Zastosowanie witamin w kosmetologii

Witaminy są jednym z pierwszych tematów, z jakimi spotyka się w trakcie swojej edukacji student kosmetologii. Są one niemal do znudzenia przerabiane na wielu przedmiotach. Ile tak naprawdę zostaje nam z tej wiedzy i na ile przydaje się ona w późniejszej praktyce?

W sieci istnieje wiele opracowań dotyczących witamin, ich budowy, źródeł pozyskiwania, objawów niedoboru. Są również informacje na temat działania tych związków, ale ciężko jest trafić na porządne zestawienie obejmujące wpływ konkretnych witamin na skórę, wykorzystanie w produkcji kosmetyków, zarówno, jako substancja czynna jak i pomocnicza.

Postaram się stworzyć takie opracowanie, pomijając ogólnodostępne informacje dotyczące budowy, objawów niedoboru, przedawkowania i źródeł występowania.

Witaminy mogą pełnić w kosmetykach rozmaite funkcje. Najczęściej jednak wykorzystujemy ich działanie:

• przeciwutleniające

• nawilżające, zatrzymujące wilgoć w skórze

• promienioochronne

• regulujące metabolizm komórkowy

• regulujące procesy keratynizacji

Witaminy:

• rozpuszczalne w wodzie: witaminy z grupy B (B₁, B₂, B₅, B₆, B₉, B₁₂, B₁₅), PP, H, C

• rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E, K, F

Najczęściej używane w kosmetykach są:

• wit. A

• wit. B₅

• wit. C

• wit. E

• wit. F

Najbardziej popularnym podziałem podczas omawiania poszczególnych witamin jest podział według rozpuszczalności. Ja przedstawię witaminy w kolejności alfabetycznej, po to, żeby zwrócić uwagę na mniej znane nazwy witamin, które mogą sugerować inną substancję, a w rzeczywistości są tymi samymi związkami.

Witamina A

Działanie:

• wspomaga układ immunologiczny (beta-karoten stymuluje wytwarzanie limfocytów T i B)

• odpowiada za wzrost włosów

• ma działanie przeciwnowotworowe

• reguluje proces różnicowania naskórka

• stymuluje produkcję keratynocytów

• wspomaga regenerację naskórka

• ma wpływ na równowagę wodno-tłuszczową

• nawilża i uelastycznia skórę

• ogranicza powstawanie zaskórników

• optymalizuje produkcję sebum

• antyoksydant

• opóźnia zmiany związane z procesem starzenia się

• długotrwałe stosowanie kosmetyków zawierających witaminę A działa stymulująco na komórki skóry właściwej, poprawia jej elastyczność, zapobiega procesom wiotczenia

• systematyczne stosowanie w wysokich stężeniach zmniejsza przebarwienia skóry, wybiela plamy słoneczne i piegi

Wit. A w praktyce:

• jest absorbowana przez skórę - absorpcja ta jest niezależna od form podania, jednakowa dla preparatów tłuszczowych czy emulsji

• gromadzi się głównie w naskórku.

• problemem w stosowaniu jest szybkie utlenianie - preparaty kosmetyczne należy przetrzymywać w chłodnym miejscu, chroniąc przed światłem

• działanie p/utleniające w stosunku do witaminy A wykazuje witamina E

• korzystne połączenia w kosmetykach to A+E oraz A+C

• maksymalne dopuszczalne stężenie w kosmetykach (nie powodujące podrażnień) to 0,1%

W kosmetykach najczęściej stosowane są:

• Palmitynian retinylu

• Octan retinylu

W produkcji kosmetyków z wit. A:

• nie można stosować większej temperatury niż 45°C - powyżej niej zachodzi utlenienie wit. A (utleniona witamina A ma kolor pomarańczowo-żółty i jest formą nieaktywną)

• należy ochronnie stosować antyutleniacze

• powinno się używać wody destylowanej - niekorzystny wpływ metali ciężkich na witaminę A

• witamina ta zazwyczaj wchodzi w skład bezwodnej bazy lub fazy olejowej, jeśli chcemy ją wprowadzić do roztworu wodnego - musimy zastosować emugator

• kosmetyki należy przechowywać w temperaturze poniżej 35°C

Formy wit. A stosowane w kosmetykach

• Retinol

• Retinal

• Kwas retinowy (tretinoina)

• Prowitaminy A

Retinol

• czysta forma witaminy A

• stymuluje regenerację włókien kolagenowych

• wygładza naskórek

• działa lekko złuszczająco

• działa przeciwzmarszczkowo, rozjaśniająco, uelastyczniająco

• może powodować podrażnienia

• zwiększa wrażliwość skóry na słońce

Retinal

• ma łagodne działanie

• jest bardziej stabilny od retinolu

Kwas retinowy

• najsilniej działająca forma witaminy A

• stosowana po konsultacji z dermatologiem

• hamuje aktywność gruczołów łojowych

• działa złuszczająco

• likwiduje przebarwienia

• najsilniejsze działanie przeciwzmarszczkowe

• powoduje zaczerwienienie i łuszczenie skóry

Prowitaminy wit. A

• w naturze występuje ich ponad 600

• najczęściej stosowany: beta-karoten - najłatwiej przekształca się w witaminę A w organizmie

Kosmetyki zawierające witaminę A powinny być chronione przed dostępem tlenu i światła.

Witaminy z grupy B

Witaminy z grupy B stosowane są najczęściej w:

• zaburzeniach rogowacenia naskórka

• łojotoku

• suchości skóry

• leczeniu łupieżu

Witamina B₁ - tiamina

Wit. B₁ ma wpływ na metabolizm tkanki tłuszczowej, co ma znaczenie w przypadku terapii cellulitu. Pomaga również w leczniu:

• dermatoz alergicznych połączonych ze świądem

• czyraków

• stanów zapalnych

• łojotoku

Rzadko jest stosowana w kosmetykach w czystej postaci. Najczęściej można ją znaleźć w produktach zawierających ekstrakty z drożdży lub zarodków pszenicy.

Witamina B₂ - ryboflawina

Wit. B₂ czasami bywa nazywana witaminą G. Jest stosowana w:

• preparatach i kuracjach leczących trądzik i łojotokowe zapalenie skóry

• wspomaga utrzymanie kolorytu i dobrego stanu skóry

• zapobiega wypadaniu włosów, łamliwości paznokci

• zapobiega powstawaniu kącików warg

• opóźnia powstawanie zmarszczek

Stosuje się raczej suplementację wewnętrzną, w kosmetykach tylko w kompleksie witamin B.

Wit. B₃ = Wit. PP

Witamina B₅

Wit. B₅ to mieszanina następujących związków:

• kwasu pantotenowego

• panteiny

• pantenolu

• koenzymu A

W kosmetologii najczęściej wykorzystywany jest D-pantenol.

Właściwości D- pantenolu wpływające na jego szerokie zastosowanie w kosmetologii:

• aktywny biologicznie

• nietoksyczny

• nie powoduje uczuleń i podrażnień

• łatwo rozpuszczalny w wodzie i alkoholu etylowym

• trwały w zakresie pH 4,5 do 7,5

• łatwo wchłania się przez naskórek

Witamina jest często stosowana jako substancja pomocnicza w produkcji kosmetyków:

• poprawia smarowalność

• reguluje lepkość

• stabilizuje pianę

Funkcje wit. B₅

• potrzebna do właściwego wzrostu włosów, paznokci, pomaga utrzymać jędrność i elastyczność skóry

• działa aktywizująco na podziały komórek naskórka

• stymuluje proliferację fibroblastów i wtórną epitelializację naskórka

• poprawia strukturę naskórka

• przyspiesza gojenie

• łagodzi podrażnienia, właściwości przeciwzapalne

• działa osłaniająco, stymuluje syntezę lipidów

• ma działanie nawilżające

• regulujące funkcje gruczołów łojowych

• przyspiesza tworzenie melaniny

• zwiększa przenikanie innych substancji

Wit. B₅ znajduje zastosowanie w:

• leczeniu ran, stłuczeń, blizn, odleżyn, owrzodzeń, oparzeń, ran pooperacyjnych

• leczeniu łuszczycy, rybiej łuski, AZS

• zmniejszaniu nasilenia działań niepożądanych na skórę, związanych z leczeniem retinoidami

• łagodzeniu świądu, szorstkości i suchości skóry

• preparatach do golenia

• płynach do higieny intymnej

• lakierach do włosów - zapobiega krystalizacji

D-pantenol jest jedną z substancji najlepiej przenikających w głąb włosów. Wpływ na to ma:

• duża polarność

• małe rozmiary

• obecność grupy amidowej

Wit B₅ w preparatach do włosów:

• nawilża

• poprawia podatność włosów na czesanie

• zmniejsza skłonność do rozdwajania

• poprawia stan uszkodzonych włosów

• pogrubia je

Często stosowana z fitantriolem, który wspomaga utrzymanie poziomu wilgoci we włosach, chroni je przed mechanicznymi uszkodzeniami, wpływa dodatnio na adsorpcję D-pantenolu i aminokwasów na włosach

Stężenia wit. B₅ stosowane w kosmetykach:

• preparaty przyspieszające naskórkowanie - do 5%

• szampony do włosów - 0,1 - 0,5 %

• inne produkty do włosów - 0,5 - 5 %

Witamina B₆ - pirydoksyna

Inna nazwa: adermina (dawniej używana).

Formy stosowane w kosmetykach:

• pirydoksyna

• pirydoksal (najbardziej aktywny fizjologicznie)

• pirydoksamina

Działanie:

• leczy stany zapalne warg i języka

• stosowana w pielęgnacji skóry tłustej i mieszanej

• niedobór powoduje zmiany łojotokowe skóry

• wspomaga leczenie trądziku, alergii, przewlekłych stanów zapalnych

• wpływa na syntezę kolagenu

• opóźnia starzenie się organizmu

• ułatwia spalanie tłuszczy - leczenie cellulitu

• wpływa na kondycję włosów - sprzyja ich wzrostowi i zapobiega łysieniu

Związki wykorzystywane w kosmetykach:

• kwas pirydoksylokarboksylowy w formie soli z trietanoloaminą - jako filtr przeciwsłoneczny, o dużej stabilności fotochemicznej

• tripalmitynian pirydoksyny - działanie przeciwłojotokowe

Stosowane stężenia:

• 0,25% - w kremach do skóry

• 2% - w preparatach do włosów

Wit. B₇ = Wit. H

Witamina B₉ - kwas foliowy

Występuje pod nazwami:

• kwas foliowy

• folacyna (stabilizowana forma kwasu foliowego)

• wit. B₉

• wit. B₁₁

• wit. M

Działanie:

• reguluje proliferację komórek

• ma właściwości regenerujące

• chroni przed fotostarzeniem

• komórki naskórka uszkodzone czynnikami środowiskowymi (takimi jak promieniowanie UV), po dostarczeniu kwasu foliowego ulegają szybciej regeneracji i procesom naprawy 

• bierze udział w metabolizmie węglowodanów i aminokwasów

• odgrywa ważną rolę w metabolizmie DNA i RNA

Wit. B₁₁ = kwas foliowy

Witamina B₁₂ - kobalamina

Działanie:

• niezbędna do funkcjonowania wszystkich komórek

• odgrywa ważną rolę w syntezie DNA

• reguluje syntezę melaniny

Samodzielnie praktycznie nie jest stosowana w kosmetykach

Witamina B₁₅ - kwas panganowy

Nazywana jest niekiedy witaminą B₁₇.

B₁₇ to również nazwa innej witaminy - amigdaliny, której przypisuje się działanie antynowotworowe.

