Wd all


Wd.1

Żywienie - to najsilniej działający na zwierzęta czynnik środowiskowy

- Chemiczne składniki pokarmowe pasz są pobierane i wprowadzane do organizmu

- W układzie pokarmowym podlegają one trawieniu i wchłanianiu

- W organizmie wykorzystywane są w przemianach metabolicznych i produkcji

Żywienie to dostarczanie zwierzętom potrzebnej do życia energii i składników pokarmowych

Żywienie wywiera:

- Wpływ na wzrost i rozwój, budowę i skład ciała zwierząt

- Wpływ na zdrowie, płodność (wskaźniki reprodukcyjne - liczba i masa potomstwa)

- Wpływ na optymalne efekty produkcyjne wynikające z wartości genetycznej zwierząt

- Wpływ na jakość produktu finalnego - uzyskanie produktów pochodzenia zwierzęcego (mięso, mleko, jaja, wełna) o wysokiej wartości dietetycznej

- Wpływ na redukcję wydalania składników pokarmowych do środowiska (metan, metabolity przemiany białek, fosfor i mikroelementy)

Wpływ na wzrost i rozwój, budowę i skład ciała zwierząt

- Słabe żywienie, znacznie poniżej potrzeb pokarmowych hamuje wzrost, równocześnie zmienia pokrój zwierząt

- Zwierzęta dość równomiernie przybierają na wadze, ale poszczególne tkanki rozwijają się w różnych charakterystycznych okresach (kościec, tkanka nerwowa, mięśnie, tkanka tłuszczowa)

- U młodych zwierząt składniki pokarmowe pasz zużywane są przede wszystkim na budowę kośćca, a na inne tkanki w mniejszym stopniu, słabe żywienie takich zwierząt hamuje rozwój mięśni i tkanki tłuszczowej

- Gdy po okresie słabego żywienia nastąpi okres żywienia obfitego zwierzęta częściowo nadrabiają poprzednie braki w rozwoju (kompensacja wzrostu), ale nie całkowicie

- Młode zwierzęta nie powinny żywione być bardzo obficie, bo powoduje to ich nadmierne otłuszczenie a dalej zmniejsza późniejszą produkcyjność, obniża płodność i skraca życie

Wpływ żywienia na zdrowie, płodność (wskaźniki reprodukcyjne, liczba i masa potomstwa)

- Niektóre pasze, często uważane za bardzo dobre, zawierają różne toksyczne związki i podawanie ich w nadmiernych ilościach może powodować zatrucia zwierząt

- Pasze mogą nabierać trujących bądź szkodliwych właściwości wskutek złego przechowywania, gnicia, pleśnienia

- W praktyce spotyka się przypadki stosowania pasz nieodpowiednich dla danego gatunku zwierząt (np. buraki pastewne + otręby żytnie + mleko odtłuszczone - tuczniki chorują - schorzenia płucne i reumatyczne)

- Intensywne żywienie owiec przed stanówką zwiększa liczebność młodych

Wpływ żywienia na optymalne efekty produkcyjne wynikające z wartości genetycznej zwierząt

- Zwierzęta tuczone i opasane zwiększają swoją masę proporcjonalnie do ilości zjedzonego pokarmu

- W wielu stadach krów mlecznych po zreorganizowaniu bazy paszowej, po lepszym zbilansowaniu dawek pokarmowych w stosunku do potrzeb pokarmowych zwierząt wydajność mleczna zwiększyła się o kilka a nawet 25 - 30%

Wpływ żywienia na jakość produktu finalnego

Wpływ żywienia na skład mleka

- zawartość tłuszczu zależy od udziału w dawce pokarmowej węglowodanów strukturalnych (celuloza, lignina) i niestrukturalnych (skrobia, dwucukry) oraz struktury fizycznej dawki. Zmiana stosunku pasz treściwych: pasz objętościowych w dawce wpływa na zmianę w zawartości tłuszczu w mleku (fermentacja propionowa: fermentacji octowa)

- Pożądane zmiany składu kwasów tłuszczowych tłuszczu mleka dotyczą zmniejszenia udziału kwasów nasyconych (laurynowy i mirystnowy) oraz zwiększenia udziału wielonienasyconych kwasów tłuszczowych ( oleinowy, linolowy i linolenowy)

- Zawartość białka w mleku (3,4%) zależy od ilości energii pobranej przez krowę z paszą. Stosowanie pasz zawierających duże ilości wysokoenergetycznej skrobi 9zboża) powoduje zwiększenie ilości białka w mleku. Także stosowanie dodatków aminokwasów chronionych (lizany i metioniny) skutecznie zwiększa zawartość białka w mleku o 0,1-0,2%.

Wpływ żywienia na jakość mięsa

- Stosowanie niektórych pasz (śruta kukurydziana, odpady po pomidorach, papryce) powoduje niekorzystne przebarwienie tluszczu

- Mączki rybne, siloryb niekorzystnie wpływają na zapach mięsa

- Poprzez skład tłuszczu paszy można intensywnie oddziaływać na zawartość kwasów tłuszczowych w tkance tłuszczowej (zwiększanie ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, sprzężonego kwasu linolowego - CLA - związków zmniejszających ryzyko chorób wieńcowych serca)

Pasze różnią się między sobą koncentracją energii, zawartością składników pokarmowych i ich strawnością, wartością biologiczną, czyli mają różną zdolność do zaspokajania potrzeb zwierząt.

