tre slajdów� 2

Kanały transmisji polityki monetarnej

Kierunki działań BC

Bank centralny oddziałuje na gospodarkę przez sieć kanałów transmisji, związanych z segmentami rynku finansowego i oczekiwaniami inflacyjnymi.

Można wymienić dwa kierunki działań:

zmiany stóp procentowych,
zarządzanie oczekiwaniami.

Konieczne jest założenie o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego między zmianami pieniężnymi a zbieżnymi co do kierunku, zmianami w działalności gospodarczej

Problemy skuteczności
powiązania między sektorem finansowym i realnym - stopień przenikania płynności poza system finansowy w kierunku gospodarki realnej,
wrażliwość podmiotów sfery realnej na impulsy pochodzące od sektora finansowego (elastyczność popytu na pieniądz względem stopy procentowej),
problem opóźnień - czas reakcji systemu gospodarczego na dany impuls i niespójność efektów posunięć polityki monetarnej w czasie,
siła wpływu impulsów pieniężnych na produkcję, zatrudnienie i ceny,
spójność z innymi elementami polityki gospodarczej (zwłaszcza z budżetową).
Impulsy pieniężne

Impuls pieniężny to zmiany monetarne, dotyczące takich wielkości, jak: stopy procentowe, podaż pieniądza, wolumen kredytów, rezerwy płynności, substytuty pieniądza.

Powstają one w wyniku zjawisk generowanych przez liczne podmioty, w tym:

bank centralny,
banki komercyjne, ich sytuacja kapitałowa i zdolność kredytowa klientów,
pośrednicy finansowi działający poza systemem bankowym (w związku z sekurytyzacją długów),
gospodarstwa domowe,
inne ośrodki polityki w państwie (zwłaszcza fiskalnej),
podmioty zagraniczne i kreowane przez nie impulsy pieniężne.

Niektóre z impulsów pieniężnych są kreowane przez bank centralny i pozostają pod jego kontrolą, zaś inne są od niego niezależne

Impulsy mierzalne i niemierzalne

Ze względu na wyodrębnienie działań decyzyjnych od działań w zakresie kształtowania oczekiwań, można wyodrębnić impulsy mierzalne i niemierzalne.

Impulsy mierzalne powstają w wyniku zmian w parametrach banku centralnego (rezerwy obowiązkowe, wolumen operacji otwartego rynku, interwencje walutowe, zmiana stóp procentowych).
Impulsy niemierzalne to naciski nieformalne, czyli moral suasion (perswazja), jak też jakościowe cechy banku centralnego, w tym wiarygodność, przejrzystość i niezależność oraz poglądy ekonomiczne ekspertów sprawujących władzę monetarną (określanych w jako „gołębie” i „jastrzębie”).

Schemat mechanizmu transmisji

Podstawowy mechanizm transmisji

wzrost stóp procentowych banku centralnego

↓

wzrost poziomu oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych

↓

spadek popytu na kredyty wskutek wyższych kosztów kapitału pożyczkowego

↓

spadek inwestycji przedsiębiorstw i zakupów na raty gospodarstw domowych

↓

spadek zagregowanego popytu

↓

spadek inflacji

Kanał kursu walutowego

obniżka stóp procentowych

↓

mniejsza atrakcyjność lokat w krajowej walucie

↓

obniżka kursu waluty krajowej

↓

dobra krajowe relatywnie tańsze niż dobra zagraniczne

↓

wzrost eksportu netto

↓

wzrost popytu (i PKB)

Kanały kredytowe

W gospodarce funkcjonują dwa kanały kredytowe:

- kanał pożyczek bankowych (podaż kredytu realizowana przez banki),

- kanał bilansowy - wpływ zmian polityki monetarnej na bilanse i rachunki zysków i strat pożyczkobiorców (wartość netto, poziom płynności).

Znaczenie tradycyjnego kanału pożyczek bankowych zmalało na korzyść kanału bilansowego. Polityka pieniężna może wpływać na bilanse przedsiębiorstw przez:

- kanał cen kapitału - ekspansja pieniężna doprowadza do wzrostu kursu akcji i spadku względnego zadłużenia. Przyczyną jest poprawa zdolności kredytowej przedsiębiorstw;

- kanał strumienia pieniądza - poprawa płynności przedsiębiorstw i gospodarstw domowych (łatwiej jest im obsłużyć zobowiązania). Spowoduje to wzrost wolumenu kredytów, popytu i wzrost PKB;

- kanał ogólnego poziomu cen (nieoczekiwanej inflacji) - nominalny płatność z tytułu zadłużenia obniża wartość zobowiązań w ujęciu realnym, jednak nie obniża realnej wartości aktywów firmy.

Transmisja przez kanał cen aktywów (nieruchomości)

niskie stopy procentowe

↓

wzrost popytu na nieruchomości dzięki spadkowi kosztów ich nabycia (na kredyt)

↓

wzrost cen nieruchomości

↓

zwiększenie się rozpiętości między ceną mieszkań a kosztem ich budowy (wzrost zysków w budownictwie)

↓

wzrost budownictwa mieszkaniowego

↓

wzrost poczucia bogactwa i wzrost dochodu

↓

wzrost popytu na dobra i usługi (wzrost PKB)

(↓

inflacja)

Opóźnienia w polityce monetarnej

Bank centralny nie ma wpływu na inflację bieżącą (nie może jej zmienić), ani na bieżącą sytuację gospodarczą (nie może od razu jej poprawić).

Podstawową rolę w polityce odgrywają trafne prognozy, gdyż wczesne rozpoznanie symptomów zmian (w kierunku inflacji, deflacji, boomu czy recesji) pozwoli zastosować niektóre instrumenty z wyprzedzeniem.

Opóźnienia w polityce monetarnej dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne:

- wewnętrzne - oznacza czas decyzji - od wystąpienia zjawiska do zastosowania korekty,

- zewnętrzne - to czas, którego potrzebuje gospodarka do dostosowania się do nowych warunków (zmienionych stóp procentowych).

Decyzje w obszarze polityki monetarnej są podejmowane szybko, zwłaszcza w porównaniu do decyzji fiskalnych, na które potrzebna jest zgoda parlamentu.

Komitety monetarne podejmują decyzję wkrótce po zidentyfikowaniu sytuacji wymagającej zmian w polityce.

Niektóre instrumenty polityki monetarnej wymagają dłuższego czasu na oddziaływanie, na przykład zmiana rezerwy obowiązkowej.

Czas reakcji systemu gospodarczego na impulsy banku centralnego wydłuża się i wynosi obecnie około 18 miesięcy.

Opóźnienia zewnętrzne
Opóźnienia zewnętrzne wynikają z zachowań podmiotów gospodarczych. Im bardziej jest złożony system gospodarczy (czyli im dłuższa i bardziej zawiła droga impulsu monetarnego), tym mniejsza skuteczność polityki.
Bank centralny nie ma wpływu na inflację w czasie krótszym niż czas reakcji gospodarki, w dłuższym okresie również nie.
Skuteczność polityki monetarnej w dużej mierze zależy od zbieżności oczekiwań władz i podmiotów gospodarczych.
Zależy także od sztywności (niedoskonałości rynku), jakie w gospodarce występują.

Modele polityki zakładają działanie hipotezy racjonalnych oczekiwań, jednak w zachowaniach podmiotów występują znaczne rozbieżności od takiego ideału: nie jest realne pozyskanie pełnej informacji, doskonałe przetworzenie jej, a następnie zastosowanie przy znajomości aktualnych parametrów i modeli makroekonomicznych.

Ludzie formułując oczekiwania, posługują się przybliżonym, subiektywnym obrazem rzeczywistości, powstałym na bazie przeszłych doświadczeń i niepełnej wiedzy. Nie muszą być one (i nie są) zgodne z wynikami profesjonalnych analiz poczynionych przez banki centralne.

Reakcja władz monetarnych na prognozę inflacyjną

Problem kanałów transmisji po 2000 r.

Obecnie, aby doprowadzić do wzrostu cen krajowych, impuls monetarny musi być znacznie większy niż dwadzieścia lat temu, a jego efekty w postaci wzrostu PKB nie są pewne, bowiem:

- Zależą od substytucyjności produkcji krajowej przez dobra importowane;

- Zależą od zachowań konsumentów, w tym ich dochodu dyspozycyjnego oraz stopnia rozwoju systemu finansowego i skali spekulacji;

- Zależą od tego, czy konsumenci muszą (mając niski dochód dyspozycyjny), czy tylko chcą (mając wysoki dochód dyspozycyjny) wydać pieniądze na zakup dóbr i usług.

Niezależność i wiarygodność BC

Za: W. Przybylska-Kapuścińska (red.) Współczesna polityka pieniężna, Difin Warszawa 2008, rozdział 7

Definicje niezależności

Według L. Meyera: Autonomia BC jest to sytuacja, w której BC pozostaje wolny od wpływu, wskazówek oraz kontroli zarówno ze strony władz zarówno wykonawczych (rządu), jak i ustawodawczych (parlamentu).

Według V. Grilli et al.: Autonomia BC to dążenie do celu w postaci niskiej inflacji. Jest niezależnością polityczną i ekonomiczną. Ta pierwsza polega na nieprzyjmowaniu od polityków żadnych instrukcji, a druga - na swobodzie w doborze i prowadzeniu działań związanych z realizacją celów operacyjnych (stopy procentowe, nadzór)

Niezależność celu i niezależność i niezależność instrumentów

Według G. Debelle i S. Fischer: BC ma niezależność celu, jeśli ma swobodę w stanowieniu finalnego celu polityki pieniężnej. Może decydować o hierarchii celów, wyborze celu finalnego, jak też o horyzoncie czasowym jego realizacji.

BC wyposażony w niezależność instrumentów ma pełną swobodę w doborze środków do realizacji swoich celów.

Na pojęcie niezależności składa się wiele różnych aspektów.

Niezależność BC według EIM

Pojęcie niezależności zostało oficjalnie sformułowane przez Europejski Instytut Monetarny (EIM) w procesie tworzenia Europejskiego Systemu Banków Centralnych. EIM opracował wykaz elementów niezależności BC, dzieląc je na cztery grupy:

Instytucjonalną,
Osobistą (personalną),
Funkcjonalną,
Finansową.
Niezależność instytucjonalna
Jest to całkowita autonomia BC i jego organów od osób trzecich.
Zakaz, gwarantowany przez prawo, wywierania wpływu na decyzje BC przez organy rządowe i instytucje pozarządowe.
BC współpracuje z organami odpowiedzialnymi za politykę gospodarczą (rządem).
BC ma osobowość prawną.

Niezależność personalna
Przejawia się w sposobie mianowania członków organów decyzyjnych BC, długości ich kadencji oraz gwarancji, że nie zostaną odwołani z innych powodów niż te, wymienione w przepisach prawnych.
Nadzór nad wypełnianiem zadań BC odbywa się bez zewnętrznej ingerencji.
Odpowiednie wynagradzanie członków organów decyzyjnych i niemożność wykonywania innych zawodów i pełnienia prywatnych lub publicznych funkcji na innym stanowisku (niezależnie od tego, czy są to zajęcia dochodowe, czy niedochodowe).
Niezależność operacyjna
Inaczej funkcjonalna, odnosi się do autonomicznego podejmowania decyzji w zakresie instrumentów będących w dyspozycji BC, do osiągnięcia jego celów oraz do samodzielnego kształtowania i realizacji polityki pieniężnej.
Niezależność finansowa
Jest to zdolność (narodowych) BC do samodzielnego zaopatrywania się w środki niezbędne do prawidłowego wypełniania zadań. Ani parlament, ani rząd nie mogą wywierać wpływu na finanse BC.
Traktat z Maastricht

Wyżej scharakteryzowaną niezależność BC ukonstytuowano w Traktacie z Maastricht.

Naczelną cechą ESBC jest jego niezależność.

Traktat stanowi, że w dziedzinie polityki monetarnej zarówno EBC jak i narodowe BC nie mogą ulegać naciskom i wpływom ze strony władz UE, rządów państw członkowskich i innych organów państwowych.

Niezależność instytucjonalną, personalną, funkcjonalną i finansową BC traktuje się jako swoisty, dodatkowy warunek udziału w Unii Gospodarczej i Walutowej (warunek konwergencji)

Dyskusja nad niezależnością BC

Argumenty za:

Prowadzi do niższej inflacji,
Zwiększa wiarygodność polityki pieniężnej,
Prowadzi do mniejszej zmienności poziomu inflacji,
Sprzyja wzrostowi gospodarczemu.

Najczęściej przytaczane uzasadnienie tych argumentów to zjawisko niespójności czasowej (BC jest nastawiony na cele długookresowe, a rząd bardziej na krótkookresowe).

Argumenty przeciwko niezależności

Argumenty polityczne:

Suboptymaność polityki
Brak odpowiedzialności polityki BC (deficyt demokracji)

Argumenty ekonomiczne:

Stabilizacja poziomu cen kosztem fluktuacji produkcji
Ograniczenie koordynacji polityki fiskalnej i monetarnej

„Konserwatywny bankier centralny” będzie przedkładał cel inflacyjny ponad preferencje społeczne.

W praktyce niezależność BC wzrastała w latach 1990-tych i po 2000 r., jednak miary służące ocenie niezależności są wciąż dopracowywane.

Wiarygodność BC

Jak podaje A. Blinder, wiarygodność BC jest zazwyczaj identyfikowana z jednym z trzech następujących elementów:

Zgodność intencji/motywacji
Wcześniejsze zobowiązane
Silna niechęć/awersja do inflacji.