Działanie:

• wydłuża życie komórek

• stymuluje odpowiedź immunologiczną

• nasila utlenianie glukozy i lipidów

• poprawia ukrwienie skóry

• wspomaga detoksykacje

• ułatwia walkę z cellulitem

• przyspiesza syntezę włókien i macierzy skóry właściwej

• jest silnym antyoksydantem

• ma działanie antyalergiczne

• leczy: trądzik, łuszczycę, wyprysk, piodermię

Jako, że jest to mniej popularna witamina, postanowiłam przytoczyć jej źródła w pożywieniu:

• drożdże piwne

• nasiona dyni

• brązowy ryż niepolerowany

• ziarno sezamu

Wit. B₁₇ = wit. B₁₅

Witamina C - kwas askorbinowy

Działanie:

• jest aktywnym czynnikiem antyoksydacyjnym dla układów wodnych

• stosowana w połączeniu z witaminą A i E

• działa wybielająco na skórę

• wpływa na prawidłowy rozwój tkanki łącznej

• zwiększa mechaniczną odporność ścian naczyń włosowatych

• ma delikatne działanie złuszczające i rozjaśniające, zmniejsza skłonność do przebarwień i piegów

• przyspiesza gojenie oparzeń, również posłonecznych

• korzystny wpływ na produkcję kolagenu, hamowanie powstawania zmarszczek

• doskonała do pielęgnacji cery suchej

• sprzyja syntezie lipidów odpowiedzialnych za nawilżanie skóry

• redukuje wytwarzanie łoju

Praktycznie:

• kwas askorbinowy jest niezmiernie wrażliwy na powietrze, wilgoć, zmiany temperatury oraz światło, pod działaniem którego - stopniowo ciemnieje

• ze względu na dużą niestabilność i wrażliwość na czynniki zewnętrzne kwas askorbinowy będący składnikiem preparatów kosmetycznych jest chroniony poprzez umieszczenie go liposomach czy nanosomach

• kremy powinny być pakowane w aluminiowe tuby chroniące przed dostępem światła i tlenu, po każdym użyciu należy je szczelnie zamykać

• estrowe pochodne kwasu askorbinowego są bardziej stabilne i nie ulegają rozkładowi pod wpływem tlenu czy światła

• kremy z witaminą C przeznaczone na dzień powinny obowiązkowo zawierać skuteczne filtry chroniące przed promieniowaniem UVB/UVA

• kwas askorbinowy działa tylko na żywe komórki - powinien być dostarczany do skóry właściwej

Witamina C może pojawiać się w kosmetykach:

• w postaci czystej - czyli kwasu L- askorbinowego

• pochodnych, gł. estry: palmitynian, stearynian oraz fosforan

Dla celów kosmetycznych jest otrzymywana syntetycznie z D-glukozy.

Różne teorie przenikania wit. C

• według jednych teorii estry palmitynianowe kwasu askorbinowego, jako rozpuszczalne w tłuszczach łatwiej torują sobie drogę między lipidami spoiwa międzykomórkowego i docierają głębiej niż czysta witamina C

• według innych naukowców największe zastosowanie ma witamina czysta, której cząsteczki są mniejsze niż pochodnych i łatwiej przenikają w głąb naskórka

Stężenia stosowane w kosmetykach:

• miejscowo stosowany krem zawierający 5 % witaminy C w postaci kwasu L-askorbinowego korzystnie wpływa na tkankę łączną i ogranicza pojawiające się z wiekiem zmiany w naskórku prowadzące do powstawania pierwszych zmarszczek

• skóra cienka i wrażliwa nie powinna być pielęgnowana witaminą C o stężeniu silniejszym niż 5 %

• dla grubszej skóry korzystniejsze będzie stężenie 15 %, gdyż potrzebuje ona do odnowy silniejszego bodźca

Formy wit. C stosowane w kosmetykach wybielających i łagodzących poparzenia słoneczne:

• ascorbyl palmitate (palmitynian askorbinylu)

• magnesium ascorbyl palmitate (magnezowy palmitynian askorbinylu)

• magnesium ascorbyl phosphate (magnezowy fosforan askorbinylu)

• ascorbyl glucoside (glukozyd askorbinylu)

Formy te użyte w stężeniu 10% mogą hamować produkcję melaniny, poza tym chronią przed poparzeniem wywołanym promieniami UVB, są dobrymi i stabilnymi antyoksydantami i substancjami przeciwzapalnymi

Jakie kosmetyki wybierać?

• Ustabilizowanie witaminy C w celach kosmetycznych wymaga zastosowania zaawansowanych technologii, zwłaszcza w przypadku kwasu L-askorbinowego, dlatego też ma to wpływ na koszty takiego preparatu.

• Podczas zakupu kosmetyku z witaminą C warto zwrócić uwagę na informacje na temat formy witaminy C zastosowanej w kremie i jej stężenia.

• Jeśli krem zawiera nieustabilizowaną formę witaminy - nie chroniony kwas askorbinowy (ascorbic acid) - prawdopodobnie już podczas pierwszego użycia uegnie ona utlenieniu i rozkładowi

• Ta sama witamina w postaci pochodnych lub zamknięta w nośnikach, będzie chroniona przed rozkładem, dzięki temu dotrze do głębszych warstw skóry i będzie tam skutecznie działać.

Kosmetyki zawierające witaminę C powinny być chronione przed dostępem tlenu i światła.

Witamina D

Wit. D - kalcyferol

• wpływa na prawidłowy rozwój kośćca i zębów

• przyspiesza metabolizm

• zwiększa napięcie naskórka

• zapewnia szybsze ziarninowanie

• reguluje złuszczanie naskórka

• wpływa na układ immunologiczny skóry

• ma działanie przeciwzapalne

• wykorzystywana w środkach do pielęgnacji niemowląt i niektórych kremach dermatologicznych

• samodzielnie praktycznie nie jest stosowana w kosmetykach

Nowe zastosowanie wit. D

Według najnowszych badań witamina D podnosi poziom katelicydyny-LL37 (peptyd o działaniu chroniącym przed zakażeniami, podobny w działaniu do antybiotyków), a przez to zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób skórnych u osób z atopowym zapaleniem skóry jak i osób zdrowych.

Witamina E - tokoferol

Działanie:

• biologiczny antyutleniacz dla wit. A i C

• jedna z najskuteczniejszych substancji przeciwrodnikowych

• chroni przed utlenianiem i zniszczeniem lipidy naskórka, włókna kolagenowe i elastyczne skóry

• zmniejsza wrażliwość na promieniowanie UV

• zapobiega powstawaniu podrażnień i oparzeń słonecznych

• stosowana miejscowo ma działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe

• zapobiega procesom starzenia wywołanym przez czynniki środowiskowe

• dobrze wnika w skórę i odżywia ją, wbudowuje się w cement międzykomórkowy naskórka

• poprawia nawilżenie i sprężystość skóry (podwyższa zdolność wiązania wody przez skórę)

• poprawia ukrwienie skóry oraz zwiększa elastyczność tkanki łącznej

• leczy AZS

• leczy ostudę i kontaktowe zapalenie skóry z przebarwieniami

Linolenian ?-tokoferolu wbudowuje się w lipidy naskórka i wykazuje długotrwały efekt nawilżający i promienioochronny.

Zastosowanie w kosmeykach:

• mieszanina ?, ?, ? i ? - tokoferoli

• witamina wykorzystywana jest, jako dodatek stabilizujący w preparatach zawierających w nienasycone kwasy tłuszczowe, ze względu na właściwości antyutleniające

• do celów kosmetycznych produkowana jest w formach różniących się zawartością poszczególnych tokoferoli, obecnością dodatków stabilizujących czy solubilizatorów

• bardzo często stosowany jest octan witaminy E, który jest trwałym, odpornym na światło i tlen, aktywnym składnikiem

• preparaty zawierające witaminę E, to głównie kremy i mleczka kosmetyczne, szminki oraz kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji paznokci

• przy niskich stężeniach wit. E może ona pełnić jedynie rolę ochronną w stosunku do składników, więc kupując kosmetyk możemy odnieść mylne przekonanie, co do jego właściwości

Stosowane stężenia:

• w kosmetykach pielęgnacyjnych: 1,5 do 3% w przeliczeniu na czysty tokoferol

• w kosmetykach o działaniu promieniochronnym: do 5%

• w preparatach do włosów: ok. 1% (gł. octan tokoferolu)

Nowym związkiem stosowanym w produktach promienioochronnych jest acetylosalicylan tokoferolu.

Zarówno wolna jak i zestryfikowana forma witaminy E jest łatwo wchłanialna przez skórę i włosy. Warty zaznaczenia wydaje sie być fakt dobrego absorbowania witaminy przez skórę zarówno z roztworów alkoholowych, olejowych i emulsji.

Wpływ wit. E na gojenie się skóry

• hamuje powstawanie stanów zapalnych wywołanych zranieniem

• działa przeciwobrzękowo

• normalizuje powstawanie kolagenu, powstrzymując w ten sposób zbyt duży wzrost tkanki łącznej i jej  nadmierne sieciowanie

• zmniejsza tworzenie blizn

Nikotynian ?-tokoferolu usprawnia skórne mikrokrążenie, ale może powodować rumień, dlatego polecany jest do stosowania w kremach na noc.

Działanie antyoksydacyjne wit. E

• witamina E łatwo wchodzi w reakcję z wolnymi rodnikami, lecz w przeciwieństwie do składników tkanki nie ulega przekształceniu w kolejny reaktywny rodnik

• produktem tej reakcji jest, niegroźna dla organizmu, rodnikowa forma tej witaminy

• w ten sposób zostaje zatrzymany proces destrukcji komórek

• rodnik witaminy E w organizmie może rozłożyć się do zupełnie neutralnych, nieszkodliwych związków chemicznych

• witamina ta może zostać zregenerowana do aktywnej przeciwrodnikowej formy za pomocą witaminy C

?-tokoferol i palmitynian L-askorbylu stanowią idealny kompleks antyutleniający:

• poprawiają stabilność preparatów kosmetycznych i 

• zapobiegają powstawaniu kancerogennych N-nitrozoamin

Kosmetyki zawierające witaminę E powinny być chronione przed dostępem tlenu i światła.

Witamina F - NNKT

Jest to mieszanina egzogennych, nienasyconych kwasów tłuszczowych:

• linolowego

• linolenowego

• arachidonowego

NNKT nie są syntetyzowane przez organizm ssaków i muszą być dostarczane z pożywieniem

Następstwem zaburzeń w funkcjonowaniu skóry, związanych z niedoborem NNKT może być trądzik

Działanie NNKT:

• działają immunostymulująco

• obniżają poziom cholesterolu

• obniżają ciśnienie krwi

• korzystnie wpływają na przyswajanie witamin E, A i D

• przyspieszają regenerację skóry

• wraz z fosfolipidami tworzą strukturę błony komórkowej, regulując jej płynność i aktywność enzymów

• przeciwdziałają utracie wody

• odgrywają istotną rolę w procesach metabolicznych skóry

• hamują procesy starzenia skóry

• łagodzą objawy trądziku

• tworzą na powierzchni skóry film ochronny

Zastosowanie w kosmetykach:

• witamina F produkowana jest w różnych formach, z których najbardziej popularną jest mieszanina triglicerydów nienasyconych kwasów tłuszczowych, wzbogacona w NKT 

• użycie w postaci wolnych kwasów jest stosunkowo ograniczone ze względu na możliwość wystąpienia działania drażniącego 

• witamina stosowana jest w kremach natłuszczających, które poprawiają kondycję skóry suchej nadając jej odpowiednią elastyczność 

• jest ona również składnikiem szamponów przeznaczonych do włosów zniszczonych 

• pomadki, w skład których wchodzi witamina F są bardziej trwałe, gdyż lepiej wnikają w skórę, a co za tym idzie dłużej utrzymują się na ustach 

• dodaje się ją także do lakierów i zmywaczy do paznokci w celu odżywienia płytki paznokciowej 

• NNKT są częstym składnikiem kremów pielęgnacyjnych dla dzieci, płynów do kąpieli czy płynnych mydeł

Wit. G = wit. B₂

Witamina H

Spotykana pod nazwami:

• wit. H

• wit. B₇

• biotyna

• koenzym R

Słabo rozpuszcza się w roztworach wodnych, nieco lepiej w alkoholowych. Jest odporna na działanie światła, tlenu i ogrzewanie.

Działanie:

• antyłojotokowe

• leczy wypryski i stany zapalne skóry

• właściwości przeciwłupieżowe

• rozjaśnia przebarwienia

• nawilża skórę (chemiczne pokrewieństwo witaminy H i mocznika)

• przyczynia się do powstawania keratyny, regeneruje naskórek

• główny składnik preparatów dla łamliwych i rozdwajających się paznokci

• przeciwdziała wypadaniu włosów

• skuteczność biotyny wzrasta wraz z obecnością w kosmetyku witaminy A i E

• witaminę H spotkać można głównie w preparatach dla cery suchej, zwiotczałej i przedwcześnie starzejącej się

Biotyna powinna być stosowana w stężeniach od 0,25 do 1%, najlepiej w połączeniu z D-pantenolem i innymi witaminami.