Podstawową metodą służącą poznaniu wartości paszy jest analiza chemiczna, w której oznacza się poszczególne składniki lub ich grupy pod względem ilościowym (analiza podstawowa - weendeńska)

W paszy oznacza się 5 frakcji:

- sucha masa

- popiół surowy

- białko ogólne (surowe)

- włókno surowe

- tłuszcz surowy (ekstrakt eterowy)

- bezazotowe wyciągowe (wylicza się z różnicy pomiędzy suchą masą a sumą pozostałych oznaczonych składników)

Zawartość wody w paszach:

- zielonki ok. 80%

- okopowe 76 - 88%

- ziarna zbóż 12 - 14%

- siana ok. 15%

- śruty poekstrakcyjne 10 - 12%

- wywary gorzelniane ok. 95%

Zawartość popiołu surowego w paszach

- zielonki 2 - 5%

- okopowe 1,2 - 1,4%

- ziarna zbóż, nasiona roślin strączkowych, otręby 2 - 5%

- słomy, siana 4,5 - 8%

Związki mineralne są składnikami niezbędnymi dla życia zwierząt.

Pełnia wiele ważnych funkcji:

- są składnikami budulcowymi tkanek kostnych i miękkich

- utrzymują stałe pH we krwi

- wchodzą w skład licznych enzymów lub je aktywują

- regulują ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych

- utrzymują równowagę kwasowo - zasadową organizmu

- wchodzą w skład różnych związków organicznych

Białka ogólne

Składnik paszy, do którego zalicza się wszystkie związki zawierające azot (białka i związki azotowe niebiałkowe)

- Białka proste (proteiny): gliadyny 9w bielmie zbóż), gluteliny 9w glutenie zbóż), albuminy, globuliny, keratyna, kolagen

- Białka złożone (proteiny): nukleon-, fosfo-, gliko-, chromo- lipopropeidy

- Związki azotowe niebiałkowe: wolne aminokwasy, proste peptydy, amidy (mocznik, glutamina, asparagina), sole amonowe, zasady organiczne i ich związki (aminy, puryny, alkaloidy, glikozydy). Występują w dużych ilościach w młodych rosnących roślinach (>30% azotu ogólnego)

- Białka paszowe zawierają średnio 16% azotu

Zawartość białka ogólnego w paszach

- zielonki 1 - 4%

- okopowe 1 - 2%

- ziarna zbóż 9 - 14%

- nasiona roślin strączkowych 22 - 45%

- śruty poekstrakcyjne 35 - 48%

Białko ogólne to bardzo ważny składnik pokarmowy:

- jest składnikiem strukturalnym (wchodzi w skład każdej komórki roślinnej i zwierzęcej)

- jest nośnikiem informacji genetycznej

- pełni istotną funkcję metaboliczną (białka złożone)

Węglowodany

Podział węglowodanów zawartych w paszach (na podstawie ich rozpuszczalności i strawności):

- Włókno surowe (węglowodany trudno strawne i trudno rozpuszczalne): celuloza, hemicelulozy, pektyny, lignina, gumy, śluzy i kutyna

- bezazotowe wyciągowe (węglowodany łatwo strawne i łatwo rozpuszczalne): cukry proste (glukoza, fruktoza, galaktoza, mannowa), dwucukry (sacharoza, maltoza, celobioza), trójcukry (rafinoza), wielocukry (skrobia, inulina)

Zawartość węglowodanów w paszach

Włókno surowe

- słomy ponad 40%

- siana 25 - 30%

- zielonki 3 - 7%

- okopowe 1 - 2%

- ziarna zbóż 3 - 10%

- nasiona strączkowych 6 - 13%

Jest to frakcja zawierająca składniki ścian komórkowych roślin. Ujemnie wpływa na strawność pasz (zwierzęta nie wydzielają enzymów zdolnych do ich trawienia, wyjątek stanowią przeżuwacze)

- bezazotowe wyciągowe

Są głównym składnikiem suchej masy roślin i podstawowym źródłem energii w dietach zwierząt

- ziemniaki (skrobia) 18%(80% suchej masy)

- ziarna zbóż (skrobia) 60 - 70%(70 - 80% suchej masy)

- buraki (sacharoza) 21%(84% suchej masy)

- bulwy topinamburu (inulina) 21%(85% suchej masy)

- nasiona strączkowych 32 - 57%(36 - 65% suchej masy)

- śruty poekstrakcyjne 30%(33% suchej masy)

Różnice w składzie chemicznym organizmów roślinnych i zwierzęcych

W skład ciała zwierząt wchodzą te same grupy związków co w organizmach roślinnych, ale są różnice ilościowe i jakościowe. Zmienność w składzie ciała zwierząt jest znacznie mniejsza niż w składzie roślin.

Skład chemiczny ciała zwierząt zależy od gatunku, stopnia utuczenia, wieku i zmienności indywidualnej (różnice nie są zbyt duże)

Zawartość wody zmienia się w zależności od wieku zwierząt i stopnia otłuszczenia (95% - 50-60%)

Zawartość białka jest dosyć stała (15 - 18%, kura 21%)

Zawartość tłuszczy wzrasta z wiekiem, jest zmienna (10 - 60%)

Zawartość węglowodanów bardzo mała (ok. 1%)

Zawartość składników mineralnych (2,8 - 4,6%)

Ogólny procentowy skład ciała zwierząt

Wół - 54 (woda), 15 (białko), 26 (tłuszcz), 4,6 (składniki mineralne)

Wieprz - 58 (woda), 15 (białko), 24 (tłuszcz), 2,8 (składniki mineralne)

Owca - 60 (woda), 16 (białko), 20 (tłuszcz), 3,4 (składniki mineralne)

Kura - 56 (woda), 21 (białko), 19 (tłuszcz), 3,2 (składniki mineralne)

Klacz - 60 (woda), 17 (białko), 17 (tłuszcz), 4,5 (składniki mineralne)

Człowiek - 59 (woda), 18 (białko), 18 (tłuszcz), 4,3 (składniki mineralne)

Wd.2.