Powszechnie wiarygodność jest rozumiana jako stopień, w jakim uczestnicy rynku wierzą, że BC osiągnie wyznaczone cele.

Można również uznać, że jest to zbieżność celu inflacyjnego z oczekiwaniami inflacyjnymi.

Inaczej, jest to kredyt zaufania uczestników rynku dla skuteczności polityki BC.

Wpływ wiarygodności BC na skuteczność jego polityki
Wiarygodność istotnie zwiększa skuteczność polityki BC.
Wiąże ona politykę BC z jej wpływem na proces kształtowania oczekiwań inflacyjnych przez uczestników rynku.
Wiarygodność ogranicza niepewność i opóźnienia zewnętrzne.
Wiarygodność odgrywa coraz większą rolę w mechanizmie transmisji impulsów polityki pieniężnej.
Wiarygodności sprzyja przejrzystość polityki pieniężnej.
Przejrzystość polityki BC
Przejrzystość celu,
Przejrzystość wiedzy,
Przejrzystość operacyjna.

Ad.1 - ogłaszanie celów realizowanych w krótkim, średnim i długim okresie.

Ad.2 - publikacje danych gospodarczych i modeli wykorzystywanych w p.m., jak też opinii ekspertów z BC.

Ad. 3 - ogłaszanie decyzji BC wraz z uzasadnieniem.

Argumenty za i przeciw przejrzystości

Argumenty za:

Rynek poprawnie przewiduje kierunek polityki i formułuje oczekiwania,
Ogranicza „pokusę” ekspansywnej polityki pieniężnej,
Przyczynia się d obudowy reputacji BC
Zwiększa przewidywalność p.m.
Zwiększa odpowiedzialność BC,
Sprzyja zrozumieniu p.m. przez społeczeństwo,
Umożliwia poprawne sformułowanie prognoz inflacyjnych.

Argumenty przeciw
Niestabilność poziomu produkcji,
Częste błędy prognoz osłabiają wiarygodność,
Za interpretacja błędów prognoz,
Naciski polityczne na BC,
Utrudnienie neutralizacji szoków w gospodarce.

Upowszechnienie się strategii BCI

Wg A. Sławiński (red.): Polityka pieniężna, C.H.BECK, Warszawa 2011
Globalizacja i zmiany instytucjonalne

Od lat 1970-tych w gospodarce krajów wysokorozwiniętych wystąpiły trendy:

Liberalizacja rynku towarów i usług
Osłabienie siły związków zawodowych
Spadek ryzyka inflacji w krajach wysokorozwiniętych
Wzrost cen ropy naftowej wpłynął na relatywne zmniejszenie udziału pac w kosztach
Wysokie tempo wzrostu wydajności pracy, automatyzacja
Spłaszczanie się krzywej Phillipsa

Efekt: ułatwienie polityki pieniężnej ze względu na spadek inflacji.

Inflacja na świecie
Inflacja w Polsce
Zmiana strategii w l. 1990-2010

Od lat 1990-tych zmieni się sposób prowadzenia polityki pieniężnej. Strategię kontroli podaży pieniądza zastępowano strategią BCI. Powody:

Popyt na tradycyjne formy pieniądza przestał być stabilny;
Im bardziej stabilna była inflacja, tym mniej stabilna była relacja między podażą pieniądza a tempem wzrostu cen;
Cele inflacyjne były ustalane zwykle na niskim poziomie - 2%-2,5%, chociaż inflacja na poziomie 4%-5% nie miałaby negatywnego wpływu na wzrost gospodarczy;
Pojawiło się wiele publikacji dowodzących korzystnego wpływu rynków finansowych na wzrost gospodarczy, a niski poziom inflacji sprzyjał rozwojowi tych rynków.

W wyniku kryzysu finansowego 2007-2010 nastąpiła zmiana tych przekonań, gdyż ze względu na ryzyko systemowe zdecydowano się ograniczać rolę systemu finansowego. Sprzyja temu nieco wyższa inflacja.

Eklektyczne podstawy polityki pieniężnej
Sposób reakcji banków centralnych opisuje reguła Taylora (1993). Bank centralny reaguje zmianą stopy procentowej na odchylenia prognozowanej inflacji od celu inflacyjnego, aby doprowadzić do zrównania inflacji rzeczywistej z oczekiwaną.
Luka popytowa, czyli odchylenie realnego PKB od potencjalnego PKB, ma się zmniejszyć (niedoskonała elastyczność cen i płac zmniejsza zdolność samoregulacji gospodarki).
Reguła Taylora

i_BC = i_R+ π_i+ γ₁(π_i - π^*) + γ₂(y_i- y^*)

i_BC - stopa banku centralnego,

i_R - wysokość realnej stopy procentowej,

π_i - prognozowana inflacja,

π^* - cel inflacyjny,

y_i- poziom PKB w ujęciu realnym,

y^*- poziom potencjalnego PKB.

Małe gospodarki otwarte
W tych gospodarkach banki centralne ustalają stopy procentowe, kierując się nie tylko odchyleniem prognozowanej inflacji od celu oraz luka popytową, ale także skalą odchylania się kursu walutowego od kursu równowagi.
Przyczyna: zmiany kursu walutowego mają duży wpływ na inflację.
Keynesizm a BCI
Banki centralne kierują się doktryną neokeynesowską.
Akceptuje się w niej koncepcje Friedmana - oczekiwania inflacyjne oraz naturalną stopę bezrobocia.
Oba te elementy są włączone do procedury szacowania krzywej Philipsa - nowej keynesowskiej krzywej Phillipsa NAIRU - non-accelerating inflation rate of unemployment (2006, Mankiw).
Podejście to różni się od Friedmanowskiego tym, że rola polityki pieniężnej w powrocie gospodarki do równowagi jest aktywna.
Na co BC reagują silniej? Na bezrobocie czy na inflację? Ogólna konkluzja dyskusji i badań była taka, że BC powinien silniej reagować na inflację.
Wpływ szoków technologicznych (badania Nelsona i Plossera)
Wahania tempa wzrostu PKB po II wojnie światowej wynikają ze zmian samego potencjalnego PKB w wyniku szoków technologicznych.
Powstała koncepcja Nesona i Plossera - „realny cykl koniunkturalny”.
Nie należy więc stabilizować tempa wzrostu PKB za pomocą polityki monetarnej.
Konieczność prowadzenia polityki pieniężnej wynika jednak z niedoskonałej elastyczności cen i płac.
Wpływ niepewności na decyzje BC

Na jakim konkretnym poziomie ustalać stopy BC? Tego reguła Taylora nie mówi.

Punktem odniesienia jest NAIRU.
Polityka pieniężna nie jest mechaniczna - zmienia się w zależności od okoliczności.
Jest to jeden z powodów, dla którego decyzje są podejmowane w sposób kolegialny.
Lawrence Meyer (wieloletni członek FOMC, federalnego komitetu otwartego rynku w USA) mówił żartobliwie, że członków komitetu różni poziom wiary w to, do jakiego stopnia można polegać na szacunkach NAIRU. Są to zmienne nieobserwowalne. Wieloosobowy skład komitetu „uśrednia” podejście.
Wiodącą rolę odgrywają oczekiwania inflacyjne oraz ich zmiana w reakcji na zmiany stóp procentowych BC.
Interpretacja niepewności w EBC

J.C. Trichet powiedział:

„Nie kierujemy się mechanicznie ani wielkością luki popytowej, ani wielkością NAIRU. Niczego nie wykluczamy i analizujemy całokształt sytuacji gospodarczej. W naszych decyzjach kierujemy się wszechstronną analizą zagrożeń dla średnioterminowej stabilności inflacji”.

Szoki podażowe
Silne wzrosty cen żywności i surowców na rynkach światowych powoduje wzrost cen wewnętrznych.
Wskutek tego maleje jednak siła nabywcza konsumentów (dochód realny) i inflacja powinna spaść.
BC ogranicza się do niewielkich, „symbolicznych” podwyżek stóp procentowych, stabilizujących oczekiwania inflacyjne.
BC śledzą zmiany inflacji bazowej, nie uwzględniającej cen żywności i energii.
Konsekwencje globalnego kryzysu bankowego
Kryzys ten był zaskoczeniem dla banków centralnych.
Takich zjawisk nie przewidywały modele. Oparte są one na przesłankach racjonalnych - niemożności zaciągania tak dużych długów, aby ich spłata nie była możliwa.
Obecnie odchodzi się w modelach równowagi ogólnej od założenia pełnej racjonalności oczekiwań.
Banki centralne musiały się włączyć w chronienie gospodarki przed ryzykiem kryzysu finansowego i „odsunąć” cel inflacyjny na dalszy plan.

Zasady polityki monetarnej w strefie euro Organy EBC Banknoty i monety euro

Powstanie EBC i strefy euro

Europejski Bank Centralny odpowiada za prowadzenie polityki pieniężnej strefy euro.

Strefa euro powstała w styczniu 1999 r. gdy centralne banki krajowe 11 państw członkowskich (Niemcy, Francja, Włochy, Austria, Hiszpania, Portugalia, Belgia, Holandia, Luksemburg, Finlandia, Irlandia) przekazały EBC kompetencje w dziedzinie polityki pieniężnej. Później dołączyły:

2001 r. Grecja

2007 r. Słowenia

2008 r. Cypr i Malta

2009 r. Słowacja

2011 r. Estonia

Poza strefą euro ale w UE pozostają:

Wielka Brytania

Szwecja

Dania

Polska

Czechy

Węgry

Rumunia

Bułgaria

Litwa

Niezależność EBC

EBC posiada niezależność personalną, organizacyjną, polityczną, operacyjna i finansową.

Niezależność polityczna - EBC i krajowe banki centralne nie mogą zwracać się o instrukcje do instytucji i organów unijnych, rządów i państw członkowskich UE oraz innych organów ani przyjmować od nich żadnych instrukcji.

Instytucje i organy unijne oraz rządy państw członkowskich muszą przestrzegać tej zasady i nie próbować wywierać wpływu na organy decyzyjne EBC.

EBC ma własny budżet, a kapitał jest subskrybowany i opłacany przez banki krajowe strefy euro.

Zgodnie ze statutem okres sprawowania urzędu przez członków Rady Prezesów jest długi, a członkowie Zarządu są mianowani tylko na jedną kadencję.

Niezależność w działaniu

Eurosystem jest również całkowicie niezależny w działaniu.

EBC i krajowe banki centralne dysponują wszelkimi instrumentami i kompetencjami niezbędnymi do sprawnego prowadzenia polityki pieniężnej i są upoważnione do niezależnego podejmowania decyzji o sposobie i terminie ich zastosowania.

Eurosystem nie może udzielać pożyczek organom wspólnotowym ani krajowym podmiotom sektora publicznego, co dodatkowo wspiera niezależność, chroniąc go przed wpływami władz publicznych.

Ponadto Rada Prezesów EBC ma prawo do uchwalania wiążących rozporządzeń dotyczących realizacji zadań ESBC i w pewnych innych przypadkach, wyszczególnionych w niektórych aktach prawnych Rady UE.

Krajowe banki centralne

Krajowe banki centralne Eurosystemu posiadają osobowość prawną

(według prawa krajowego swoich państw) niezależnie od EBC.

Jednocześnie są integralną częścią Eurosystemu, na którym spoczywa odpowiedzialność za stabilność cen w strefie euro.

W odniesieniu do realizacji zadań Eurosystemu krajowe banki centralne przestrzegają wytycznych i instrukcji EBC.

Krajowe banki centralne uczestniczą w prowadzeniu wspólnej polityki pieniężnej strefy euro.

Realizują operacje polityki pieniężnej (takie jak zasilanie instytucji kredytowych w pieniądz banku centralnego) oraz zapewniają rozliczenia bezgotówkowych płatności krajowych i transgranicznych.

Ponadto zarządzają rezerwami walutowymi zarówno na własny rachunek, jak i w charakterze przedstawicieli EBC.

Krajowe banki centralne cd.

Krajowe banki centralne są również w znacznym stopniu odpowiedzialne za gromadzenie krajowych danych statystycznych, a także emisję i obsługę banknotów euro we własnych krajach.

Mogą również pełnić funkcje wykraczające poza zakres określony Statutem, chyba że Rada Prezesów uzna je za niezgodne z celami i zadaniami Eurosystemu.

Prawo krajowe może nakładać na krajowe banki centralne inne funkcje, niezwiązane z polityką pieniężną; niektóre krajowe banki centralne są zaangażowane w nadzór bankowy lub działają jako główny bank obsługujący rząd.

Operacje otwartego rynku EBC

• podstawowe operacje refinansujące , czyli regularne transakcje zasilające w płynność, przeprowadzane co tydzień, z jednotygodniowym terminem zapadalności;
• dłuższe operacje refinansujące, czyli transakcje zasilające w płynność, przeprowadzane co miesiąc, z trzymiesięcznym terminem zapadalności;
• operacje dostrajające, czyli takie, które można przeprowadzać doraźnie w celu zmiany sytuacji płynnościowej na rynku pieniężnym i kształtowania stóp procentowych. W szczególności celem tych operacji jest złagodzenie wpływu niespodziewanych wahań płynności na stopy procentowe;
• operacje strukturalne, które mogą być prowadzone przez Eurosystem w formie transakcji odwracalnych, transakcji bezwarunkowych (outright) i emisji certyfikatów dłużnych.
Operacje kredytowo-depozytowe
swapy walutowe

Eurosystem oferuje dwa rodzaje operacji kredytowo-depozytowych, które ustalają granice rynkowej stopy procentowej overnight poprzez absorbowanie lub zasilanie w płynność:

• kredyt w banku centralnym, dzięki któremu instytucje kredytowe mogą

uzyskać płynność overnight z krajowego banku centralnego, udzielając

zabezpieczenia w postaci określonych aktywów (tzw. aktywów

kwalifikowanych);

• depozyt w banku centralnym na koniec dnia, z którego mogą skorzystać instytucje kredytowe , aby złożyć depozyt overnight w krajowym banku centralnym Eurosystemu.

