Oceń kondycję sektora bankowego Polski i innych wybranych krajów w okresie kryzysu 2008-2009 i po kryzysie.

Raport NBP z 2008

Zaburzenia na rynkach finansowych oraz zmiany w otoczeniu gospodarczym, które nastąpiły

na skutek nasilenia się światowego kryzysu finansowego po upadku banku Lehman Brothers

(m.in. pogorszenie się perspektyw rozwoju gospodarczego w Polsce, silna deprecjacja złotego oraz

ograniczenie płynności w wielu segmentach rynku pieniężnego), miały

znaczny wpływ na rozwój sektora bankowego.

Ze względu na istotne pogorszenie warunków funkcjonowania banków w IV kwartale konieczne jest analizowanie rozwoju sektora bankowego w Polsce w 2008 r. w podziale na dwa okresy.

W pierwszych trzech kwartałach 2008 r. w sektorze bankowym utrzymywały się tendencje obserwowane w poprzednim roku.

• Dynamicznie rozwijała się akcja kredytowa,

• Jakość portfela kredytowego banków była nadal bardzo wysoka

• Dużo większe tempo wzrostu kredytów dla sektora niefinansowego niż depozytów od tego sektora powodowało pogłębianie się luki finansowania

Po upadku banku inwestycyjnego Lehman Brothers we wrześniu 2008 r. na światowych rynkach

finansowych nastąpił wzrost ryzyka kredytowego kontrahenta. W polskim sektorze bankowym

przeważają podmioty będące częścią zagranicznych grup finansowych, dlatego konsekwencją

tych wydarzeń było znaczne ograniczenie limitów kredytowych nakładanych wzajemnie na siebie

przez banki działające w Polsce. W rezultacie odnotowano wyraźny spadek płynności na krajowym

rynku pieniężnym

Spadek

płynności na krajowym rynku pieniężnym oraz ograniczone, na skutek wzrostu awersji do ryzyka, możliwości pożyczania środków na rynkach zagranicznych spowodowały, że banki komercyjne

w Polsce poszukiwały bardziej stabilnych źródeł finansowania i w IV kwartale 2008 r. zaczęły silnie

konkurować o depozyty gospodarstw domowych. O determinacji banków i silnej konkurencji

o stabilne środki może świadczyć to, że część z nich oferowała depozyty terminowe, których oprocentowanie przewyższało stawki WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) - wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym.

Raport NBP z 2009

Utrzymująca się niepewność, co do przyszłego rozwoju sytuacji na rynku, awersja do ryzyka i spowolnienie gospodarcze wpłynęły na ograniczenie aktywności sektora bankowego w 2009 r. Banki skoncentrowały się na dostosowywaniu swoich strategii do trudnych warunków zewnętrznych. Jednocześnie dzięki rekordowemu wzrostowi bazy kapitałowej, zwiększyła się stabilność sektora bankowego, zdolność do absorbowania potencjalnych strat oraz potencjał jego rozwoju.

Najważniejsze zjawiska:

+++++

- utrzymanie stabilnej sytuacji w zakresie płynności,

- zwiększenie kapitałów i wzrost współczynnika wypłacalności,

- znaczny wzrost bazy depozytowej,

- wygasanie problemu walutowych transakcji pochodnych,

- rewizje prowadzonej polityki kredytowej,

-----------

- pogorszenie jakości portfela kredytowego,

- spadek wyników finansowych o ponad 1/3,

- spadek finansowania przedsiębiorstw,

• obniżenie ratingu niektórych banków

Udział aktywów sektora bankowego w PKB zmniejszył się z 85% w 2008 r. do około 82% w 2009 r. Jednak banki pozostają kluczowym elementem systemu finansowego.

• wyniki w sektorze bankowym za III kwartał 2010 -

• W III kwartale 2010 roku poprawiła się sytuacja sektora bankowego w Polsce, jednak nadal pozostała pod negatywnym wpływem utrzymującego się wysokiego ryzyka kredytowego. Sytuację na rynku depozytowo-kredytowym kształtowało ożywienie na rynku kredytów mieszkaniowych, ograniczenie aktywności w zakresie udzielania kredytów konsumpcyjnych i dla przedsiębiorstw oraz wyższy przyrost depozytów osób prywatnych.