Biotyna współdziała z kwasem foliowym, witaminą B₅ i B₁₂.

W kosmetykach najlepiej stosować naturalne ekstrakty np. z drożdży piwnych, które nie tylko bogate są w biotynę, ale także w witaminy z grupy B.

Witamina K- filochinon

Działanie:

• odpowiedzialna za prawidłową krzepliwość krwi

• przeciwkrwotoczna

• poprawia koloryt skóry z poszerzonymi i pękającymi naczynkami krwionośnymi

• rozjaśnia cerę zaczerwienioną i zniszczoną w wyniku intensywnego opalania się i przewlekłego działania słońca

• do pielęgnacji skóry osób starszych ze zmienionymi naczyniami krwionośnymi i dużą skłonnością do tworzenia się wylewów i drobnych siniaków

• przy wysokich stężeniach może powodować podrażnienia

Ze względu na możliwość powodowania podrażnień i wątpliwości co do skuteczności działania istnieje wiele kontrowersji na temat możliwości stosowania tej witaminy w kosmetykach.

Wit. M = kwas foliowy

Witamina P

Określenie to bywa używane w stosunku do flawonoidów i ich pochodnych, np. rutyna, hesperydyna, kwercetyna. Jest to jednak temat, którego dokładne omówienie wymagałoby oddzielnego opracowania.

Witamina PP - niacyna

Występuje pod nazwami:

• wit. B₃

• wit. PP

• amid kwasu nikotynowego

• niacyna

• nicotamide

Działanie:

• odgrywa rolę w przemianie materii

• usuwa toksyczne substancje z organizmu

• wpływa na gospodarkę wodną skóry

• wspomaga układ odpornościowy

• reguluje złuszczanie skóry i jej wilgotność

• zwiększa funkcje barierowe skóry (zmniejsza TEWL, zwiększa lipidową warstwę ochronną)

• eliminuje stany zapalne skóry

• zmniejsza nasilenie trądziku i pęcherzycy

• reguluje czynność skórnych naczyń krwionośnych

• zmniejsza objawy starzenia się skóry

Witamina PP w kosmetykach:

• łatwo przenika do warstwy rogowej skóry

• stosowana miejscowo w celu ochrony przed fotoimmunosupresją i kancerogennym działaniem promieniowania słonecznego

• nie wywołuje podrażnień skóry

• chroni skórę przed wpływem szkodliwych czynników np. detergentów

Stosowana w:

• kremach rewitalizujących i odżywkach do włosów w stężeniu od 0,1 - 0,3%

• preparatach na przebarwienia

• środkach przeciwłupieżowych

Najczęściej stosuje się:

• kwas nikotynowy

• amid kwasu nikotynowego

• nikotynian tokoferolu

Analizując witaminy zawarte w kosmetykach powinniśmy zwracać uwagę zarówno na ich stężenie jak i formę fizykochemiczną. Nie zawsze sama obecność wystarcza do osiągnięcia efektów leczniczych...

• jeśli mamy do czynienia z małym stężeniem witaminy, może być ona jedynie substancją pomocniczą

• jeśli nie ma odpowiedniej formy chemicznej - nie będzie w stanie wniknąć do skóry oraz bardzo szybko straci trwałość

Mam nadzieje, że powyższy tekst pozwoli wielu osobom usystematyzować swoją wiedzę. Jeśli czegoś brakuje, możemy wspólnie uzupełniać informacje, aby stały się one najpełniejszym opracowaniem, z którego później będziemy wszyscy korzystać.

Witaminy młodości

Odwieczne marzenie człowieka o zachowaniu młodego wyglądu, dało podwaliny współczesnej kosmetologii. Każdy poszukuje złotego środka, powstają coraz to nowocześniejsze formuły kosmetyków, żeby choć na chwilę oszukać czas.

Niestety ten jest nieubłagalny. Wraz z wiekiem obniża się zdolność komórek do przenoszenia związków chemicznych, osłabieniu ulega przewodnictwo cieplne i elektryczne, co w efekcie nieuchronnie prowadzi do starzenia się całego organizmu. Procesy starzenia są rezultatem współzaistnienia wielu różnych czynników egzogennych i endogennych. Uwzględnienie złożoności i różnorodności czynników wywierających wpływ na ten proces oraz zastosowanie odpowiednich procedur może przyczynić się do spowolnienia tego procesu.

Najbardziej narażona na działanie czynników mutagennych jest nasza skóra. To bariera mechaniczna, która zapobiega przenikaniu mikroorganizmów oraz zabezpiecza przed działaniem związków chemicznych i toksyn. Niestety, nie stanowi ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym. Promieniowanie UVA wnika w skórę właściwą, uszkadza DNA, pośrednio poprzez wyzwolenie wolnych rodników. Te niszczą błony komórkowe, wnikają do wnętrza komórek i atakują łańcuchy DNA. Zaś promieniowanie UVB dociera do naskórka, gdzie bezpośrednio atakuje DNA jego komórek. Zatem starzenie się skóry jest w ponad 80% efektem negatywnego oddziaływania promieniowania UV, które przy nieodpowiedniej pielęgnacji może doprowadzić do trwałych i nieodwracalnych zmian w strukturze skóry. Kontynuując UVA są o wiele groźniejsze od UVB, ponieważ te ostatnie docierają tylko do naskórka, natomiast UVA operują na poziomie skóry właściwej, niszcząc fibroblasty produkujące włókna kolagenu i elastyny przez co skóra traci młody wygląd.

Długotrwałe działanie promieniowania na skórę dojrzałą prowadzi do przyspieszenia procesu fragmentaryzacji włókien kolagenowo - elastynowych a więc do trwałej utraty jędrności i elastyczności skóry.

SKÓRA

Skóra to największy narząd w ciele człowieka. Stanowi około 15% wagi całego ciała. Łącznie z tkanką podskórną (u ludzi o prawidłowej budowie ciała) waży 18- 20 kg. Jej powierzchnia wynosi 1,5 - 2 m2. Najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza po wewnętrznych stronach dłoni i na podeszwach stóp.

ZMIANY HISTOLOGICZNE W SKÓRZE PODDANEJ EKSPOZYCJI SŁONECZNEJ:

 

• pogrubienie warstwy rogowej,

• pogrubienie lub zanik naskórka,

• nierównomierne dojrzewanie keratynocytów,

• atypia keratynocytów,

• sun burn cells,

• pogrubienie błon podstawnej,

• nierównomierne rozłożenie melanocytów wzdłuż błony podstawnej,

• hyperplasia melanocytów,

• zmniejszenie ilości komórek Langerhansa,

• degeneracjia włókien elastycznych,

• degeneracja włókien kolagenowych,

• rozszerzenie naczyń, pogrubienie ścian naczyń,

• nacieki limfocytarne pod naskorkiem.

Każda komórka skóry posiada system obronny przed mutacjami, tzw. strażnik genomu - gen p53, który odpowiada za zatrzymanie cyklu podziału komórki, wydłużając tym samym czas na naprawę DNA komórkowego, co ma ogromne znaczenie szczególnie przy intensywnej ekspozycji na UV. Do pewnego momentu organizm może się bronić przed wyrządzonymi przez UV szkodami. Pierwszy atak od zewnątrz jest odbierany przez glutation czyli składnik komórek warstwy rogowej naskórka. Błony komórkowe chronione są przez witaminy E i C oraz liczne enzymy. Dzięki czemu w momencie następuje wycięcie uszkodzonego fragmentu i zastąpienie go prawidłowym. Jeżeli DNA jest uszkodzone, komórka wysyła sygnał alarmowy. Może się jednak zdarzyć że szkody są tak duże, że mechanizm naprawczy nie nadąża za nimi. Wówczas uszkodzone komórki obumierają lub przeżywają z wadą genetyczną. Nagromadzenie wad w kodzie genetycznym  prowadzi do zmian nowotworowych w skórze. Jednak można skutecznie temu zapobiegać. Kosmetyka pielęgnacyjna przychodzi na ratunek.

WITAMINY W NATARCIU

Od dawna wiadomo, że do najsilniejszych substancji antyoksydacyjnych należą wit. C i E toteż nikogo nie powinno dziwić, że są one najchętniej wykorzystywane w preparatach anty- ageing. Co więcej kosmetyki z ich zawartością są uznawane za jedne z najskuteczniejszych w walce z wolnymi rodnikami. Nie można zapomnieć o tym, że najlepsze są w tandemie. Zatem warto przyjrzeć im się bliżej.

WITAMINA E

Witamina E czyli tokoferol ("tokoferol", co po grecku oznacza "wydać na świat młode") pobudza krążenie, wspomaga ukrwienie tkanki łącznej, skóry i błon śluzowych oraz wpływa na zwiększenie nawilżenia skóry. Bywa zalecana przy leczeniu niepłodności, najczęściej jednak wykorzystywana  jako eliksir młodości w preparatach kosmetycznych. Jest najbardziej popularną witaminą stosowaną w kosmetologii. Nic dziwnego bowiem spełnia dwa podstawowe zadania. Po pierwsze witamina E i jej pochodne wykazują wyjątkowo korzystne oddziaływanie na skórę. Badania udowodniły, że tokoferol jak i jego estry jest wchłaniany jest przez skórę, włosy i absorbowany przez warstwę rogową naskórka. Po drugie pełni funkcję naturalnego i skutecznego przeciwutleniacza lipidowych składników kosmetyków. Czyli jest doskonałym naturalnym konserwantem, który zapewnia stabilność preparatu kosmetycznego chroniąc jego składniki przed zniszczeniem i rozkładem.

DZIAŁANIE WIT E

• pobudza krążenie krwi,

• chroni przed zmianami nowotworowymi,

• chroni przed zaćmą,

• wspomaga prawidłowe ukrwienie tkanki łącznej, skóry i błon śluzowych,

• zwalcza wolne rodniki,

• przeciwdziała przedwczesnemu starzeniu się skóry w wyniku przyspieszenia tworzenia się kolagenu i elastyny,

• chroni przed szkodliwym działaniem UV,

• przyspiesza porost włosów,

• wpływa na zwiększenie nawilżenia skóry.

WITAMINA C

Witamina C inaczej kwas askorbinowy (nazwa ta pochodzi od łacińskich słów, które można przetłumaczyć jako "bez szkorbutu" - "a" oznacza zaprzeczenie, nieobecność, brak, zaś "scorbutus" to szkorbut, czyli choroba, na którą zapada się z braku witaminy C) spełnia wiele funkcji w organizmie ludzkim: przyspiesza gojenie się ran, zwiększając wiązanie białka przez krew, wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych oraz poprawia mikrokrążenie w naczyniach włosowatych. Trwale wypłyca zmarszczki i redukuje wolne rodniki. Bierze udział syntezie kolagenu. Dzięki delikatnemu działaniu złuszczającemu i rozjaśniającemu zmniejsza skłonność do przebarwień i piegów, skutecznie rozjaśniając skórę. Często bywa, bardzo trafnie, nazywana wymiataczem wolnych rodników.

Zazwyczaj (oczywiście przy prawidłowej diecie bogatej w warzywa i owoce) ilość witaminy C dostarczanej z pożywieniem jest wystarczająca. Jednak zdecydowaną jej większość pobierają na swoje potrzeby narządy wewnętrzne. Skóra dostaje jej  bardzo niewiele. Z badań wynika, że witaminy, zawarte w preparatach kosmetycznych przenikają do naskórka w większych ilościach, a więc ich efekt działania jest szybszy i stosunkowo w niedługim czasie widoczny. Zatem warto sięgać po kosmetyki z jej zawartością a nie tylko uzupełniać jej niedobory w diecie.