Rezerwy minimalne

Ponadto Eurosystem nakłada na instytucje kredytowe obowiązek

utrzymywania minimalnych rezerw na rachunkach w krajowych bankach centralnych.

Każda instytucja kredytowa musi przechowywać określony procent niektórych lokat klientów (a także niektórych innych pasywów bankowych) na rachunku depozytowym we właściwym krajowym banku centralnym przez okres utrzymywania rezerw wynoszący średnio około jednego miesiąca.

Rachunki te są oprocentowane według stopy krótkoterminowej.

Celem systemu rezerwy obowiązkowej jest stabilizacja stóp procentowych rynku pieniężnego i stworzenie (lub zwiększenie) strukturalnego niedoboru płynności w systemie

Banknoty euro

Banknoty euro wprowadzono do obiegu 1 stycznia 2002 r.

Banknoty emitowane są w siedmiu nominałach - 5, 10, 20, 50, 100, 200 i 500 euro. Im wyższy nominał, tym większy banknot.

Banknoty przedstawiają style architektoniczne siedmiu okresów w historii kultury europejskiej: klasyczny, romański, gotyk, renesans, barok i rokoko, architekturę inżynieryjną oraz nowoczesną architekturę XX wieku.

Główne motywy to okna, bramy i mosty. Na żadnym z banknotów nie przedstawiono istniejących budynków ani zabytków.

Znaczenie motywów na banknotach

Okna i bramy na przedniej stronie każdego z banknotów symbolizują ducha otwartości i współpracy w Europie.

Na odwrotnej stronie banknotów widnieją mosty będące metaforą komunikacji pomiędzy narodami Europy oraz między Europą a resztą świata.

Banknoty posiadają różne zabezpieczenia, takie jak znak wodny, hologram, nitka zabezpieczająca i nominał zmieniający kolor, które chronią je przed fałszerstwami i ułatwiają wykrycie falsyfikatów.

Banknoty posiadają również specjalne oznaczenia, np. wypukły nadruk i duże cyfry, ułatwiające korzystanie z nich osobom niewidomym i niedowidzącym.

Dzięki ścisłej kontroli jakości wszystkie wyprodukowane banknoty mają

jednakową jakość i wygląd.

Banknoty we wszystkich krajach są takie same.

Monety euro

Jedno euro dzieli się na sto centów. Istnieje osiem monet euro: 1, 2, 5, 10, 20 i 50 centów oraz 1 i 2 euro.

Każda moneta ma stronę wspólną i stronę narodową. Monety euro mogą być oczywiście używane we wszystkich krajach strefy euro niezależnie od ich strony narodowej.

Poszczególne nominały monet euro różnią się od siebie wielkością, ciężarem,

składem stopu oraz kolorem i grubością.

Monety euro mają również specjalne innowacyjne oznaczenia, ułatwiające użytkownikom (zwłaszcza osobom niewidomym i niedowidzącym) rozpoznawanie nominałów. Na przykład każdy nominał ma inaczej wykończony brzeg.

Szczegółowy system zarządzania jakością umożliwia używanie wszystkich rodzajów monet euro w całej strefie euro i zgodność ze standardami warunkującymi ich wykorzystanie w automatach wrzutowych.

Monety o wyższych nominałach (1 i 2 euro) produkowane są ze szczególną

starannością, aby chronić je przed fałszowaniem. Służy temu skomplikowany

dwukolorowy wzór, a także napis wytłoczony na brzegu monety o nominale 2 euro.

Kadencje i niezależność osobista prezesów krajowych BC i członków Zarządu

Statut ESBC i EBC w następujący sposób reguluje długość kadencji prezesów krajowych banków centralnych i członków Zarządu :

• kadencja prezesów krajowych banków centralnych trwa minimum pięć lat;

• kadencja członków Zarządu EBC trwa osiem lat, bez możliwości wyboru na kolejną kadencję;

• członkowie Zarządu mogą być odwołani tylko w przypadku niezdolności do sprawowania urzędu lub poważnego uchybienia; wszelkie spory w tym względzie rozstrzyga Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.

Organy decyzyjne EBC

W skład Rady Prezesów EBC wchodzą członkowie Zarządu EBC i prezesi krajowych banków centralnych państw strefy euro.

Zgodnie ze statutem ESBC, Rada Prezesów EBC zbiera się przynajmniej dziesięć razy w roku.

Daty posiedzeń określa sama Rada na podstawie propozycji Zarządu.

Posiedzenia mogą być również organizowane w formie telekonferencji, chyba że co najmniej trzech prezesów zgłosi sprzeciw.

Rada Prezesów zbiera się obecnie dwa razy w miesiącu, zwykle w pierwszy i trzeci czwartek miesiąca.

Zagadnienia dotyczące polityki pieniężnej są z zasady omawiane tylko na pierwszym posiedzeniu w miesiącu.

Posiedzenia Rady Prezesów

W posiedzeniach może uczestniczyć przewodniczący Rady UE i przedstawiciel Komisji Europejskiej , ale prawo głosu mają tylko członkowie Rady Prezesów.

Każdemu członkowi Rady Prezesów przysługuje jeden głos.

Z wyjątkiem decyzji dotyczących spraw finansowych EBC Rada Prezesów podejmuje decyzje zwykłą większością głosów.

W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos prezesa EBC.

Jeśli chodzi o sprawy finansowe - na przykład subskrypcję kapitału EBC, transfer rezerw walutowych lub podział dochodu pieniężnego - głosy są ważone zgodnie z udziałami krajowych banków centralnych w subskrybowanym kapitale EBC.

Traktat o Unii Europejskiej oraz statut ESBC i EBC upoważniają Radę Prezesów do podejmowania decyzji o najwyższym znaczeniu strategicznym dla Eurosystemu .

Obowiązki Rady Prezesów

Są to:

• określanie polityki pieniężnej strefy euro, tj. podejmowanie decyzji w sprawie wysokości podstawowych stóp procentowych EBC;

• uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji koniecznych do zapewnienia realizacji zadań Eurosystemu.

Podejmując decyzje dotyczące polityki pieniężnej i innych zadań Eurosystemu, Rada Prezesów bierze pod uwagę sytuację w strefie euro jako całości.

W skład Zarządu wchodzi prezes i wiceprezes EBC oraz czterech innych członków.

Są oni mianowani spośród osób o uznanym autorytecie i doświadczeniu zawodowym w dziedzinie pieniądza i bankowości, za wspólnym porozumieniem rządów państw strefy euro na szczeblu szefów państw lub rządów, w oparciu o rekomendację Rady UE uwzględniającą opinie Parlamentu Europejskiego i Rady Prezesów EBC.

Zarząd zwykle zbiera się co wtorek.

Przewodniczenie obradom

Posiedzeniom Rady Prezesów, Zarządu i Rady Ogólnej EBC przewodniczy prezes lub - pod jego nieobecność - wiceprezes EBC.

Prezes zapraszany jest na posiedzenia Eurogrupy (nieformalnej grupy ministrów gospodarki i finansów państw strefy euro), może też uczestniczyć w posiedzeniach Rady UE dotyczących zagadnień związanych z celami i zadaniami Eurosystemu.

Zarząd

Do podstawowych obowiązków Zarządu należy:

• przygotowanie posiedzeń Rady Prezesów;

• realizacja polityki pieniężnej strefy euro zgodnie z wytycznymi i decyzjami Rady Prezesów oraz przekazywanie niezbędnych instrukcji w tym zakresie krajowym bankom centralnym;

• zarządzanie bieżącą działalnością EBC;

• wykonywanie określonych uprawnień, w tym o charakterze regulacyjnym, przyznanych Zarządowi przez Radę Prezesów.

Obrady Rady Ogólnej
(cztery razy do roku)

W skład Rady Ogólnej wchodzą prezes i wiceprezes EBC oraz prezesi krajowych

banków centralnych wszystkich państw członkowskich UE.

W posiedzeniach Rady Ogólnej mogą uczestniczyć bez prawa głosu pozostali członkowie Zarządu, Przewodniczący Rady UE i członek Komisji Europejskiej .

Posiedzenia Rady Ogólnej są zwoływane zawsze, gdy taką potrzebę stwierdzi prezes lub na wniosek przynajmniej trzech jej członków.

Rada Ogólna zwykle zbiera się co trzy miesiące we Frankfurcie.

Rada Ogólna nie podejmuje decyzji w sprawie polityki pieniężnej strefy euro.

Przejęła ona te zadania Europejskiego Instytutu Walutowego, które EBC musi realizować na trzecim etapie UGW, dopóki wszystkie państwa członkowskie nie wejdą do strefy euro.

Rada jest przede wszystkim odpowiedzialna za sprawozdawczość w zakresie postępów w konwergencji tych państw członkowskich, które nie wprowadziły jeszcze euro i za doradzanie w odniesieniu do przygotowań do przyjęcia wspólnej waluty. Rada bierze udział w działalności doradczej ESBC i gromadzeniu informacji statystycznych.

Narzędzia komunikacji EBC

• regularne konferencje prasowe organizowane po pierwszym posiedzeniu Rady Prezesów w każdym miesiącu;

• publikowanie Biuletynu Miesięcznego zawierającego szczegółowy opis sytuacji gospodarczej w strefie euro i artykuły dotyczące zagadnień związanych z działalnością EBC;

• publiczne przesłuchania prezesa i pozostałych członków Zarządu EBC w Parlamencie Europejskim ;

• przemówienia i wywiady udzielane przez członków organów decyzyjnych

EBC;

• komunikaty prasowe wyjaśniające decyzje i poglądy Rady Prezesów;

• strony internetowe EBC i krajowych banków centralnych, zapewniające

dostęp do wszystkich publikowanych materiałów, w tym bardzo szeroki zbiór

danych statystycznych;

• prace naukowe w serii Working Papers;

• prace naukowe w serii Occasional Papers.

Kryteria konwergencji - przyjęcie euro

polskaw UE.gov.pl

Kryteria konwergencji - przyjęcie euro
polskaw UE.gov.pl

Zgodnie z art. 126 i 140 Traktatu o funkcjonowaniu UE, Protokołem w sprawie kryteriów konwergencji (Protokół nr 13) oraz Protokołem w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu (Protokół nr 12) dokonywana przez Komisję Europejską i Europejski Bank Centralny ocena osiągnięcia przez kraj członkowski wysokiego stopnia konwergencji gospodarczej następuje na podstawie wypełnienia czterech kryteriów:

stabilności cen,
fiskalnego,
stopy procentowej oraz
kursu walutowego.
Kryterium stabilności cen - przeciętna stopa inflacji notowana w ciągu 12 miesięcy przed badaniem, mierzona za pomocą wskaźnika cen konsumpcyjnych, nie może przekraczać więcej niż o 1,5 punktu procentowego średniej z trzech państw członkowskich o najniższym tempie wzrostu cen;

Kryterium sytuacji finansów publicznych zakłada, że państwo członkowskie nie może być objęte procedurą nadmiernego deficytu. Oznacza to, że wysokość deficytu budżetowego danego państwa nie może przekroczyć poziomu 3% produktu krajowego brutto (PKB), a jego dług publiczny nie może być wyższy niż 60% PKB;

Kryterium stopy procentowej stanowi, że przez rok poprzedzający moment dokonywania oceny, średnia długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od średniej stóp procentowych w trzech krajach Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach;

Kryterium kursu walutowego wymaga, aby waluta państwa kandydującego do strefy euro, przez okres co najmniej 2 lat uczestniczyła w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II). W tym czasie nie może podlegać dewaluacji wobec euro, a jej kurs wymiany wobec wspólnej waluty nie może odbiegać od centralnego parytetu o więcej niż 15%.

Ocena spełnienia przez kraj członkowski powyższych kryteriów odbywa się z uwzględnieniem oceny trwałości osiągniętego poziomu konwergencji. Wszystkie kryteria muszą zostać spełnione łącznie i żadne z nich nie jest traktowane jako nadrzędne.
Kryteria konwergencji prawnej

Warunkiem przyjęcia wspólnej waluty jest też konwergencja prawna polegająca na zgodności ustawodawstwa krajowego z unijnym, w ujęciu formalnym, ale także w rzeczywistej zgodności zastosowań z postanowieniami unijnymi. Dotyczy to zgodności przepisów krajowych z Traktatem o funkcjonowaniu UE oraz ze Statutem ESBC i EBC i obejmuje przede wszystkim:

niezależność instytucjonalną, finansową i personalną krajowego banku centralnego (art. 130 TFUE),
zapewnienie przez kraj członkowski zgodności legislacji krajowej z TFUE i Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (art. 131 TFUE),
spójność celów banku centralnego z celami sformułowanymi w art. 127(1) TFUE i art. 2 Statutu ESBC i EBC.

Konwergencja realna

Spełnienie wszystkich kryteriów zbieżności nominalnej i prawnej jest warunkiem koniecznym do wejścia do strefy euro. Nie należy jednak zapominać o procesie konwergencji realnej, który tak naprawdę zadecyduje o zakresie osiąganych korzyści, jak również skali potencjalnych kosztów wynikających z zamiany waluty narodowej na euro.