Trawienie i przemiana składników pokarmowych.

Trawienie - to rozkład złożonych składników pokarmowych do składników prostych, zachodzący w przewodzie pokarmowym i obejmujący procesy: mechaniczne, chemiczne i mikrobiologiczne.

Mechaniczne rozdrabnianie pokarmu przez gryzienie, przeżuwanie odbywa się w jamie gębowej, a u drobiu w mielcu. Umożliwia nawilgocenie pokarmu śliną i ułatwia jego łykanie oraz powoduje zwiększenie powierzchni pokarmu, na który działają enzymy trawienne.

Ruchy perystaltyczne przewodu pokarmowego umożliwiają mieszanie i przesuwanie treści pokarmowej.

Procesy chemiczne to rozkład enzymatyczny (hydroliza) składników pokarmowych. Enzymy trawienne wydzielane są przez gruczoły przewodu pokarmowego i komórki błony śluzowej jelita.

Procesy mikrobiologiczne mają znaczenie w trawieniu żwaczu u przeżuwaczy, w jelicie grubym u konia, królika w nutrii i jelicie ślepym u drobiu.

1. Budowa przewodu pokarmowego.

Trzy podstawowe docinki:

Przedni- jama ustna, gardło, przełyk, żołądek (zasadnicza różnica w budowie żołądka u przeżuwaczy i zwierząt monogastrycznych).

Środkowy- jelito cienkie (dwunastnica, jelito cienkie, jelito biodrowe).

Końcowy- jelito grube.

2. Enzymy uczestniczące w trawieniu. Występowanie i działanie głównych enzymów uczestniczących w trawieniu.

Trawienie w jamie gębowej.

Mechaniczne rozdrabnianie pokarmu, nawilżanie śliną (woda, sole mineralne, mucyna i lizozym)

- nawilgocenie pokarmu i formowanie kęsa ułatwiające połykanie.

- u świni, królika i drobiu α- amylaza ślinowa wstępnie trawi skrobię i glikogen.

- przeżuwacze, koń, pies i kot nie mają α- amylazy w ślinie.

Trawienie w żołądku.

Magazynowanie pokarmu i trawienie enzymatyczne, głównie białka.

- wydzielanie soku żołądkowego (wosa, kwas solny, składniki mineralne, mucyna i pepsynogen) regulowane jest przez układ nerwowy oraz hormony układu pokarmowego.

- niskie pH soku żołądkowego (1-2) powoduje obniżenie pH treści pokarmowej, pepsynogen przechodzi w aktywna pepsynę żołądkową.

- pepsyna żołądkowa dzieli cząsteczki białek na polipeptydy (10-15 aminokwasów).

- rennina (podpuszczka) wydzielana przez błonę śluzową żołądka cieląt, koźląt i jagniąt ścina białko mleka.

Trawienie w jelicie cienkim.

Do dwunastnicy transportowane są:

- sok trzustkowy widzialny przez trzustkę (zawiera nieaktywne proenzymy trypsyny, chymotrypsyny, prokarboksypeptydazy A i B, elastazy) oraz enzymy hydrolizujące węglowodany ( α, β- amylazy), tłuszcze (lipaza) oraz kwasy nukleinowe.

- Końcowym produktem rozkładu białek są wolne aminokwasy (oraz bardzo krótkie peptydy)

- skrobi i glikogenu - dekstryny i maltoza.

- tłuszczów są wolne kwasy tłuszczowe i monoacyloglicerole.

- żółć wytwarzana w wątrobie.

Trawienie tłuszczów w dwunastnicy wspomagają kwasy żółciowe tłuszczów ich sole, które zmniejszając napięcie powierzchniowe wody i ułatwiając tworzenie się drobnych kropelek tłuszczu powodują zwiększenie ich powierzchni i łatwiejszy dostęp enzymów trawiennych.

Kwasy żółciowe łącząc się wolnymi kwasami tłuszczowymi w tzw. micelle wpływają korzystnie na ich wchłanianie w jelitach (także wit. A,D,E i K).

- sok jelitowy wydzielany przez komórki nabłonkowe jelita cienkiego ochrania błonę śluzową przed działaniem kwaśnej treści pokarmowej wypływającej z żołądka.

Komórki nabłonkowe rąbka szczotkowego produkują enzymy hydrolizujące:

-- peptydy - aminopeptydaza,

-- dwucukry - sacharaza, maltaza, izomaltaza, laktaza.

-- nukleotydy i nukleozydy - nukleotydaza i nukleozydaza.

Trawienie w jelicie grubym.

W jelicie grubym i ślepym nie ma gruczołów wydzielniczych produkujących enzymy trawienne. Panują tu jednak dogodne warunki do rozwoju mikroorganizmów, które powodują procesy fermentacyjne (funkcjonalnie jelito grube odpowiada żwaczowi).

- Treść pokarmowa docierająca do jelita grubego składa się w większości z nie strawionych składników pokarmowych (celuloza, hemiceluloza, lignina), a których powstają LKT.

- produktem mikrobiologicznego rozkładu białka i białek pochodzenia endogennego (złuszczony nabłonek, enzymy, itp.) jest amoniak.

- odbywa się tu synteza witamin z grupy B i wit. K (małe ilości).

- aktywność bakterii gnilnych powoduje powstawanie gazów H2, CH4, NH3, i H2S, powstają także fenol, indol, skatom, krezol- trucizny jelitowe.

Największe znaczenie ma trawienie w jelicie grubym u konia oraz u królika w jelicie ślepym.

