Socjologia Makrostruktur Społecznych
Różnice między makro a mikro - inny typ interakcji, więzi społ.
Przedmiotem obejmuje duże zbiorowości społeczne, styczności i stosunki społ. Mają charakter pośredni.
Krąg-obejmuje społeczności lokalne poprzez zbiorowości etniczne, zawodowe, warstwy, klasy społeczne, kończąc na państwie, społeczeństwie globalnym. W ramach tego przedmiotu podejmowane są problemy przemian w strukturze starożytnych i nowożytnych społeczeństw w związku z urbanizacją i uprzemysłowieniem.
Społeczeństwo wg Turowskiego - historycznie ukształtowana wielkość społeczności grup społ. oraz ich instytucji wzajemnie od siebie uzależnionych, zintegrowanych przez instytucje społeczności nadrzędnych np. narodu, plemienia, posiadające pewne wspólne warunki bytu i pewne wspólne kompleksy kultury.
Klimat, ukształtowanie terenu, gleba, bogactwa naturalne wpływają bezpośrednio lub pośrednio na charakter rozwoju gospodarczego.
Poziom rozwoju gospodarczego oznacza nie tylko wielkość produkcji dóbr ale także świadczy o technice i technologii wytwarzanej, informuje o stanie edukacji, nauki, techniki czyli rzutuje na strukturę społeczną.
Turowski zauważa, że obiektywne warunki bytu, które są podłożem społeczeństwa stanowią fundament kształtowania się struktury społecznej.
Społecz. - pewna zintegrowana całość.
Co spaja społeczeństwo w jedną całość ?
Turowski - stanowisko funkcjonalistów.
Stanowisko teoretyków konfliktu.
Ad.1 Stanowisko funcjonalistów głosi, że integracja jednostek w całość wynika z faktów, iż egzystencja ludzi oparta jest na porozumieniu co do podst. Wartości, celów lub do sposobów ich osiągania.
Wartości, ideologia, przekonania - stanowi podstawę integracji społeczeństwa.
J.Szawski „Historia myśli socjologicznej” W-wa 1981.
Ad.2 Stanowisko zajmują ci, którzy głoszą, że w strukturach dominuje konflikt, którego źródłem jest różnica interesów czy miarowność w dostępie do pożądanych społecznie dóbr. Konflikt jako powszechne cechy mogą ujawniać się w relacjach prasowych, zawodowych, ale także etnicznych, religijnych, rasowych czy płci.
Wymusza współdziałanie grup tworzących określoną całość.
Szczepański wyróżnił 5 sposobów określania społeczeństw.
Wg Znanieckiego:
1.Społeczeństwo jako kompleks grup współistniejących i krzyżujących się podporządkowanych jednej grupie- państwo.
Układ zamknięty-posiadających swoją zasadę odrębności.
Społeczeństwo jest zbiorowościami odrębnymi.
2.Społeczeństwo-szerokie zbiorowości powiązane specjalnymi typami stosunków- w tym ujęciu społ. traktowane jest jako model idealny ogólnego typu zbiorowości.
Odwołuje się do def. Marksistowskiej.
3.Społ. ujęte jest jako ogół instytucji i urządzeń zapewniających jednostkom wspólne zaspokojenie potrzeb i uregulowane współżycie, także tworzenie kultury.
4.Społ. (ujęcie filozoficzne) jako postać egzystencji człowieka, jako stan uzupełniający czy też przeciwstawny istnienia indywidualnego. W tym ujęciu każdy człowiek istnieje jako inwiduum jako społeczeństwo.
5.potoczne rozumienie społeczeństwa - społ. jest używane dla oznaczenia wszystkich form życia społecznego które istnieją, poza organizacją państwową.
Typologia wg Goodmana - 6 kategorii społeczeństw w ujęciu od wykorzystywania przez nie technologii i strategii przetrwania.
1.zbieracko-myśliwskie- najstarsza strategia- zbieranie darów natury, łowienie ryb, myślistwo i na bieżąco konsumowanie - konsekwencja w strukturze społecznej (brak wymiany handlowej-czyli brak kontraktów). Nie ma zjawiska nierówności społecznej.
