ISTOTA I ZAKRES DECYZJI INWESTYCYJNYCH
Wyróżniamy 2 ujęcia inwestycji:
ujęcie monetarne - ruch pieniądza
Inwestycje to wydatki na urządzenia rzeczowe i finansowe, wydatki na badania i rozwój, wdrażania, kształcenie i reklamę.
ujęcie rzeczowe - ruch dóbr
Zakup dóbr kapitałowych - zakłady produkcyjne, wyposażenie, budynki mieszkalne oraz zmiana zapasów, które mogą być użyte w produkcji dóbr i usług.
Inwestycja - celowo wydatkowany kapitał przez inwestora (np. firmę) skierowany na powiększenie jego dochodów - każde wykorzystanie kapitału „dzisiaj” dla osiągnięcia pożądanych korzyści w przyszłości.
Inwestowanie - proces gospodarczy, który angażuje kapitał w nadziei na korzyści, które wystąpią w odpowiednio długim okresie w przyszłości.
Decyzje inwestycyjne koncentrują się na wyborze:
rodzaju
wielkości
struktury inwestycji
Dotyczą spraw:
nabycie rzeczowych składników aktywów (budynków maszyn, urządzeń, zapasów materiałowych)
transfer kapitału do innych firm (nabycie udziałów, akcji, fuzja)
lokat w bankach i innych instytucjach finansowych
Znaczenie decyzji inwestycyjnych:
określają poziom przyszłych dochodów firmy (dochody racjonalne a dochody wadliwe)
wiążą się z wydatkowaniem znacznych środków pieniężnych
obciążone są stosunkowo dużym ryzykiem
muszą być zgodne ze strategią firmy, dostosowane do popytu
muszą uwzględniać długi okres zamrożenia kapitału
cechuje je jednostkowość, indywidualność
muszą uwzględniać problemy ochrony środowiska
skutki decyzji inwestycyjnych są rozłożone w długim okresie czasu i są zwykle nieodwracalne
Decyzje inwestycyjne angażują określony kapitał w warunkach ryzyka, w nadziei na korzyść w przyszłości, która niekiedy jest dość odległa.
Typy decyzji inwestycyjnych:
dotyczące pojedynczych projektów inwestycyjnych - czy projekt jest efektywny z punktu widzenia celów firmy?
dotyczące wyboru projektu o najwyższej efektywności ze zbioru projektów dopuszczalnych
decyzje związane z tworzeniem portfela projektów inwestycyjnych
Projekt inwestycyjny = inwestycja:
skonkretyzowana wersja lokaty kapitału w majątek rzeczowy przedsiębiorstwa
zespół środków postawionych do dyspozycji w celu osiągnięcia określonego celu ekonomicznego
Kryteria klasyfikacji inwestycji:
Kryterium strategicznego celu przedsiębiorstwa
wymiana - utrzymanie działalności; projekty wymiany majątku trwałego dotyczą firm, które zakładają działalność produkcyjną w przyszłości
wymiana - obniżenie kosztów, projekty inwestycyjne dotyczą zazwyczaj wymiany zużytego ekonomicznie majątku na nowoczesny, gwarantujący oszczędności kosztów, pracy, materiałów, surowców itp.
rozwijanie istniejących produktów lub rynków; projekty inwestycyjne ukierunkowane na intensyfikację produkcji i rozszerzanie rynków zbytu
ekspansja ukierunkowana na nowe produkty lub rynki, inwestycje angażują duży kapitał poprzedzony wielokierunkowymi przygotowaniami; są elementem planu strategicznego firmy
projekty dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska; zwykle wynikają z wymogów formalno-prawnych (obowiązkowe wydatki inwestycyjne)
inne, np. inwestycje w infrastrukturze technicznej
Kryterium form majątku, które tworzą:
finansowe (akcje, obligacje, lokaty, inne)
rzeczowe (nowe, rozbudowa, modernizacyjne, odtworzeniowe, inne)
niematerialne (badanie i rozwój, szkolenie kadr, promocja i reklama, inne; stanowią o wielkości i strukturze majątku niematerialnego i prawnego firmy: kształcenie, doskonalenie organizacji, patenty, licencje)
Kryterium wpływu inwestycji na poziom zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa:
odtworzeniowe
powodowane zużyciem majątku trwałego
ich zadaniem jest zapewnienie zdolności produkcyjnej na dotychczasowym poziomie
zużycie majątku jest wyrażone poziomem odpisów amortyzacyjnych
z nagromadzonych środków można zakupić nowe urządzenie - o tych samych parametrach
nowe
budowa nowych zakładów przemysłowych, budowlanych, transportowych itp.
budowa nowych filii, oddziałów
rozbudowa
pośrednia inwestycja pomiędzy nowym budownictwem a budownictwem modernizacyjnym
rozszerzanie powierzchni produkcyjnej w granicach istniejącej lokalizacji zakładu lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie
modernizacyjne
powodują unowocześnienie środków trwałych zgodnie z wymogami współczesnego postępu technicznego
są realizowane przez przedsiębiorstwa w obrębie dotychczasowej powierzchni produkcyjnej, przy danej infrastrukturze, zabudowie
dotyczą aktywnej części majątku
umożliwiają wzrost efektywności przedsiębiorstwa
Kryterium podmiotu inwestowania:
inwestycje netto - po raz pierwszy realizowane przez przedsiębiorstwo (nowe):
założycielskie - związane z założeniem lub zakupem firmy
rozszerzające - służące rozbudowie firmy, tworzeniu nowego potencjału gospodarczego i wzrostu zdolności produkcyjnej
odtworzeniowe (reinwestycje) - służące odtworzeniu zużytego lub utraconego w szczególnych warunkach majątku
odtworzeniowe - wymiana środków trwałych na tożsame
racjonalizujące - wymiana środków trwałych na nowe, unowocześnione
przestawiające - przestawienie się na nowe, gotowe programy, np. informatyczne
dywersyfikujące - działania zmieniające program i organizację zbytu
zabezpieczające - niekiedy na działalność badawczo-rozwojową
Kryterium stopnia pewności i wiarygodności informacji służących podjęciu decyzji inwestycyjnych
projekty podejmowane w warunkach pewności (znajomości informacji)
w warunkach niepewności (brak informacji co do skutków inwestycji)
w warunkach ryzyka (przy pewnej możliwości ustalenia dochodowości inwestycji)
Zakres rzeczowy inwestycji:
przedsięwzięcie inwestycyjne
zadanie inwestycyjne
INWESTYCJE W STRATEGII ROZWOJU PRZEDSIĘBIOSRSTWA
Strategia - wyznaczanie misji rozwojowej przedsiębiorstwa na danym etapie jego istnienia; ustalanie celów oraz zasad i sposobów działania przy użyciu określonego zespołu środków.
