Treści kształcenia to całokształt wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki, praktyki społecznej.

Wymagania treści kształcenia: odzwierciedlanie aktualnych i przyszłych potrzeb życia społecznego, zawodowego, kulturalnego kraju, poszczególnych osób.

Tradycyjny trójkąt dydaktyczny: nauczyciel, uczeń, proces nauczania - uczenia się.

Pierwsze próby - teorie planów i programów Kerschensteinera:

- optymalna liczba przedmiotów i ich rozkład w cyklu nauczania

- wymiar godzin w cyklu nauczania

- kryteria doboru treści nauczania

- układ tematów

- związki pomiędzy przedmiotami

Cele wychowania: udział w życiu społecznym, zawodowym i kulturalnym

Zakresy:

- działalność polityczna: przygotowanie do odpowiedniego działania w państwie, rozwiązywania problemów społecznych, zawodowych

- polityka ludnościowa: planowanie rodziny, współpraca z instytucjami opiekuńczo - wychowawczymi

- działalność gospodarcza: wykształcenie zawodowe, rozwój techniki, odpowiedzialność za wykonywaną pracę

Wymaga się od uczniów: rozwoju cech osobowości, silnej woli, odpowiedzialności za czyny, samodzielności uczenia się, przyswajania nowych programów, współodpowiedzialności za losy środowiska, społeczeństwa, wrażliwości.

Trzeba zawsze uwzględniać zmiany w miarę postępującego rozwoju nauki i techniki, czyli weryfikować programy nauczania.

Należy łączyć teorię z praktyką: opanowanie umiejętności instrumentalnych, dbanie o rozwój społeczno - moralny, umysłowy, estetyczny, fizyczny.

Wymagania naukowe:

- natury psychologicznej: dostosowanie treści kształcenia do możliwości uczniów, do ich poziomu psychofizycznego, aby nie było, i za łatwo, i za trudno;

Teoria akceleracji - przyspieszanie procesów, a „przeładowanie materiału” - materiał ma pobudzić do wysiłku, do rozwiązywania problemów, stymulować ciekawość

- natury dydaktycznej: dobór i układ treści kształcenia, systematyczność zgodnie z logiką wewnętrzną danej gałęzi wiedzy (wewnątrzprzedmiotowa), korelacja, czyli badania zależności (międzyprzedmiotowa)

Układy treści nauczania:

- liniowy - ciąg w jednym kierunku wzajemnie warunkujących się ogniw (jeden raz w ciągu nauki szkolnej)

- koncentryczny - powtarza się przez pewien czas takie same treści

- spiralny - dodawanie nowych wiadomości, nie ma jednej ekspozycji

Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia: (ułożone są chronologicznie)

- materializm dydaktyczny (encyklopedycyzm) = mozaika różnych nauk, przekazywanie jak największego zasobu nowych wiadomości z różnych dziedzin, np. Komeński, Milton

- formalizm dydaktyczny - kształcenie formalne - treści kształcenia służą jedynie jako środek, który ma zwrócić uwagę na zainteresowania, np. Kant, Pestalozzi, Diesterweg

- utylitaryzm dydaktyczny - kształcenie przez ciągłą rekonstrukcję doświadczeń - indywidualna i społeczna aktywność ucznia, np. Dewey, Kerschensteiner

Zasoby budowy programów nauczania:

- zasada problemowego podejścia: potrzeba skupienia w grupie, wysiłek zespołowy

- zasada kształtowania umiejętności praktycznych: rozwiązywania problemów

- zasada łączenia pracy z zabawą

- zasada aktywizowania uczniów: samokształcenie

- włączanie w nurt życia środowiska lokalnego: wycieczki - muzea, teatry, zakłady pracy

- teoria problemowo - kompleksowa - wykształcenia ogólne jest wyjściowe do wykształcenia zawodowego; problemowo - kompleksowy układ materiału nauczania, czuli uczyć poszczególnych przedmiotów kompleksowo, aby poznawać problemy, a ono wymaga posługiwania się wiedzą z rożnych przedmiotów, np. Suchodolski

- strukturalizm - dotyczy szkoły współczesnej, podział na poszczególne przedmioty, także odwoływania się do całokształtu nauk; „rzeczywistość realna” (ona intryguje), i ważne jest żeby przezwyciężać „rzeczywistość teoretyczną”; ważne zasady: strukturalności, nowoczesności, życiowości i kultury logicznej, łączenia teorii z praktyką, np. Sośnicki

- egzemplaryzm - konieczna jest redukcja materiału; koncepcja nauczania paradygmatycznego - czyli materiał powinien układać się w sposób systematyczny, ogniskowy, wzorcowy; zasada egzemplarycznego układu treści (zasada „wyspowości”) - to są tzw. egzemplarze tematyczne - łączyć treści z jednego egzemplarza (przedmiotu) z innymi, np. Wagenschein, Scheuerl

- materializm funkcjonalny - związek poznawania z działaniem: i wiedza, i umiejętności, zdobycie wiedzy i przekształcanie jej w zależności od struktury w jakiej jesteśmy: społeczna, kulturalna, techniczna; samokształcenie, samodoskonalenie, np. Okoń

- teoria analizy treści kształcenia - czyli postawieni pytań, nie czego uczyć, ale jak uczyć?

- pomocne są: macierz zerojedynkowa: 0 - brak związku z treścią rozpatrywanych informacji, 1 - występowania tego związku; macierz Daviesa; graf - jeśli informacje są zależne, to zaznaczone są strzałki na poszczególnych krawędziach, jeśli nie ma zależności, nie ma strzałek

- ważne określenie celów, co powinien robić uczeń

- materiał należy podzielić na czynności i wyniki

- materiał należy utrwalać, trzeba się posługiwać dedukcyjnym lub indukcyjnym tokiem prezentacji materiału

- uczyć podawać własne przykłady

- każdy nowy termin należy eksponować parokrotnie, w różnych kontekstach

Programy nauczania powinny zawierać materiał uwzględniający potrzeby społeczne oraz indywidualne (zainteresowania, zdolności, talenty), przygotowywać uczniów do życia.

Wychowanie - proces kształcenia, przekazywanie wiedzy i rozwijanie osobowości.

Plany i programy nauczania

- plan nauczania obejmuje pełen rejestr realizowanych w niej przedmiotów, rozkład na lata nauki, liczbę godzin na dany przedmiot

- program nauczania ustala wiadomości, umiejętności i nawyki;

- uwagi wstępne - cele nauczania

- materiał nauczania - podstawowe informacje, pojęcia, metody

Uwagi o realizacji programu oraz wskazówki na temat metod, form organizacyjnych

Podręczniki szkolne - środki dydaktyczne, forma uzupełniająca w stosunku do „żywego nauczania”

Funkcje dydaktyczne:

- motywacyjna: rozwijanie sfery emocjonalno - motywacyjnej, kształtowanie zainteresowań, pozytywne nastawienie do uczenia się

- informacyjna: wzbogacanie wiedzy (rysunek, tekst, eksperymenty)

- ćwiczeniowa: korekta, ocena, kontrola przebiegu, wyniki pracy

Schemat:

ZAPAMIĘTANIE ZROZUMIENIE WYKORZYSTANIE

---