• Przykład: PKO Bank Polski wypracował bardzo dobre wyniki finansowe w polskim sektorze bankowym. Osiągnięte po III kwartale 2010 roku zyski netto to 2 469 mln zł. Są one wyższe o 33,3% od uzyskanych przed rokiem. W III kwartale 2010 roku Grupa Kapitałowa PKO Banku Polskiego, dysponując najwyższymi aktywami w polskim sektorze bankowym, osiągnęła doskonałe wyniki finansowe oraz znakomity wskaźnik kosztów do dochodów przy utrzymaniu konserwatywnego podejścia do ryzyka. Jednocześnie utrzymano silną pozycję rynkową oraz wysoką rentowność kapitałów i aktywów.

Konwergencja cen

• Konwergencja cen, a więc spadek dyspersji to najbardziej syntetyczny miernik integracji rynkowej.

• Proces konwergencji cenowej może mieć pozytywne bądź negatywne skutki dla konsumentów. Pozytywne ujawniają się wtedy,gdy ceny w poszczególnych krajach zbliżają się do siebie na najniższym poziomie, negatywnym - gdy wyrównują się na wyższym. Mierzy się to relacją między tempem wzrostu cen danej grupy produktów, a tempem wzrostu inflacji - jeśli ceny produktów rosną szybciej niż inflacja, można mówić o konwergencji w kierunku wyższych cen, w sytuacji odwrotnej - w kierunku niższych cen.

Przykłady:

Ryż + 45 proc.

Zdrożał najbardziej ze wszystkich produktów żywnościowych. To dlatego, że po naszym wejściu do Unii zostaliśmy zmuszeni do kupowania ryżu europejskiego (ryż azjatycki obłożony jest w Unii wysokim cłem).

Cukier + 45 proc.

Cena poszła w górę jeszcze przed naszym wejściem do Unii. Już w marcu-kwietniu wiadomo było, że cukier musi zdrożeć z powodu polityki ochrony rynku cukru, jaką prowadzi Bruksela. Dlatego przed 1 maja konsumenci robili zapasy, podbijając w ten sposób ceny. W połowie maja ceny lekko spadły, gdyż niemal zupełnie zamarł handel cukrem.

Banany + 37 proc.

Musiały zdrożeć, bo po wejściu do Unii obowiązują nas wysokie cła na banany np. z Ameryki Łacińskiej. Unia w ten sposób chroni zamorskich producentów bananów, głównie dawne kolonie

Mleko (2% tłuszczu) + 9 proc.

Rolnicy dostają dziś 15-20 proc. więcej za dostarczane do skupu mleka klasy ekstra. Dlatego ceny w sklepach poszły też w górę. Teraz ceny skupu są zbliżone do cen, jakie są w innych krajach Unii, dlatego margines na dalsze podwyżki jest już minimalny. Ciągle jednak jest, bo w Niemczech mleko jest wciąż droższe.

Masło + 13 proc.

Kosztuje dziś więcej, bo zdrożało mleko. Do tego masło w Unii objęte jest skupem interwencyjnym, co dodatkowo utrzymuje wysokie ceny. Przed 1 maja mleczarze sprzedali masło do Niemiec po 2200 euro za tonę, dziś bez trudu dostają po 2700 euro

Paliwa

Wejście Polski do Unii nie wpłynęło na ceny paliw. Powód? Już od ośmiu lat polski rynek paliwowy jest powiązany z zagranicznymi. O tym, ile kosztuje litr benzyny lub oleju napędowego, decydują ceny surowej ropy na giełdach w Londynie i Nowym Jorku oraz ceny gotowych paliw na tzw. rynku ARA (Amsterdam, Rotterdam i Antwerpia).