Przedsiębiorstwo powinno skutecznie i efektywnie reagować na konkurencyjne otoczenie, przetrwać i rozwijać się długookresowo na rynku.
Cel strategii rozwoju przedsiębiorstwa:
maksymalizacja jego wartości rynkowej poprzez maksymalizację zysku osiągniętego dzięki efektywnemu wykorzystaniu zaangażowanego kapitału
ważne jest uwzględnienie relacji między stopą zwrotu kapitału a ryzykiem w danym czasie
W gospodarce rynkowej formułowanie strategii rozwoju przedsiębiorstwa jest koniecznym warunkiem jego efektywnego rozwoju:
warunki gospodarowania są zmienne i złożone
otoczenie rynkowe i instytucjonalne coraz silniej oddziałuje na przedsiębiorstwo, wzrasta uzależnienie przedsiębiorstwa od otoczenia
rynek nieustannie kreuje nowe szanse rozwojowe dla przedsiębiorstw
postępuje proces globalizacji
Decyzje rozwojowe przedsiębiorstw muszą uwzględniać zmieniające się wnętrze i otoczenie firmy. Ich rozpoznanie jest podstawą planowania strategii rozwoju przedsiębiorstwa i wyboru celów, ustalanie polityki, program realizacji celów.
Potencjał przedsiębiorstwa:
odzwierciedla ilościowe i jakościowe wyznaczniki możliwości produkcyjno-usługowych przedsiębiorstwa
źródłem wiedzy o potencjale funkcjonującego przedsiębiorstwa są wyniki analiz i diagnoz, dotyczące nowych aspektów, efektów gospodarowania, zarządzania
Zamierzone zmiany ilościowo-jakościowe całego potencjału lub wybranych jego składników wymagają podjęcia działalności inwestycyjnej.
Przesłanki inwestowania w przedsiębiorstwie produkcyjnym:
a) dotyczące dochodów i produkcji:
zwiększenie wyników finansowych (dochodu)
zwiększenie zysku
wzrost produkcji krajowej
zmiana profilu produkcji
dywersyfikacja produkcji
uruchomienie produkcji eksportowej
zamówienie rządowe na wyroby
polepszenie jakości produkcji
obniżenie kosztów produkcji
b) związane z rzeczowym majątkiem trwałem:
zamówienia na inwestycje
wysoki stopień zużycia fizycznego i ekonomicznego
znaczna awaryjność maszyn i urządzeń
wymagania BHP
tempo postępu technicznego
inne:
wzrost wartości przedsiębiorstwa
restrukturyzacja przedsiębiorstwa
opanowanie nowego segmentu rynku
redukcja zatrudnienia
substytucja w czynnikach produkcji
ochrona środowiska naturalnego
pomnażanie kapitału przez transakcje na rynku kapitałowym i inne
INWESTYCJE JAKO CZYNNIK ROZWOJU I PRZETRWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA
Przedsiębiorstwo może się rozwijać dzięki przedsięwzięciom inwestycyjnym i pozainwestycyjnym.
Rozwój przedsiębiorstwa produkcyjnego wyraża się poprzez:
wzrost poziomu technicznego
ilościowy i jakościowy wzrost produkcji
poprawę efektywności gospodarowania
ekspansję eksportową
wzrost kwalifikacji i morale pracy załogi
poprawę warunków pracy
powiększenie majątku
Sposoby realizacji rozwoju przedsiębiorstwa:
inwestycje
przedsięwzięcia innowacyjne
przedsięwzięcia racjonalizatorskie i wynalazcze
wprowadzanie w miarę potrzeb nowoczesnych technik i technologii
przedsięwzięcia organizacyjne (np. łączenie jednostek gospodarczych, przejęcie przedsiębiorstwa lub ich części)
Fazy formułowania i realizowania polityki inwestycyjnej w przedsiębiorstwie:
1. planowanie polityki inwestycyjnej
2. realizacja i ewentualna modyfikacja polityki inwestycyjnej
Planowanie inwestycji rzeczowych:
proces przygotowania decyzji inwestycyjnych, będący procesem wyboru efektywnej lokaty kapitału firmy
myślowe przewidywanie i aktywne kształtowanie majątku trwałego
działania związane z tworzeniem, odtwarzaniem i modernizacją majątku rzeczowego firmy, jest nakierowane na realizację przyjętych przez przedsiębiorstwo celów
Cechy procesu planowania inwestycji:
prospektywność - ukierunkowanie na podjęcie decyzji w przyszłości odbywa się w czasie poprzedzającym realizację przedsiębiorstwa
racjonalność - świadoma orientacja na cele firmy, wykorzystywanie naukowych metod rozwiązywania problemu
charakter kształtujący - wymaga rozpoznania przyszłościowego, sformułowania problemów, określania dróg ich rozwiązania i oceny
charakter procesowy - proces powtarzający się, złożony w wielu faz
charakter informacyjny - gromadzenie, przetwarzanie informacji
Ścieżki planowania inwestycji:
planowania jednoczesnego - jednoczesne planowanie wydatków i wpływów z projektów inwestycyjnych; formułowanie optymalnego planu inwestycyjnego przedsiębiorstwa (kryterium-maksymalizacja wartości bieżącej przepływów gotówki netto)
planowania sukcesywnego - plan inwestycyjny jest kształtowany sukcesywnie, stopniowo, w powiązaniu z innymi planami cząstkowymi firmy; możliwości finansowe przedsiębiorstwa wyznaczają rozmiary i strukturę planowanych inwestycji
Etapy planowania inwestycji:
postawienie problemu
poszukiwanie
ocena
decyzja
Etapy przygotowania decyzji inwestycyjnej:
inicjatywa inwestycyjna - pomysł:
sfera zarządzania - dążenie menedżerów do realizacji celów strategicznych firmy, ich przedsiębiorczość, skłonność do ryzyka
sfera wytwarzania - obniżenie efektów, pogorszenie jakości, ograniczenie zdolności produkcyjnej, nadmierne koszty remontów, wzrost godzin nadliczbowych itp.
