Krąg Orientacji.
Orientacja „Hybrydy” / pokolenie 1960:
Nazwa Orientacja „Hybrydy” - od nazwy warszawskiego klubu studenckiego; Orientacja była częścią, kierowniczym centrum szerszego ruchu o charakterze ogólnopolskim, tzw. ruchu młodoliterackiego, złożonego z rozmaitych grupek poetyckich.
Prężność pod względem organizacyjnym; zwracał na siebie uwagę licznymi imprezami literackimi, które powołał do życia: sympozjonów, konkursów, „Spotkań”, „dni literatury”, a także niskonakładowych druków poetyckich.
Nazwa „pokolenie 1960” nie była do końca uprawniona; poeci tego kręgu nie mieli doświadczeń biograficznych innych niż ich bezpośredni poprzednicy; stanowili raczej drugi, młodszy rzut „pokolenia 56”, czerpali z jego wzorów poetyckich ; wzory te poddawane jednak znamiennej transformacji:
Pozbawienie artystycznego zuchwalstwa
Skłonienie się ku estetyzmowi prowadzącemu do pomysłowej kunsztowności
Nie poszukiwali nowych obszarów tematycznych: właściwa im afirmacja świata, która w ich wierszach miała postać rozsmakowania się w bogactwie doznań, jakich dostarcza.
Eseje: dopełnienie deklaracjami ideowego zaangażowania, afirmatywnego wobec ustrojowej rzeczywistości.
Próby uwolnienia się od uwarunkowań takich jak: tematy związane z dziejową koniecznością były bezskuteczne, gdyż według poetów "Orientacji", każda taka próba była skazana na niepowodzenie z powodu przyzwyczajeń czytelniczych - odbiorcy automatycznie umieszczali utwory w kontekście narodowym i historycznym, nawet wbrew woli autorów (tak, według nich stało się z turpizmem).
Naczelni poeci Orientacji: Zbigniew Jerzyna, Krzysztof Gąsiorowski, Jerzy Górzański, Jarosław Markiewicz.
Wyzwolenie wyobraźni dokonane przez „pokolenie 56” otworzyło drogę przede wszystkim procederom polegającym na konstruowaniu układów metafor, zręcznie - więc bardziej ładnie niż odkrywczo- pseudonimujących przedmioty i wrażenia, i mających zakrój aforystycznej sentencji. Zwykle jednak sentencji pod względem treściowym nieokreślonej, bo w sposób czysto konceptualny narzucającej rzeczom podobieństwa i związki. Krytyka ironicznie nazwała to „formulizmem” - wymyślaniem słownych formuł.
Poeci Orientacji szybko zaaprobowali to określenie FORMULIZM
Zadanie poezji: tworzenie słownych formuł, esencjonalnie zamykających w sobie treści świata, będących jego językowym ekwiwalentem.
Obrona „formulizmu” zastąpiła poetycką ideę, której brakowało.
Edward Balcerzan - w programie Orientacji szeroko pojętej zauważa pewne „mistyfikacje”:
mistyfikacja historycznoliteracka - bunt przeciwko narzucaniu poezji roli służebnej wobec dziejów narodu należy do stałego elementu polskiej tradycji literackiej i, wraz z heroizmem poezji nastawionej na uczestniczenie w historii ojczyzny, tworzy dynamikę przemian artystycznych i pokoleniowych. Tak więc poeci "Orientacji" nie są w tym stanowisku pierwsi i odosobnieni, ale sięgają do nurtu istniejącego już wcześniej.
mistyfikacja socjologiczna - hybrydowcy przypisywali sobie rolę pokoleniową, chociaż byli tylko jedną z ówczesnych szkół literackich.
W ruchu młodoliterackim uderzała dysproporcja między bujnością jego przejawów, ogólnopolskim zasięgiem poezjomania i dyskutowania o poezji, jakie wspierał, a skromnym zakresem jego czytelniczej recepcji. Rozwijał się na marginesie życia literackiego, korzystając z życzliwości władz kulturalnych, ale zasklepiał się we własnych środowiskowych ramach. Szerszej publiczności czytającej nazwiska tej grupy niewiele mówiły.