Pomimo dowiedzionego dobroczynnego wpływu kwasu askorbinowego na skórę, przez długie lata nie był on stosowany w kosmetykach, ze względu na jego szczególną wrażliwość na powietrze, wilgoć, zmiany temperatury oraz światło, pod działaniem którego stopniowo ciemnieje. Osiągnięcia nowoczesnej kosmetologii pozwoliły w końcu na wykorzystanie tego cudownego środka w preparatach kosmetycznych. Uzyskano formę kwasu askorbinowego, który nie utlenia się, nie zmienia swoich właściwości i dobrze przenika naskórek. Według najnowszych teorii, najlepszą formą wit. C stosowaną w kosmetyce, są estry palmitynianowe kwasu askorbinowego. Jako rozpuszczalne w tłuszczach łatwiej torują sobie drogę między lipidami spoiwa międzykomórkowego i docierają głębiej niż czysta witamina C. Co najważniejsze estrowe pochodne kwasu askorbinowego są wyjątkowo stabilne, nie ulegają rozkładowi pod wpływem tlenu i światła. Mogą być bezpiecznie stosowane nawet w przypadku skór płytko unaczynionych i wrażliwych pomimo wysokich stężeń, nie powodując podrażnień. Tak więc produkty w których składzie znajduje się witamina C w postaci pochodnych są skuteczne nawet po dłuższym czasie używania i w przypadku takiej formy witaminy C, nie jest już konieczne zamykanie kremu w hermetycznym opakowaniu, gdyż pochodne estrowe nie utleniają się nawet pomimo częstego kontaktu preparatu ze światłem i powietrzem.

ZNACZENIE WIT C W ORGANIZMIE

• podnosi odporność organizmu,

• pełni funkcję ochronną w przypadku przeziębienia - dzięki swojemu udziałowi w biosyntezie kolagenu (podskórna warstwa ochronna, zabezpieczająca przed przenikaniem wirusów) oraz roli w produkcji limfocytów (niszczących zainfekowane komórki),

• uczestniczy w procesach metabolicznych jako substancja przenosząca elektrony,

• dzięki współdziałaniu w biosyntezie kolagenu przyspiesza proces gojenia się ran i zrastania kości,

• uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych,

• uczestniczy w regeneracji witaminy E,

• ułatwia przyswajanie niehemowego żelaza i uczestniczy w wytwarzaniu krwinek czerwonych,

• jako silny reduktor przeciwdziała procesowi utleniania wywołanemu przez wolne rodniki,

• hamuje powstawanie w żołądku rakotwórczych nitrozoamin,

• ma właściwości bakteriostatyczne a nawet bakteriobójcze w stosunku do niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych,

• uczestniczy w produkcji hormonów zwalczających stres,

• poprawia wytrzymałość fizyczną, umożliwia koncentrację, mocny sen, łagodzenie bólu,

• ułatwia pokonywanie nastrojów depresyjnych, co wpływa na pozytywny nastrój.

Witaminy a piękna skóra

W nowoczesnej kosmetologii coraz szersze zastosowanie znajdują witaminy, naturalne czynniki odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie skóry.

Nie bez przyczyny właśnie w tej dziedzinie obserwujemy narodziny nowego trendu w kosmetyce pielęgnacyjnej - suplementacji witamin, czyli ich równoczesnego działania od wewnątrz i na zewnątrz organizmu - stanowiącego być może jeden z ważniejszych kroków w dążeniu do spowolnienia procesów starzenia się skóry.

Kierunki rozwoju kosmetologii.

Rozwój współczesnej kosmetologii przebiega dwukierunkowo. Pierwszym z nich jest trend związany z kosmetyką inwazyjną. Jego wyrazem są coraz liczniejsze preparaty kosmetyczne, które ingerują w naturalne procesy fizjologiczne i przywracają naruszoną równowagę metodami zbliżonymi do stosowanych w medycynie. Drugim jest kosmetyka o charakterze bardziej tradycyjnym, w której zarówno ochrona skóry, jak i stymulacja odnowy tkankowej opiera się na wspomaganiu procesów naturalnych. Obydwa kierunki rozwoju od dawna pozostają w równowadze, jednak analiza współczesnego rynku kosmetycznego wskazuje na rosnącą popularność kosmetyki nieinwazyjnej. Dowodem tego jest między innymi coraz szersze stosowanie witamin, naturalnych czynników odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie skóry.

Rola witamin w kosmetyce.

Witaminy w kosmetyce stosowane są od dawna, zdobyły sobie niepodważalną pozycję w walce z czynnikami egzogennymi przyspieszającymi procesy starzeniowe w skórze. Są również nieocenione w minimalizowaniu skutków starzenia - normalizowaniu zakłóconej równowagi i stymulacji odnowy tkankowej. Na szczególną uwagę zasługują tu witaminy E i A, należące, ze względu na swoje właściwości, do substancji czynnych najczęściej stosowanych w kosmetyce pielęgnacyjnej i przeciwstarzeniowej.
Witamina E. Jest ona jedną z najskuteczniejszych substancji przeciwrodnikowych. Szczególnie efektywnie działa na hamowanie procesów rodnikowego utleniania substancji tłuszczowych. Własności antyoksydacyjne (przeciwutleniaczowe) łączy ze zdolnością wbudowywania się w lipidowe struktury skóry, takie jak bariery ochronne naskórka i błony komórkowe. Temu właśnie zawdzięcza powszechnie znane działanie ochronne przejawiające się zarówno w codziennej pielęgnacji skóry (zwłaszcza wrażliwej), jak i w zapobieganiu procesów starzenia wywołanych przez czynniki środowiskowe.
Witamina A. Jak wiadomo, jednym z pierwszych objawów starzenia się skóry jest zakłócenie procesów odnowy objawiające się spowolnieniem odtwarzania zniszczonych elementów struktury i nierównomiernym wzrostem niektórych jej elementów. Tu właśnie nieocenione okazuje się działanie witaminy A (retinolu), przyspieszającej odnowę tkanek i przywracającej właściwe proporcje rozwoju.

Codzienne zapotrzebowanie.

Optymalne skutki działania witamin na skórę można uzyskać tylko wtedy, gdy znajdują się w niej w odpowiedniej ilości i gdy ich stężenie w tkankach nie ulega istotnym zmianom. Stanowi to poważny problem, tak ze względu na małą trwałość chemiczną (zwłaszcza witaminy A), jak i szybkie usuwanie wraz z krwią krążącą w systemie włosowatych naczyń krwionośnych skóry. Próbowano temu zaradzić wprowadzając kosmetyki zawierające "magazyny" z witaminami, uwalniające je stopniowo z powierzchni skóry. W ten sposób powstawał stały strumień, zasilający struktury skórne.

Suplementacja witamin - nowy trend w pielęgnacji skóry.

Metodą znacznie skuteczniejszą od wspomnianych kosmetyków z "magazynami" okazuje się suplementacja - równoczesne wprowadzanie witamin od zewnątrz, z kosmetykiem, i od wewnątrz, w formie kapsułek. Dzięki temu skóra otrzymuje substancje czynne równocześnie z dwóch stron, naczynia krwionośnie zamiast odprowadzać przenikające przez skórę witaminy doprowadzają je do struktur skórnych. Suplementacja witamin jest procesem złożonym, gdyż należy dokładnie określić co i kiedy podawać doustnie oraz jakie dawki witamin stosować.

Odpowiednie dawkowanie.

Każda dawka powinna zapewnić właściwe stężenie witamin we krwi, z którą przetransportowane zostaną do struktur skórnych w ilościach zgodnych z zapotrzebowaniem. Okazało się, że wymaga to różnicowania zależnego od stanu skóry, innych dawek wymaga np. codzienna pielęgnacja cery zdrowej, poddawanej umiarkowanemu działaniu starzeniowemu czynników środowiskowych, a innych skóra starsza, o osłabionych mechanizmach ochronnych i zmniejszonej zdolności regeneracyjnej. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy została ona poddana ostrym stresom rodnikowym, np. w czasie słonecznych wakacji nad morzem.

Rozszerzone działanie.

Suplementacja witamin ma oczywiście jeszcze dalsze konsekwencje. Witaminy dostarczane doustnie trafiają nie tylko do obszarów skóry traktowanych kosmetykami. Dzięki odpowiedniemu doborowi dawek docierają także do tych rejonów, które normalnie o kuracji witaminowej w pielęgnacji codziennej nawet nie mogą marzyć, w których może występować permanentny niedobór, np. do skóry głowy, zrogowaciałej skóry stóp, paznokci itp.

Witaminy wczoraj i dziś.

Czy działanie na skórę witamin stosowanych wewnętrznie jest nowością? I tak i nie. Przez stulecia stosowano do celów kosmetycznych sok cytrynowy, uzyskując znakomite rezultaty. Jednak dopiero odkrycie działania alfa-hydroksykwasów (kwasów owocowych) pozwoliło na ich świadome wprowadzanie do preparatów pielęgnacyjnych i uczyniło z nich jedno z najlepszych narzędzi nowoczesnej kosmetyki. Właśnie w tym sensie przedstawiona metoda jest swoistym przełomem - początkiem świadomego stosowania zażywanych doustnie witamin do celów kosmetycznych, zarówno jako suplementu dla kosmetyków, jak i jako czynnika niezależnego.

Dr Jacek Arct, mgr Katarzyna Pytkowska
Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia

Witaminy na zdrowie, ale z rozwagą

Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, a ich głównym źródłem jest racjonalna dieta. Nie należy jednak zapominać, że ich nadmiar może być dla organizmu równie niebezpiczny jak niedobór.

Pojedyncze witaminy należy przyjmować przy objawach konkretnego niedoboru witamin np. witaminę C przy krwawieniach z dziąseł, witaminę A przy niektórych zmianach skórnych lub zaburzeniach widzenia, witaminę D przy osteopenii lub osteoporozie, witaminę K przy krwawieniach, opierając się dla bezpieczeństwa na zaleceniu lekarskim.Ryzykowne może być profilaktyczne zażywanie witamin według własnego uznania, że witamina A na pewno pomoże na skórę lub oczy, B na nerwy, C na odporność, D na kości, E na młodość itd. Grozi to przedawkowaniem którejś z nich. Dotyczy to szczególnie nadmiaru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), które kumulując się w naszym organizmie mogą niekorzystnie oddziaływać na różne narządy i układy.Najlepszym i bezpiecznym źródłem witamin jest urozmaicone pożywienie zawierające zarówno warzywa, owoce, produkty ziarniste, nabiał i mięso. Dla tych, którzy nie przestrzegają zasad żywieniowych lub wymagają zwiększonego zapotrzebowania na witaminy (ciąża, laktacja, okres wzrastania) wskazana jest suplementacja witaminowa, najlepiej w postaci preparatu wielowitaminowego, w którym dawki witamin są odpowiednio dobrane do wieku i płci, a po zużyciu dwóch opakowań należy zrobić kilka tygodni przerwy. Gdy lekarz zaleci witaminy, to należy przyjmować je o jednej, stałej porze dnia. Witaminę C zaleca się zażywać w czasie posiłku, ponieważ ułatwia ona wchłanianie żelaza z pokarmu. Również witaminy rozpuszczalne w tłuszczach lepiej przyjmować w czasie posiłku, bo tłuszcz pokarmowy ułatwia ich wchłanianie. Dlatego łyżka oleju do surówki czy dania obiadowego ma głębokie uzasadnienie. Inne witaminy lepiej jest przyjmować na czczo popijając wodą.

ANTYOKSYDANTY

Zażywając witaminy warto zwrócić uwagę na tzw. antyoksydanty czyli przeciwutleniacze. Są to substancje, które mają zdolność neutralizowania wolnych rodników - bardzo aktywnych biologicznie cząstek, które działają niszcząco na DNA, białka, związki lipidowe, błony komórkowe i inne składniki komórek naszego organizmu. Coraz częściej uważa się, że wolne rodniki mogą inicjować rozwój wielu chorób, a także wpływać na procesy starzenia. Wolne rodniki powstają w ustroju człowieka pod wpływem np. palenia tytoniu, alkoholu, tłustego pożywienia, zanieczyszczeń środowiskowych, promieniowania słonecznego czy w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego. Okazało się, że odpowiednia ilość witamin w pożywieniu, zwłaszcza C, E i beta-karotenu (czyli prowitaminy A), które są znanymi powszechnie antyoksydantami, może zmniejszyć ryzyko zapadnięcia na chorobę wieńcową serca. Badano również inne witaminy. Okazało się, że witaminy z grupy B, szczególnie B6 i B12, powodują, że organizm szybciej pozbywa się substancji sprzyjających miażdżycy. Osoby intensywnie ćwiczące narażone są na szkodliwe działanie wolnych rodników tlenowych oraz nadtlenków powstających w zwiększonej ilości w trakcie dużych wysiłków fizycznych. Cząstki te są bardzo aktywne biologicznie, a efektem ich działania jest destrukcyjna oksydacja białek, lipidów i innych składników komórkowych. Dlatego sportowcy nie powinni zapominać o antyoksydantach mających zdolność neutralizowania wolnych rodników. Można tu wymienić:

• czerwone winogrona, czerwony grejpfrut, pomarańcze,

• jagody leśne - borówki, czarną jagodę, jeżyny, żurawiny,

• marchew, dynię, kapustę, kalafior, brokuły, czosnek, czerwoną cebulę, rzeżuchę,

• warzywa strączkowe,

• oliwę z oliwek,

• ryby,

• orzechy, nasiona,

• kiełki, kasze.
  
