WYKŁAD XV 17. 03. 2009 r.
FINANSE PUBLICZNE I PRAWO FINANSOWE
ZAWIADOMIENIE STRON PRZEZ ORGAN PODATKOWY
Art. 165.§ 3a. O wszczęciu postępowania na wniosek jednej ze stron organ podatkowy zawiadamia
wszystkie pozostałe osoby będące stroną w sprawie.
§ 3b. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione za pomocą środków komunikacji elektronicznej jest dzień otrzymania żądania przez organ podatkowy lub przez jednostkę informatyczną obsługi administracji podatkowej.
Jest to realizacja zasady demokratycznego państwa prawnego. Główna konkluzja: organ podatkowy zawiadamia wszystkie strony, choć nie każdy może być stroną postępowania podatkowego.
Problematyczne jest to, czy stroną postępowania może być osoba trzecia. Orzecznictwo NSA idzie w tę stronę, że nie. Problem ten pojawia się także w przypadku płatnika. Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe ponosi bowiem płatnik, chyba że złe zobowiązanie było ewidentną winą płatnika. Płatnik odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązanie podatnika, dlatego notariusze wysuwają wniosek o niekonstytucyjność obowiązków płatniczych. Notariusz może wystąpić o interpretację przepisu podatkowego do organu podatkowego czy też radcy podatkowego.
WNIESIENIE PODANIA DO ORGANU NIEWŁAŚCIWEGO
Art. 170 § 1. Jeżeli organ podatkowy, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, powinien niezwłocznie przekazać je organowi właściwemu, zawiadamiając o tym wnoszącego podanie.
§ 2. Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem terminu określonego przepisami prawa uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.
PROTOKOŁY I CZYNNOŚCI, Z KTÓRYCH SPORZĄDZA SIĘ PROTOKÓŁ
Art. 172 § 1. Organ podatkowy sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania
mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie.
§ 2. W szczególności sporządza się protokół:
1) przyjęcia wniesionego ustnie podania;
2) przesłuchania strony, świadka i biegłego;
3) oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale pracownika organu podatkowego;
4) ustnego ogłoszenia postanowienia;
5) rozprawy.
Co do czynności, z których sporządza się protokoły, to wyliczenie to jest tylko przykładowe i wskazuje ono jedynie na charakter czynności.
PRZEGLĄDANIE AKT SPRAWY - ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRONY W KAŻDYM STADIUM POSTĘPOWANIA
Art. 178.§ 1. W każdym stadium postępowania organ podatkowy obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek, kopii lub odpisów.
<§ 1. Strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek,
kopii lub odpisów. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania.> (nowe brzmienie od 01.01.09)
§ 3. Strona może żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania
jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów.
ZASADA POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO
Art. 180 § 1. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia
sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Dowodem w postępowaniu dowodowym może być naprawdę wszystko - nawet zgniła przędza jak twierdzi prof. Dzwonkowski, subtelnie się uśmiechając:)
RODZAJE DOWODÓW
Art. 181. Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe,
deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej, z zastrzeżeniem art. 284a § 3, art. 284b § 3 i art. 288 § 2, oraz materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
Materiały te mają powszechne zastosowanie. W orzecznictwie jest spór co do tego, czy w postępowaniu podatkowym można wykorzystywać materiały z postępowania karnego czy też z postępowania o wykroczenie skarbowe. W postępowaniu podatkowym nie mają znaczenia sprawy ustalane i oceniane w postępowaniach karnych czy też skarbowych - np. nie jest ważne, kto spalił księgi wieczyste, bo w postępowaniu podatkowym i tak trzeba ustalić wymiar zobowiązania podatkowego. Jednak organy podatkowe są „wygodne” i na podstawie tego przepisu nie przeprowadzają postępowania dowodowego. Jest to oczywiście niekorzystne dla podatnika, ponieważ w postępowaniach karnych i skarbowych nie bierze udziału pełnomocnik podatkowy podatnika, a w postępowaniu podatkowym może brać udział.