Krótki rys historyczny okresu w którym powstała Orientacja:
Jeżeli krytyka popaździernikowa zwlekałą z ukształtowaniem języka, który umiałby ogarnąć czas teraźniejszy poezji, to powodem jej opieszałości były urazy związane z realizmem socjalistycznym. Krytyka nie ufałą systemom. Wartością oczekiwaną stawało się to, co spontaniczne. Wartością odzyskaną i chronioną pozostawała indywidualność twórcza. W teorii osobowości szukano wyjaśnień tajemnic poezji. Źródeł przeżycia poetyckiego poszukiwano we wszystkich ośrodkach oraz energiach życia psychicznego jednostki. Mówiono:
takim ośrodkiem jest wrażliwość(Jan Błoński)
„najprostsze wzruszenie”(Zbigniew Herbert)
Pamięć(Tadeusz Różewicz)
Inteligencja(Krzysztof Gąsiorowski)
Kategoria wyobraźni(Kazimierz Wyka)
Wniosek: wewnętrzne sprzeczności całego programu artystycznego.
Zbigniew Jerzyna
Wczoraj nagle szklanka wypadła mi z rąk
Moje życie
Moje miłości
Moja wiara w słowo
Wczoraj nagle szklanka wypadła mi z rąk
1966
SEN
Zbigniew Jerzyna
Śniło mi się:
Bocian niósł w locie pod wiatr
prześcieradło z grobu Łazarza.
Na polach ludzie stali i patrzyli.
I w miastach ludzie stali i patrzyli.
I było wtedy głębokie milczenie.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Dokąd ten bocian - na wschód
czy na zachód,
niósł, to co niósł.
5.10.1980
BURZA WIOSENNA
Zbigniew Jerzyna
Jarosławowi Markiewiczowi
Świetliste drzewo burzy trwa,
tak w jednym rzucie trwa chwila wiosenna.
Natura wtedy - to jaskinia lwa -
kobiety, która wciąż jest senna.
Wszystko złączone -
błysk z błyskiem się zderza.
I miejsca, w które grom uderza;
natura je wybiera, hartuje, zalecza:
co poruszone - znów się uczłowiecza.
1965
JAWNOŚĆ
Zbigniew Jerzyna
Kochaliśmy się jawnie Przy lampie odkrytej
Odlegli coraz bardziej Bardziej powiązani
Tym światłem rozszeptanym wieloma głosami
Choć pokój był zamknięty na ostatnią gwiazdę
I nic nas nie trwożyło Nawet krzyż okienny
Nawet noc budująca niewidzialne piętno
Tylko jedno: ci obcy ludzie - - Nasze Oczy
1969
rozpoczęcie koloru całości
Krzysztof Gąsiorowski
Kamieniom
- tym tragarzom brzemiennym
kamieniom ocalałym
na rumowisku
złożyć wyrwę dymu
schwytaną w człowieku i płatek szeptu
w locie o nim
Wymówić kolor całości:
rzeźbę bez kształtu
i profile nocy
znużone zaspy ciała
tlące się
na dnie bieli -
pod powierzchnią Pogody i Historii
Ukazać słowa
aż na rozdrożu
Poezja pokolenia 1960 - generacja zgody i estetyki. Twórcy urodzeni przed wojną lub w jej trakcie. Konflikty polityczne i zwroty w polskim życiu kulturalnym przypadły na lata ich bardzo wczesnej młodości.
Warszawska Orientacja Poetycka Hybrydy (OPH).
Przedstawiciele: Gąsiorowski, Z. Borgowicz czy Jerzyna.
Pokolenie to nazywane też pokoleniem „Hybryd”. Koncepcja poezji to wizja poezji estetyzującej, w której sposób wypowiedzenia tego, co ogólnoludzkie, ponadnarodowe - formuła - staje się ważniejszy od samego przedmiotu opisu.
Korzenie tej poezji tkwiły w myśli Peipera (intelektualizm).
Formami docierania do publiczności były jednoaktówki, almanachy, poetyckie konkursy.
Grupy:
-Próby - R .Krynicki, S. Barańczak (Poznań);
-Teraz - A. Zagajewski (Kraków);
-Wymiary - E. Kruk (Toruń).
Opiekunami tych grup były uniwersytety, organizacje studenckie.
*Orientacja ujmuje wizje zaangażowania jako model pokonania barier wewnątrz istoty ludzkiej;
*Podporządkowała literaturę - życiu literackiemu;
*Ujmuje świat według wyobrażeń, wzoru, formuły;
*Odpowiedzialność za świat to odpowiedzialność za jego przebudowę;
*Optowali za tradycją, taka jaka jest;
5