Wnioski ogólne

Wzrost cen. Ponieważ poziom cen podstawowych towarów i produktów konsumpcyjnych jest w większości krajów Unii Europejskiej znacznie wyższy niż u nas, następować będzie powolne wyrównywanie się tych poziomów. Oznacza to przede wszystkim coraz droższą konsumpcję i coraz mniejszą opłacalność arbitrażu - tzn. handlu przygranicznego. Wpływy z tego tytułu znacznie spadną, a spadek poziomu życia spowodowany dostosowywaniem się cen wywoła naciski na takie sami wyrównywanie się płac.

Odpowiednio zintegrowane rynki finansowe UE są istotne, ponieważ mają decydujące znaczenie dla bardziej efektywnego przepływu kapitału inwestycyjnego, a przez to dla konkurencyjności gospodarki UE.

Mówiąc o integracji rynków finansowych w UE, mamy na myśli z jednej strony

tworzenie możliwości swobodnego przepływu kapitału i usług finansowych w

ramach UE, czyli „tworzenie się całości z części” i „scalanie” rynków finansowych

poszczególnych krajów

Integracja rynków finansowych jest zjawiskiem obserwowanym od ponad dwóch

dekad. Jej podłożem są procesy zachodzące w gospodarce światowej. Dla Europy

szczególnie ważnym czynnikiem sprzyjającym integracji było wprowadzenie

w 1999 r. wspólnej waluty krajów unijnych - euro. Proces integracji na europejskich

rynkach finansowych zbiegł się z ogólnoświatową tendencją do globalizacji, znoszenie ograniczeń

administracyjnych na rynkach finansowych (deregulacja), rozwój informatyki i

telekomunikacji. Ze względu na dużą liczbę czynników wpływających na integrację

rynków finansowych trudno jest wyodrębnić wpływ każdego z nich

Warto również zwrócić uwagę na to, iż mówimy o rynkach finansowych, a nie rynku finansowym, ponieważ wyróżniamy

kilka jego segmentów: bankowy, ubezpieczeniowy i kapitałowy.

Jak zmierzyć integrację?

Mówiąc o integracji, należy odnieść się nie tylko do samej idei, ale także określić

skalę integracji. Jest to szczególnie ważne, jeżeli chce się ocenić efekty

wprowadzonych rozwiązań regulacyjnych. Mierniki można podzielić na 4 podstawowe kategorie

• wskaźniki integracji rynku kredytowego i papierów dłużnych,

• wskaźniki integracji rynku akcji,

• wskaźniki integracji oparte na decyzjach ekonomicznych gospodarstw domowych

i firm,

• wskaźniki różnic instytucjonalnych, które mogą wpływać na segmentację

rynku finansowego.

Na zamówienie Komisji Europejskiej przeanalizowano stopień integracji rynków

finansowych po wprowadzeniu wspólnej waluty, stosując powyższe mierniki.

Najbardziej zintegrowany był rynek międzybankowy i rządowych papierów dłużnych.

W przypadku rynku kredytowego nie można było mówić o integracji ,

o czym świadczyła także niewielka obecność banków zagranicznych (z wyjątkiem

Irlandii, Luksemburga i Wielkiej Brytanii).

Integracja transgraniczna

praktycznym przejawem integracji transgranicznej jest np.

funkcjonowanie na polskim rynku oddziałów instytucji kredytowych z innych

krajów unijnych. Jest to możliwe dzięki tzw. zasadzie jednolitego paszportu europejskiego.

Polega ona na tym, że bank, nazywany w prawodawstwie UE „instytucją

kredytową”, ma prawo do prowadzenia działalności nie tylko w kraju

Unii, w którym otrzymał licencję, ale także w innych krajach unijnych − za pośrednictwem

oddziałów.