U konia jelito grube ma pojemność 100 l.

- 2/3 procesów fermentacji celulozy, hemicelulozy i częściowo ligniny,

- LKT głównie źródło energii,

- 40% rozkładu białka,

Efektywność fermentacji w jelicie grubym zależy od jego objętości, a więc od gatunku zwierzęcia,

Koń, królik> przeżuwacze> trzoda chlewna> drób.

3. Trawienie u przeżuwacy.

Żołądek składa się z 4 komór:

- żwacz - fermentacja wilgotnej masy pokarmowej,

- czepiec - mieszanie, segregowanie przez wypłukiwanie,

- księgi - odcedzenie masy, wchłanianie wody i rozpuszczonych substancji (LKT i składniki mineralne),

- trawieniec - trawienie enzymatyczne, podobnie jak w żołądku zwierząt monogastrycznych.

- W żołądkach przeżuwaczy nie ma enzymów trawiennych.

Wszystkie przemiany w żwaczu powodują mikroorganizmy symbiotyczne: bakterie, pierwotniaki, bakteriofagi, drożdże.

Fermentacja w żwaczu zależy od:

- liczebności i składu mikroorganizmów żwacza,

- sposobu odżywiania zwierząt (ilość składników pokarmowych i energii w dawce, ilość poszczególnych pasz i ich postać- rozdrobnienie, granulowanie).

- pH płynu żwacza,

- częstotliwości zdawania pasz i pojenia.

Mikroorganizmy zasiedlające żwacz specjalizują się w przemianach:

węglowodanów (celuloza, hemiceluloza, skrobia).

- bakterie celulolityczne (Bacteroides, Ruminococcus, Ruminobacter, Clostridium).

- bakterie hemicelulolityczne,

- bakterie amylolityczne (Lactobacillus, Streptococcus).

składników azotowych (rozkład białka paszy i synteza białka mikroorganizmów)

- bakterie proteolityczne ( Bacteroides amylophilis, Butyrivibrio)

tłuszczów - rozkład tłuszczów i biouwodorowanie nienasyconych kwasów tłuszczowych.

- bakterie lipolityczne,

synteza witamin (np. z grupy B).

Pierwotniaki żyjące w żwaczu:

To głównie Ciliata - Holotricha i Oligotricha, ich liczba i skład gatunkowy uzależniony jest od dawki pokarmowej.

Funkcje pierwotniaków:

- trawienie włókna (celulozy i hemicelulozy),

- trawienie skrobi,

- trawienie białek i tłuszczów,

- „zjadanie” bakterii - przetwarzanie białka bakteryjnego na zwierzęce (25% białka przepływającego do dwunastnicy to białko pierwotniaków).

Mikrobiologiczne trawienie węglowodanów w żwaczu:

I etap: rozkład węglowodanów złożonych do dwucukrów a następnie do glukozy i fruktozy,

- Glikoliza glukozy i fruktozy do kwasu pirogronowego.

II etap: synteza z kwasu pirogronowego lotnych kwasów tłuszczowych (LKT).

Wzajemne propozycje kwasów zależą od składu dawki pokarmowej, postaci fizycznej dawki, od czasu jaki minął od pobrania paszy.

LKT są dla mikroorganizmów produktami odpadowymi, ale dzięki ich syntezie bakterie uzyskują energię niezbędną do życia.

Za najbardziej fizjologiczne propozycje LKT - kwasu octowego: propionowego: masłowego przyjmuje się 65: 20: 15.

kwas octowy (50-70%) - pasze bogate w celulozę i hemicelulozę wpływają na wzrost jego zawartości, skarmianie pasz nadmiernie rozdrobnionych zmniejsza ilość kwasu octowego.

kwas propionowy (18-2%) - zwiększanie ilości skrobi w dawce (większy udział pasz treściwych w dawce) zwiększa syntezę tego kwasu z zmniejsza ilość kwasu octowego.

kwas masłowy (12-18%) - jak dla kw. propionowego.

Rola LKT u przeżuwaczy:

- pokrywają w 70-80% zapotrzebowanie przeżuwaczy na energię.

- kwas octowy bierze udział w syntezie tłuszczu mleka.

- z kwasu propionowego produkowana jest w wątrobie glukoza niezbędna do syntezy aminokwasów oraz laktozy (w gruczole mlekowym)

- kwas masłowy jest źródłem energii dla komórek ścian żwacza oraz bierze udział w syntezie tłuszczu mleka i tłuszczu ciała.

LKT wchłaniane są do krwi bezpośrednio przez ścianę żwacza, czepca i ksiąg na drodze dyfuzji biernej.

Mikrobiologiczne trawienie składników azotowych w żwaczu.

Pod wpływem enzymów proteolitycznych bakterii i pierwotniaków żwacza następuje degradacja związków azotowych paszy do:

- amoniaku (związki azotowe niebiałkowe),

- peptydów i aminokwasów (białko właściwe)

- końcowy etap to deaminacja aminokwasów do amoniaku i kwasów tłuszczowych.

Degradacja składników azotowych w żwaczu jest różna i zależy od budowy chemicznej i rozpuszczalności białka, procesów technologicznych oddziałujących na paszę (np. temp.), poziomu żywienia zwierząt. Związki azotowe niebiałkowe rozkładane są w żwaczu prawie w całości.

Z uwolnionego amoniaku mikroorganizmy żwacza syntetyzują własne białko. Jednocześnie konieczna jest do tej syntezy obecność krótko łańcuchowych peptydów peptydów aminokwasów, a także łatwo dostępna energia oraz niektóre składniki mineralne (S, P, Co).