sfera badawczo-rozwojowa - wyniki badań własnych, studiowanie literatury fachowej, wymiana doświadczeń itp.
sfera zbytu - poprzez kontakty z pośrednikami zbytu, handlem, poszukiwanie nowych produktów, badanie rynku
sfera rachunkowości przedsiębiorstwa
sfera organizacji firmy
otoczenie przedsiębiorstwa - partnerzy rynkowi, rynek, konkurencja, klienci, doświadczenia przedsiębiorstw zagranicznych, innowacje, przedsiębiorstwa doradcze instytuty badawcze, biura inżynierskie, ustawy
opis problemu inwestycyjnego - konkretyzacja ewentualnej inwestycji
przedstawienie problemu inwestycyjnego
uzasadnienie celowości inwestycji
określenie pewności jej realizacji
wstępne oszacowanie korzyści i start z ewentualnego podjęcia tej inwestycji
ustalenie kryteriów wyboru - ocena ekonomiczna, kryteria są ukierunkowane na cele przedsiębiorstwa
dążenie do pomnażania zysku
wzrost obrotów
rozwój firmy
pewność działania
poprawa warunków socjalnych
kryteria: mierzalne (zysk, rentowność, czas zwrotu, wartość bieżąca, wewnętrzna stopa procentowa); niemierzalne (techniczne, socjalne, prawne)
wyznaczanie czynników ograniczających, np. poziom rentowności, czas realizacji
wyznaczanie wariantów inwestycyjnych
korzystanie z wariantów już opracowanych
zlecanie ich przygotowania
warianty inwestycji niestandardowych jednostkowych: poszukiwanie rozwiązań alternatywnych, koszty wariantów alternatywnych, metody konkretyzacji projektu, np. metoda oceny mózgów
w zależności od rodzaju inwestycji, stopnia jej indywidualności i zakresu
(katalogi, listy cenowe, prospekty, pisma fachowe, gazety, książki branżowe, artykuły techniczne, targi, wystawy)
wstępna selekcja wariantów inwestycyjnych
eliminacja wariantów, które nie spełniają podstawowych warunków
spośród wariantów realnych (dopuszczalnych) wybór najlepszego
ocena wariantów inwestycyjnych wg przyjętych kryteriów mierzalnych i niemierzalnych
wybór wariantu najlepszego (optymalnego)
cechującego się największą efektywnością
wybór lokaty kapitału kończy proces planowania i rozpoczyna się faza realizacji i kontroli
Cykl rozwoju projektu inwestycyjnego (UNIDO - Międzynarodowe Centrum Studiów Przemysłowych w Wiedniu):
faza przedinwestycyjna (studium wykonalności)
identyfikacja możliwości produkcyjnych (stadium możliwości) - określenie możliwości inwestycyjnych lub specyfika projektów do dalszych badań
określenie wariantów inwestycji i ich wstępna selekcja - przygotowanie bardziej szczegółowych założeń techniczno-ekonomicznych, które pozwolą na dokonanie wstępnej selekcji wariantów inwestycyjnych
studium przedrealizacyjne - przygotowanie raportu będącego ostateczną wersją projektu
ocena i podjęcie decyzji - ostateczna weryfikacja oceny efektywności danego projektu
Wymagane jest:
przeprowadzenie tzw. studiów pomocniczych (np. studium rynkowego)
analiza porównawcza alternatywnych rozwiązań w zakresie programu produkcji, techniki, technologii, inżynierii budowlanej itp.
Wzorzec stadium wykonalności - ostateczna, kompletna i szczegółowa wizja projektu inwestycyjnego.
faza realizacji projektu
prowadzenie negocjacji i zawieranie kontraktów z wykonawcami robót, dostawcami maszyn, urządzeń oraz instytucjami finansowymi
przygotowanie ostatecznych planów technicznych projektu, wybór lokalizacji, opracowanie planów inżynieryjnych
budowa
marketing przedprodukcyjny
rekrutację i szkolenie pracowników
przyjęcie obiektu do eksploatacji - techniczny odbiór projektu
W tej fazie czas jest często tym czynnikiem, który decyduje o realizacji projektu.
Wzorzec studium wykonalności - ostatecznej, kompletnej, szczegółowej wizji projektu inwestycyjnego.
1. podsumowanie i wnioski
2. geneza i koncepcja projektu
faza operacyjna - obejmuje wszystkie problemy związane z normalną działalnością przedsiębiorstwa (odnawianie, modernizację, powiększenie majątku, działania restrukturyzacyjne
Faza IV - wycofanie projektu
Analiza strategiczna przedsiębiorstwa dotyczy następujących elementów:
a) samego przedsiębiorstwa i jego potencjału, czyli czynników składających się na jego potencjał
b) analiza otoczenia konkurencyjnego przedsiębiorstwa (konkurenci, dostawcy, odbiorcy)
c) analiza makroekonomiczna:
otoczenie demograficzne - Europa Zach. się starzeje (popularny rozwój medycyny, aptek, turystyki)
ekonomiczne (oprocentowanie, inflacja, kurs wymiany waluty krajowej, stopa wzrostu, struktura gospodarki)
społeczne (zdrowy styl życia konsumenta, wzrost znaczenia akcjonariatu w zarządzaniu przedsiębiorstwem, odchodzenie od państwa opiekuńczego, unifikacja modelu konsumenta , czyli ujednolicanie gustów ludzi na świecie - globalizacja)
polityczno-prawne (jakość, czytelność, stabilność przepisów prawnych; przejęcie uregulowań prawnych organizacji, do których wstępujemy)
techniczno-technologiczne (rewolucja przemysłowa, innowacyjność wynalazczość po II w.ś.)
międzynarodowe (procesy koncentracji, kondensowania kapitału, globalizacja, procesy kooperacyjne)
ANALIZA PIĘCIU SIŁ KONKURENCJI (model M. E. PORTERA )
Sektor to część przemysłu grupująca przedsiębiorstwa produkujące wyroby lub usługi o podobnym przeznaczeniu i sprzedające je na tym samym geograficznie rynku.
