pergaminie, naczyniach ceramicznych. Smażenie i pieczenie na tłuszczach jest całkowicie wykluczone. Nasiaknieta tłuszczem potrawa jest trudno strawna. Można tylko smażyć jaja na parze używać masła lub oleju. Dozwolone oleje to słonecznikowy, sojowy, kukurydziany i inne - bogate w WNKT i wit E. zupy i sosy zagęszcza się zawiesina z maki i mleka lub maki i śmietanki, lub można podprawiac spienionym białkiem lub żółtkiem. Warzywa podaje się z wody. Potrawy rozdrobnione, spulchnione.
Wybieraj:
pieczywo jasne, ale czerstwe, sucharki, drobne kasze, ryż, drobne makarony,
jogurt, maślanka, mleko zsiadłe,
jajka gotowane na miękko, w koszulkach, sadzone, omlety, chude mięso (w małej ilości), ryby (dorsz, leszcz, sola, szczupak, sandacz),
masło, oleje roślinne, oliwa,
• gotowane warzywa: marchewka, buraki, dynia, kabaczek, młode: groszek i fasolka szparagowa i surowe: cykoria, sałata, pomidory bez skórki, starta marchewka z jabłkiem,
• dojrzałe owoce bez skórki i pestek: jabłka, truskawki, brzoskwinie, pomarańcze, banany,
• miód i dżemy bez pestek.,
• kisiele i kompoty owocowe,
• sól, cukier, sok z cytryny, koperek, kminek, cynamon, słaba herbata, rozcieńczone soki owocowe i warzywne, niegazowana woda mineralna.
Unikaj:produktów sprzyjających wzdęciom: kapusta, kalafior, brukselka, groch, soja, soczewica, grzyby, czosnek cebula, pełnoziarniste pieczywo, grube kasze, napoje gazowane, mocna kawa.
Czas trwania diety: dowolnie.
MARCHWIANKA
Gotowana marchew dzięki obecnym w niej pektynom działa łagodząco na błonę śluzową jelit i przyczynia się do usuwania szkodliwych produktów przemiany materii. Sole mineralne zawarte w przecierze z marchwi (trzeba podawać go dziecku wraz wodą, w której się gotował) uzupełniają te utracone podczas biegunki.
Aby przygotować marchwiankę, należy umyć pół kilograma marchwi, odciąć zielone końce, obrać i pokroić na plasterki. Potem zalać litrem wody i gotować pod przykryciem do miękkości. Po wystudzeniu zmiksować i uzupełnić wodą aż do litra, dodać trochę soli i jeszcze raz zagotować. Podawać butelką ze smoczkiem o szerokim otworze. Marchwiankę można przechowywać w lodówce i zużyć w ciągu doby. Można też przyrządzić marchwiankę z purée marchewkowego ze słoiczka, dodając taką samą objętość wody co przecieru. W porozumieniu z lekarzem można dodać do niej łyżeczkę świeżego masła.