Białko mikrobiologiczne trawione jest dalej w jelitach (80-85%), a jego skłąd aminokwasowi jest względnie stały i uzależniony od składu dawki pokarmowej. Synteza białka mikrobiologicznego w żwaczu ze związków azotowych paszy, które uległy degradacji jest „uszlachetnieniem” białka paszowego.

4. Wchłanianie.

Proste składniki pokarmowe powstałe w wyniku trawienia wchłaniane są z przewodu pokarmowego do krwi i limfy przede wszystkim w jelicie cienkim w procesie:

aktywnego transportu (wbrew gradientowi stężeń) glukoza, galaktoza, aminokwasy.

dyfuzji (osmozy) fruktoza, kwasy tłuszczowe, acylogricerole, witaminy, składniki mineralne.

pinocytozy (przy udziale lipidowych błon komórkowych) immunoglobuliny z siary.

Przemiana, metabolizm - to procesy jakie zachodzą w organizmach, organizmach tkankach i w komórkach.

Przemiany anaboliczne to procesy, w których z prostych związków następuje synteza związków złożonych lub innych związków prostych.

Przemiany kataboliczne obejmuja procesy, w których następuje degradacja związków złożonych do związków prostych prostych celu:

- wykorzystania zawartej w nich energii lub

- ich neutralizacji i wydalenia poza organizm.

Przemiany metaboliczne mają miejsce kolejno:

w przewodzie pokarmowym, w czasie trawienia, następuje rozkład: węglowodanów do cukrów, białka do aminokwasów, tłuszczów do kwasów tłuszczowych oraz triagliceroli.

w organizmie, zachodzą procesy pozwalające wykorzystać energię:

- niezbędną do pracy mięśni (np. odżywianie się, praca serca),

- do syntezy związków niezbędnych do budowy tkanek i komórek ciała, oraz

- do produkcji produktów zwierzęcych takich jak np. mleko, jaja, wełna.

PRZEMIANA WĘGLOWODANÓW

Węglowodany są głównym źródłem energii dla zwierząt.

1. Najwięcej energii organizm czerpie w glukozy w wyniku jej przemian katabolicznych.

Wejście glukozy z krwi do komórek może następować w obecności hormonu trzustki - insuliny. Brak insuliny wywołuje objawy cukrzycy.

W komórkach następuje:

Rozpad glukozy do pirogronianu w procesie glikolizy,

- w mitochondriach komórkowych komórkowych tzw. cyklu krebsa powstaje 12 cząśteczek ATP, co jest równoważne 402kJ energii.

- w komórkach wątroby, krwinek czerwonych, gruczołów mlecznych, jąder, tkanki tłuszczowej, tarczycy rozkład glukozy następuje w tzw. cyklu pentozofosforanowym. Powstaje NADPH, źródło łatwo dostępnego potencjału redukcyjnego.

Magazynem łatwo dostępnej dla zwierząt energii jest glukoza w postaci glikogenu w komórkach wątroby i mięśni.

U przeżuwaczy produktami trawienia węglowodanów są przede wszystkim LKT (lotne kwasy tłuszczowe), które w 80% pokrywają zapotrzebowanie energetyczne tych zwierząt.

kwas octowy - tylko 20% ulega utlenieniu do acetylo-CoA, reszta stanowi prekursor syntezy kwasów tłuszczowych (tłuszczowych tym tłuszczu mleka).

kwas propionowy - prawie w całości utlenia się w wątrobie lub ulega przemianie w glukozę,

kwas masłowy - przekształcany jest w kwas b- hydroksymasłowy, źródło energii.

Przemiana białek.

1. Synteza białek o strukturze cząsteczek odpowiadającej spełnianej przez nie funkcji (np. enzymy, białka strukturalne).

2. Rozkład białek do aminokwasów i innych zawiązków wykorzystywanych ponownie do syntezy białka lub jako źródło energii.

Ad.1.

- białka pasz oraz białko organizmu ulegające rozkładowi w procesach katabolicznych są źródłem egzogennych i endogennych aminokwasów.

- aminokwasy znajdujące się w komórkach są włączane do łańcuchów peptydowych peptydowych odpowiednich proporcjach dla danego syntetyzowanego białka.

- synteza białka w komórce odbywa się rybosomach,

- organizmy zwierzęce nie mają zdolności syntezy wielu aminokwasów wchodzących w skład białka, tzw. aminokwasów egzogennych (lizyna, metionina, treonina, tryptofan).

Ad.2

- w komórkach i tkankach proces życiowy przejawia się stałą przemianą białek polegająca na rozkładzie poszczególnych cząsteczek białkowych i ponownej ich syntezie.

- uwalniają się przy tym aminokwasy, które ponownie mogą włączyć się do procesów syntezy.

- organizm nie ma zdolności magazynowania aminokwasów.

- nadmiar aminokwasów usuwany jest z organizmu dopiero po ich rozkładzie do mocznika u ssaków i kwasu moczowego u ptaków i gadów.

Wd.3.

Antyżywieniowe i toksyczne składniki pasz.

Wartość pokarmowa pasz naturalnych zależy od:

- koncentracji energii,

- zawartości białka ogólnego, aminokwasów, składników mineralnych mineralnych witamin oraz

- obecności substancji będących elementem systemu ochronnego roślin zielonych lub nasion przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi.

Związki te wchodzą w skład inkrustujących, strukturalnych strukturalnych ochronnych tkanek roślinnych a dla zwierząt stanowią grupę składników obniżających strawność i dostępność substancji pokarmowych niezbędnych dla życia i produkcji.