Założenie: pozycja przedsiębiorstwa jest pochodną jego miejsca w sektorze lub sektorach w których zamierza ono konkurować.
Przedmiot analizy :
- siły napędowe konkurencji
- czynniki, które na nie wpływają
- hierarchie ważności czynników
Cel analizy - odpowiedź na pytania:
Jaka jest atrakcyjność badanego sektora dla organizacji, jakie stwarza on szanse i zagrożenia dla rozwoju organizacji?
Które sektory, w jakich działach organizacji dają lepsze, a które gorsze możliwości rozwoju, jak zatem kształtować przyszły portfel produkcji i usług?
Jakie nowe, atrakcyjne sektory mogłyby w przyszłości stanowić pole działania firmy i jakie należy ponieść koszty wejścia do tych sektorów?
Etapy analizy konkurencji:
1. analiza strukturalna sektorów
2. analiza strukturalna wewnątrz sektora
3. analiza strukturalna wewnątrz grup strategicznych
4. formułowanie strategii konkurencji
Punktem wyjścia analizy strukturalnej sektorów jest analiza ocena pięciu następujących czynników:
1. groźba wejścia nowych przedsiębiorstw (potencjalni konkurenci)
Najistotniejszymi barierami są :
ekonomika skali
zróżnicowanie produktów (a zwłaszcza istnienie znanych marek i lojalnych wobec nich nabywców)
potrzeby kapitałowe
koszty zmiany dostawcy, które musi ponieść nabywca wybierający innego dostawcę
dostęp do kanałów dystrybucji
gorsza sytuacja kosztowa niezależnie od ekonomiki skali ( wynikająca np. z istniejących subsydiów państwowych, lepszej lokalizacji)
polityka państwa uprzywilejowująca niektórych uczestników rynku
oczekiwane działania odwetowe konkurentów
cena zapobiegająca wejściu
2. groźba produktów substytucyjnych
groźba jest wynikiem:
relatywnej ceny substytutów
kosztów zmiany dostawcy
skłonności potencjalnych nabywców do kupna substytutu
3. siła przetargowa dostawców, banków i instytucji usługowych. Siła jest większa gdy:
wśród dostawców dominuje kilka przedsiębiorstw i są oni bardziej skoncentrowani niż nabywcy
nabywcy w danym sektorze nie są znaczącymi klientami dostawców
wybór dostawcy jest ważnym nakładem w działalności nabywców
produkty są zróżnicowane lub pociągają za sobą u nabywców wysokie koszty zmiany dostawcy
4. siła przetargowa nabywców Siła jest większa gdy:
następuje koncentracja zakupu lub istnieją nabywcy kupujący poważne ilości produktu
nabywane produkty są znormalizowane lub mało zróżnicowane
nabywcy osiągają niewielkie zyski, które skłaniają do szukania obniżek kosztów
nie ma bezpośredniego związku między jakością kupowanego produktu a jakością produktu lub usługi oferowanych później przez nabywcę
nabywcy dysponują pełną informacją o popycie, cenach, kosztach dostawców itp.
5. rywalizacja między istniejącymi konkurentami Siła jest większa, gdy:
w sektorze występują liczni lub zrównoważeni siłą konkurenci
dany sektor wzrasta powoli
występują znaczne koszty stałe lub koszty magazynowania wytworzonych produktów
produkty nie są zróŹI1icowane (produkty masowe)
nie występują istotne koszty zmiany dostawcy
przyrost zdolności produkcyjnych ma charakter skokowy
konkurenci różnią się pod względem stosowanej strategii itp.
gra o sukces w sektorze toczy się o dużą stawkę
istnieją istotne bariery wyjścia
Efektem przeprowadzonej analizy może być opracowanie strategii pozwalającej na wzrost konkurencyjności organizacji. Przeprowadzenie takiej analizy wymaga wysokich kwalifikacji, zwłaszcza przy ocenie otoczenia, jednak nakłady powinny szybko się zwrócić.
ANALIZA PROFILU EKONOMICZNEGO SEKTORA
Polega na charakterystyce sektora wg pewnych wybranych cech:
1. rozmiar rynku (w ujęciu ilościowym i wartościowym)
2. zakres konkurowania (regionalny, krajowy, globalny)
3. stopa wzrostu sektora
konkurentów i struktura ich udziałów rynkowych
liczba i wielkość nabywców (instytucjonalni, indywidualni)
poziom i możliwości integracji pionowej w danym sektorze
wysokość barier wejścia i wyjścia
tempo zmian technologii i komercjalizacji danych produktów
stopień zróżnicowania produktów
występowanie efektu skali
wymagania kapitałowe
rentowność sektora
Punktowa ocena atrakcyjności sektora jest to analiza, która pozwala na porównywanie konkurencyjności różnych sektorów.
Czynniki konkurencji sektora |
Waga, hierarchia czynnika |
Skala ocen 1-10 |
Średnia waga |
1... 2... |
0,4 0,6 |
8 1 |
0,32 0,6 |
suma |
1 |
|
0,92 (punktowa ocena atrakcyjności sektora) |
ANALIZA typu SWOT
-narzędzie badania ogólnej sytuacji przedsiębiorstwa
Istota analizy: mocne i słabe strony przedsiębiorstwa (Strengths and Weaknesses) wynikające ze stanu jego zasobów oraz możliwości i zagrożenia działania (Opportunities and Threats) związane z aktualnym stanem i kierunkami zmian otoczenia
Zastosowanie: na poziomie zarządzania całym przedsiębiorstwem, poszczególnymi jednostkami strategicznymi i dziedzinami funkcjonalnymi ( np. marketing, produkcja, zaopatrzenie).
Etapy analizy
identyfikacja i analiza szans i zagrożeń.
Źródła szans: koniunkturalne, demograficzne, technologiczne, polityczne, kulturowe i inne. Ocena szans i zagrożeń umożliwia wyróżnienie 4 typowych sytuacji odpowiadających im przedsięwzięć:
Szanse Zagrożenia |
Duże |
Małe |
Małe |
Idealne okazje |
Interesy ustabilizowane |
Duże |
Interesy spekulacyjne |
Przedsięwzięcia kłopotliwe |
identyfikacja i analiza silnych i słabych stron przedsiębiorstwa
Szczegółowa analiza aktywów, jakimi przeds. dysponuje w każdym z prowadzonych interesów zmierza do ustalenia jego atutów i słabości jako wyznaczników siły konkurencyjnej przeds. na danym rynku.