Obejmuje ona wszystkie mechanizmy eliminujące ryzyko ewentualnego wystąpienia szoków asymetrycznych w gospodarce, bądź istnienie takich struktur, które pozwolą te wstrząsy szybko absorbować. Konwergencja realna jest zatem związana z odpowiednią synchronizacją cykli koniunkturalnych tych krajów i strefy euro, podobnym poziomem wydajności pracy czy podobnym poziomem PKB per capita.

Programy konwergencji
Postanowienia Traktatu o funkcjonowaniu UE dotyczące prowadzenia polityki fiskalnej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej doprecyzowują zapisy Paktu Stabilności i Wzrostu, zatwierdzonego na posiedzeniu Rady w Amsterdamie w czerwcu 1997 r.
Pakt wprowadził tzw. system wczesnego ostrzegania, który przewiduje stały nadzór KE nad sytuacją budżetową państw członkowskich UE.
Państwa należące do strefy euro zobowiązane są do przedkładania corocznych sprawozdań z narodowych programów stabilizacyjnych, z kolei kraje, które starają się o wejście do strefy euro zobowiązane są do sporządzania programów konwergencji (zbieżności) i przedkładania ich Komisji Europejskiej w celu oceny i nadzorowania przebiegu ich realizacji.

stabilności cen,
fiskalnego,
stopy procentowej oraz
kursu walutowego.

Kryterium stabilności cen - przeciętna stopa inflacji notowana w ciągu 12 miesięcy przed badaniem, mierzona za pomocą wskaźnika cen konsumpcyjnych, nie może przekraczać więcej niż o 1,5 punktu procentowego średniej z trzech państw członkowskich o najniższym tempie wzrostu cen;

Kryterium sytuacji finansów publicznych zakłada, że państwo członkowskie nie może być objęte procedurą nadmiernego deficytu. Oznacza to, że wysokość deficytu budżetowego danego państwa nie może przekroczyć poziomu 3% produktu krajowego brutto (PKB), a jego dług publiczny nie może być wyższy niż 60% PKB;

Kryterium stopy procentowej stanowi, że przez rok poprzedzający moment dokonywania oceny, średnia długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od średniej stóp procentowych w trzech krajach Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach;

Kryterium kursu walutowego wymaga, aby waluta państwa kandydującego do strefy euro, przez okres co najmniej 2 lat uczestniczyła w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II). W tym czasie nie może podlegać dewaluacji wobec euro, a jej kurs wymiany wobec wspólnej waluty nie może odbiegać od centralnego parytetu o więcej niż 15%.

Ocena spełnienia przez kraj członkowski powyższych kryteriów odbywa się z uwzględnieniem oceny trwałości osiągniętego poziomu konwergencji. Wszystkie kryteria muszą zostać spełnione łącznie i żadne z nich nie jest traktowane jako nadrzędne.

Kryteria konwergencji prawnej

niezależność instytucjonalną, finansową i personalną krajowego banku centralnego (art. 130 TFUE),
zapewnienie przez kraj członkowski zgodności legislacji krajowej z TFUE i Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (art. 131 TFUE),
spójność celów banku centralnego z celami sformułowanymi w art. 127(1) TFUE i art. 2 Statutu ESBC i EBC.

Konwergencja realna

Programy konwergencji

Postanowienia Traktatu o funkcjonowaniu UE dotyczące prowadzenia polityki fiskalnej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej doprecyzowują zapisy Paktu Stabilności i Wzrostu, zatwierdzonego na posiedzeniu Rady w Amsterdamie w czerwcu 1997 r.
Pakt wprowadził tzw. system wczesnego ostrzegania, który przewiduje stały nadzór KE nad sytuacją budżetową państw członkowskich UE.
Państwa należące do strefy euro zobowiązane są do przedkładania corocznych sprawozdań z narodowych programów stabilizacyjnych, z kolei kraje, które starają się o wejście do strefy euro zobowiązane są do sporządzania programów konwergencji (zbieżności) i przedkładania ich Komisji Europejskiej w celu oceny i nadzorowania przebiegu ich realizacji.

Cele polityki pieniężnej w Polsce w latach 1990. i ich realizacja

Historia banku centralnego w Polsce

Państwo polskie po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku emitowało marki. Zadłużenie państwa nieustannie rosło, kurs marki spadał i doszło do hiperinflacji. W połowie 1923 r. sytuacja stała się krytyczna.

W grudniu 1924 r. Władysław Grabski został premierem i jednocześnie zatrzymał tekę ministra skarbu. Chciał zrównoważyć budżet i pozyskać dochody z podatku majątkowego. Nie chciał zaciągać pożyczek za granicą.

W styczniu 1924 r. przyjęto ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej.

Nowy bank centralny (Bank Polski) rozpoczął działalność w kwietniu 1924 r. Skarb Państwa miał w nim tylko 1 procent udziałów. Dokonała się wymiana marek polskich na złote.

W 1925 roku z powodu kryzysu w przemyśle oraz nieurodzaju w rolnictwie doszło do ponownego załamania złotego i tak zwanej inflacji bilonowej.

Sytuację ustabilizowano dzięki pożyczce zagranicznej i poprawie koniunktury w 1927 r. Złoty do końca okresu międzywojennego był stabilną walutą.

NBP w latach 1945-89

Narodowy Bank Polski został utworzony w 1945 r. Skupił świetne kadry, wzorowano działalność na przedwojennym banku centralnym.

Zmiana funkcjonowania nastąpiła w 1946 r., gdy nakazano aby NBP finansował przemysł. Miał dostarczać płynności „w miarę potrzeb” rozwoju gospodarczego.

NBP z czasem stał się monobankiem. Pieniądz i procent nie pełniły roli w pełni rynkowej. Dominowało podporządkowanie pieniądza procesom rzeczowym.

NBP organizował rozliczenia bezgotówkowe, gospodarował rezerwami dewizowymi i opracowywał syntetyczne bilanse związane z pieniądzem i rozliczeniami z zagranicą.

Hiperinflacja z 1989 r.

W Polsce problem inflacji pojawił się w latach 1970., w latach 1980. zaostrzył się a w roku 1989 wystąpiła hiperinflacja - w kulminacji doszła do 640% w skali roku.

Przyczynami wysokiej inflacji były:

Finansowanie deficytu budżetowego nieoprocentowanym kredytem z NBP,

Głęboki kryzys gospodarczy trwający od lat 1970. oraz niedobory rynkowe;

Niska efektywność przemysłu i rolnictwa;

Starania władz o złagodzenie złych nastrojów społeczeństwa (podwyżki i indeksacja płac bez pokrycia w produkcji i wzroście wydajności pracy);

Brak panowania nad podażą pieniądza i nawis inflacyjny w wyniku polityki cenowo-dochodowej.

Pierwsze reformy

W latach 1982-89 realizowano „Założenia polityki pieniężno-kredytowej”, która miała przywrócić równowagę pieniężno-rynkową.

NBP miał realizować te cele przez limitowanie akcji kredytowej, politykę stóp procentowych i politykę kursu submarginalnego (miała za zadanie zachowanie opłacalności co najmniej 80% eksportu).

Ani jeden z tych celów nie został wówczas zrealizowany.

Różnica stanowisk
między rządem a NBP w 1989 r.

W 1988 r. NBP zaproponował wyznaczenie limitów kredytowych na wydatki budżetowe.

To zdarzenie było pierwszą próbą określenia przez NBP celu pośredniego w postaci kontroli podaży pieniądza.

Na początku 1989 r. uchwalono Ustawę o NBP wraz z celem polityki monetarnej w postaci umacniania pieniądza.

W 1989 r. wybuchła hiperinflacja. Wprowadzono wolne ceny skupu w rolnictwie, jednocześnie utrzymując kontrolę cen detalicznych na żywność.

Spowodowało to gwałtowny wzrost dotacji i deficyt w budżecie państwa.

Już w maju przekroczono plan dopuszczalnego zadłużenia budżetu w NBP. Prezes NBP wstrzymał dalszy kredyt.

Sejm wprowadził poprawki do ustawy budżetowej w sierpniu i październiku. Był to okres ostatecznego rozprzężenia polityki budżetowej w Polsce.

Cd. wydarzeń w 1989 r.

Liberalizacja cen wraz z uruchomieniem automatycznej indeksacji płac rozkręciły spiralę inflacyjną.

W sierpniu 1989 r. zniesiono kontrolę cen żywności, co wraz z systemem indeksacji dochodów wywołało hiperinfację i wzrost kursu dolara.

Towarzyszyła temu recesja pogłębiająca niedobory na rynku.

System kursu submarginalnego powodował wzrost dotacji do przedsiębiorstw.

Skala deficytu w budżecie 3,5 krotnie przekroczyła deficyt w poprzednim roku.

W grudniu 1989 r. podniesiono stopy procentowe do 140% w skali roku. Nie uratowało to złotego.

Plan Balcerowicza

W 1990 roku wystąpił problem dolaryzacji gospodarki. Zasoby pieniężne stanowiły w 75% waluty obce, a w 25% waluta krajowa.

W 1990 r. rozpoczęto reformę zwaną Planem Balcerowicza.

Postanowiono stłumić inflację w przeciągu I półrocza, ale zamiar ten był nierealistyczny.

Zerwano jednak z ustaleniami w sprawie indeksacji płac z sierpnia 1989 r.

Wprowadzono „popiwek” - podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń (tzw. kotwicę płacową) i realizowano program ograniczenia roli państwa w gospodarce.

Trudności w realizacji reform

Niski poziom monetyzacji,
Brak rynku finansowego,
Konieczność poniesienia kosztów reform,
Zadłużenie zagraniczne („długi gierkowskie”),
Obniżanie się poziomu spożycia i produkcji.

Wniosek: warunki wprowadzania reform i tłumienia inflacji w Polsce, w porównaniu z krajami Zachodu były skrajnie trudne.

Zmiany systemowe

Liberalizacja cen na produkty stanowiące 90% PKB;
Liberalizacja handlu zagranicznego (zniesienie monopolu państwowego i kontyngentowania przy umiarkowanej barierze celnej)
Liberalizacja obrotu płatniczego z zagranicą w sferze transakcji bieżących (wprowadzenie wymienialności złotego przy stałym kursie urzędowym i uwolnienie rynku dewiz).

Ograniczanie inflacji na początku lat 1990-tych

Kontrola podaży pieniądza
Podejście monetarystyczne kopiowane z krajów wysoko rozwiniętych
Polityka realnie dodatniej stopy procentowej
Kotwice: płacowa i kursowa
Zdyscyplinowanie budżetu państwa.

Proces tłumienia inflacji przeciągnął się na całe lata 1990-te.

Kotwica kursowa Od stycznia 1990 przez 17 miesięcy obowiązywał sztywny kurs walutowy złotego do dolara USA.

Wiązał się ze skokową dewaluacją złotego.

Wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotego spowodowało zmniejszenie stopnia dolaryzacji gospodarki i i zwiększenie oszczędności w złotych.

Ponieważ w tym samym czasie inflacja spadała, a kurs walutowy pozostawał bez zmiany, nastąpiła realna aprecjacja złotego wobec USD i walut Europy Zach.

W maju 1991 r. wprowadzono system pełzającej dewaluacji złotego.

Tempo dewaluacji było niższe niż planowane tempo wzrostu cen, co oznaczało dalszą realną aprecjację złotego.

Efekty kotwicy kursowej

Zahamowanie tempa wzrostu cen dóbr importowanych,
Czynnik psychologiczny - wiara ludności w stabilny kurs złotego,
Realnie dodatnie stopy procentowe spowodowały wzrost oszczędności w złotych i wzrost monetyzacji gospodarki.

Czynniki przeszkadzające w tłumieniu inflacji

Wzrost płac nominalnych
Ekspansja kredytowa
Presja budżetowa
Wzrost kosztów produkcji
Monopole państwowe
Otwarcie gospodarki
Korekta proporcji cen wobec światowych

Wybór celów polityki monetarnej w latach 1990.-tych

Teoretyczną podbudową założeń polityki pieniężnej w latach 1990-1997 była ilościowa teoria pieniądza.

Wyznaczano agregatowy cel pośredni w postaci wyrażonego kwotowo przyrostu pieniądza ogółem.

Zakładano, że BC ma pełną kontrolę nad podażą pieniądza oraz posiada faktyczne możliwości redukcji inflacji do zaplanowanego poziomu.

Wybór celów i instrumentów był ograniczony warunkami niedojrzałego rynku finansowego w Polsce - przed rokiem 1993 praktycznie go nie było.

Cel był łatwo czytelny, co stanowiło jego zaletę.

NBP nie osiągnął faktycznych celów polityki ale jego skuteczność systematycznie się poprawiała.

Pierwsze cele pośrednie i operacyjne

Cele pośrednie - kontrola aktywów netto w sektorze bankowym (agregat pieniężny) oraz kurs walutowy (sztywny do X.1991 a potem kurs pełzający);

Cele operacyjne - stopy procentowe i limity kredytów NBP dla banków komercyjnych.

Instrumenty stosowane przez NBP - środki administracyjnego oddziaływania

- Limity stóp procentowych od kredytów i depozytów, skala kredytów udzielanych przez banki komercyjne.

Zastosowano je w latach 1990-92.

Miały postać administracyjnego określenia dolnego poziomu stóp depozytowych i górnego poziomu stóp kredytowych w państwowych bankach komercyjnych oraz nakładania pułapów kredytowych.