Innymi przejawami integracji transgranicznej są: silnie zintegrowany rynek międzybankowy,

a także np. nabywania akcji na rynkach zagranicznych przez fundusze

inwestycyjne. Wprowadzenie euro przyczyniło się do powstania w UE

drugiego co do wielkości rynku obligacji. Do 1998 r. rynek obligacji korporacyjnych

był słabo rozwinięty; po wprowadzeniu wspólnej waluty jego rozwój został

przyspieszony

Istotną rolę dla integracji transgranicznej odegrały podejmowane w Unii Europejskiej

działania o charakterze regulacyjnym, które przyczyniły się do ograniczenia

barier dla powstawania zintegrowanych rynków finansowych. Strategie

rozwoju określono w Planie działań w zakresie usług finansowych (FSA P),

w którym zdefiniowano trzy główne cele:

♦ stworzenie jednolitego hurtowego rynku usług finansowych,

♦ stworzenie otwartego i bezpiecznego detalicznego rynku usług finansowych,

♦ przygotowanie odpowiednich regulacji nadzorczych i systemu nadzoru.

Integracja międzysektorowa

Za podstawowe bodźce stymulujące integrację międzysektorową należy uznać

dezintermediację, czyli zmniejszanie roli banków jako pośredników finansowych,

chęć dywersyfikacji przychodów, a także większą wiedzę i świadomość klientów

dotyczącą możliwości lokowania oszczędności (np. fundusze inwestycyjne)

Korzyści i zagrożenia integracji

Integracja rynków finansowych niesie zarówno korzyści, jak i zagrożenia. Korzyści

należy upatrywać w możliwości zdynamizowania wzrostu PKB, zagrożenia

zaś w istnieniu coraz silniejszych powiązań pomiędzy rynkami poszczególnych

krajów i działającymi na nich pośrednikami finansowymi.

Biorąc pod uwagę wcześniej opisane działania związane z integracją transgraniczną,

można stwierdzić, że nie ma barier wejścia na rynek lokalny przez

banki zagraniczne. Dla rozwoju gospodarczego ważne jest to, aby banki, które

wchodzą na rynek lokalny, lepiej oceniały ryzyko niż banki na nim działające.

Może się to przyczynić do ogólnej poprawy oceny ryzyka kredytowego, a tym samym - docelowo - do obniżenia ceny kredytu (ten problem w ujęciu

modelowym: Kaas 2004). Podobne wnioski można sformułować w odniesieniu

do działalności innej niż kredytowa - możliwości swobodnego wejścia banków

na rynek przyczyniają się do wzrostu konkurencji, a tym samym powinny mieć

pozytywny wpływ zarówno na jakość świadczonych usług, jak też ich ceny.

Integracja rynków finansowych ma także swoje ciemne strony, które dotychczas

nie ujawniły się na rynku europejskim. Niemniej jednak nie można ich pominąć,

mogą bowiem stanowić istotne zagrożenie dla gospodarki unijnej. Szczególnie

ważnym problemem jest efekt zarażania (contagion effect). Efekt zarażania

można rozpatrywać w kontekście 2 typów szoków: makro (Staub 1999, za:

Schüler 2002, s. 4) i mikro (de Brandt i Hartmann 2000, za: Schüler 2002, s.

4). Szoki makro mogą wynikać z załamania koniunktury gospodarczej lub innych

czynników, jak: stopy procentowe, kursy walutowe czy załamanie na rynku

akcji. Szoki mikro zaś mogą przenosić się dwoma kanałami: poprzez kanał

informacyjny bądź poprzez wzajemne ekspozycje na rynku międzybankowym

lub w systemie płatniczym, które mogą wywołać tzw. efekt domina.

W celu przyspieszenia wzrostu gospodarczego niezbędne było i jest wspomaganie

integracji rynków finansowych na szczeblu UE. Z jednej strony procesy te

mogą ułatwić przedsiębiorstwom dostęp do kapitału i obniżyć poziom cen usług

finansowych. Z drugiej strony trzeba jednak mieć na względzie niekorzystne zjawiska, które mogą wynikać z integracji. Dalszą integrację rynków finansowych

w UE należy uznać za konieczność, choć proces ten wymaga szczególnej uwagi

ze strony krajów niżej rozwiniętych, gdzie dominuje kapitał zagraniczny.

---