Cel analizy:
wskazanie tych elementów aktywów, które mogą być traktowane jako niewątpliwe atuty w starciu rynkowym z potencjalnymi konkurentami
ujawnienie ewentualnych słabych elementów, zmniejszających siłę własnego oddziaływania konkurencyjnego, a zarazem stwarzających okazję skutecznego ataku ze strony konkurentów
określenie szczególnych kon1petencji przeds. do wykorzystania nowych okazji pojawiających się-na danym rynku
Procedura analizy:
identyfikacja czynników ważnych z punktu widzenia określenia siły konkurencyjnego oddziaływania przeds. na danym rynku
ustalenie kryteriów oceny każdego z czynników
ustalenie punktowej skali ocen
ocenę poszczególnych czynników wg przyjętej skali i wyznaczenie profilu mocnych i słabych stron
analiza uzyskanych wyników i wyprowadzenie wniosków w zakresie wyznaczonym celami analizy
Wybór czynników siły konkurencyjnej zależy od charakteru działalności gosp., której dotyczy analiza, każdorazowo decyduje o nich ocena ich istotności z punktu widzenia warunków konkurencji na konkretnym rynku.
Przykładowe czynniki siły konkurencyjnej związane z realizacją funkcji sprzedaży:
l. wielkość obrotu
2. udział w rynku
3. udział eksportu
4. terminowość dostaw
5. jakość usług związanych ze sprzedażą
6. ceny
7. warunki zapłaty
8. krąg stałych klientów
9. sieć dystrybucji
Czynniki |
Skala 1-9 |
Ocena 1-3 |
5-6 |
7-9 |
1... 2... |
8 3 |
|
|
|
Odmiany analizy:
l. podstawę stanowią oceny dot. gł. konkurenta lub grupy konkurentów
2. stan obecny jest porównywalny ze stanem pożądanym
3. stan obecny jest porównywany ze stanami minionyn1i
Określenie relacji pomiędzy profilami silnych i słabych stron firmy i jej konkurentów umożliwia wyodrębnienie 4 wariantów sytuacyjnych:
Atuty Słabości |
Duże |
Małe |
Małe |
Bezwzględna przewaga |
Przeciętna |
Duże |
Przewaga oparta na wybranych atutach |
Przewaga słabości |
Zestawienie i porównanie wyników obu analiz umożliwia dokonanie oceny sytuacji strategicznej firmy i wyprowadzanie na tej podstawie wniosków planistycznych
określenie strategicznej sytuacji przedsiębiorstwa
ANALIZY PORTFELOWE
MACIERZ BCG (Boston Consulting Group)
Zastosowanie - kiedy organizacja działa na kilku rynkach
Cel- pokazanie, jak na wyniki całej organizacji wpływa wkład poszczególnych jednostek organizacyjnych, pozwala zorientować się: .
na jakich rynkach prowadzimy lub zamierzamy prowadzić interesy: rozwijających się czy wchodzących w fazę dojrzałości;
kim jesteśmy lub będziemy na tych rynkach: liderem, kimś znaczącym czy pozbawionym realnego wpływu
Analiza koncentruje się na aspektach:
względny udział w rynku mierzony wielkością sprzedaży
miejsce jednostki w organizacji (czy przynosi zysk czy tylko absorbuje środki finansowe)
Ogólna postać macierzy Bostońskiej Grupy Konsultingowej:
Dynamika rynku |
Wysoka |
Gwiazdy |
Znaki zapytania |
|
Niska |
Dojne krowy |
Pieski lub kule u nogi |
|
|
Wysoki |
Niski |
Udział w rynku |
Udział w rynku mierzymy w stosunku do największego konkurenta albo do grupy konkurentów. Średnia koła mówi o znaczeniu produktu w portfelu naszej produkcji.
Gwiazda - jednostka organizacyjna, która ma uwzględnić duży udział szybko rosnącym rynku. Szybki wzrost gwiazd wymaga zazwyczaj, dla dotrzymania kroku szybkiemu wzrostowi rynku, znacznych środków finansowych. W miarę dojrzewania rynku gwiazda często przekształca się w dojną krowę.
Dojna krowa - jednostka organizacyjna o dużym udziale w rynku, mającym niską dynamikę. Dlatego też jej wzrost i ekspansja nie wymagają dużych środków. Efektem jest to, że organizacja uzyskuje zyski, które może wykorzystać w innych obszarach swojej działalności, np. promocji gwiazd.
Znak zapytania - jednostka organizacyjna mająca niski udział w rynku odznaczającym się dużą dynamiką. Kierownictwo organizacji musi podjąć decyzje: wydatkować duże środki finansowe na przekształcenie jednostki w gwiazdę, licząc na późniejsze dochody, czy też uznając, że obecne wydatki są większe niż spodziewane korzyści, pozbyć się jej.
Piesek -często zwany kulą u nogi. Takim mianem określa się jednostki organizacyjne, które mają niski udział w rynku mającym niską dynamikę. Piesek więcej wydaje niż daje i dlatego musi uzyskiwać środki z innych jednostek. Organizacja często decyduje się na utrzymanie piesków z innych powodów niż ekonomiczne (np. prestiż) lub też, dlatego, aby w sytuacji zwalniania pracowników nie mieć problemów ze związkami zawodowymi.
MACIERZ GENERAŁ ELECTRIC (GE)
Opracowanie macierzy GE polega na wyznaczeniu pozycji poszczególnych strategicznych jednostek biznesu ze względu na dwie zmienne:
atrakcyjność rynku
pozycja konkurencyjna SJB
Na ocenę atrakcyjności rynku składają się czynniki:
. wielkość rynku
. wskaźnik wzrostu rynku
. intensywność konkurencji
. rentowność
. wymagania technologiczne
. poziom usatysfakcjonowania nabywców
Czynniki konkurencji sektora |
Waga (hierarchia) czynnika |
Skala ocen 1-10 |
Ocena ważona |
1... 2... |
0,4 0,6 |
8 1 |
0,32 0,6 |
suma |
1 |
|
0,92 |
Pozycję konkurencyjną SJB określają:
. udział w rynku
. wzrost sprzedaży
. lojalność nabywców
. konkurencyjność cenowa
. jakość produktu
. znajomość rynku
. sieć dystrybucji
. poziom kosztów
W wyniku wyróżnienia trzech przedziałów ocen (wysokich, średnich i niskich), w macierzowym odwzorowaniu układu obu zmiennych uzyskuje się dziewięć pól pozycyjnych, grupowanych w trzech strefach, którym odpowiadają odmienne strategie.