Już w 1992 banki nie wykorzystały pułapów (same ograniczały akcje kredytową).

Nadmierna akcja kredytowa dotyczyła przedsiębiorstw państwowych, przyzwyczajonych do pasywnego kredytowania.

Coraz trudniej było dostać pożyczki i były one drogie.

Polityka kursowa 1991-1995

Polityka kursowa była prowadzona przy zachowaniu warunku, by wspierała politykę antyinflacyjną, nie sprzyjając recesji i załamaniu eksportu.

Było to trudne, gdyż Polska nie spełniała warunku konkurencyjności na rynkach towarów i usług.

Od 1995 r. wystąpił problem napływu portfelowego kapitału zagranicznego i sterylizacji obiegu pieniężnego (1995-1997).

W grudniu 1998 r. wprowadzono ustawę Prawo dewizowe.

Już wcześniej (1991-1003) pozwalano na zakup bonów skarbowych i akcji, udział w obrocie na GPW inwestorów zagranicznych wynosił około 30%.

Rezerwy obowiązkowe -dane

Stopy procentowe w 1990 - dane

Poniżej 20% spady po raz pierwszy w grudniu 1998 r.

W 2000-2001 ponownie wzrosły do nieco ponad 20%.

Od marca 2001 są stale poniżej 20%.

Operacje otwartego rynku

Operacje bezwarunkowe: kupna (outright purchase) lub sprzedaży (outright sale)

Operacje warunkowe; zakupu (repurchase agreement - repo) lub warunkowej sprzedaży (reverse repurchase agreement - reverse repo)

Były wykonywane za pomocą skarbowych papierów wartościowych z aktywów NBP jak też własnych bonów pieniężnych.

Efektywność polityki 1992-1998

Kanały transmisji opisane w literaturze amerykańskiej nie działały w Polsce zgodnie z modelem;
Najlepiej działał kanał kursu walutowego;
Wskaźnik poziomu cen reagował już w drugim miesiącu po szoku kursowym;
Inflacja zależała od cen importu (1% wzrost cen importowych powodował wzrost inflacji o 0,2%)
Szybki był wpływ stopy stosowanej w OOR - stopy rynkowe zmieniały się ale na kredyty przekładały się dopiero po 3 kwartałach.
Kanał kredytowy funkcjonował stosunkowo najgorzej.
Oczekiwania inflacyjne były adaptacyjne.
Słabo rozwinięty rynek kapitałowy nie pozwalał zbadać oddziaływania kanału majątkowego.

Przeszkody w redukcji inflacji

Niedopasowania relacji cen krajowych do relacji cen światowych

Płytki rynek finansowy (słabe działanie stóp procentowych)

Mechanizmy indeksacyjne i oczekiwania inflacyjne

Nieefektywność gospodarki, wysokie koszty

Duże potrzeby pożyczkowe budżetu

Nadmierna podaż pieniądza powodowana narastaniem rezerw dewizowych

Elastyczność polityki

NBP dostosowywał realizowaną strategię a także instrumentarium do sytuacji.

Do 1993 dominowało podejście reaktywne - interweniowanie, gdy w gospodarce pojawiały się niewłaściwe tendencje.

W latach 1994-1995 oraz 1998-2000 uwaga skupiała się na neutralizacji zachowań uczestników rynku, przeszkadzających w osiągnięciu celu inflacyjnego.

Charakter inflacji

W Polsce źródła inflacji były głównie czynniki podażowe, a nie popytowe.

W takich warunkach bank centralny prowadząc restrykcyjną politykę, negatywnie oddziałuje na koniunkturę.

Negatywne skutki polityki monetarnej w Polsce

Wymuszone samofinansowanie inwestycji

Nierytmiczność inwestowania wymuszona brakiem regularnego dostępu do środków

Pogorszenie się płynności przedsiębiorstw

Pojawienie się cyklu konsumpcyjnego (kredyty)

Lokowanie oszczędności przez banki, w bony skarbowe i w bony NBP

Aprecjacja złotego i napływ kapitału spekulacyjnego

Wniosek; gospodarka w warunkach restrykcji monetarnych „poruszała się jak na zaciągniętym hamulcu ręcznym”.

Polityka NBP przed BCI - faza „eklektyczna”

Inflacja w Polsce w latach 1990-1997 (w punktach proc.)

Polityka pieniężna NBP
W latach 1998-2012
Funkcje NBP

NBP pełni trzy „klasyczne” funkcje: banku emisyjnego, banku banków, centralnego banku państwa.

Ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Odpowiada za płynność systemu bankowego. Organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
Pełni funkcje regulacyjne w odniesieniu do banków. Organizuje system rozliczeń pieniężnych. Prowadzi rachunki banków komercyjnych. Dokonuje operacji kredytowych i na papierach wartościowych na rynku bankowym. Odpowiada za stabilność całego systemu bankowego. Nadzoruje systemy płatności.
NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

Zmiany po 1997 r.
Nowa ustawa o NBP
Strategia BCI
Powołanie RPP

Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 6 Ustawy o NBP, RPP jest organem NBP. Ukształtowała się 17 lutego 1998 r.

Organy NBP
Prezes NBP powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na 6-letnią kadencję. Jest on przewodniczącym RPP i zarządu NBP.
Rada Polityki Pieniężnej - składa się z prezesa NBP oraz 9 członków, powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat. Zadaniem RPP jest ustalanie założeń polityki pieniężnej i zasad ich realizacji. RPP ustala wysokość stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku i oraz zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP.
Zarząd NBP kieruje jego działalnością. Podstawowym zadaniem jest realizacja uchwał RPP, wykonywanie planu finansowego i realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.
Niezależność NBP
Ewolucja w kierunku niezależności rozpoczęła się już w 1989 r. - autonomia personalna (powoływanie Prezesa przez Sejm na wniosek Prezydenta).
Nowelizacja ustawy o NBP w 1992 r. - 6 -letnia kadencja Prezesa i niemożność odwołania go przed końcem kadencji z przyczyn związanych z prowadzeniem p.p. (ta sama osoba może być wybrana 2-krotnie).
Powtórzono te zasady w ustawie z 1997 r. i rozciągnięto je na członków RPP (jednak nie mogą być ponownie wybrani).
Autonomia funkcjonalna - pełna w zakresie instrumentów - już od początku lat 1990-tych.
Stanowienie celu - pełna niezależność dopiero od 1998 r. (wcześniej ustalany do facto przez MF w związku z ustawą budżetową).
Autonomia finansowa - niezależność stanowienia własnego budżetu - szczególna zmiana w 1997 - nowa ustawa, zakaz finansowania deficytu budżetowego przez NBP.
Obecna autonomia NBP jest bardzo wysoka (sam ustala cele i sam je wykonuje oraz prawie sam decyduje o finansach).
Cele NBP
Podstawowym celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.
Od 1999 roku jest realizowana strategia BCI.
Określany jest cel inflacyjny, a następnie dostosowuje się do niego poziom stóp procentowych tak, aby zmaksymalizować prawdopodobieństwo osiągnięcia celu.
Od 2004 roku NBP realizuje cel inflacyjny 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy.
NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem, przez wpływ na krótkoterminowe stopy procentowe rynku pieniężnego.
Stopy rynku pieniężnego mają wpływ na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych a dalej na rozmiary kredytu, popyt i inflację.
Instrumenty NBP
Operacje otwartego rynku
Rezerwa obowiązkowa
Operacje depozytowo-kredytowe

Mają one wpływać na krótkoterminowe rynkowe stopy procentowe oraz na poziom płynności w systemie bankowym.

Inflacja w Polsce w latach 1998-2002
Operacje otwartego rynku
Są to transakcje dokonywane z inicjatywy NBP z bankami komercyjnymi.
Obejmują warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych NBP.
Równoważą one popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym, dzięki czemu NBP wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.
Obecnie OOR to emisja 7-dniowych papierów dłużnych (bonów NBP), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez RPP.

Rezerwa obowiązkowa
Jest to obowiązek nakładany na banki komercyjne.
Ma na celu łagodzenie bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym. Służy też ograniczaniu nadpłynności banków.
Jest to wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez banki, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej dwa lata.
Rezerwa jest utrzymywana na rachunkach w NBP. Wysokość stopy rezerw jest ustalana przez RPP.
Od 31 grudnia 2010 r. wynosi 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów, z wyjątkiem środków uzyskanych w tytułu sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu, dla których stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 0%.
Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają rezerwę o równowartość 500 tys. Euro.
Od 1 maja 2004 r. środki rezerwy są oprocentowane.

Operacje depozytowo-kredytowe
Służą łagodzeniu wahań najkrótszych, jednodniowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.
Z inicjatywą występują banki komercyjne.
Są to: kredyt lombardowy i oraz lokaty terminowe banków NBP (kredyt i depozyt na koniec dnia).
Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną - oprocentowanie depozytu w NBP.
Jest to kredyt pod zastaw skarbowych papierów wartościowych, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej, termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia, a warunkiem udzielenia kredytu jest spłata wcześniej zaciągniętego kredytu.
NBP przyjmuje również jednodniowe depozyty. Lokaty te są przyjmowane „od dziś do jutra” a oprocentowanie to stopa depozytowa ustalona przez RPP.
Polityka kursowa
Od 12 kwietnia 2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie wyznacza celu w postaci kursu walutowego w odniesieniu do jakiejkolwiek waluty.
NBP może interweniować na rynku walutowym.
Jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego. W okresie poprzedzającym przyjęcie euro kurs złotego do euro zostanie usztywniony na co najmniej dwa lata, w ramach systemu ERM II (Exchange Rate Mechanism II). W tym czasie NBP będzie utrzymywał kurs złotego wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego.
Polityka kursu walutowego w Polsce - główne decyzje
Rezerwy dewizowe

Gwarantują wymienialność złotego, pozwalają na dokonywanie płatności w międzynarodowych zobowiązań państwa oraz wzmacniają wiarygodność finansową kraju.

Rezerwy są utrzymywane w walutach obcych oraz w złocie.

W inwestowaniu bierze się pod uwagę:

Bezpieczeństwo środków,
Płynność rezerw,
Dochodowość rezerw, przy respektowaniu dopuszczalnego ryzyka.

Inwestuje się w rządowe papiery wartościowe, papiery agencyjne i instytucji międzynarodowych oraz dokonuje się lokat w bankach.

W momencie przystąpienia Polski w maju 2004 r. do UE, NBP stał się częścią ESBC. Jest to związane z koniecznością wniesienia przez NBP zgodnie z określonym kluczem subskrybcji, wkładu do kapitału EBC. Po wejściu Polski do UGiW oraz przyjęciu euro, NB P wniesie wkład do rezerw dewizowych EBC. Będzie wtedy w składzie banków uczestniczących w zarządzaniu rezerwami a jednocześnie będzie zarządzał częścią własnych rezerw dewizowych.

Obsługa Skarbu Państwa
NBP prowadzi obsługę bankową państwa w zakresie, w jakim jest to określone w ustawie o finansach publicznych.
Od przystąpienia do UE prowadzi także rachunki funduszy unijnych oraz obsługę składek członkowskich Polski.
Obsługuje około 3750 posiadaczy rachunków, a samych rachunków około 16290 , w ty 774 rachunki związane z UE.
Od 2002 roku jest wprowadzany system bankowości elektronicznej enbepe. Umożliwia to sprawne zarządzanie rachunkami.
W dniu 27 maja 2003 roku NBP uzyskał certyfikat ISO.
Uruchomione zostały systemy ZSK NBP (Zintegrowany System Księgowy) dla potrzeb związanych z dostosowaniem do wymagań ESBC oraz TREZOR dla potrzeb obsługi budżetu państwa; działa także interfejs B2B.
Wszystkie wymienione elementy tego systemu są zintegrowane.
Obsługa rachunku budżetu państwa jest jedną z funkcji krytycznych NBP.

Współpraca międzynarodowa
MFW
EBOR
BRM (Bank Rozrachunków Międzynarodowych, BIS w Zurychu)
EBC - uczestnictwo w pracach Rady Ogólnej EBC (jest to jeden z trzech organów decyzyjnych EBC). Eksperci z NBP przygotowują stanowiska merytoryczne (konsultują) w sprawach regulacji, statystyki oraz działalności ESBC. Dotyczy to również opiniowania aktów prawnych, udziału w szkoleniach, tłumaczeń, przepływu danych statystycznych.
Działalność statystyczna NBP

NBP opracowuje następujące dane:

Bilans płatniczy
Zadłużenie zagraniczne,
Międzynarodowa pozycja inwestycyjna
Bilanse banków
Stopy procentowe stosowane przez banki
Sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstw.
Prace metodyczne nad zbieraniem i opracowywaniem danych.
Stopy procentowe NBP w 2008 r.
Stopy procentowe NBP w 2009 roku
Stopy procentowe NBP w latach 2010-2011
Przykładowe stopy „historyczne”
Stopa procentowa w styczniu 1990 roku 49% w ujęciu kwartalnym
W listopadzie 1990 roku 48% w skali roku
Po raz pierwszy spadła poniżej 20% w skali roku dopiero w lipcu 1997 r. (stawka referencyjna)
Poniżej 10% w skali roku spadła po raz pierwszy w kwietniu 2002
Prezesi NBP od 1989 r.
Marek Belka od 11.06.2010
Piotr Wiesiołek (p.o.)10.04.2010-10.06.2010 (obecnie wiceprezes; drugim wiceprezesem jest Witold Koziński)
Sławomir Skrzypek 10.01.2007-10.04.2010
Leszek Balcerowicz 10.01-2001-10.01.2007
Hanna Gronkiewicz-Waltz 5.03.1992 -31.12.2000

Wcześniej: Andrzej Topiński (p.o.), Grzegorz Wójtowicz, Władysław Baka.