Antyodżywcze (antyżywieniowe, niepożądane, antypokarmowe, antymetabolity) składniki zawarte w roślinach:

- działają immunosupresyjnie,

- niekorzystnie działają na nabłonki ścian przewodu pokarmowego i sekrecję enzymów,

- zakłócają równowagę mikrobiologiczna w obrębie przewodu pokarmowego,

- mogą wywoływać reakcje subtoksyczne lub toksyczne.

Zakres ich działania zależy od:

Rodzaju paszy, koncentracji składników antyodżywczych, gatunku i wieku zwierząt oraz zabiegów hydrotechnicznych stosowanych w cyklu produkcyjnym.

Zakres koncentracji i działania substancji antyodżywczych jest zmienny. Zależy od wielu czynników:

- gatunek rośliny - paszy,

- faza wegetacji i przebieg pogody w czasie wzrostu i zbioru roślin,

- sposób i czas przechowywania,

- higiena magazynów, itp.

Dopuszczalną zawartość substancji antyodżywczych w paszy określają przepisy prawa paszowego wielu krajów Europy.

Inhibitory trypsyny, chymotrypsyny i proteaz.

Są to substancje białkowe zawierające dużo siarki.

- inaktywują kompleksy proteolitycznych enzymów trzustki oraz elastazy i amylazy,

- nadmierna sekrecja trzustki powoduje hipertroficzne i hiperplastyczne zmiany morfologiczne w obrębie gruczołu, szczególnie u młodych zwierząt,

- są to substancje termolabilne, ulegające dezaktywacji pod wpływem procesów termicznych (ogrzewanie, testowanie, proces obróbki termicznej przy ekstrakcji oleju) redukują ich działanie inhibujące,

- aktywność antytrypsynowa: pełne nasiona soi> lucerna> ziemniaki> żyto> jęczmień> pszenżyto.

Polifenole: tanina.

- taniny występują w warstwie aleuronowej ziaren zbóż, nasion roślin strączkowych,

- zawartość: sorgo -10%, jęczmień, bobik- 2,5%, rzepak, groch- 3-3,5%.

- wytrącają alkaloidy i białka, także enzymy trawienne,

- powodują zmianę smaku pasz na gorzki, koagulację białek śliny i białek śluzówek,

- w przewodzie pokarmowym tworzą kompleksy z białkami endogennymi, inhibują enzymy trawienne, zmniejszają przepuszczalność ścian jelit, co oznacza gorszą absorpcję metabolitów z treści przewodu pokarmowego.

Fityniany.

- kwas fitynowy i jego sole stanowią główne źródło fosforu z ziarna zbóż (40-75%), nasion roślin strączkowych (40-55%) i rzepaku.

- wykazuje silne właściwości helatujące dwu- i trójwartościowe metale: Zn, Cu, Mn, Ca, Fe, Mg, co drastycznie zmniejsza ich dostępność dla zwierząt oraz białka- np. enzymy- trypsyna, pepsyna powodujące ich częściową inaktywację.

- także sam P z kwasu fitynowego jest słabo przyswajalny, co powoduje nadmierne jego wydalanie i stanowi zagrożenie dla środowiska- wód powierzchniowych powierzchniowych gleby.

- do mieszanek paszowych dla trzody chlewnej i drobiu dodaje się mikrobiologiczne preparaty enzymatyczne zawierające fitazę, powodujące degradację fitynianów i wzrost wykorzystania fosforu o 20-40%.

Alkaloidy (lupamina, spartanina> lupinina, izolupinina, angustifolina> hydroksylupanina)

- inhibuja funkcjonowanie układu nerwowego (zaburzają proces oddychania),

- występują w łubinach, soi, siemieniu lnianym

- zawartość: lubiny :gorzkie”- 0,6-3,0%; lubiny „słodkie”- 0,01-0,1%

- w ziemniakach występuje glikoalkaloid solanina,

- związki termostabilne ale rozpuszczalne w wodzie,

- szczególnie wrażliwe na alkaloidy są świnie.

Saponiny (glikozydy steroidowi)

- nadaja gorzkawy smak paszom,

- mogą powodować hemolizę czerwonych krwinek,

- działanie antyżywieniowe polega na inhibowaniu aktywnego transportu składników pokarmowych,

- zawartość: susz z lucerny - 0,01%, susz z koniczyny i ziarno owsa,

- najbardziej wrażliwe na saponiny jest drób i trzoda chlewna.

Glukozynolany (100 związków występujących w paszach z roślin krzyżowych- Cruciferae)

- naturalne glukozynolany nie są toksyczne, nadają rzepakowi osty, gorzkawy smak.

- działanie subtoksyczne lub toksyczne wykazują metabolity glukozynolanów powstające w wyniku działania myrozynazy (obecnej w nasionach) lub enzymów bakteryjnych w wilgotnym środowisku treści jelitowej.

- przy odczynie treści neutralnym powstają: tiocyjaniny, izotiocyjaniny oraz oksazolidynotioniny (goitryny).

- przy odczynie kwaśnym powstają także nitryle.

- goitryny zmniejszają zdolność wiązania jodu w tarczycy oraz tworzenia trójjodotyroniny i tyroksyny, co powoduje upośledzenie funkcji wydzielniczej, hipertrofii i hiperplazji tarczycy.

Polisacharydy nieskrobiowe.

- substancje strukturalne występujące głównie w zbożach, gdzie pełnią funkcję ochronną ścian komórkowych.

- utrudniają enzymom trawiennym dostęp do treści komórek, obniżają strawność i dostępność składników pokarmowych i obniżają wartość energetyczną pasz.

- arabinoksylany, β-glukany pektyny wiążą wodę i tworzą hydrożele, co powoduje wzrost lepkości treści jelitowej i zwalnia jej pasaż przez przewód pokarmowy zwierząt monogastrycznych, szczególnie młodych.