Strefa 1 - zaleca się inwestowanie jako warunek wykorzystania szans wynikających z atrakcyjności rynku i własnej siły konkurencyjnej
Strefa 3 - zaleca się strategię przeciwną, tzn. zgarnianie możliwych do uzyskania zysków i stopniowe wycofywanie się z rynku
Strefa 2 - z uwagi na niejednoznaczność ich sytuacji - zaleca się selektywne inwestowanie, uwarunkowane szczegółową oceną perspektyw ich rozwoju.
Przykład typowego projektu inwestycyjnego dotyczącego rzeczowego majątku trwałego
1. Nazwa, identyfikator inwestora (przedsiębiorstwa inwestującego).
2. Zakres rzeczowy inwestycji.
3. Uzasadnienie celowości i pilności realizacji zamierzonej inwestycji - łącznie z ochroną środowiska naturalnego.
4. Rodzaj inwestycji określony według różnych kryteriów.
5. Źródła finansowania inwestycji (własne i obce).
6. Planowane bezpośrednie i pośrednie efekty inwestycyjne:
. cele strategiczne wymagające inwestowania (zgodnie z przyjętą do realizacji strategią podstawową i inwestycyjną przedsiębiorstwa),
. zdolność produkcyjna, usługowa i inne,
. wskaźniki ekonomiczno-finansowe,
. efekty inwestycyjne według różnych kryteriów.
7. Cykl realizacji inwestycji z wyodrębnieniem etapowania dla dużych inwestycji budowlanych:
. termin planowany i rzeczywisty rozpoczęcia i zakończenia inwestycji,
. harmonogramy realizacji inwestycji
8. Procedura i wyniki zastosowanych przez inwestora rachunków ekonomicznych i finansowych według odpowiednio dobranych metod, stosowanych np. w warunkach niepewności i ryzyka. Wskazane jest przedstawienie wykorzystywanych wzorów, algorytmów, rodzajów cen, a także wyników obliczeń w formie tablic, np. prognozowanej wielkości sprzedaży czy przepływów pieniężnych (cash flow).
9. Ujęcie tabelaryczne:
. wartości kosztorysowej inwestycji,
. struktury technicznej nakładów inwestycyjnych,
. kosztów inwestycyjnych zwiększających różnego rodzaju składniki
majątku przedsiębiorstwa.
10. Dokumentacja techniczna inwestycji.
11. Uczestnicy procesu inwestycyjnego.
12. System realizacji inwestycji; gospodarczy, zlecony czy typu BOT: bui/d-operate-transf
Na koszt kredytu mogą składać się różne elementy, w zależności od banku, w którym chcemy wziąć kredyt. Kosztem kredytu jest suma opłat, jaką musimy ponieść, aby bank umożliwił nam korzystanie z jego funduszy. Do opłat tych zaliczamy przede wszystkim:
wysokość oprocentowania kredytu,
prowizja za udzielenie kredytu (wyrażona procentowo, przeważnie 1-3 % kwoty kredytu, pobierana z góry w momencie gdy bank uruchamia kredyt)
opłata za rozpatrzenie wniosku kredytowego ( najczęściej stosowana przy kredytach wymagających dużo formalności np. hipotecznych, czasami samochodowych),
cena ustanowienia zabezpieczenia. Ponosi je zawsze kredytobiorca. Może to być np. opłata za wpis zastawu do rejestru sądowego lub opłata za wpis do księgi wieczystej gdy zabezpieczeniem jest hipoteka,
cena ubezpieczenia nieruchomości, w przypadku gdy jest ona zabezpieczeniem kredytu,
koszt prowadzenia rachunku z którego będziemy spłacać raty kredytu i każdorazowy przelew raty. Klienci spłacających kredyt za pośrednictwem rachunku osobistego w tym samym banku najczęściej nie płacą za przelew,
opłata za każdą zmianę w umowie kredytowej (przewalutowanie, zmiana planu spłaty rat)
prowizja rekompensacyjna. Jest to opłata za wcześniejszą spłatę całości bądź części kredytu. Banki tłumaczą tą prowizje tym, że rekompensuje im ona utratę odsetek jakie zaplanowały sobie podpisując z nami umowę kredytu. Ustalana jest ona najczęściej jako procentowa wartość wcześniej spłacanej kwoty np. 1%. Chociaż czasami sposób wyliczenia tej prowizji może być bardzo skomplikowany, a jej wysokość znaczna.
Faktoring - forma finansowania kontraktów krótkoterminowych, polegająca na refinansowaniu udzielanych przez przedsiębiorstwo kredytów kupieckich przez wyspecjalizowana instytucję zwaną Faktorem lub Instytucją Faktoringową
Zawierane umowy faktoringowe obejmują zbywalne, niesporne, nieprzedawnione i wolne od praw osób trzecich wierzytelności pieniężne, których przeniesienie nie jest wyłączone z mocy ustawy, zastrzeżeniem umownym lub właściwością zobowiązania, a dłużnikom nie przysługują względem faktoranta należności nadające się do potrącenia.
1988 rok, Ottawa - Konwencja o Faktoringu Międzynarodowym Przedmiotem faktoringu nie jest tylko przelew wierzytelności. Ustalenia Konwencji - faktoring występuje wtedy, gdy faktor zobowiązuje się do realizowania co najmniej dwóch z wyżej wymienionych czynności
Inne usługi, które instytucje faktoringowe często świadczą na rzecz faktoranta - czynności dodatkowe:
Ściąganie (inkaso) należności przedsiębiorcy objętych umową faktoringu
Przesyłanie up6mnień do dłużników opóźniających się ze spłatą
Okresowe sprawdzanie wypłacalności dłużników
Prowadzenie ksiąg handlowych przedsiębiorcy
Gromadzenie danych mających gospodarcze znaczenie dla przedsiębiorcy _
Rozwijanie działalności reklamowej na rzecz przedsiębiorcy
Ubezpieczanie towarów
Oclenie towarów eksportowanych lub importowanych przez przedsiębiorcę
Udzielanie zaliczek i kredytów
Doradztwo w szerokim zakresie
Występowanie w charakterze pośrednika lub mediatora w sporach między przedsiębiorcą a jego dłużnikami
Podmioty gospodarcze faktoringu:
1. przedsiębiorca (klient - faktorant)
najczęściej małe i średnie firmy dokonujące sprzedaży na warunkach krótkoterminowego kredytu kupieckiego z terminem płatności nie krótszym niż 14 dni i nie dłuższym niż 120 dni,
- z faktoringu nie korzystają firmy, które rozliczają się poprzez natychmiastowe płatności lub ich działalność jest sezonowa,
klient zawiera z instytucją faktoringową umowę faktoringu, na podstawie której dochodzi do przelewu wierzytelności na tę instytucję; jednocześnie podmiot gospodarczy ma możliwość zlecenia wykonywania określonych czynności dodatkowych.