  Antyoksydantami są:

• wspomniane już wyżej witaminy A, C i E

• koenzym Q10

• niektóre mikroelementy np. cynk, mangan, miedź, selen, żelazo,

• niektóre substancje pochodzenia roślinnego - likopen, beta-karoten, kwas alfa-liponowy.

ANTYOKSYDANTY WITAMINOWE:

1. Witamina A jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku i skóry oraz odporności organizmu. Znajduje się w produktach zwierzęcych: żółtku jajka, tłustych rybach, maśle, wątrobie, serach. W suplementach znajduje się w połączeniu z witaminą E. Witaminę A należy zażywać z rozwagą, ponieważ może dojść łatwo do jej przedawkowania, którego pierwszym objawem jest pojawienie się pomarańczowego zabarwienia skóry i spojówek.

2. Witamina C (czyli kwas askorbinowy) stymuluje syntezę kolaganu utrzymując prawidłowy stan skóry i błon śluzowych, ułatwia gojenie ran, zwiększa odporność komórek na zakażenia i i uszkodzenia. Najwięcej jej jest w cytrusach, porzeczkach, pomidorach, sałacie, papryce, kapuście kiszonej, ziemniakach. Znajduje się w każdym preparacie wielowitaminowym lub jako pojedynczy suplement. Nadmiar przyjętej witaminy C wydalany jest wraz z moczem.

3. Źródłem witaminy E są oleje roślinne, zarodki pszenne, orzechy, pestki słonecznika i dyni. Nazywana jest witaminą młodości. Zapobiega szkodliwym zmianom w tkankach i komórkach. Utrzymuje prawidłowe nawilżenie skóry. Jest dostępna łącznie z witaminą A. Przedawkowanie witaminy E się nie zdarza. Natomiast zażywając przez dłuższy czas codziennie powyżej 1 g tej witaminy, można odczuwać zmęczenie, osłabienie, ból głowy i zaburzenia widzenia.

KOENZYM Q10

Koenzym Q10 inaczej ubichinon jest substancją witaminopodobną, która oprócz działania antyoksydacyjnego, zwiększa produkcję energii w komórkach niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania tkanek i narządów szczególnie pracujących mięśni i serca. Do około trzydziestego roku życia produkcja koenzymu Q10 w pełni pokrywa zapotrzebowanie na niego. Niestety wraz z upływem kolejnych lat życia wytwarzanie ubichinonu spada, dlatego warto wówczas uzupełniać go spożywając bogate w koenzym Q10: makrelę, łososia, sardynki, wołową wątrobę i serce. Niedobór koenzymu Q10 wpływa na szybszy rozwój chorób układu krążenia, niewydolność serca i nadciśnienie tętnicze. Suplementacja koenzymu Q10 jest bezpieczna, bo nie doprowadza do przedawkowania.

MIKROELEMENTY:

1. Cynk przyspiesza gojenie ran, korzystnie działa na włosy i skórę. Zwiększa odporność ustroju. Zwiększa adaptację ustroju człowieka do wzmożonego wysiłku fizycznego. Głównym jego źródłem są: wątroba, potrawy mięsne i warzywa.

2. Mangan jest istotny dla utrzymania prawidłowej przemiany wapniowo-fosforanowej ustroju oraz gospodarki węglowodanowej. Jest go dużo w warzywach, ziarnach zbóż i orzechach.

3. Miedź jest niezbędna do powstawania krwinek. Pokarmy w nią bogate to: wątroba, dorsz i orzechy.

4. Selen jest silnym przeciwutleniaczem. Ma działanie wspomagające w hamowaniu rozwoju miażdżycy. Pochodzi z produktów białkowych.

5. Żelazo jest składnikiem hemoglobiny (barwnika krwi) i mioglobiny (znajdującej się w mięśniach). Zapobiega niedokrwistości, jest niezbędne do transportu tlenu, zwiększa odporność organizmu. Pochodzi z mięsa, żółtka jaj, wątroby, nerek, zielonych warzyw, owoców, produktów zbożowych i suchych warzyw strączkowych.

 

Mikroelementy znajdują się w wielu suplementach wielowitaminowych lub w suplementach pierwiastkowych. Można łączyć je z witaminami i antyoksydantami.

INNE ANTYOKSYDANTY:

1. Likopen jest jednym z barwników karotenoidowych (którego głównym źródłem są pomidory, arbuzy, czerwone grejpfruty). Działa silnie antyoksydacyjnie (ponad dwukrotnie silniej niż beta-karoten i 10-krotnie silniej niż witamina E), zwłaszcza w obrębie gruczołu sutkowego i prostaty, a także w mięśniach. Zmniejsza ryzyko rozwoju chorób układu krążenia i wykazuje działanie przeciwnowotworowe. Likopen dobrze rozpuszcza się w tłuszczu, dlatego jest lepiej przyswajany z czerwonych warzyw przygotowanych na ciepło z oliwą lub olejem.

2. Beta-karoten to drugi z antyoksydacyjnych barwników karotenoidowych niezbędnych dla człowieka. Z beta karotenu w organizmie człowieka wytwarzana jest witamina A. Oprócz korzystnego i ochronnego wpływu na skórę (gromadząc się w niej, chroni ją przed słońcem.) aktywizuje układ immunologiczny, zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów (zwłaszcza raka prostaty) i miażdżycy naczyń. Najlepszym źródłem naturalnego beta-karotenu są warzywa i owoce: brukselka, czerwona papryka, marchew, pomidor, rabarbar, szpinak, żółty melon i morele. Przyjmowanie suplementów z beta-karoten jest dla nas bezpieczne ponieważ organizm wykorzystuje tylko tyle beta-karotenu, ile potrzebuje, a ięc nie ma ryzyka przedawkowania tego suplementu.

3. Kwas alfa-liponowy jest antyutleniaczem pochodzenia roślinnego - dużo go jest np. w ziemniakach. Wzmacnia działanie innych antyoksydantów np. witaminy C i E i wraz z nimi uznawany jest za element pierwszej linii obrony przed wolnymi rodnikami. Dlatego też często łączony jest w suplementach z tymi witaminami. Wykazuje podwójne działanie: jest silnym endogennym antyoksydantem, a jednocześnie koenzymem regulującym transport i spalanie glukozy w komórkach mięśniowych. Dlatego zalecany jest dla osób aktywnych fizycznie, gdyż usprawnia pracę serca, poprawia wydolność, reguluje poziom cukru we krwi i działa ochronnie na wątrobę i oczy.

 

Osoby zdrowe, których dieta jest urozmaicona i bogata w warzywa i owoce nie muszą obawiać się niedoboru witamin. Dla pozostałych produkowane są preparaty wielowitaminowe. Warto zadbać natomiast o uzupełnienie podaży antyoksydantów, których często nam brakuje z uwagi na wspomniane wyżej niewłaściwe nawyki żywieniowe czy zanieczyszczenia środowiskowe. Przesadą oczywiście byłoby jednoczesne zażywania wszystkich antyoksydantów. Na pewno warto uzupełniać dietę o mikroelementy oraz witaminy antyoksydacyjne lub jeden z pozostałych przeciwutleniaczy dobrany w zależności od stanu ogólnego i kondycji fizycznej. Są to substancje naturalne, które korzystnie mogą wpływać na nasze zdrowie, zawsze jednak ich zażywanie warto skonsultować z lekarzem.

Witaminy w kosmetykach

Zadaniem współczesnego kosmetyku jest nie tylko upiększanie, ale również wzmacnianie skóry oraz opóźnianie procesów jej starzenia. Dla zachowania zdrowego wyglądu nieodzowne są witaminy, które biorą udział we wszystkich podstawowych procesach organizmu, umożliwiając jego prawidłowe funkcjonowanie. Interesujące jest nie tylko ich działanie biologiczne, ale także fizjologiczne.

W kosmetyce wszechstronnie stosowane są zarówno witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (E, A, F ) jak i w wodzie (witamina C, B5). W większości przypadków stosowane witaminy wykazują wielokierunkowe działanie. Tak więc mogą one być stosowane jako środki nawilżające, regulatory procesów keratynizacji, emolienty, filtry UV, antyutleniacze, substancje blokujące powstawanie szkodliwych związków w skórze.

Witamina E

Jedną z najczęściej stosowanych w kosmetyce witamin jest witamina E, czyli mieszanina a, b, g i d-tokoferoli. Jest to układ doskonale rozpuszczalny w tłuszczach, praktycznie nierozpuszczalny w wodzie. Stąd szczególnie zalecany jest do stosowania w preparatach emulsyjnych. Rozpowszechnienie witaminy E w przyrodzie jest bardzo duże, najprawdopodobniej największe z grupy witamin tłuszczowych. Najbogatsze jej źródło stanowią oleje roślinne (m.in. kukurydziany, awokado, słonecznikowy, sojowy, wiesiołkowy), produkty zbożowe oraz zielone części roślin (bób, groszek, sałata, kapusta). Poza tym występuje ona w maśle, margarynie, jajach, wątrobie. Tokoferole są silnymi antyutleniaczami, dlatego początkowo wykorzystywano je jako dodatki stabilizujące w preparatach kosmetycznych zawierających w składzie recepturalnym nienasycone kwasy tłuszczowe. Dopiero z czasem okazało się, że ze względu na zdolność neutralizowania wolnych rodników witamina E chroni przed utlenianiem i zniszczeniem lipidy naskórka, włókna kolagenowe i elastyczne skóry. Prowadzone badania wykazały, że kremy kosmetyczne zawierające witaminę E zapobiegają również powstawaniu podrażnień i oparzeń słonecznych, co jest o tyle zaskakujące, że tokoferole są stosunkowo słabymi środkami promieniochronnymi. I w tym wypadku źródłem ich antyradiacyjnej aktywności okazała się zdolność do wychwytywania i wiązania wolnych rodników powstających na skutek promieniowania UV. Wolne rodniki powstające w skórze pod wpływem naświetlania promieniami słonecznymi mogą powodować nie tylko podrażnienia i oparzenia słoneczne, a w konsekwencji przyspieszony proces starzenia skóry, ale mogą one także prowadzić do powstawania niektórych nowotworów. W efekcie skutecznej ochrony przeciwrodnikowej witamina E przeciwdziała zmianom starczym i degeneracyjnym skóry oraz chroni ją przed działaniem niekorzystnych czynników środowiskowych. Stosowana miejscowo ma działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Aktywizuje ona i działa odżywczo na skórę, poprawia jej ukrwienie oraz zwiększa elastyczność tkanki łącznej. Wygładza, ujędrnia, natłuszcza i nawilża skórę. Witamina E ze względu na swoje wielostronne działanie często określana jest mianem witaminy młodości. Do celów kosmetycznych produkowana jest w formach różniących się zawartością poszczególnych tokoferoli, obecnością dodatków stabilizujących czy solubilizatorów. W kosmetyce bardzo często stosowany jest również octan witaminy E, który jest trwałym, odpornym na światło i tlen, aktywnym składnikiem kosmetycznym bardzo łatwo wchłanianym przez skórę. Preparaty zawierające witaminę E, to głównie kremy i mleczka kosmetyczne, szminki i produkty do pielęgnacji warg oraz kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji paznokci. Działanie witaminy E powoduje coraz większe zainteresowanie stosowaniem tokoferoli również w kremach i innych kosmetykach plażowych. Wybierając preparat kosmetyczny zwierający w składzie witaminę E, powinno zwracać się uwagę na jej zawartość. Przy niskich stężeniach może ona bowiem pełnić jedynie rolę ochronną w stosunku do składników, głównie nienasyconych kwasów tłuszczowych preparatu kosmetycznego. Stosowane stężenia witaminy E, które mogą zapewnić nam korzystne oddziaływanie również w stosunku do naszej skóry, wahają się w granicach 1,5 do 3% w przeliczeniu na czysty tokoferol. W najnowszych generacjach kremów, szczególnie o działaniu promieniochronnym zawartości czystej witaminy E mogą być wyższe i dochodzić do 5%.