Składy RPP

I kadencja 1998-2004

Prezesi:

Hanna Gronkiewicz-Waltz 1998-2000
Leszek Balcerowicz 2001-2007

Członkowie:

Jan Czekaj (2003-2004)
Marek Dąbrowski
Bogusław Grabowski
Cezary Józefiak
Janusz Krzyżewski (1998-2003)
Wojciech Łączkowski
Jerzy Pruski
Dariusz Kajetan Rosati
Grzegorz Wójtowicz
Wiesława Ziółkowska

II kadencja 2004-2010

Prezesi:

Leszek Balcerowicz 2004-2007
Sławomir Skrzypek 2007-2010

Członkowie:

Jan Czekaj
Dariusz Filar
Stanisław Nieckarz
Marian Noga
Stanisław Owsiak
Mirosław Pietrewicz
Halina Wasilewska-Trenkner
Andrzej Wojtyna
RPP
Ustala corocznie założenia p.p. i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z projektem ustawy budżetowej,
Składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń pp., w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,
Ustala wysokość stóp procentowych NBP,
Ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,
Określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych bankach,
Zatwierdza plan finansowy i sprawozdanie z działalności NBP,
Przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
Ustala zasady operacji otwartego rynku.
Decyzje RPP
Wyniki głosowań RPP

W związku z decyzją Rady Polityki Pieniężnej, od kwietnia 2011 roku Narodowy Bank Polski publikuje na swoich stronach internetowych treści wniosków dotyczących stóp procentowych wraz z rozkładem głosów członków Rady zgodnie z poniższymi zasadami:

W przypadku, gdy wniosek nie został przyjęty - po upływie 6 tygodni od dnia głosowania o godzinie 14:00*;

W przypadku podjęcia uchwały dot. głosowania nad uchwałą w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Jeżeli na posiedzeniu RPP, oprócz przyjęcia uchwały dot. stóp procentowych, głosowano nad innymi wnioskami, które nie uzyskały większości, wówczas wyniki głosowania nad tymi wnioskami są publikowane na stronie internetowej NBP po ogłoszeniu wyników głosowania nad uchwałą w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

stóp procentowych - po ogłoszeniu wyników

Obecny skład RPP - III kadencja
(powołany na 6 lat, od 2010)
Marek Belka (prezes NBP)
Andrzej Bratkowski
Elżbieta Chojna-Duch
Zyta Gilowska (zrzekła się funkcji 3.10.2013, po czym prezydent ją odwołał)
Adam Glapiński
Jerzy Hausner
Andrzej Kaźmierczak
Andrzej Rzońca
Jan Winiecki
Anna Zielińska-Głębocka

Organy EBC

EBC posiada niezależność personalną, organizacyjną, polityczną, operacyjna i finansową.

Instytucje i organy unijne oraz rządy państw członkowskich muszą przestrzegać tej zasady i nie próbować wywierać wpływu na organy decyzyjne EBC.

EBC ma własny budżet, a kapitał jest subskrybowany i opłacany przez banki krajowe strefy euro.

Zgodnie ze statutem okres sprawowania urzędu przez członków Rady Prezesów jest długi, a członkowie Zarządu są mianowani tylko na jedną kadencję.

Niezależność w działaniu

Eurosystem jest również całkowicie niezależny w działaniu.

Eurosystem nie może udzielać pożyczek organom wspólnotowym ani krajowym podmiotom sektora publicznego, co dodatkowo wspiera niezależność, chroniąc go przed wpływami władz publicznych.

Krajowe banki centralne

Krajowe banki centralne Eurosystemu posiadają osobowość prawną

(według prawa krajowego swoich państw) niezależnie od EBC.

Jednocześnie są integralną częścią Eurosystemu, na którym spoczywa odpowiedzialność za stabilność cen w strefie euro.

W odniesieniu do realizacji zadań Eurosystemu krajowe banki centralne przestrzegają wytycznych i instrukcji EBC.

Krajowe banki centralne uczestniczą w prowadzeniu wspólnej polityki pieniężnej strefy euro.

Ponadto zarządzają rezerwami walutowymi zarówno na własny rachunek, jak i w charakterze przedstawicieli EBC.

Krajowe banki centralne cd.

Krajowe banki centralne są również w znacznym stopniu odpowiedzialne za gromadzenie krajowych danych statystycznych, a także emisję i obsługę banknotów euro we własnych krajach.

Mogą również pełnić funkcje wykraczające poza zakres określony Statutem, chyba że Rada Prezesów uzna je za niezgodne z celami i zadaniami Eurosystemu.

Banknoty euro

Banknoty euro wprowadzono do obiegu 1 stycznia 2002 r.

Banknoty emitowane są w siedmiu nominałach - 5, 10, 20, 50, 100, 200 i 500 euro. Im wyższy nominał, tym większy banknot.

Główne motywy to okna, bramy i mosty. Na żadnym z banknotów nie przedstawiono istniejących budynków ani zabytków.

Znaczenie motywów na banknotach

Okna i bramy na przedniej stronie każdego z banknotów symbolizują ducha otwartości i współpracy w Europie.

Na odwrotnej stronie banknotów widnieją mosty będące metaforą komunikacji pomiędzy narodami Europy oraz między Europą a resztą świata.

Banknoty posiadają również specjalne oznaczenia, np. wypukły nadruk i duże cyfry, ułatwiające korzystanie z nich osobom niewidomym i niedowidzącym.

Dzięki ścisłej kontroli jakości wszystkie wyprodukowane banknoty mają

jednakową jakość i wygląd.

Banknoty we wszystkich krajach są takie same.

Monety euro

Jedno euro dzieli się na sto centów. Istnieje osiem monet euro: 1, 2, 5, 10, 20 i 50 centów oraz 1 i 2 euro.

Każda moneta ma stronę wspólną i stronę narodową. Monety euro mogą być oczywiście używane we wszystkich krajach strefy euro niezależnie od ich strony narodowej.

Poszczególne nominały monet euro różnią się od siebie wielkością, ciężarem,

składem stopu oraz kolorem i grubością.

Monety o wyższych nominałach (1 i 2 euro) produkowane są ze szczególną

starannością, aby chronić je przed fałszowaniem. Służy temu skomplikowany

dwukolorowy wzór, a także napis wytłoczony na brzegu monety o nominale 2 euro.

Kadencje i niezależność osobista prezesów krajowych BC i członków Zarządu

Statut ESBC i EBC w następujący sposób reguluje długość kadencji prezesów krajowych banków centralnych i członków Zarządu :

• kadencja prezesów krajowych banków centralnych trwa minimum pięć lat;

• kadencja członków Zarządu EBC trwa osiem lat, bez możliwości wyboru na kolejną kadencję;

Organy decyzyjne EBC

W skład Rady Prezesów EBC wchodzą członkowie Zarządu EBC i prezesi krajowych banków centralnych państw strefy euro.

Zgodnie ze statutem ESBC, Rada Prezesów EBC zbiera się przynajmniej dziesięć razy w roku.

Daty posiedzeń określa sama Rada na podstawie propozycji Zarządu.

Posiedzenia mogą być również organizowane w formie telekonferencji, chyba że co najmniej trzech prezesów zgłosi sprzeciw.

Rada Prezesów zbiera się obecnie dwa razy w miesiącu, zwykle w pierwszy i trzeci czwartek miesiąca.

Zagadnienia dotyczące polityki pieniężnej są z zasady omawiane tylko na pierwszym posiedzeniu w miesiącu.

Posiedzenia Rady Prezesów

W posiedzeniach może uczestniczyć przewodniczący Rady UE i przedstawiciel Komisji Europejskiej , ale prawo głosu mają tylko członkowie Rady Prezesów.

Każdemu członkowi Rady Prezesów przysługuje jeden głos.

Z wyjątkiem decyzji dotyczących spraw finansowych EBC Rada Prezesów podejmuje decyzje zwykłą większością głosów.

W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos prezesa EBC.

Traktat o Unii Europejskiej oraz statut ESBC i EBC upoważniają Radę Prezesów do podejmowania decyzji o najwyższym znaczeniu strategicznym dla Eurosystemu .

Obowiązki Rady Prezesów

Są to:

• określanie polityki pieniężnej strefy euro, tj. podejmowanie decyzji w sprawie wysokości podstawowych stóp procentowych EBC;

• uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji koniecznych do zapewnienia realizacji zadań Eurosystemu.

Podejmując decyzje dotyczące polityki pieniężnej i innych zadań Eurosystemu, Rada Prezesów bierze pod uwagę sytuację w strefie euro jako całości.

W skład Zarządu wchodzi prezes i wiceprezes EBC oraz czterech innych członków.

Zarząd zwykle zbiera się co wtorek.

Przewodniczenie obradom

Posiedzeniom Rady Prezesów, Zarządu i Rady Ogólnej EBC przewodniczy prezes lub - pod jego nieobecność - wiceprezes EBC.

Zarząd

Do podstawowych obowiązków Zarządu należy:

• przygotowanie posiedzeń Rady Prezesów;

• realizacja polityki pieniężnej strefy euro zgodnie z wytycznymi i decyzjami Rady Prezesów oraz przekazywanie niezbędnych instrukcji w tym zakresie krajowym bankom centralnym;

• zarządzanie bieżącą działalnością EBC;

• wykonywanie określonych uprawnień, w tym o charakterze regulacyjnym, przyznanych Zarządowi przez Radę Prezesów.

Obrady Rady Ogólnej
(cztery razy do roku)

W skład Rady Ogólnej wchodzą prezes i wiceprezes EBC oraz prezesi krajowych

banków centralnych wszystkich państw członkowskich UE.

W posiedzeniach Rady Ogólnej mogą uczestniczyć bez prawa głosu pozostali członkowie Zarządu, Przewodniczący Rady UE i członek Komisji Europejskiej .

Posiedzenia Rady Ogólnej są zwoływane zawsze, gdy taką potrzebę stwierdzi prezes lub na wniosek przynajmniej trzech jej członków.

Rada Ogólna zwykle zbiera się co trzy miesiące we Frankfurcie.

Rada Ogólna nie podejmuje decyzji w sprawie polityki pieniężnej strefy euro.

Przejęła ona te zadania Europejskiego Instytutu Walutowego, które EBC musi realizować na trzecim etapie UGW, dopóki wszystkie państwa członkowskie nie wejdą do strefy euro.

Narzędzia komunikacji EBC

• regularne konferencje prasowe organizowane po pierwszym posiedzeniu Rady Prezesów w każdym miesiącu;

• publikowanie Biuletynu Miesięcznego zawierającego szczegółowy opis sytuacji gospodarczej w strefie euro i artykuły dotyczące zagadnień związanych z działalnością EBC;

• publiczne przesłuchania prezesa i pozostałych członków Zarządu EBC w Parlamencie Europejskim ;

• przemówienia i wywiady udzielane przez członków organów decyzyjnych

EBC;

• komunikaty prasowe wyjaśniające decyzje i poglądy Rady Prezesów;

• strony internetowe EBC i krajowych banków centralnych, zapewniające

dostęp do wszystkich publikowanych materiałów, w tym bardzo szeroki zbiór

danych statystycznych;

• prace naukowe w serii Working Papers;

• prace naukowe w serii Occasional Papers.