2. instytucja faktoringowa (faktor)
- faktoringowe instytucje bankowe
- wyspecjalizowane spółki faktoringowe - osoby fizyczne - najrzadsza forma
3. dłużnik
podmiot zobowiązany do spełnienia świadczenia w ramach stosunku, jaki go łączy z faktorantem, a po zawarciu umowy faktoringowej z faktorem odbiorca towarów lub usług faktoranta
Formy faktoringu
pełny (właściwy)
faktor w ramach umowy faktoringu przyjmując wierzytelność przyjmuje na siebie całkowite ryzyko związane z jej ściągnięciem z wyłączeniem sytuacji wystąpienia reklamacji bądź zwrotów towarów ze strony dłużnika,
faktoring pełny pełni funkcję zabezpieczającą faktoranta przed niewypłacalnością dłużnika,
instytucja faktoringowa odpowiada względem klienta za to, że dłużnik wykona ciążące na nim zobowiązania,
zastosowanie w przypadku małych i średnich firm, zadłużonych, które posiadają dużą liczbę klientów i wykazują duże zapotrzebowanie na kapitał obrotowy, mają dobre perspektywy rozwoju.
Niepełny (niewłaściwy)
instytucja faktoringowa nie zabezpiecza faktoranta przed niewywiązywaniem się dłużnika ze zobowiązania,
przedsiębiorstwo przelewa na instytucję f. wierzytelność, a ta wypłaca mu kwotę pieniężną, która odpowiada kwocie tej wierzytelności pomniejszonej o wynagrodzenie faktora,
ryzyko niewypłacalności dłużnika przedsiębiorstwa na instytucję f.,
gdy dłużnik nie ureguluje płatności w określonym terminie faktor może domagać się zapłaty należności od faktoranta zapłaty należności (faktor zachowuje przy wystąpieniu pewnych okoliczności prawo do powrotnego przeniesienia wierzytelności na faktoranta).
mieszany
instytucja faktoringowa przejmuje ryzyko dłużnika jedynie do określonej wysokości, wypłacalności
w przypadku gdy zadłużenie będzie wyższe od określonej w umowie kwoty ryzyko wypłacalności powyżej tej kwoty faktor przeleje z powrotem na faktoranta.
Rynek usług faktoringowych w Polsce:
zdominowany przez banki i instytucje powiązane z nimi kapitałowo o z roku na rok rośnie liczba instytucji faktoringowych
zakres oferowanych usług jest ograniczony
polskie instytucje w większości przypadków angażują się w faktoring -niepełny
firmy stosują b. różne metody kalkulacji wynagrodzenia - trudności z porównywaniem ofert
Przykładowe warunki skupu faktur przez spółkę faktoringową:
- zaliczkowanie do 80% wartości wierzytelności,
- prowizja w wysokości od 0,5% do 1,5% w zależności od tego, czy faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika czy nie,
- naliczanie odsetek tylko za wykorzystane środki (wysokość odsetek uzależniona jest od aktualnej sytuacji na rynku finansowym),
- oprocentowanie kredytu faktoringowego w przedziale 20-25%,
- minimalny pułap kwoty zaliczkowanej - 1000 zł (brak minimalnej kwoty faktury).
W wyniku zawarcia umowy factoringowej factorant może odnieść szereg korzyści:
zapewnienie stałego dopływu środków pieniężnych, pozwalających na intensyfikację obrotów i zwiększenie zysku,
wcześniejsze uzyskanie wpływów finansowych
zmniejsza się ryzyko uzyskania wpływów ze sprzedaży
możliwość odraczania płatności szczególnie pożądanym odbiorcom,
jako alternatywa dla kredytu obrotowego, umożliwia między innymi poprawę płynności finansowej, zlikwidowanie skutków opóźnień płatniczych, skuteczniejsze planowanie przepływów gotówki.
oszczędność na kosztach transportu na skutek jednorazowej sprzedaży większych ilości surowców lub półproduktów,
factor może oferować odbiorcom lepsze, wydłużone terminy płatności, przez co wzrasta wolumen sprzedaży
może zmniejszyć koszty własne poprzez ograniczenie personelu administracyjnego, gdyż factor przejmuje na siebie obowiązek prowadzenia księgowości dłużników, przejmuje obsługę wierzytelności, sprawuje kontrolę nad ich ściąganiem oraz informuje o stanie niezapłaconych wierzytelności
kierownictwo ma możliwość skoncentrowania uwagi na innych problemach niż zapewnienie płynności finansowej z bieżących wpływów
ułatwia proces planowania finansowego, niezależnie od uzyskiwania bieżących wpływów ze sprzedaży
firma factoringowa pomaga w trafniejszej ocenie odbiorców
świadczenie usług dodatkowych usprawniających obrót towarowo-pieniężny, daje możliwość szybszego zagospodarowania aktywów obrotowych i uzyskania z tego tytułu dodatkowych zysków, np. z tytułu krótkoterminowych inwestycji lub skorzystania z opustów cenowych od dostawców
płynne finansowanie bieżących operacji,
pełne zabezpieczenie w przypadku niewypłacalności dłużnika w transakcjach eksportowych,
możliwość znalezienia nowych klientów zagranicznych,
usługa jest pewna, ponieważ jest świadczona przez factora, który posiada odpowiednie doświadczenie i wiedzę w zakresie w systemów rozliczeń, księgowości i procedur windykacyjnych,
stwarza warunki do pozytywnych stosunków pomiędzy dostawcą, a odbiorcą usługi lub towaru,
możliwość uzyskania gwarancji eksportowych,
factor gwarantuje efektywne wykonanie umowy,
Podstawową wadą factoringu jest wysoki koszt w porównaniu z innymi dostępnymi źródłami finansowania, szczególnie w przypadku dużej liczby dłużników i faktur o stosunkowo niskiej wartości.
