Topinambur

(Helianthus tuberosus)

Charakterystyka botaniczna



Słonecznik bulwiasty, należy do rodziny złożonych i jest
blisko spokrewniony ze słonecznikiem zwyczajnym.



Wysokość roślin waha się od 2 do 4m, łodygi są
wzniesione, o średnicy do 3 cm. Rośliny wytwarzają
podziemne stolony, na końcach których tworzą się
bulwy o wypukłych oczkach i nieregularnym kształcie.



Barwa skórki bulw może być biała, żółta lub czerwona,
aż do fioletowej.

Charakterystyka botaniczna



Liście są duże, o długości ponad 20 cm, owalno-

sercowate, szerokie, osadzone na długich

ogonkach.



Kwiatostanami są koszyczki o średnicy do 8 cm,

znajdujące się na szczycie łodygi i na końcach

górnych odgałęzień.



Owocami są niełupki, drobniejsze niż u słonecznika



Jest to roślina owadopylna

Charakterystyka botaniczna



Topinambur jest rośliną dnia krótkiego, dlatego długi
dzień letni w naszej szerokości geograficznej powoduje
zahamowanie rozwoju generatywnego.



Niektóre biotypy uprawiane zakwitają we wrześniu lub
październiku, ale w większości przypadków nasiona nie
dojrzewają przed narastaniem jesiennych przymrozków.



Dlatego też na skalę produkcyjną topinambur
rozmnażany jest wyłącznie wegetatywnie.

Znaczenie gospodarcze

Gatunek ten sprowadzono do Polski w XIX wieku jako

roślinę dekoracyjną i przez długi okres czasu
spełniał właśnie taką funkcję.

Obecnie istnieje już wiele innych zastosowań tej

rośliny:



Liście i łodygi – karma dla zwierząt gospodarczych



Bulwy – produkcja alkoholu i syropów
fruktozowych, pasza dla zwierząt, cele kulinarne,
surowiec zielarski.

Znaczenie gospodarcze

…

ale jako gatunek mający ogromną zdolność

wiązania energii słonecznej i przetwarzania jej
na masę biologiczną, może być również
wykorzystywany jako …

… roślina energetyczna.

Wymagania klimatyczno - glebowe



Topinambur, podobnie jak i inne rośliny okopowe,
najlepiej udaje się na glebach średnio zwięzłych,
przewiewnych o dużej zasobności w składniki
pokarmowe i dostatecznej wilgotności.



Roślina ta ma jednak przewagę nad ziemniakami, że
posadzona jesienią wcześnie rozpoczyna wegetację

i lepiej wykorzystuje zasoby wody pozimowej. Posiada

przy tym silniejsze system korzeniowy i szybciej
zacienia glebę niż inne rośliny okopowe, może być
wobec tego uprawiana na gorszych stanowiskach.

Wymagania klimatyczno - glebowe

Na glebach podmokłych i kwaśnych topinambur

słabo plonuje. Zaletą tego gatunku (zwłaszcza
w przypadku stanowisk trudnych do uprawy
np. na stoku) jest możliwość samoodnawiania
się, co eliminuje konieczność corocznych
nasadzeń.

Agrotechnika - sadzenie

Sadzenie bulw topinamburu można wykonać

jesienią (XI - XII) lub wczesna wiosną (III – IV).
Bulwy są odporne na niskie temperatury.
Ukorzeniają się i kiełkują już w temperaturze
gleby 4-5

o

C. Korzystniejszy wydaje się więc

jesienny termin sadzenia, ponieważ rośliny
rozpoczynają wegetacje zanim gleba obeschnie
i nadaje się do mechanicznej uprawy. W efekcie
okres wegetacyjny wydłuża się przynajmniej o
3 tygodnie, co wpływa korzystanie na plony.

Agrotechnika



Głębokość sadzenia wynosi 10 – 15 cm jesienią i 5-10

cm wiosną. Do sadzenia wykorzystuje się sadzarki do

ziemniaków lub wysadza bulwy 40-60 g ręcznie ,,pod

skibę’’. Rozstawa rzędów wynosi 0,7-1,0 m, w rzędzie

50-60 cm.Potrzeba ok. 1,5 ton sadzeniaków na 1 ha.



Przy niedostatku sadzeniaków rozstawę rzędów

można zwiększyć nawet do 2m, a w rzędzie wysadzać

bulwy co 1m. Zwiększa się wówczas dawkę nawozów,

szczególnie azotowych, aby rośliny szybko okryły

międzyrzędzia i zahamowały rozwój chwastów.

Agrotechnika - nawożenie

W zależności od zasobności gleby i przedplonu ustala się

dawki nawozów NPK. Przy przeciętnych warunkach
kultury i zasobności gleby zalecane są dawki na 1 ha:



80-120 kg N



60-80 kg P

2

O

5



120-160 kg K

2

O

Nawozy azotowe stosuje się zwykle w dwu równych

dawkach, pierwszą przed sadzeniem, razem z fosforem
i potasem, a drugą, kiedy rośliny mają ok. 50 cm
wysokości.

Agrotechnika - zbiór



Zbioru części nadziemnych można dokonać
już w październiku (po zaschnięciu łodyg),
stosując przy tym sieczkarnię samobieżną w
zestawie z odpowiednimi przyczepami.



Jeśli planujemy wiosenny termin kopania bulw,
wówczas łodygi ścina się zimą w czasie
mrozów, aby unikać ugniatania gleby z
zimującymi w niej bulwami.

Potencjał plonotwórczy



Topinambur jest gatunkiem o bardzo wysokim
potencjale produkcyjnym. Na żyznych glebach,
przy dostatku wody, plony świeżej biomasy mogą
dochodzić do 200 ton z hektara, a plon samych
bulw do 90 t/ha.



W warunkach polskich średni plon suchej masy
waha się w granicach 10-16 t/ha.



Wartość opałowa – 17,8-18,5 MJ/kg

Potencjał energetyczny topinamburu

Rodzaj

plonu

Wielkość

plonu [t/ha]

Wykorzystanie

plonu

Wielkość

produkcji

[z 1ha]

Zielonka

100

Produkcja

biogazu

53500m

3

Słoma

50

Spalanie

900 GJ

Bulwy

25

Etanol

2600 dm

3