W latach 1999-2008 rolą EBC było dbanie o niską inflację i emisja znaków pieniężnych.
Od kryzysu finansowego lat 2008-2010 EBC stał się głównym ośrodkiem politycznym promującym polityczną integrację.
Władza EBC znacznie przekracza kompetencje innych organów UGW.
Szef EBC J.C. Trichet przedstawił na początku czerwca 2011 plan przywrócenia stabilności UGW: utworzenie europejskiego ministerstwa finansów, które miałoby prawo weta w odniesieniu do decyzji budżetowych zadłużonych państw.
Tzw. eurogrupa złożona z ministrów finansów strefy euro miałaby prawo podjęcia decyzji w tej kwestii.
Szef EBC stanowi obecnie przeciwwagę dla przywódców najsilniejszych krajów strefy euro - Niemiec i Francji. Żaden inny ważny europkrata - Jose Manuel Barroso (szef KE), Herman Van Rompuy (prezydent UE) ani Jerzy Buzek (Przewodniczący PE), nie mogli poradzić sobie z kryzysem finansowym; zrobił to J.C. Trichet.
Prezes EBC już w 2009 r. przekroczył kompetencje, jakie przewidywał traktat z Maastricht (decydujący moment to 2 maja 2009, gdy nakłonił A. Merkel do sformułowania planu ratunkowego dla Grecji).
Polityka EBC przed kryzysem
Od utworzenia strefy euro celem EBC była niska inflacja - nieprzekraczająca 2 proc.
W latach 1999-2011 ceny wzrosły średniorocznie o 1,97%.
Były podwyżki stóp procentowych, gdy istniało zagrożenie inflacyjne. Podwyżka wynosiła jednorazowo 0,25% czyli 25 punktów bazowych.
Euro stało się drugą walutą świata, a na niektórych segmentach rynku finansowego pierwszą (dotyczy to niektórych derywatów, głównie na stopy procentowe).
W sprawie Grecji zostały podjęte decyzje (pomoc w zamian za oszczędności budżetowe), które ustanowiły nowy model pomocy finansowej, obowiązujący od tej pory także dla pozostałych krajów.
Dlaczego EBC?
EBC posiada najlepszą informację - przez raportowanie wszystkich danych makroekonomicznych i z rynku finansowego z krajów „17” oraz z krajów „27”.
EBC posiada najwięcej wiedzy o stanie gospodarki, a zwłaszcza o jej problemach (inwestycje, bańki na rynkach aktywów, kondycja firm, zadłużenie, problemy z płynnością).
Trichet miał najlepsze kompetencje - był osobą odpowiedzialną za restrukturyzację długów w latach 1980-tych, m.in. także polskiego zadłużenia.
9 maja 2011 Trichet przekonał pozostałych 5 członków rady EBC oraz 16 prezesów narodowych BC do zakupu obligacji greckich na masową skalę.
Nie jest to zwykła rola BC, ale wkraczanie w kompetencje polityczne - ocalenie jedności UE.
Doszło do konfrontacji z Niemcami (przeciw tej koncepcji był Axel Weber, szef Bundesbanku). Niemcy zostali nakłonieni do współpracy z EBC w tej sprawie. Jest to precedens!
Obecnie EBC ma w swoich pasywach obligacje Irlandii, Portugalii i Grecji o łącznej wartości nominalnej 77 mld euro (jest to rozmiar potencjalnej straty EBC).
Największy ciężar poniesie w razie bankructw tych krajów, Bundesbank - ma on 27 procent udziałów w EBC. Bundesbank zaczął budować rezerwę celową na te straty!
EBC jeszcze przed kryzysem krajów peryferyjnych, udzielał wsparcia kapitałowego bankom - na łączna sumę (jak się przypuszcza) 700 mld euro (tanie kredyty dla sektora bankowego, zwłaszcza dla banków greckich, portugalskich i irlandzkich).
Nieudzielenie tej pomocy oznaczałoby scenariusz z lat 1930-tych (faszyzm?).
Czy słusznie interwencje podjął EBC a nie inna instytucja?
EBC „ocalił” UE - wziął na siebie ryzyko zadłużenia krajów mających problem z wypłacalnością. Jest ono około 3-krotnie większe niż pomoc ze strony MFW czy pomoc rządowa Niemiec i Francji.
EBC zastosował środki niekonwencjonalne - zastąpił nieistniejący „rząd Europy”. Podjął się dzieła negocjacji z przywódcami najsilniejszych krajów i doprowadził do kompromisu.
Czy słusznie? Ryzyko upadku kilku krajów spowodowałoby problemy gospodarcze pozostałych krajów UE i rozpad strefy euro, a być może radykalizację nastrojów i chaos polityczny na „południu”; jak pokazuje historia (lata 1930-te), może się to skończyć dyktaturą, a nawet wojną.
SFR nigdy w ciągu 98 lat swojego istnienia, nie prowadził polityki sprzecznej z polityką Białego Domu. EBC jawnie sprzeciwia się polityce prowadzonej przez prezydentów i ministrów finansów największych państw strefy euro.
Dlaczego banki prywatne nie są zmuszone do pokrycia tych strat?
Dług grecki był głównie w prywatnych bankach francuskich i niemieckich.
W przypadku ogłoszenia niewypłacalności Grecji, sprzedadzą one te obligacje na masową skalę, co do reszty pogrążyłoby Grecję (obligacje te spadną w cenie, co sprawi, że niezwykle silnie wzrosną stopy procentowe w Grecji).
Przez efekt zarażenia zacznie się wyprzedaż innych obligacji krajów peryferyjnych (portugalskich, irlandzkich, hiszpańskich). Skutki mogą być dramatyczne dla całej UE, dla systemu bankowego i budżetowego.
Objęcie greckich obligacji przez EBC sprawi, że stopy procentowe w tym kraju nie wzrosną do poziomu, jaki uniemożliwi rozwiązanie kryzysu.
Argumenty Tricheta
Trichet zagroził Niemcom „bronią atomową”: odmową przyjmowania obligacji greckich pod zastaw udzielanych kredytów.
Rozwodnienie dyscypliny budżetowej, do jakiego dopuszczono w bogatych krajach UE (Francja, Niemcy) - w 2005 r. mimo protestów EBC, Chirac i Schroeder doprowadzili do „ulgowego” potraktowania paktu stabilności i wzrostu, aby nie płacić kar za nadmierny deficyt.
Pozwolenie na ulgowe traktowanie bogatych, natychmiast spowodowało poluzowanie budżetowe w pozostałych krajach („ryba psuje się od głowy”!).
Prawie wszystkie kraje UGW pozwoliły sobie na wzrost deficytu ponad 3% PKB, co przygotowało grunt pod kryzys 2008.
Na posiedzeniach niezwykle twardego Tricheta z ministrami finansów i prezydentami, dochodziło do ostrych pyskówek, użycia słów „niedyplomatycznych” i nagłego wychodzenia bez pożegnania.
Przyszłość UGW
Prezesem EBC został Włoch Mario Draghi (były szef BC Włoch), człowiek o silnej osobowości. Istnieje obawa, że będzie narzucał swoje koncepcje polityczne i kontrolował słabsze gospodarczo kraje. Może też chcieć silniej kontrolować banki prywatne.
Niemcy niechętnie patrzyli na jego kandydaturę - następny silny człowiek po Trichecie. Znowu będzie trudno przeforsować interes Niemiec.
Draghi pracował w Goldman Sachs (2001-2005). Bank ten doradził Grekom, jak ukryć stan finansów publicznych za pomocą instrumentów pochodnych i dostać się do strefy euro.
Strefę euro ogarnia inflacja (w maju 2011 - 2,7%; w Niemczech 2,4%).
Losy Grecji i strefy euro wydają się być nierozerwalne.
Nie wiadomo, czy dojdzie do utworzenia ministerstwa finansów strefy euro. Na razie jest zbyt wiele konfliktów i nie ma osoby, która pełniłaby tę niezwykle trudną funkcję (
Brak ministra finansów strefy euro jest wielkim błędem. EBC (jego prezesi) nie powinien „rządzić” finansami kontynentu i wykłócać się z prezydentami i premierami w kluczowych sprawach.
Silny kurs euro jest szkodliwy dla eksportu UE. Szczególnie trudne jest to dla krajów o słabszej gospodarce i hamuje ich rozwój (np. Grecja konkuruje z Turcją, która rozwija się bardzo dynamicznie).
Polska w strefie euro: przy bardzo silnym euro i wyśrubowanym koszcie kredytu oraz restrykcjach budżetowych, obecnie nie chcemy wejść do UGW.

Kryzys finansowy a zmiany w polityce monetarnej (i w teorii ekonomii)

Na podstawie: W. Przybylska-Kapuścińska, Magdalena Szyszko (red.): Wyzwania współczesnej polityki monetarnej, Difin, Warszawa 2012

Nowa synteza neoklasyczna (NSN) a polityka monetarna

NSN integruje elementy keynesowskie (koszty dostosowań, sztywność płac i cen, konkurencja niedoskonała) z elementami nowej szkoły klasycznej (międzyokresowa optymalizacja i racjonalne oczekiwania wmontowane w modele ustalania ceny).

Wahania aktywności gospodarczej mogą wystąpić, pomimo że podmioty są racjonalne i dążą do maksymalizacji swoich korzyści. W długim okresie gospodarka jest w równowadze, zaś w krótkim i średnim okresie przechodzi zakłócenia.

Polityka pieniężna jest opisywana za pomocą trzech zależności: krzywej IS, równania inflacji oraz reguły Taylora.

Założenia modelu

Rynek jest rynkiem niedoskonałej konkurencji,

Występuje samooczyszczanie się rynków,

Przedsiębiorstwa maksymalizują zysk, wykorzystują identyczną technologię, ale produkują zróżnicowanie dobra i samodzielnie ustalają cenę (nie są cenobiorcami),

Nieśmiertelne gospodarstwo domowe maksymalizuje użyteczność przy danym ograniczeniu budżetowym, mając do wyboru inwestycje i konsumpcję,

Gospodarstwo domowe decyduje o ilości przepracowanych godzin,

Inflacja ma charakter antycypacyjny,

Prawdopodobieństwo zmiany cen przez przedsiębiorstwo jest niezależne od momentu ostatniej zmiany ceny (firmy zmieniają ceny wtedy, gdy akurat mogą to zrobić, biorąc pod uwagę popyt i średnią oczekiwaną cenę)

Ogólny poziom cen determinowany jest przez dzisiejsze oczekiwania dotyczące przyszłego poziomu cen,

Obok oczekiwań inflacyjnych, kanałem impulsów monetarnych jest kanał zagregowanego popytu.

Wnioski z modeli NSN

Polityka pieniężna może mieć znaczący wpływ na sferę realną w krótkim okresie (krzywa Philipsa ma nachylenie ujemne);

Nie ma długookresowej wymienności między inflacją a produkcją (krzywa Philipsa jest pionowa w długim okresie);

Stosowana jest strategia BCI;

Instrumentem polityki jest stopa procentowa;

Polityka monetarna powinna być wiarygodna i przejrzysta;

Oczekiwania dotyczące przyszłego kursu polityki monetarnej są uznawane za jedyny liczący się czynnik (przez oddziaływanie na popyt).

Krytyka NSN

Studia empiryczne poddały w wątpliwość istnienie zależności sugerowanych przez NSN (krzywa IS ?);

Niektóre zależności opisane przez model okazały się odwrotne;

Sugeruje się rozszerzenie modelu o ceny aktywów;

W Wielkiej Brytanii wzrost stóp procentowych doprowadził (?) do wzrostu inflacji; tłumaczy się to posiadaniem przez gospodarstwa domowe aktywów i pasywów (jeśli dominują pasywa, wzrost stóp procentowych prowadzi do spadku popytu; jeśli dominują aktywa - może być odwrotnie);

To preferencje podmiotów gospodarczych, a nie wyobrażenia decydenta o stanie optymalnym są kluczowe dla procesu decyzyjnego;

Krytyka NSN cd.

W NSN nie uwzględnia się kosztów dezinflacji (założenie jest takie, że BC może w dowolnym momencie obniżyć inflację, nie powodując spadku PKB);

Polityka pieniężna może pobudzać inflację - reguła Taylora ma niejedno rozwiązanie, zaś decydenci mniemają, że tylko jedno i to idealne (przy przyjętych przez nich założeniach);

Zakłada się (w NSN) racjonalność podmiotów gospodarczych (nie są uwzględniane opóźnienia w sprawdzaniu informacji przez podmioty gospodarcze); część podmiotów zachowuje się adaptacyjnie a nie racjonalnie (co powoduje koszty dezinflacji);

Do modelu wprowadzono koncepcję adaptacyjnego uczenia się i ograniczonej racjonalności podmiotów gospodarczych - należy systematycznie ogłaszać dane o gospodarce i je interpretować tak, aby podmioty mogły zmienić oczekiwania.

Rewizja teorii monetarnej

Pojawiła się wskutek kryzysu 2007+.

Modele (NSN) nie uwzględniają aktywów i strony podażowej kredytów (funduszy). Podejście koncentruje się na popycie na kredyt, a właściwie na jego zmianach w wyniku zmian stóp procentowych.

Zachodzą zmiany w gospodarce, spowodowane zmianami w credit supply channel (kanał podaży kredytu) oraz risk taking channel (kanał ryzyka) - od strony dawców funduszy pożyczkowych.

Dawcy kapitału zwracają uwagę na ryzyko, a nie tylko na stopy procentowe BC i ilość dostępnego kapitału. A więc, mimo obniżki stóp procentowych banku centralnego, mogą się utrzymywać wysokie stopy dla kredytobiorców ze względu na ryzyko.

Nie utrzymała się koncepcja szoków - w gospodarce zaszły zmiany jakościowe (w sektorze finansowym), a nie szoki losowe.

Rewizja teorii monetarnej

Wkomponowuje się rozbudowane ujęcie sektora finansowego do modeli pm.

Pojawiła się koncepcja powrotu do podaży pieniądza - występuje długookresowa zależność między M3 a inflacją (to podejście jest obecne w EBC - dokonuje się analizy monetarnej).

Koncepcja ekonomii wiedzy niedoskonałej (imperfect knowledge economics) - pojawiają się tak zwane modele częściowo zdeterminowane (w odróżnieniu od zdeterminowanych). Rezygnuje się z modeli o stałej strukturze.

Na razie teorie te nie są tak stabilne i dojrzałe, aby BC mogły się na nich opierać, a więc nadal będzie dostosowywana i uzupełniana NSN.

Dotychczasowa teoria (NSN) ma wiele wad i będzie zmieniana. Trwają nad tym prace.

Strategie polityki pieniężnej - ewolucja

Od lat 1990-tych BC porzucały strategie tradycyjne, opierające się na celach agregatowych na rzecz BCI.

Cel inflacyjny był kotwicą nominalną dla uczestników procesu.

Stopa procentowa BC odgrywa rolę alternatywnego kosztu finansowania, a jej zmiany - nastawienie władz monetarnych.

BC realizuje „patrzenie na wszystko”.

BC jest niezależny i powinien informować społeczeństwo o cenie, jaką trzeba będzie zapłacić za niską inflację (a raczej, ile będzie kosztowała, w postaci luki PKB, dezinflacja, jeśli społeczeństwo „uwierzy” w wysoką inflację i będzie postępować tak, że prognoza ta się spełni).

Po kryzysie finansowym 2007+, banki centralne zostały obarczone odpowiedzialnością za stabilność finansową.

