1. SPECYFICZNE TRUDNOŚCI SZKOLNE

Specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania		Specyficzne trudności w uczeniu się matematyki		Inne specyficzne trudności w uczniu się
|
dysleksja/dysleksja rozwojowa		dyskalkulia		umiejętność czytania nut
dysortografia				uczenie się układów tanecznych
dysgrafia				wykonywanie zadań manualnych
				posługiwanie się mapą

2.Potencjalne źródła trudności

• Trudności tkwiące w dziecku (rozwój i możliwości intelektualne)c

• i intelektualne);

• Trudności tkwiące w środowisku rodzinnym (postawy rodziców, warunki do nauki) na

• Trudności tkwiące w szkole (liczebność klas, umiejętności metodyczne nauczycieli, programy nauczania) na

�#E#p{ˇ#######################uczycieli, programy nauczani

3.Podział trudności

• zwyczajne

• nadmierne

• specyficzne

4.Diagnoza wstępnej gotowości szkolnej do uczenia się matematyki

1.Dziecięce liczenie:

• Sprawne liczenie i rozróżnianie błędnego liczenia od poprawnego.

• Umiejętności wyznaczania wyniku dodawania i odejmowania w zakresie 10 „w pamięci” lub na palcach

2.Operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym w zakresie:

• Uznawania stałości ilości nieciągłych - zdolność do wnioskowania o równoliczności mimo obserwowanych zmian w układzie elementów porównywanych zbiorów;

• Wyznaczania konsekwentnych serii - zdolność do ujmowania każdego z porządkowanych elementów jako mniejszego od nieuporządkowanych i jednocześnie jako największego w zbiorze już uporządkowanym.

3.Zdolność do odrywania się od konkretów i posługiwanie się reprezentacjami symbolicznymi w zakresie:

• Pojęć liczbowych - aspekt językowo-symboliczny;

• Działań arytmetycznych - formuła arytmetyczna i jej przekształcenie;

• Schematu graficznego - grafy strzałkowe, drzewka, tabele i inne uproszczone rysunki

4.Dojrzałość emocjonalna wyrażająca się w:

• Pozytywnym nastawieniu do samodzielnego rozwiązywania zadań;

• Odporność emocjonalna na sytuacje trudne intelektualnie - zdolność do kierowania swym zachowaniem w sposób racjonalny mimo przeżywanych napięć.

5.Zdolność do syntetyzowania oraz zintegrowania funkcji percepcyjno-motorycznych, która wyraża się w sprawnym odwzorowywaniu złożonych kształtów, rysowaniu i konstruowaniu.

5. Definicja dyskalkulii

Definicje dyskalkulii rozwojowej przedstawił Ladislav Košč w latach siedemdziesiątych.

Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych mającym swe źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim anatomiczno-fizjologicznym podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem; jest zaburzeniem występującym bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych.

Ladislav Košč ( 1982 wyodrębnił sześć form dyskalkulii rozwojowej

Podstawowe formy dyskalkulii rozwojowej to:

a. dyskalkulia werbalna ( verbal dyscalculia)- przejawia się zaburzeniem umiejętności słownego wyrażania pojęć i uchwycenia zależności matematycznych, takich jak oznaczenie ilości i kolejności przedmiotów nazywanie cyfr i liczebników, symboli działań i dokonań matematycznych np. brak zdolności utożsamiania ilości z odpowiadającą jej liczbą,

b. dyskalkulia praktognostyczna (practognostic dyscalculia) - przejawia się w trudnościach w manipulowaniu przedmiotami narysowanymi na papierze, na ekranie komputera, czy trzymanymi w dłońmi, np. kostkami do gry, patyczkami, piłkami, wielokątami. Manipulacje obejmują liczenie (pojedyncze dodawanie) przedmiotów oraz porównywanie wielkości czy ilości (bez ich dodawania). Uczeń nie jest w stanie ułożyć np. kostek lub patyczków według ich wielkości. Nie umie wskazać, który z dwóch patyczków jest grubszy, cieńszy czy tego samego wymiaru.

c.dyskalkulia leksykalna (lexical dyscalculia) - związana jest z brakiem lub znacznym

ograniczeniem umiejętności czytania symboli matematycznych, cyfr, liczb, znaków działań

matematycznych. Dziecko może nie umieć odczytać prostych działań ( +, -, : x ) , czy czytać

liczb wielocyfrowych (szczególnie jeżeli mają więcej niż jedno zero w środku), ułamków,

potęg, pierwiastków, liczb dziesiętnych itd. W niektórych przypadkach dziecko zmienia

podobne wyglądem cyfry ( 3 zamiast 8, 6 zamiast 9 i odwrotnie), albo odczytuje w odwrotnym

kierunku liczby dwucyfrowe ( 23 jako 32).

d.dyskalkulia graficzna (graphical dyscalculia)- jest to niezdolność zapisywania symboli matematycznych, analogicznie do dyskalkulii leksykalnej. Uczeń nie jest w stanie napisać dyktowanych liczb, napisać nazw liczb, a nawet ich skopiować. Uczeń ma trudności z napisaniem liczb dwu czy trzycyfrowych, pisze je niezgodnie z pleceniem, izolując pojedyncze elementy np. tysiąc dwieście osiemdziesiąt cztery, pisze np. jako 1000, 200, 80 i 4.