FINANSOWANIE ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH
Finansowanie wewnętrzne bazuje na przekształcaniu dóbr rzeczowych w środki finansowe i może odbywać się poprzez:
- przekształcenia majątkowe (zmiana struktury aktywów i kapitału)
- inwestycje z odpisów amortyzacyjnych
- przyspikszenie obrotu składnikami majątku obrotowego (zapasami, materiałami, wyrobami gotowymi, skrócenie czasu inkasowania należności od odbiorców)
- zmniejszenie wartości majątku trwałego poprzez sprzedaż jego zbędnych składników - kształtowanie kapitału poprzez tworzenie długoterminowych rezerw - reinwestowanie zysków wypracowanych przez przedsiębiorstwo
Źródła pozyskiwania kapitałów - teoria hierarchii:
1. przedsiębiorstwa preferują wewnętrzne źródła finansowania
2. jeżeli konieczne jest finansowanie zewnętrzne, przedsiębiorstwa w pierwszej kolejności zaciągną kredyty lub pożyczki, a dopiero po wyczerpaniu się tych możliwości zwiększą kapitał własny (właściciela/li)
Środki własne na cele inwestycyjne:
. wkłady środków pieniężnych (gotówki)
. w formie rzeczowej - składniki środków trwałych (np. grunty, środki transportu)
. z zysków zatrzymanych
. z amortyzacji
Spółki osobowe
- kapitał pochodzi z wkładu właścicieli
- wspólnicy mogą podjąć decyzję o podwyższeniu dotychczasowych wkładów lub poszerzeniu grona dotychczasowych właścicieli
- właściciele odpowiadają swoim osobistym majątkiem za zobowiązania podmiotu gospodarczego
Spółka cywilna
- nie posiada osobowości prawnej
- na mocy umowy wspólnicy dążą do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności poprzez wniesienie wkładów
- wspólnicy mają określone prawa i obowiązki (solidarna odpowiedzialność za zobowiązania sp., prawo i obowiązek prowadzenia spraw sp., prawo do reprezentowania spraw sp., prawo do równego udziału w zyskach i uczestnictwa w stratach sp.)
- zakładana, gdy samodzielni przedsiębiorcy gotowi są zrzec się prawa do
samodzielnego zarządzania swoim majątkiem lub gdy ich majątek nie jest wystarczający do prowadzenia zamierzonej działalności gospodarczej - na zasadach określonych umową włączają część swego majątku do sp. w postaci wkładów
Spółka jawna
- prowadzi we wspólnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe w większym wymiarze
- nie posiada osobowości prawnej ale ma zdolność do czynności prawnych - np. zaciągania zobowiązań
- prawa i obowiązki wspólników - prawo do prowadzenia spraw sp. i jej reprezentowania, odpowiedzialność wobec wierzycieli, prawo do równego udziału w zyskach
Spółka komandytowa
- na celu ma prowadzenie w większym rozmiarze przedsiębiorstwa zarobkowego lub gospodarstwa rolnego pod własną firmą, jeżeli wobec wierzycieli za zobowiązania sp. przynajmniej jeden wspólnik (komplementariusz) odpowiada bez ograniczeń a odpowiedzialność przynajmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona
- sp. ma zdolność do czynności prawnych
- prawa i obowiązki komandytariuszy:
. odpowiedzialność za zobowiązania sp. tylko do wysokości sumy komandytowej
. prawo do reprezentowania sp. na zasadzie pełnomocnictwa
. prawo do udziału w zyskach i stratach wg umowy
- prawa i obowiązki komplementariuszy zbliżone są do praw i obowiązków w spółce jawnej
- sp. jest zakładana, gdy potencjał finansowy wspólników charakteryzuje się dużą dysproporcją i wspólnik o większych zasobach pragnie ograniczyć zakres swojej odpowiedzialności
Spółka partnerska
- wspólnicy sp. ponoszą odpowiedzialność tylko za sprawy, które prowadzą - może być zawiązana w celu wykonywania wolnych zawodów
- umowa sp. powinna zawierać określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera ich wartość
Spółka komandytowo - akcyjna
- sp. może być zakładana przez osoby prowadzące przedsiębiorstwa rodzinne, które są zainteresowane pozyskaniem kapitału przez emisję akcji a jednocześnie pragną zachować zarząd i kontrolę nad firmą i nie narażać się na ryzyko utraty wypracowanego przez lata majątku poprzez wrogie przejęcie
- wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz) a co najmniej jeden jest akcjonariuszem
- komplementariusz i akcjonariusz uczestniczą w zyskach proporcjonalnie do wniesionych wkładów
Spółka z ograniczona odpowiedzialnością
- kapitał zakładowy gromadzony jest poprzez wniesienie wkładów przez ich założycieli
- podwyższenie kapitału następuje poprzez sprzedaż udziałów
dotychczasowym lub nowym udziałowcom
- przy podwyższaniu kapitału każdorazowo wymagane jest dokonanie zmian w umowie sp. i wpisanie do rejestru
Spółka akcyjna
- kapitał własny może być groma9zony lub powiększany drogą emisji dwóch rodzajów akcji:
. zwykłych
. uprzywilejowanych
. albo poprzez podwyższenie wartości nominalnej akcji dotychczasowych ze środków sp.
- emisja nowych akcji zwykłych następuje zazwyczaj po kursie (cenie sprzedaży) różnym (wyższym) od ich nominalnej wartości -7 nowe akcje (podobnie jak stare) dają ich posiadaczom tytuł własności do całego kapitału własnego sp.
- kapitał własny sp. ma złożona strukturę - obejmuje:
. kapitał akcyjny
. kapitał dodatkowy - pochodzący ze sprzedaży akcji zwykłych powyżej ich wartości nominalnej
. kapitał zapasowy (rezerwowy - pochodzący z nie rozdzielonych zysków zatrzymanych, (po opodatkowaniu)