Consensus z Jackson Hole*

W odniesieniu do rynków finansowych, przed kryzysem obowiązywał consensus z Jackson Hole. W świetle tego consensusu, bank centralny:

Nie powinien celować w żaden poziom cen aktywów,

Nie powinien przekłuwać bańki na rynku aktywów,

Po pęknięciu bańki powinien dostarczać na rynek wystarczającą płynność, aby uniknąć załamania.

Efektywny rynek finansowy powinien prawidłowo wyceniać papiery wartościowe, a BC nie może ich wycenić lepiej niż rynki (inwestorzy), gdyż nie posiada odpowiednich narzędzi (stopa procentowa nie nadaje się do tego).

* Od nazwy miejscowości, w której rokrocznie odbywa się konferencja poświęcona bankowości centralnej i polityce pieniężnej organizowana przez FED.

Rewizja consensusu

Kryzys finansowy przyniósł rewizję consensusu z Jackson Hole.

Bank centralny powinien wdrażać strategię elastyczną, uwzględniającą ceny aktywów (flexible infation targeting), ze stabilnością finansową jako celem pm.

Oprócz pm. (stopy proc.) używać należy norm makroostrożnościowych oraz stosować minimalne wymogi kapitałowe.

Należy ograniczać entuzjazm (działający inflacyjnie i w perspektywie sprzyjający załamaniu) nie tylko konsumentów i inwestorów sfery realnej, ale także instytucji finansowych.

Podniesienie stóp procentowych nie może być stosowane w dowolny sposób w celu ograniczenia „nieracjonalnego entuzjazmu”, gdyż negatywnie oddziałuje na sferę realną. Głównym instrumentem staje się nadzór nad instytucjami finansowymi.

Takie podejście jest niezgodne z NSN.

Oprócz danych dotychczas branych pod uwagę, wiodącą rolę powinna odgrywać obserwacja kredytu w gospodarce.

Bank centralny nie ma celować w poziom cen aktywów, jednak powinien brać pod uwagę ten poziom.

Modyfikacja kanałów pm. w czasie kryzysu 2007+

Modele były stacjonarne i pomijały sektor finansowy.

Kanał stóp procentowych w czasie kryzysu 2007+ był nieefektywny.

Wysoka awersja do ryzyka wśród uczestników rynku powodowała, że obniżka stóp nie znajdowała odzwierciedlenia w akcji kredytowej dla sektora realnego.

Inwestorzy w kryzysie, preferują płynność.

Spready między stopami BC a stawkami rynku międzybankowego były wysokie (wysokie były także także spready w odniesieniu do stóp bid i offer na rynku międzybankowym). Pierwsze ogniwo transmisji uległo przekształceniu - niszczący wpływ na transmisję impulsów pm.

Wnioski co do strategii pm.

Nie ma obecnie jednoznacznych badań empirycznych opisujących te związki.

Kluczem jest poszukiwanie wysokich stóp zwrotu, a te instytucja finansowa otrzymuje w wyniku przyjęcia ryzyka. Obniżka stóp skłania podmioty do szukania ryzyka.

Rosnąca stopa procentowa redukuje poziom lewarowania, a więc obniża ryzyko (ale jednocześnie negatywnie wpływa na koniunkturę w sektorze realnym).

Obecnie problemem jest wycofywanie się ze stosowania instrumentów nadzwyczajnych („odwyk” i jego skutki). Nie wiadomo, czy nie trzeba będzie ich nadal stosować ze względu na słabą koniunkturę i wysokie zadłużenie publiczne.

Strategia elastyczna jest obecnie najlepsza i pewnie nadal będzie w użyciu.

NBP - polityka w kryzysie

Nadpłynność sektora bankowego w latach 1995-1998 - bardzo szybki wzrost nadpłynności, przez skup walut

Nadpłynność sektora bankowego w latach 1999-2004 - kontynuacja trendu, mimo zaprzestania skupu walut

Nadpłynność sektora bankowego w latach 2005-2006 - napływ środków z UE

Nadpłynność sektora bankowego po roku 2007 -zmniejszenie nadpłynności strukturalnej, ale nadal występowała.

Nawet w okresie kryzysu finansowego nadpłynność się utrzymywała. Jednym ze źródeł były operacje związane z obsługą zadłużenia Skarbu Państwa (znowu „winne” są waluty obce).

Banki w Polsce a płynność w kryzysie

W czasie kryzysu, w Polsce banki wyraźnie się podzieliły na grupy z luką dodatnią finansowania i z luką ujemną.

Finansowanie działalności banków krajowych coraz bardziej zależy od źródeł rynkowych i środków otrzymywanych w ramach grupy kapitałowej. Najczęściej dotyczy banków będących stuprocentową własnością inwestorów zagranicznych.

Struktura finansowania banków krajowych zmieniła się i powstała grupa banków z ujemną luką finansowania.

Instrumenty NBP w czasie kryzysu

Prowadzenie operacji zasilających (repo) w okresie zapadalności do 3M,

Wprowadzenie operacji swapów walutowych,

Wprowadzenie depozytu walutowego, jako zabezpieczenia kredytu refinansowego,

Wprowadzenie modyfikacji w systemie operacyjnym kredytu lombardowego, obejmujących zmniejszenie haircutu przy określeniu wartości poziomu zabezpieczeń dla kredytu lombardowego i rozszerzenie listy aktywów mogących stanowić zabezpieczenie dla kredytu lombardowego,

Utrzymanie emisji 7-dniowych bonów pieniężnych, jako głównego instrumentu sterylizacji nadpłynności,

Wprowadzenie w zależności od potrzeb większej częstotliwości OOR tak, aby móc elastycznie reagować na zmiany płynności i stabilizować stawkę POLONIA wokół stopy referencyjnej.

Pakiet zaufania (niestandardowe instrumenty) NBP

Obniżenie podstawowych stóp procentowych o 225 pkt bazowych (XI. 2008 - III.2009)

Przedterminowy wykup 10 -letnich obligacji NBP o wartości 8 mld zł (zwykły termin wykupu 2012 r.)

Wprowadzenie repo na 6M

Dodatkowe operacje swap w EUR i USD z terminem do 1M

Możliwość wydłużenia transakcji swap we SFR

Możliwość nettingu

Rozszerzenie listy zabezpieczeń przyjmowanych przez NBP w operacjach repo na papiery dłużne zarejestrowane w KDPW.

W Polsce nie wystąpiło zarażenie toksycznymi aktywami.

Efekty pm. NBP w kryzysie

NBP starał się utrzymywać pewną nadwyżkę płynności, aby podnieść poziom zaufania,

Awersja do ryzyka była tak silna, że od bankowych lokat rynkowych większym powodzeniem się cieszył depozyt w NBP (a więc dodatkowe rezerwy),

Spadek stóp rynkowych był większy od planowanego (Polonia),

Spadek zaufania utrzymał się do 2010 r.,

W okresie kryzysu finansowego były większe spready na rynku międzybankowym (w 2008 r. średnio 32 punkty bazowe, ale na początku roku 20, a na koniec tego roku już 70),

Niekorzystne tendencje utrzymywały się mimo nadpłynności,

Obecnie jest nadal tendencja do wzrostu nadpłynności, głównie z powodu napływu środków z UE i skupu walut obcych.

USA - kryzys 2007+

W USA doszło do kryzysu płynności, czyli sytuacji, w której podmioty gospodarcze dążą do utrzymania płynnych aktywów.

Stało się to w wyniku wzrostu awersji do ryzyka.

Spadła podaż krótkoterminowych funduszy i nastąpił wzrost stóp procentowych na rynku.

Nastąpił gwałtowny wzrost spreadu między LIBOR 3M a OIS.

Premia za ryzyko na papierach komercyjnych skoczyła z 5 pkt bazowych (przed załamaniem na rynku kredytów hipotecznych jesienią w 2007) do 200 pkt bazowych (w grudniu 2007).

Gwałtownie wzrosło zapotrzebowanie na krótkoterminowy pieniądz.

Wzrósł haircut (różnica między wartością rynkową papierów dłużnych a kwota kredytu możliwą do uzyskania pod ich zastaw).

Rekordowy wskaźnik LIBOR-OIS wyniósł 364 punkty bazowe (rysunek poniżej).

Wskaźnik TED spread wzrósł do 450 pkt bazowych (zwykły poziom - do 150 pkt)

Quantitative easing (money printing)

Narzędzia niekonwencjonalne:

Direct quantitative easing - skup różnych aktywów od uczestników rynku; cel - wzrost płynności; skutek - mierny (płynność ta nie zamieniała się w kredyt dla gospodarki)

Direct credit easing - likwidacja niedoboru płynności przez skup prywatnych papierów komercyjnych na rynkach hurtowych, wybranych ze względu na problem braku środków w konkretnych branżach (np. przemyśle motoryzacyjnym);

Indirect quantitative easing - pożyczki dla banków komercyjnych, pod zastaw różnych aktywów i na długie terminy.

Przyczyna poluzowań: cięcie stóp procentowych było niemożliwe ze względu na niemal zerowy poziom stóp.

W rzeczywistości nie było dodatkowego druku pieniądza, ale wzrost kwot na rachunkach podmiotów gospodarczych.

Skup papierów powoduje wzrost ich cen, a w konsekwencji spadek kosztu finansowania działalności przedsiębiorstw.

FED w ten sposób informował, że nie trzeba się obawiać o brak popytu na aktywa (w razie czego on je kupi).

Uruchomione programy

Federal Reserve Liquidity Facility - programy zwiększenia płynności „szyte na miarę”.

TAF - Term Auction Facility - pożyczki w systemie aukcyjnym dla instytucji depozytowych.

TSLF - Term Securities Lending Facility - pożyczanie dealerom rynku pieniężnego papierów skarbowych w banku centralnym, z wydłużeniem terminu pożyczki do 28 dni.

PDCF - Primary Dealer Credit Facility - jednodniowe pożyczki w zamian za szeroki zakres zabezpieczeń (również papiery prywatne, komunalne).

AMLF - Assed-Backed Commercia Paper Money Market Mutual Fund Liquidity Facility - program dla funduszy rynku pieniężnego.

Inne - na wszystkich segmentach rynku.

Celem programów było ODMROŻENIE KREDYTÓW DLA GOSPODARKI.

Quantitative easing II

Mało zadowalające efekty antykryzysowych działań polityki pieniężnej nakłoniły FED do kolejnych posunięć.

Nastąpił ogromny skup papierów wartościowych rządowych od primary dealers.

Operacje te były na długie terminy, a papiery pozostaną w aktywach FED-u przez lata (rysunek 5.3).

Operacje te przyniosły pozytywne rezultaty dla gospodarki, a nawet (!) zyski FED-owi (na oprocentowaniu przyjętych do skupu papierów).

Występują obawy o nadmierną monetyzację długu publicznego (ale to nic w porównaniu z zażegnaniem groźby upadku gospodarki USA).

EBC

Pierwotna reakcja EBC różniła się od reakcji FED. EBC skupił się na modyfikacjach istniejących instrumentów, głównie OOR.

Nastąpił spadek stóp procentowych - późniejszy i mniej głęboki w Europie, niż w USA.

Do narzędzi credit easing stosowanych przez EBC należy program bezwarunkowych operacji zakupu listów zastawnych (2009). Cel - poprawa płynności rynku tych papierów i umożliwienie długoterminowego finansowania.

Napięcia na rynku finansowym miały negatywny wpływ na transmisję impulsów pieniężnych EBC.

Wprowadzono SMP - Securities Markets Programme (maj 2010). To program skupu papierów dłużnych inkorporujących dług publiczny i prywatny. Poszerzono listę papierów oraz wydłużono terminy uzyskiwanych pod ich zastaw pożyczek.

Traktat o UE nie dopuszcza finansowania zadłużenia publicznego przez EBC. Dla UE większym problemem jest obecnie dług grecki.

Wiarygodność i przejrzystość polityki monetarnej w UE

W związku z niejasnościami dotyczącymi działania kanałów transmisji oraz nieadekwatnością modeli NSN do rzeczywistości, wielką rolę odgrywają oczekiwania inflacyjne.

Uważa się, że wzrost wiarygodności i przejrzystości sprzyja utrzymywaniu się inflacji na poziomie celu BC.

W Europie nastąpiła poprawa tego czynnika w ostatnich kilkunastu latach.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
tre-- slajdów BC 1(1), Administracja, Bankowość centralna
fizjoterapia 1 pokaz slajdow
Ze slajdów
Lista slajdów, ODK
CILS livello tre C1 dicembre 20 Nieznany
Przewidywanie własności projektu opis slajdów
Konstrukcja être en train? (2)
tre 3identyfikacja L05grzes
tre 4konfiguracja L03
Opis slajdów P Muskietorz
OBJAWIENIA W TRE FONTANE W RZYMIE
Spis tre ci, ☆☆♠ Nauka dla Wszystkich Prawdziwych ∑ ξ ζ ω ∏ √¼½¾haslo nauka, hacking, Hack war, cz I
Jak zamieniÄ w tekscie treÅÄ na innÄ tylko pomiÄdzy znacznikami
Szablon do slajdow duzy2
Tre�ci kszta�cenia
faktoring Praca magisterska-spis tresci, SPIS TRE?CI
budowa normy prawnej (4 str), 3. Rodzaje norm prawnych - ze wzgl˙du na specyficzne zwi˙zki tre˙ciowe
bib.obrazBoga, komentaż do slajdów, SLAJD I

więcej podobnych podstron