UWZGLĘDNIANIE ŻĄDANIA DOWODOWEGO STRONY
Art. 188. Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone są wystarczająco innym dowodem.
Przepis ten świadczy o tym, że pozycja podatnika jest słaba. Jego żądanie dowodowe organ może uwzględnić albo nie. Przepisowi temu można postawić co najmniej zarzut niedoskonałości - powinien być sformułowany inaczej, ponieważ jest przedmiotem nadużyć.
ŻĄDANIE PRZEZ ORGAN PODATKOWY PRZEDSTAWIENIA DOWODU
Art. 189 § 1. Organ podatkowy może wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodu będącego w jej posiadaniu.
§ 2. Termin ustala się uwzględniając charakter dowodu i stan postępowania, przy czym nie może on być krótszy niż 3 dni.
Organ podatkowy w tym wypadku działa na podstawie domniemania. Przepis ten powinien być odczytywany w kontekście przepisów karnoskarbowych, aby odczytać jego pełną treść i to, jakie zagrożenie stanowi dla podatnika.
ZAWIADOMIENIE STRONY O PRZEPROWADZANIU DOWODU
Art. 190. § 1. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu
z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem.
§ 2. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może zadawać pytania świadkom i biegłym oraz składać wyjaśnienia.
NIERZETELNOŚĆ KSIĄG PODATKOWYCH
Art. 193. § 1. Księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów.
Jedno z podstawowych narzędzi postępowania podatkowego - w szczególności odnosi się do przedsiębiorców. Księgi mogą być prowadzone:
nierzetelnie - niezgodnie ze stanem faktycznym,
wadliwie - księgi są prowadzone niezgodnie z przepisami o zasadach prowadzenia księgowości.
Istnieje tzw. domniemanie rzetelności - trzeba zatem obalić to domniemanie, aby doprowadzić do dalszych konsekwencji, np. szacowania podstaw opodatkowania. Wadliwość powodująca niemożność oszacowania podstaw opodatkowania wiąże się z koniecznością ponownego oszacowania podstaw opodatkowania.
DEFINICJE NIERZETELNOŚCI I NIEWADLIWOŚCI
Art. 193. § 2. Księgi podatkowe uważa się za rzetelne, jeżeli dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają
stan rzeczywisty.
§ 3. Za niewadliwe uważa się księgi podatkowe prowadzone zgodnie z zasadami wynikającymi z odrębnych przepisów.
Nierzetelność i wadliwość to dwie różne kategorie prawne, dwa różne kryteria. Nierzetelność to niezgodność ze stanem faktycznym. Wadliwość to taka cecha, że są one prowadzone niezgodnie z przepisami o prowadzeniu ksiąg.
METODY USTALANIA NIERZETELNOŚCI
1. metoda ekstrapolacji nierzetelności poszczególnych (nawet pojedynczych) dowodów księgowych na ocenę całej księgi - metoda ta polega na tym, że jeżeli organ podatkowy znalazł niezgodny z rzeczywistością stan, to odrzucamy księgę w całości. Wystarczy jeden błąd, jedna niezgodność, aby odrzucić księgę. Metoda ta budzi wątpliwości. Metoda ta wywodzi się się z lat 50. Związana jest z tzw. bitwą o handel - chodziło o wyeliminowanie sektora prywatnego w gospodarce socjalistycznej. Bitwa o handel nie przyniosła jednak całkowitej eliminacji sektora prywatnego w naszym państwie, lecz doprowadziła do tego, że prowadzenie rynku prywatnego stało się przywilejem klasy rządzącej. Metoda ta nie miała zastosowania do jednostek gospodarki uspołecznionej.
2. metoda ustalania nierzetelności na podstawie znamion zewnętrznych - chodzi o badanie stanu faktycznego i stosowanie pewnego domniemania.
3. metody ustalania rzetelności na podstawie oceny sposobu działania podatnika, co można nazywać rzetelnością podatnika,
4. metoda selektywnej oceny dowodów księgowych, która pozwala na wyznaczenie zakresu nierzetelności ksiąg.
3