- warstwa żelowa powoduje obniżenie sekrecji enzymów trawiennych oraz wchłanianie składników pokarmowych,

- obserwuje się zaburzenia równowagi mikrobiologicznej przewodu pokarmowego, wilgotne odchody i słabsze efekty produkcyjne.

Mieszanki paszowe.

Żywienie tradycyjne- oparte na dużej ilości pasz objętościowych soczystych soczystych suchych- nie zapewnia odpowiedniej ilości składników pokarmowych wysokowydajnym zwierzętom.

- wprowadzenie do dawek pojedynczych pasz treściwych lub mineralnych może poprawić sytuację,

- stosowanie wielu różnych pasz pozwala jednak lepiej wykorzystać potencjał genetyczny zwierząt, bo lepiej można zbilansować składniki pokarmowe.

- nowoczesne żywienie zwierząt to stosowanie przemysłowych mieszanek mineralno- witaminowych.

- u brojlerów i tuczników dobre wyniki produkcyjne można osiągnąć wyłącznie przy zastosowaniu tych mieszanek.

Przemysłowe mieszanki paszowe.

Zależnie od sposobu stosowania:

- mieszanki uzupełniające,

- mieszanki pełnodawkowe (pełnoporcjowe),

- koncentraty białkowe,

- superkoncentraty,

- preparaty mlekozastępcze,

- mieszanki mineralne i mineralno- witaminowe.

Mieszanki uzupełniające:

- stosowane w dawce pokarmowej razem z innymi paszami (pochodzenia gospodarskiego)- często objętościowymi,

- charakteryzują się na ogół, wyższą od zapotrzebowania koncentracją białka (rzadziej energii)

- stosowane w żywieniu wszystkich zwierząt (najczęściej dla świń i bydła oraz dla koni).

Mieszanki pełnodawkowe:

- jedyny składnik dawki pokarmowej (oprócz wody),

- skład dokładnie odpowiada zapotrzebowaniu zwierząt pod każdym względem (białko, energia, składniki mineralne, witaminy)

- stosowane w żywieniu drobiu i trzody chlewnej.

- mogą być produkowane z poszczególnych komponentów lub koncentratów białkowych, do których dodawane są inne pasze (np. śruty zbożowe we własnym gospodarstwie).

- duża zmienność w zapotrzebowaniu zwierząt zależna od wieku, kierunku i wysokości produkcji- bardzo bogaty asortyment, które zmienia się w trakcie żywienia co 2-4 tygodnie.

- główne komponenty- śruty zbożowe:

- kukurydziana i pszenna dla drobiu i jęczmienna dla trzody, otręby pszenne w znacznych ilościach dla samic karmiących.

- druga grupa komponentów - pasze wysokobiałkowe: śruty poekstrakcyjne i nasiona roślin strączkowych oraz mączka rybna,

- dodatki paszowe: składniki mineralne, witaminy, aminokwasy syntetyczne, antybiotyki, enzymy paszowe probiotyki, środki konserwujące.

- mieszanki są produkowane w formie sypkiej lub granulowanej.

Koncentrat białkowe i superkoncentraty.

- charakteryzują się dużą zawartością białka ogólnego (30-45%), witamin i składników mineralnych,

- są źródłem białka stanowią jeden z komponentów dawki pokarmowej,

- mogą być wykorzystane do sporządzania mieszanek pełnodawkowych (10%, 20-30%),

- składaja się z pasz wysokobiałkowych i dodatków mineralno- witaminowych.

Preparaty mlekozastępcze.

Przeznaczone dla młodych ssaków- głównie cieląt.

- składają się z mleka odtłuszczonego (80%), serwatki suszonej, produktów sojowych (koncentrat sojowy i mączka sojowa), tłuszczu zwierzęcego i roślinnego oraz dodatków mineralno- witaminowych.

- stosowane są po okresie karmienia siarą, co najmniej do 42 dnia życia w postaci płynnej (rozpuszczone w wodzie lub odtłuszczonym mleku).

- równocześnie podaje się granulowane mieszanki pasz w celu mniejszego zużycia preparatów oraz szybszego rozwoju przedżołądków.

Produkcja pasz przemysłowych umożliwia:

- wykorzystanie surowców, których nie można stosować pojedynczo lub bezpośrednio w gospodarstwie.

- wprowadzenie różnych procesów technologicznych poprawiających jakość produktu końcowego.

- natłuszczanie - zwiększanie wartości energetycznej pasz - dla drobiu,

- dodawanie konserwantów i przeciwutleniaczy,

- granulowanie i brykietowanie.

Pasze mineralne, mieszanki mineralne i mineralno- witaminowe.

W paszach naturalnych niedobór składników mineralnych i witamin jest powszechny - konieczne jest stosowanie mieszanek będących ich źródłem.

- nie stanowią źródła energii i białka, są źródłem makro - mikroelementów i witamin,

- stosowane w większych ilościach: kreda pastewna, fosforan pastewny, sól pastewna (stanowią samodzielne komponenty).

- inne stosowane w bardzo małych ilościach muszą być mieszane z tzw. nośnikiem.

Podział mieszanek mineralnych i mineralno- witaminowych:

- mieszanki mineralne podstawowym zestawie składników mineralnych ( dla różnych zwierząt, różnice w dawkowaniu)

- preparaty i mieszanki witaminowe zawierające jedną lub wiele witamin, stosowane leczniczo lub zapobiegawczo,

- mieszanki mineralno- witaminowe uwzględniające specyfikę gatunkową,

- mieszanki mineralno- witaminowe (prefiksy, polfamiksy, mikromiksy) z innymi dodatkami (aminokwasy, antybiotyki, kocydiostatyki, enzymy, probiotyki, przeciwutleniacze).