Witamina A

Kolejną witaminą często stosowaną w preparatach kosmetycznych jest witamina A, znana również jako retinol lub akseroftol. Witamina ta występuje wyłącznie w organach zwierzęcych, a najobfitszym jej źródłem są trany z wątroby sztokfisza, płastugi i tuńczyka. W produktach naturalnych występuje zarówno w stanie wolnym jak i w postaci estrów, które są trwalsze. Podobnie jak witamina E, zaliczana jest do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Witamina A jest czynnikiem przeciwinfekcyjnym i wzrostowym, działającym jako bodziec w budowie nowych komórek i zapobiegającym kurzej ślepocie. Odgrywa ona dużą rolę w metabolizmie skóry, stąd zwana jest czasami jej normalizatorem. Reguluje proces keratynizacji naskórka. Stymulując produkcję nowych komórek wspomaga jego regenerację. Wywiera ona również znaczący wpływ na równowagę wodno-tłuszczową, dzięki czemu ogranicza szorstkość i złuszczanie skóry. Długotrwałe stosowanie kosmetyków zawierających w swoim składzie witaminę A działa stymulująco na komórki skóry właściwej, poprawia jej elastyczność, działa na skórę odżywczo, zapobiega procesom jej wiotczenia. Systematyczne jej stosowanie w wysokich stężeniach zmniejsza przebarwienia skóry, wybiela plamy słoneczne i piegi. Akseroftol jest absorbowany z preparatów kosmetycznych przez skórę, przy czym absorbcja ta jest niezależna od form podania, jednakowa dla preparatów tłuszczowych czy emulsji. Witaminę A stosuje się w kosmetykach przeznaczonych do skóry suchej, z upośledzeniem działania gruczołów łojowych. Kremy zawierające ją w swoim składzie przeznaczone są do cery zmęczonej, szarej, suchej. Stanowią one również doskonałą kurację dla skóry zniszczonej działaniem ostrego słońca. Preparaty z witaminą A mogą być również przydatne w przypadku skóry normalnej, jako ważny czynnik o działaniu pielęgnacyjno-zapobiegawczym. Problemem w stosowaniu tej witaminy w kosmetyce jest jej szybkie utlenianie. Stąd też preparaty kosmetyczne, które zawierają ją w swoim składzie należy przetrzymywać w chłodnym miejscu, chroniąc przed światłem. Pewne działanie przeciwutleniające w stosunku do witaminy A wykazuje witamina E, stąd też często w preparatach kosmetycznych obie te witaminy stosowane są razem. Szerokie zastosowanie w kosmetyce znalazły również preparaty zawierające karoteny będące prowitaminą witaminy A, które po zastosowaniu miejscowym mają zdolność przekształcania się w witaminę. Najczęściej używaną ich formą są wyciągi olejowe wprowadzane do fazy tłuszczowej emulsji. W USA i Europie Zachodniej, zarówno w dermatologii jak i w kosmetyce, wykorzystuje się w likwidowaniu zmarszczek i usuwaniu uszkodzeń skóry wywołanych promieniowaniem UV pochodną witaminy A, tzw. kwas retinowy lub retinu A. Kwas ten reguluje procesy metaboliczne w komórkach naskórka. Pod jego wpływem zostaje usunięta jego zewnętrzna warstwa, cera staje się jaśniejsza, bardziej gładka, delikatniejsza w dotyku. Retin A ma dużą zdolność penetracyjną. Działanie jego widoczne jest również w skórze właściwej. Pobudza on do pracy jej komórki, co z kolei wpływa na podwyższenie syntezy kolagenu, którego w starzejącej skórze jest coraz mniej.

Witamina F

W pielęgnacji skóry duże znaczenie ma również tak zwana witamina F, stanowiąca mieszaninę egzogennych, nienasyconych kwasów tłuszczowych: linolowego, linolenowego i arachidonowego. Termin "witamina F" bardzo często zastępuje się określeniem niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe NNKT lub niezbędne kwasy tłuszczowe NKT. Kwasy te nie są syntetyzowane przez organizm ssaków i muszą być dostarczane z pożywieniem. Najobfitszym ich źródłem są oleje roślinne (sojowy, arachidowy, oliwkowy, makowy). Witamina F działa immunostymulująco na cały organizm człowieka. Obniża ona poziom cholesterolu i ciśnienia krwi, korzystnie wpływa na przyswajanie witamin E, A i D, przyspiesza regenerację tkanki skórnej. NNKT wraz z fosfolipidami tworzą strukturę błony komórkowej, regulując jej płynność i aktywność enzymów. Wiadomo również, że składniki witaminy F, a szczególnie najaktywniejszy z nich kwas linolowy odgrywają istotną rolę w procesach metabolicznych skóry. Skóra stanowiąca barierę ochronną organizmu odnawia nieustannie swoją strukturę, której głównymi składnikami są właśnie nienasycone kwasy tłuszczowe. Naturalne lipidy naskórka mogą ulegać zniszczeniu, np. pod wpływem słońca i wolnych rodników. Niezbędne zatem staje się ich dostarczanie, np. w postaci preparatów kosmetycznych. Witamina F jest bardzo dobrze przyswajalnym zespołem tłuszczy odbudowujących płaszcz lipidowy naskórka i normalizujących jego fizjologiczne właściwości ochronne. NNKT zastosowane miejscowo mogą być włączane w strukturę błony komórek warstwy korneocytowej. Wbudowane w strukturę fosfolipidową epidermy normalizują międzykomórkowe warstwy lipidowe i poprawiają funkcjonowanie jej bariery ochronnej. Przeciwdziała to utracie wody i hamuje procesy starzenia powierzchniowej warstwy skóry. Ze względu na swoje działanie kwasy te często określane są mianem czynnika regulującego jej gospodarkę wodno-lipidową. Łatwo zauważalnym objawem niedoboru NNKT są zaburzenia w funkcjonowaniu skóry, w wyniku których traci ona jędrność, marszczy się, wiotczeje, wykazuje objawy wczesnego starzenia się. Następstwem zaburzeń w funkcjonowaniu skóry, związanych z niedoborem NNKT może być również trądzik. Miejscowe zastosowanie witaminy F w znaczący sposób łagodzi jego objawy. Witamina F stosowana zewnętrznie, oprócz działania leczniczego, wykazuje również działanie ochronne. Tworząc cienki film na powierzchni skóry chroni ją bowiem przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Witamina F produkowana jest w różnych formach, z których najbardziej popularną jest mieszanina triglicerydów nienasyconych kwasów tłuszczowych, wzbogacona w NKT. Użycie jej w postaci wolnych kwasów jest stosunkowo ograniczone ze względu na możliwość wystąpienia działania drażniącego. Witamina ta stosowana jest w kremach natłuszczających, które poprawiają kondycję skóry suchej nadając jej odpowiednią elastyczność. Jest ona również składnikiem szamponów przeznaczonych do włosów zniszczonych, np. farbami, preparatami do trwałej ondulacji itp. Pomadki w skład których wchodzi witamina F są bardziej trwałe, gdyż lepiej wnikają w skórę, a co za tym idzie dłużej utrzymują się na ustach. Dodaje się ją także do lakierów i zmywaczy do paznokci w celu odżywienia płytki paznokciowej. NNKT są również częstym składnikiem kremów pielęgnacyjnych dla dzieci, płynów do kąpieli czy płynnych mydeł.

Witamina K

Nowością na rynku są kremy z witaminą K. Jest to substancja przeciwkrwotoczna, warunkująca prawidłową krzepliwość krwi. Jest ona szeroko rozpowszechniona w świecie roślinnym, m in. w liściach lucerny, szpinaku, pokrzywie, kalafiorach, rdeście ptasim. Witamina K poprawia koloryt skóry z poszerzonymi i pękającymi naczynkami krwionośnymi. Rozjaśnia cerę zaczerwienioną i zniszczoną w wyniku intensywnego opalania się i przewlekłego działania słońca. Stosuje się ją także do pielęgnacji skóry osób starszych ze zmienionymi naczyniami krwionośnymi i dużą skłonnością do tworzenia się wylewów i drobnych siniaków.

Witamina C

Kolejną bardzo często stosowaną w kosmetyce witaminą jest kwas askorbinowy, czyli witamina C. Zaliczana do witamin rozpuszczalnych w wodzie, jest substancją której brak powoduje szkorbut, zwiększoną skłonność organizmu do krwotoków oraz zmiany struktury chrzęści, kości i zębów. Witamina ta występuje w dużych ilościach w cytrynach, czarnej porzeczce, dzikiej róży oraz niektórych warzywach. Po raz pierwszy została ona wyodrębniona w roku 1932 właśnie z soku cytryny. Witamina C jest aktywnym czynnikiem antyoksydacyjnym dla układów wodnych. Najbardziej charakterystyczną jej własnością jest właśnie zdolność do utleniania się, stąd też wraz z witaminą E stanowi ona doskonałe połączenie antyutleniaczy, które chronią skórę przed wolnymi rodnikami powodującymi starzenie organizmu, w tym także skóry. Witamina E po zetknięciu się z wolnymi rodnikami neutralizuje je sama, jednak traci swoją aktywność ulegając rozkładowi. Cząsteczki kwasu askorbinowego po zneutralizowaniu wolnych rodników przekształcają się natomiast w kwas dehydroaskorbinowy, który w procesie redukcji może powrócić do formy wyjściowej. Witamina C nie tylko potrafi się sama regenerować, ale również może ona regenerować witaminę E, przez co w sposób znaczący zwiększa się ich działanie antyoksydacyjne. Oprócz właściwości antyoksydacyjnych witamina C wykazuje cały szereg innych korzystnych właściwości kosmetycznych. Przyspiesza ona proces gojenia oparzeń wywołanych działaniem promieniowania UVB. Kwas askorbinowy wywiera korzystny wpływ na produkcję kolagenu, białka odpowiedzialnego m. in. za elastyczność, sprężystość i gładkość skóry. Zwiększa on również mechaniczną odporność ścian naczyń włosowatych. Dzięki delikatnemu działaniu złuszczającemu i rozjaśniającemu zmniejsza też skłonność do przebarwień i piegów. Kremy i toniki zawierające witaminę C doskonale odżywiają, oczyszczają i odświeżają skórę. Bardzo często preparaty z witaminą C polecane są dla młodzieży, ponieważ pomagają leczyć trądzik. Kwas askorbinowy stosowany jest również jako dodatek do szamponów i odżywek do włosów. Używanie tego typu preparatów chroni włosy przed szybkim przetłuszczaniem się. Stają się one puszyste i błyszczące, łatwo układają się. Oprócz omówionych własności wykorzystuje się go w preparatach kosmetycznych do regulacji pH, jako naturalny środek zakwaszający. Witaminę C stosuje się w preparatach kosmetycznych zarówno w postaci wolnego kwasu L-askorbinowego jak i jego pochodnych.

Witamina B5

Najważniejszą dla kosmetyki witaminą z grupy B jest witamina B5 - kwas pantotenowy. Występuje on w postaci związanej jako koenzym A w komórkach narządów. W większych ilościach znajduje się w wątrobie, mleku, żółtkach jaj, drożdżach, otrębach ryżowych, preparatach pszczelich. Zarówno kwas jak i odpowiadający mu alkohol D-pantenol znajdują szerokie zastosowanie w preparatach do pielęgnacji skóry jak i włosów. Powodem szerokiego zastosowania pantenolu w kosmetyce są jego specyficzne właściwości. Jest on aktywny biologicznie, całkowicie nietoksyczny, nie powoduje uczuleń i podrażnień. Jego fizjologiczne i chemiczne właściwości umożliwiają użycie w kosmetykach. Jest on bowiem łatwo rozpuszczalny w wodzie i alkoholu etylowym, trwały w zakresie pH 4,5 do 7,5. Łatwo wchłania się przez naskórek. Działa aktywizująco na podziały komórek naskórka, przyspieszając gojenie i łagodząc podrażnienia, nawilża i zmiękcza naskórek. Poprawia strukturę naskórka, działa osłaniająco, stymuluje powstawanie nabłonka, działa przeciwzapalnie, poprawia i podwyższa wilgotność skóry - sucha skóra staje się gładka i elastyczna. D-pantenol stosowany w preparatach do włosów nawilża włókno włosowe, poprawia podatność włosów na czesanie, zmniejsza skłonność włosów do rozdwajania, poprawia stan uszkodzonych włosów, pogrubia je. Bardzo często bywa stosowany z fitantriolem, który wspomaga utrzymanie poziomu wilgoci we włosach, chroni włosy przed mechanicznymi uszkodzeniami, wpływa dodatnio na adsorpcję D-pantenolu i aminokwasów na włosach i nadaje matowym włosom odpowiedni połysk. Na zakończenie warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz. Choć witaminy dostarczane w preparatach kosmetycznych w wielu wypadkach mogą skutecznie spełniać swoją rolę, to jednak celowe wydaje się wspomaganie ich działania również od wewnątrz poprzez stosowanie preparatów doustnych zawierających je w swoim składzie. Pojawia się zjawisko tzw. suplementacji. Coraz więcej mówi się na przykład o połączonym działaniu witamin A i E stosowanych zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie. Przy odpowiednim doborze stężeń witamin w obu preparatach istnieje możliwość uzyskania przedłużonego ich działania.