e. dyskalkulia ideognostyczna (ideognostical dyscalculia) - to przede wszystkim niezdolność zrozumienia pojęć i zależności matematycznych oraz wykonania obliczeń w pamięci. W cięższych przypadkach tego typu dyskalkulii człowiek nie jest zdolny do wykonania w pamięci najłatwiejszych nawet obliczeń. Często uczeń jest w stanie przepisać lub przeczytać liczby, lecz nie jest w stanie zrozumieć co przeczytał lub napisał, np.: wie, że 9 -dziewięć i że 9 należy zapisać jako 9, ale nie wie, że 9 czy dziewięć to to samo co 10-1, albo 3 × 3, czy połowa 18 itd.

f. dyskalkulia operacyjna (operational dyscalculia)- to bezpośrednie zaburzenie zdolności do wykonywania operacji matematycznych. Typowym przykładem jest zamienianie operacji np. wykonywanie dodawania zamiast mnożenia, odejmowania zamiast dzielenia. Stosują pisemne obliczenia, które łatwo można wykonać w pamięci. Liczą na palcach, gdy zadanie łatwo można rozwiązać pamięciowo lub pisemnie. Zastępują bardziej skomplikowane czynności prostszymi, np. 21+21 = (20+20 ) + (1+1) , 4 · 3 = 3 +3 +3 +3,

6.Większość dzieci z dysleksją ma trudności w nauce matematyki. Trudności te mogą być „efektem ubocznym” dysleksji.

Z badań Attwooda ( za U. Oszwa 2005 ) wynika, że:

• 10% dzieci z dysleksją doskonale radzi sobie z matematyką, nawet ponad poziom oczekiwany dla ich wieki i inteligencji,

• 30% dzieci z dysleksją osiąga poziom umiejętności matematycznych zgodny z oczekiwanymi dla ich wieku i możliwości poznawczych,

• 10% dzieci z dysleksją wykazuje trudności w matematyce wskutek problemów z pamięcią,

• 25% dzieci z dysleksją wykazuje osiągnięcia z matematyczne poniżej przeciętnego poziomu wyznaczonego wiekiem i szczeblem edukacji. Jednak jest to raczej efekt uboczny trudności w czytaniu.

25% dzieci z trudnościami w czytaniu ma poważne problemy z matematyki, wskazuje na współwystępowanie u nich dysleksji z dyskalkulią.

9. W klasyfikacji ICD- 10 pozycja nr F81.2 specyficzne zaburzenie umiejętności arytmetycznych

„ Obejmuje specyficzne upośledzenie umiejętności arytmetycznych, które nie da się wyjaśnić wyłącznie ogólnym upośledzeniem umysłowym lub nieadekwatnym procesem nauczania. Upośledzenie to dotyczy raczej podstawowych umiejętności rachunkowych: dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia niż bardziej abstrakcyjnych umiejętności matematycznych potrzebnych do algebry, trygonometrii, geometrii, rachunku różniczkowego lub całkowego”

10. Testy diagnostyczne - badanie poziomu rozwoju umiejętności arytmetycznych

• Kalkulia III L. Košča - test standaryzowany- określa iloraz matematyczny dziecka

• Test Trójkąta Liczbowego ( zmodyfikowany przez L. Košča )

• Test figurt złożonej

• Test Kwadrat Liczbowy Dobrotka ( zmodyfikowany przez L. Košča )

• Test Ciągów Matematycznych L. Košča

• Test kolejnego odejmowania po 7 od 100 ( A. Łurii )

• Test zapamiętywania cyfr Termana- Merrill zmodyfikował L. Košč

11. Specyficzne trudności w nauce matematyki powoduje zaburzenia poszczególnych funkcji poznawczych.

Zaburzenie to objawia się w kilku strefach:

Percepcja wzrokowa

to zdolność do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz ich interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń. Polega na postrzeganiu otaczającego świata jako zbioru dających się wyróżnić przedmiotów i kształtów pozostających we wzajemnych stosunkach przestrzennych (J. Jastrząb 2002).

Ogromne znaczenie dla rozwoju uczenia się dzieci mają następujące aspekty percepcji wzrokowej:

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,

• spostrzeganie figury i tła,

• stałość spostrzegania,

• spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni,

• spostrzeganie stosunków przestrzennych.

Percepcja słuchowa

obejmuje wszystkie zjawiska spostrzegania słuchowego: rozpoznawanie dźwięków muzycznych, mechanicznych, dźwięków naturalnych, dźwięków mowy.

Obniżoną sprawności manualna

obserwuje się wtedy gdy dziecko ma wolne tempo ruchów dłoni i palców, co wpływa na nieczytelny zapis działań matematycznych. Liczby są niekształcone, o różnym kącie nachylenia i zbyt dużym nacisku na kartkę papieru.

ETAPY ROZWOJU INTELIGENCJI WG J. PIAGETA

Wiek 0-2,0	Inteligencja zmysłowo- ruchowa		Faza praktyczna
Wiek 2,0-3,6		Kształtowanie się funkcji symbolicznych	Faza przedoperacyjna (brak pojęcia niezmienności)
Wiek 3,6-5,6		Dwoistość wyobrażeń i przekształceń
Wiek 5,6-7,0		Początek pojęcia stałości (już nie koniecznie konkret)
Wiek 7,0-9,0		Funkcjonowanie pojedynczych struktur operacyjnych (stałość, ilość, masa, szeregowanie, klasyfikacja, liczba)		Faza operacji konkretnych
Wiek 9,0-11,0		Kształtowanie się systemów całościowych (przestrzeń, czas, prędkość)
Wiek 11,0-14,0	Początek kształtowania się operacji formalnych		Faza operacji formalnych

---