Dodatki paszowe:

- probiotyki,

- enzymy paszowe,

- aminokwasy syntetyczne,

- nieantybiotykowe stymulatory wzrostu,

- przeciwutleniacze,

- dodatki smakowe,

- substancje wiążące mikotoksyny,

- lepiszcza,

- preparaty barwiące żółtka jaj, mięso ryb łososiowtych.

Potrzeby pokarmowe zwierząt (energia, składniki mineralne, witaminy).

Zapotrzebowanie zwierząt na składniki pokarmowe: bytowe+ produkcyjne.

zapotrzebowanie bytowe - zaopatrzenie w energię i wszelkie składniki pokarmowe konieczne do:

- utrzymania się przy życiu w sprawności fizycznej - stała ciepłota ciała, akcja serca i płuc, regeneracja (odnawianie) komórek, itp.

- gotowości do produkcji,

- w stanie równowagi energetycznej,

Zapotrzebowanie bytowe (pochodna katabolizmu głodowego) jest dostosowane do warunków produkcyjnych (temp. otoczenia, ruchy zwierzęcia, spożywanie i trawienie pasz) i jest większe od katabolizmu głodowego o 30-40%.

Na produkcję zwierzę zużywa tylko nadwyżki energii i składników pokarmowych pozostałe po zaspokojeniu potrzeb bytowych (ok. 50% energii składników dawki pokarmowej).

Zapotrzebowanie bytowe zwierząt ocenia się w stosunku do metabolicznej masy ciała W 0,75.

Zależy ono od:

- reakcji zwierząt na zmieniające się temp. otoczenia (ciepłota otoczenia poniżej i powyżej temp. krytycznej- straty ciepła rosną).

- poziomu żywienia ( wzrost poziomu żywienia- starty ciepła rosną),

- aktywności i ruchliwości.

- wielkości zwierząt (małe potrzebują większego dopływu energii na ogrzanie ciała)

- wieku zwierząt (szybsza przemiana materii i ruchliwości młodych zwierząt- większe zapotrzebowanie).

- płci (samce mają o 20% większe zapotrzebowanie niż samice i kastraty,

- stanu fizycznego (ciąża, laktacja).

Zapotrzebowanie bytowe stanowi 35-70% całkowitego zapotrzebowania zwierząt.

Zapotrzebowanie produkcyjne zależy od kierunku użytkowania (mięso, mleko, jaja, wełna).

Zapotrzebowanie produkcyjne na składniki energetyczne:

u młodych, rosnących zwierząt (na kg przyrostu masy ciała) zmienia się wraz z wiekiem i zależy od ilości odkładanego w ciele białka i tłuszczu, np. u tuczników odłożenie 1g tłuszczu - 54kJ EM, 1g białka - 43kJ EM.

na produkcję mleka - zależy od:

- składu chemicznego mleka (różna zawartość energetyczna składników mleka),

- wydajności,

Zapotrzebowanie produkcyjne na białko:

- na przyrost masy ciała - zalezy od gatunku, rasy, typu użytkowego zwierząt oraz wieku - młode ( okresie wzrostu) odkładają głównie białko (tkanka mięsna), dopiero później tłuszcz.

zwierzęta młode potrzebują białka w większych ilościach ilościach charakteryzującego się wsoką wartością biologiczną (łatwo strawne i o dobrym składzie aminokwasowym)

niedobór aminokwasów (szczególnie egzogennych) lub niedobór energii ogranicza syntezę białka w organizmie, jednocześnie tracone są inne „niepotrzebne” aminokwasy.

Zapotrzebowanie produkcyjne na białko:

na produkcję mleka- zależy od ilości i składu produkowanego mleka.

- można je oszacować na podstawie ilości wydalonego białka w wydalonym mleku ( uwzględniając współczynnik wykorzystania białka z paszy na produkcję mleka - 60-70%).

- na 1kg mleka organizm krowy zużywa 70-90g białka przy zawartości 3,0-5,5% tłuszczu,

- zwiększa się ze wzrostem zawartości tłuszczu i ilości produkowanego mleka,

Zapotrzebowanie zwierząt na składniki mineralne:

- największe u zwierząt młodych (rozwój kośćca),

- młode zwierzęta potrzebują także Na, Mg, Fe, Zn, Mn, Cu - konieczne stosowanie mieszanek mineralnych,

- prosięta w okresie ssania wrażliwe na niedobór Fe (zastrzyki domięśniowe),

- krowy mleczne wykazują duże zapotrzebowanie na Ca i P (300g soli min. Wydziela krowa na dobę z mlekiem) oraz są wrażliwe na niedobór soli kuchennej - (1,4-1,9g Na i Cl wydziela krowa w 1kg mleka).

Wd.4

Konserwowanie pasz

Okres wegetacyjny trwa ok. 165 dni w którym to produkowane są duże ilości zielonek przeznaczonych na karmę dla zwierząt w okresie letnim oraz jako surowiec do produkcji siana i kiszonek w okresie żywienia zimowego

- okres żywienia zimowego trwa w naszych warunkach klimatycznych ok. 200 dni

zapotrzebowanie na pasze objętościowe jest bardzo duże i stanowi podstawę żywienia zwierząt przeżuwających

-krowa produkująca 4000 l mleka potrzebuje rocznie 8 ton zielonki, 1,6 tony siana, 6 ton kiszonki (obok okopowych i pasz treściwych)

- konserwowanie kiszonek odbywa się poprzez: kiszenie, suszenie

kiszonki a zwłaszcza sianokiszonki