Pierwiastki zdrowia i urody

Coraz częściej pośród składników preparatów kosmetycznych można spotkać układy mineralne. Ich obecność ściśle związana jest z faktem, iż wywierają one korzystny wpływ nie tylko na nasze zdrowie, czy samopoczucie, ale także sprzyjają urodzie.

Surowce tego segmentu, zaliczane są do układów biofilnych, wchodzących w skład organizmu ludzkiego. Występują one w jego komórkach, gdzie aktywnie uczestniczą w procesach przemiany materii, wytwarzania enzymów, hormonów itp. Takie pierwiastki jak miedź, cynk, mangan, żelazo czy wapń - pełnią także rolę ważnych biokatalizatorów.

Surowce mineralne pojawiają się w kosmetykach w postaci kwasów, zasad lub soli, czyli w takiej, w jakiej najczęściej występują w układach naturalnych. Wyróżniamy dwie główne grupy substancji: tzw. makroelementy i mikroelementy. Ich klasyfikacja uzależniona jest od procentowej zawartości w organizmach żywych, a nazwa wywodzi się odpowiednio z połączenia dwóch słów makros - duży lub mikros -mały i elementum - substancja pierwotna (łac.).
 

Do pierwszego segmentu zaliczane są pierwiastki podstawowe występujące w większych ilościach zarówno w organizmach roślinnych jak i zwierzęcych, niezbędne do ich prawidłowego funkcjonowania. Należą do nich między innymi azot obecny w wymienionych układach w ilości kilku procent suchej masy, wapń i potas (dwóch procent) oraz fosfor, magnez, siarka, sód, których zawartość na ogół nie przekracza jednego procenta.
Drugą grupę, znaną również jako pierwiastki śladowe, stanowią układy chemiczne występujące w organizmach zwierzęcych i roślinnych w minimalnych ilościach, znacznie mniejszych od zawartości makroelementów. Podobnie jednak jak składniki poprzedniej grupy są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zaliczamy do nich między innymi: żelazo, mangan, miedź, cynk, molibden.

   

Cynk - eliksir młodości
 
Biopierwiastki odgrywają istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu skóry i włosów. Surowce tego typu chętnie wykorzystywane są w wyrobach, do których wprowadzane są w dużych ilościach - np. w maseczkach.

Ważnym pierwiastkiem, którego obecność jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu jest uczestniczący w syntezie ponad 200 enzymów cynk (symbol Zn z łac. zincum). Surowiec ten bierze udział w produkcji wielu hormonów między innymi insuliny, testosteronu, tyroksyny. Wchodzi w skład enzymów, jest niezbędny do prawidłowej syntezy białek ustrojowych oraz kwasów nukleinowych. Wywiera istotny wpływ na sprawność układu odpornościowego. 

Cynk jest silnym antyoksydantem, w sposób znaczący opóźniającym procesy starzenia. Wpływa korzystnie na metabolizm kolagenu, odpowiada za wzrost włosów, paznokci i regenerację tkanek. 

Pierwiastek ten uczestniczy w wytwarzaniu prostaglandyn, substancji regulujących między innymi funkcje wydzielnicze skóry, odpowiedzialne za ilość wytwarzanego sebum. Preparaty na jego bazie ułatwiają oczyszczanie skóry z nagromadzonego łoju, przywracają jej naturalne pH, ściągają nadmiernie rozszerzone pory, łagodzą stany zapalne, zmniejszają skłonność skóry do powstawania zaskórników.

Cynk ze względu na swoje właściwości jako jeden z pierwszy pierwiastków znalazł praktyczne zastosowanie w preparatach dermatologicznych i kosmetycznych. Jego działanie lecznicze odkryto już w czasach starożytnych. Ponad pięć tysięcy lat temu w Egipcie do leczenia chorób skóry wykorzystywano maść cynkową. Do dnia dzisiejszego jest on podstawowym składnikiem tego popularnego specyfiku stosowanego jako skuteczny środek w przypadku drobnych uszkodzeń skóry, oparzeń, trądziku młodzieńczego. Tlenek cynku znajduje szerokie zastosowanie także jako składnik innych maści, zasypek i past wykorzystywanych w farmacji. Wykorzystywany jest także w kremach i maseczkach kosmetycznych o działaniu przeciwzapalnym, ściągającym, przeciwtrądzikowym.

W recepturach cynk pojawia się również w postaci soli między innymi asparaginianu, siarczku czy też siarczanu cynkowego. Związki te stosuje się przede wszystkim w przypadku schorzeń dermatologicznych: trądziku, łysienia plackowatego. Cynk stanowi także część składową pigmentów, między innymi tzw. bieli cynkowej.

Pierwiastek ten można znaleźć pośród składników ekstraktów z takich surowców roślinnych jak kłącze pięciornika (Tormentillae), czy też liście i korzenie prawoślazu lekarskiego (Althaea officinalis L.).

Krzem poprawia wygląd skóry

Kolejnym, często pojawiającym się w kosmetykach pierwiastkiem jest, zaliczany od niedawna do grupy mikroelementów, krzem (symbol Si, z łac. silicon). Jest to składnik występujący praktycznie we wszystkich płynach ustrojowych i tkankach ludzkiego organizmu. Poprzez stymulowanie syntezy hydroksylazy prolinowej pierwiastek ten uczestniczy w biosyntezie kolagenu, podstawowego składnika tkanki łącznej. Wpływa na jej rozwój, odpowiada za sprężystość i elastyczność naskórka oraz skóry właściwej. Wzmacnia i uelastycznia ściany naczyń krwionośnych, zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych, przyspiesza procesy gojenia ran. Odgrywa on także istotną rolę w przypadku mineralizacji kości oraz wywiera korzystny wpływ na wzrost włosów i paznokci. 

 Pojawiający się w recepturach preparatów pielęgnacyjnych krzem poprawia wygląd skóry, zapobiega jej przedwczesnemu wiotczeniu, opóźnia proces starzenia. Stosowany w preparatach kosmetycznych zapewnia jej odpowiednią elastyczność i sprężystość oraz wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych. 

Pierwiastek ten jest także skutecznym środkiem w przypadku schorzeń skóry. Dzięki właściwościom adsorpcyjnym kontroluje wydzielanie sebum, oczyszcza ujścia gruczołów łojowych, działa przeciwtrądzikowo. Ogranicza powstawanie stanów zapalnych, oparzeń, w tym także słonecznych, trądziku różowatego. Zwiększa on również wytrzymałość płytki paznokciowej, przyspiesza wzrost włosów, zmniejsza ich wypadanie, działa przeciwłupieżowo. Krzem zaliczany jest także do surowców ograniczających nadmierną potliwość oraz swędzenie skóry.
 

Pierwiastek ten w preparatach kosmetycznych najczęściej stosowany jest w postaci nieorganicznej. Podstawowym związkiem krzemu jest, nieodzowny dla prawidłowego funkcjonowania żywych organizmów, kwas orto-krzemowy często określany mianem uwodnionej krzemionki.

Cennym źródłem krzemu są ekstrakty roślinne otrzymywane między innymi ze skrzypu polnego (Equisetum arvense L.), pokrzywy (Urtica dioica L.), mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale), rdestu ptasiego (Polygonum aviculare L.), perzu pospolitego (Elymus repens). Duża ilość znajduje się także w roślinach niższych: glonach, okrzemkach, gąbkach słodkowodnych. Zawarta w nich krzemionka działa przeciwłupieżowo, wzmacnia cebulki włosów i zapobiega ich wypadaniu oraz hamuje przetłuszczanie się skóry. W wyrobach kosmetycznych chętnie bywają także stosowane krzemoorganiczne silikony. Na szczególną uwagę zasługują tu silanole, które efektywnie zwiększają nawilżenie naskórka, chronią go przed wolnymi rodnikami, regenerują tkankę łączną. 

Bakteriobójcza siarka
 
Układem wykorzystywanym od dawnych czasów jest także siarka (symbol S z łac. sulfur). Pierwsze wzmianki o tym pierwiastku pochodzą sprzed 2000 r. p.n.e. W starożytności znajdował on zastosowanie w medycynie - do leczenia chorób skórnych, a także do bielenia tkanin. Siarka jest ważnym składnikiem białek, enzymów, hormonów, między innymi insuliny. Wraz z nią bierze udział w przetwarzaniu cukru, reguluje poziom glukozy we krwi, ułatwia usuwanie toksycznych produktów przemiany materii. Jest on składnikiem skóry, włosów, paznokci.

W kosmetyce pierwiastek ten znalazł zastosowanie głównie do wyrobu preparatów przeznaczonych do pielęgnacji włosów. Zawarta w kosmetykach siarka ulega przemianom metabolicznym do związków siarczkowych, wykazujących działanie keratoplastyczne. 

Siarka rozmiękcza zrogowaciały naskórek i ułatwia usuwanie jego zewnętrznej warstwy, działa także bakteriobójczo i grzybobójczo. Z tego też powodu chętnie jest wykorzystywana jako składnik kremów do skóry łojotokowej, a także do cery dotkniętej trądzikiem różowatym. 

Źródłem biosiarki są aminokwasy siarkowe, takie jak metionina, pozyskiwane z hydrolizatów białkowych bogatych w te związki. Siarkę organiczną można znaleźć także w ekstraktach roślinnych - między innymi z rukwi (Nasturtium), czarnej rzodkwi (Raphanus dativus), nasturcji (Tropaeolum majus L.). Pozyskiwane z nich wyciągi charakteryzują się działaniem hamującym łojotok. 

Miedź  na starość

Coraz częściej pojawiającym się w kosmetykach pierwiastkiem jest miedź (symbol Cu z łac. cuprum). Jej nazwa wywodzi się od Cypru - miejsca gdzie już 1500 lat p.n.e. eksploatowano wielkie złoża tego metalu. Pierwiastek ten wchodzi w skład niektórych enzymów biorących udział w syntezie chlorofilu, jest także składnikiem ułatwiającym wprowadzenie żelaza do hemoglobiny. Miedź katalizuje utlenianie grup SH prekreatyny tworząc mostki disiarczkowe keratyny, bierze ona także udział w syntezie melaniny, naturalnego barwnika skóry i włosów.

W kosmetyce pierwiastek ten znalazł zastosowanie stosunkowo niedawno. Miedź  wchodzi w skład superoksydysmutazy (SOD), systemu znanego z dużej efektywności w walce z wolnymi rodnikami. Charakteryzuje się właściwościami przeciwstarzeniowymi, uelastyczniającymi, dotleniającymi komórki skóry. Z tego też powodu znajduje zastosowanie w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji cery dojrzałej i zmęczonej. Ponieważ reguluje wydzielanie sebum wykorzystywany jest w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji skóry tłustej. Wspomaga także pielęgnacji skóry mieszanej, zapewniając matowienie miejsc z tendencją do przetłuszczania się.
    
Pierwiastek życia i metale szlachetne
 
Magnez (symbol Mg z łac. magnesium) to metal, który dzięki swoim wszechstronnym właściwościom zaliczany jest do grupy wyjątkowo cennych surowców. Czasami bywa określany mianem pierwiastka życia, co związane jest z rolą jaką pełni w organizmie. Bierze on udział w przemianie węglowodanów, białek i tłuszczy. Jest nieodzownym elementem procesu fotosyntezy, a także aktywnym uczestnikiem kilkuset przebiegających w komórkach reakcji enzymatycznych, szczególnie współdziałających z witaminami B, C i E. Metal ten wywiera ogromny wpływ na funkcjonowanie centralnego układu nerwowego, pośredniczy między innymi w przewodzeniu impulsów elektrycznych z komórek nerwowych do mięśni. 

Magnez wykazuje właściwości przeciwzapalne, antystresowe, przeciwdepresyjne. Dostarcza energii komórkom, regeneruje skórę, stanowi skuteczną barierę przed atakiem wolnych rodników. Działa tonizująco, opóźnia procesy starzenia, wspomaga przemianę materii. Jest skutecznym antyseptykiem, usuwa nieprzyjemny zapach potu. 
 

Kolejny pierwiastek jakim jest wapń (symbol Ca z łac. calcium) bierze aktywny udział we wszystkich biochemicznych reakcjach organizmu. Jego duże ilości znajdują się w warstwie ziarnistej naskórka, gdzie odgrywa on istotną rolę w procesach różnicujących jego komórki. Pierwiastek ten jest składnikiem niezbędnym do utrzymania spójności keratynocytów. Stymuluje on także regenerację komórek aktywujących syntezę lipidów, szczególnie ceramidów, dzięki czemu wywiera istotny wpływ na funkcje barierowe skóry. Wapń pozwala na zachowanie odpowiedniego jej napięcia, utrzymuje jej prawidłowe nawilżenie. Wykazuje także działanie przeciwzapalne. W kosmetyce pierwiastek ten wykorzystywany jest do regeneracji skóry suchej, zniszczonej.

Selen (symbol Sn z łac. selenium) zaliczany jest do układów o potwierdzonym działaniu przeciwutleniającym, działających synergicznie z tokoferolami. Stanowi ponadto istotny składnik peroksydazy glutationowej, zapobiegającej procesom oksydacyjnym substratów komórkowych, zabezpieczając skutecznie lipidy naskórka. W widoczny sposób opóźnia procesy starzenia skóry.

Mangan (symbol Mn z łac. manganium) wchodzi w skład grup prostetycznych niektórych enzymów. Bierze on udział w procesach oksydoredukcyjnych przebiegających w naskórku, chroniących skórę przed działaniem wolnych rodników. Odgrywa ważną rolę w przetwarzaniu węglowodanów, uczestniczy w produkcji tłuszczów, cholesterolu, budowie tkanki kostnej. Mangan stosowany w preparatach kosmetycznych wspomaga działanie filtrów promieniochronnych. W połączeniu z biogenną dla naszego organizmu adenozyną zaliczany jest do układów typu botox-like, które docierając do głębszych warstw skóry hamują działanie impulsów nerwowych. Konsekwencją tego jest rozluźnienie naprężonej skóry i ograniczenie tworzenia zmarszczek mimicznych w procesie tzw. miostarzenia.
 

Coraz częściej pojawiają się w literaturze informacje na temat wykorzystania w preparatach kosmetycznych metali szlachetnych złota i srebra.

Tradycja stosowania w celach leczniczych złota (symbol Au z łac. łac. aurum) sięga czasów starożytnych. Z tego okresu z Chin pochodzi szereg informacji na temat jego pozytywnego działania w stosunku do ludzkiego organizmu, w tym również skóry. Pojawiają się doniesienia z których wynika, że preparaty z niewielką nawet zawartością złota są skutecznymi środkami w walce z jej oparzeniami i owrzodzeniami. 

Obecnie koloidalne złoto wchodzi w skład luksusowych kosmetyków odżywczych. Preparaty na jego bazie przyspieszają metabolizm komórkowy, zwiększają odporność, powodują efekt odmłodzenia skóry. 

W chirurgii plastycznej wykorzystywane są także złote nici, które wszyte w postaci cieniutkiej siateczki pod skórę działają  stymulująco na tkankę łączną, co w konsekwencji powoduje widoczne odmłodzenie skóry. Płatki złota pojawiają się również w kosmetykach kolorowych, a także kostkach mydła toaletowego, w celu uzyskania efektownego efektu wizualnego iskrzenia się.
 

Stosowane w preparatach kosmetycznych srebro (symbol Ag z łac. argentum) stanowi natomiast wyjątkowo efektywny środek antybakteryjny, bardziej skuteczny niż powszechnie stosowane konserwanty. 

Na koniec warto zwrócić uwagę na fakt, iż w preparatach kosmetycznych rzadko wykorzystuje się omówione pierwiastki w postaci pojedynczych związków. Najczęściej stosuje się wyciągi z roślin, wody termalne, błoto, muł np. Morza Martwego, czy różnorodne glony bogate w różnorodne mikro i makroelementy. Szczególnie chętnie stosowane są niektóre algi, które są nośnikiem wielu składników mineralnych. I tak na przykład w polarnym ekstrakcie pozyskiwanym z Corallina officinalis znajduje się: wapń (50 - 250 mg/l), magnez (50 - 250 ml/l), żelazo (2,1 mg/l), cynk ( 6,2 mg/l). Co istotne znajdujące się w algach mikroelementy występują w postaci kompleksów metaloorganicznych czy też połączeń z polisacharydami, które są dobrze przyswajane przez skórę. 

Składniki mineralne niezbędne dla zdrowia i urody

Obserwując dynamicznie rozwijający się rynek produktów kosmetycznych nietrudno zauważyć wciąż rosnące zainteresowanie składnikami mineralnymi. Czy jednak biorąc w drogerii konkretny produkt zawierający tego typu składniki zastanawiamy się czasem jak działają one na nasz organizm i na naszą skórę, co czyni je tak niezbędnymi?

Ciało ludzkie złożone jest z pierwiastków, które połączone są w związki chemiczne. Oprócz pierwiastków występujących w bardzo dużej ilości takich jak tlen i wodór istnieją jeszcze pierwiastki występujące w mniejszej ilości, nazywane makroelementami i pierwiastki śladowe - mikroelementy. Mikroelementy dostarczane są do naszego organizmu wraz z pożywieniem, a także w procesie oddychania. Pierwiastki te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, nie wyłączając skóry, włosów i paznokci.

W niniejszym artykule skoncentrujmy naszą uwagę na czterech ważnych pierwiastkach, których obecność niezbędna jest do zachowania dobrego wyglądu skóry i włosów. Są to wapń, magnez, selen i krzem. Należy jednak pamiętać, że pierwiastki takie jak fosfor, potas, sód, lit, żelazo, siarka, jod, a także wiele innych również odgrywają istotną rolę w procesach biochemicznych przebiegających w skórze.

Wapń

Wapń jest składnikiem mineralnym wpływającym na prawidłowy stan kośćca, w tym także i zębów. W skórze znajduje się on w dużej ilości w warstwie ziarnistej naskórka. Zauważono także wpływ tego pierwiastka na procesy różnicowania się naskórka, a także na barierowe funkcje skóry. Obecność jonów wapnia jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesu powstawania koperty korneocytu i syntezy lipidów naskórka. Znane jest także przeciwzapalne działanie wapnia. Wraz z magnezem pierwiastek ten wykazuje wpływ na prawidłowe krążenie.

Magnez

Magnez, pierwiastek niezbędny do prawidłowego przebiegu metabolizmu komórkowego, jest z kolei pierwiastkiem niezbędnym do funkcjonowania witaminy C. Obecność wapnia i magnezu wpływa bezpośrednio na aktywność wielu enzymów, a także na stan błon komórkowych.

Selen i krzem

Składnikami mineralnymi wpływającymi w wyraźny sposób na stan i funkcjonowanie naszej skóry są krzem i selen. Selen jest pierwiastkiem spowalniającym procesy starzenia się tkanek, współdziałającym z witaminą E.

Wiadomo obecnie, że obecność selenu ma wpływ na funkcjonowanie wielu enzymów. Stwierdzono obecność tego pierwiastka w strukturze wielu enzymów, m.in. w cząsteczce peroksydazy glutationowej - enzymu zapobiegającego utlenianiu substratów komórkowych przez nadtlenki. Peroksydaza glutationowa, w skład której wchodzi selen, jest jednym z najistotniejszych enzymów ochronnych.

Dzięki zdolności do usuwania produktów przejściowych utleniania wolnorodnikowego, jakimi są nadtlenki, związki selenu wyraźnie spowalniają proces utleniania substancji tłuszczowych.

Wolne rodniki powstające w żywych komórkach podczas wielu procesów biochemicznych, a także w wyniku oddziaływania na organizm czynników zewnętrznych, tj. promieniowanie ultrafioletowe, są wyjątkowo niebezpieczne dla naszej skóry. Prowadzą one do utleniania struktur lipidowych, tak bardzo ważnych dla stanu i funkcjonowania naskórka. W wyniku utleniania lipidów powstają ich nadtlenki, które następnie mogą ulegać dalszym procesom wolnorodnikowym. Warto więc pamiętać, że selen jest pierwiastkiem o stwierdzonym działaniu przeciwutleniającym, chroniącym struktury lipidowe skóry.

Krzem jest obecny w organizmie człowieka przede wszystkim w tkance łącznej. Pierwiastek ten wpływa na funkcjonowanie układu kostnego, a także wchodzi w skład chrząstek. Stwierdzono wpływ obecności krzemu na stan i funkcjonowanie skóry, włosów i paznokci. Wykazuje on wpływ na ścianki naczyń krwionośnych i na mikrokrążenie skórne. Obecność krzemu przyspiesza gojenie się oparzeń słonecznych. Dzięki właściwościom adsorpcyjnym koloidalna zawiesina kwasu krzemowego wiążąc nadmiar sebum oczyszcza ujścia gruczołów łojowych i działa przeciwtrądzikowo. Krzem działa również na skórę przeciwzapalnie. Od dawien dawna wywary z ziół zawierających związki krzemu stosowano w medycynie ludowej do leczenie trądziku różowatego, grzybic, stanów zapalnych skóry, kruchości paznokci.

Kolagen źródło: University of Bath

Wiadomo obecnie, że krzem jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowej syntezy kolagenu. Kolagen jest białkiem zawierającym hydroksyprolinę - aminokwas, który powstaje z proliny podczas jej hydroksylacji. Reakcja ta katalizowana jest przez enzym zwany hydroksylazą prolilową. Krzem jest pierwiastkiem wpływającym na aktywność tego enzymu, przez co pośrednio warunkuje on prawidłową syntezę kolagenu. Stwierdzono również, że krzem pełni ważną role w organizacji przestrzennej glikozoaminoglikanów. Są to substancje wykazujące bardzo istotny wpływ na stan naszej skóry. Należą do nich m.in.kwas hialuronowy i siarczany hondroityny - związki wpływające na odpowiedni stopień nawilżenia skóry.

Wiadomo jednak niestety, że ilość krzemu w organizmie (a więc także i w skórze) maleje wraz z wiekiem, co skutkuje pogorszeniem stanu skóry, łamliwością paznokci i wypadaniem włosów.

PIERWIASTEK	ODDZIAŁYWANIE NA SKÓRĘ
Wapń	wpływ na procesy różnicowania naskórka wpływ na barierowe funkcje skóry warunkowanie prawidłowej syntezy lipidów naskórka wpływ na funkcjonowanie enzymów w skórze działanie przeciwzapalne
Magnez	wpływ na metabolizm komórkowy wpływ na funkcjonowanie enzymów w skórze
Selen	działanie przeciwutleniające ochrona lipidów naskórka opóźnianie proces ów starzenia wpływ na funkcjonowanie enzymów w skórze
Krzem	wzmacnianie ścianek naczyń krwionośnych przyspieszenie gojenia oparzeń słonecznych działanie przeciwtrądzikowe aktywność przeciwzapalna działanie przeciwgrzybicze warunkowanie prawidłowej syntezy kolagenu pośredni wpływ na nawilżenie skóry

Pragnieniem każdego człowieka jest zachowanie urody i zdrowia do jak najpóźniejszych lat. Na to, jak będziemy wyglądać w wieku dojrzałym pracujemy już od najmłodszych lat. Dostarczajmy więc skórze niezbędnych mikro i makroelementów, tak aby mogła przez długi czas zachować młody i zdrowy wygląd.

---