2.Społ. kopieniackie - nie było jeszcze to społ. rolnicze. Ten typ oparty jest na uprawie roślin. Zaczął wypierać społ. myśliwsko-zbierackie. Techniki proste, używali prymitywnych narzędzi. Ziemi nie nawożono. Dało możliwość gromadzenia nadwyżek. Pierwsze społeczeństwo w którym pojawia się aspekt nierówności. Wyjawiały się różne statusy społeczne. Pojawiła się wymiana handlowa towar za towar. Można było mieć zgromadzone rezerwy na wypadek gorszych chwil. Były to społeczeństwa liczniejsze niż poprzednie. Powstały już osady. Nie były to miasta, ale społeczeństwa były już osiadłe. Pojawiły się instytucje polityczne - dziedzicznych monarchii plemiennych.
3.Społeczeństwo pasterskie - tam gdzie nie było żyznych gleb zadomawiano zwierzęta. Było społeczeństwem wędrownym co sprzyjało handlowi na wyższą skalę. Społ. bardzo wojownicze. Przemieszczania prowadziły do wrogości. Pojawiły się pierwsze fazy niewolnictwa. Technologie pasterskie zapewniały nadwyżki. Społ. rządziły nierówności społeczne. W tym społ. pojawiły się pierwsze postaci przywódcze. Rozwijały się religie - judaizm.
4.Społeczeństwo rolnicze- powst. pod wpływem rewolucji agralnej - pług spowodował rewolucje. Zmiany rewolucyjne prowadziły do nietypowych nadwyżek żywności. Wyodrębniły się większe rodzaje zawodów a także zwiększenie wymiany handlowej i pojawił się pieniądz w wymianie. Dzięki temu iż pojawiły się liczniejsze zawody np. bankier. Pojawiły się miasta w których rozwijały się zawody niezwiązane z rolnictwem. Różnice społeczne stały się wyraziste. Pojawia się elita polityczna często w postaci monarchii despotycznych. Pojawiać zaczęły się klasy społeczne-stany.
5.Społeczeństwo przemysłowe(industrialne) - powst. w wyniku rewolucji przemysłowej dokonanej w II połowie XVIII wieku w Anglii. Istotą społ. przemysł. Było wykorzystanie maszyn nie napędzanych za pomocą mięśni ludzkich-mechanizacja produkcji. Spowodowało nadwyżki dóbr i stały się powszechnie dostępne. Ta strategia powstania wytworzyła nierówności społeczne. Pierwszy typ społ. z którym pojawiło się zjawisko ruchliwości społ. Mechanizacja prod. Ujawniła wiele ról społ do zajęcia, a nie mogły być zajmowane przez te osoby które już były na lepszych stanowiskach społecznych.
6.Społeczeństwo postindystrialne -głównym celem egzystencji społecznych jest produkcja informacji i usług. Społ. Amerykańskie jest najlepszym przykładem. W tym społ. w sektorze usług pracowało więcej ludzi niż w sektorze produkcji i rolniczym. W latach 85 pracowało 75% w sektorze usług a 25% w rolnictwie i przemyśle.
W Polsce 27% jest społeczeństwa rolniczego i dlatego nie możemy się zaliczać do społeczeństwa industrialnego.
Rolnictwo i produkcja nie zanika, ale skupia mniej społeczeństwa.
Oparte jest na wiedzy społ. które produkuje wiedzą.
Różnice między industr. A postindustrialnym społeczeństwem:
-w społ. industr. Dominuje sektor wytwórczy a w społ. industr. sektor usługowy.
-społ. przemysłowe jest zastępowane przez uniwersytet w postindustrialnym - kształtujący doradców, promujący wiedzę.
-w społ postindustrialnych robotników, techników, inżynierów zastępują ludzie z wyższych klas.
-badania eksperymentalno -abstrakcyjne są stopniowo eliminowane na korzyść abstrakcyjnych teorii.
-kapitałochłonną technologię wypiera naukochłonna technologia.
Bell Daniel uważa, że w społ. postindustrialnych uległa także zmianie struktura społeczna.
-wyższa klasa średnia - specjaliści i menadzerowie
-klasa średnia -technicy, pr. Administracji
-klasa usługowa
-klasa niższa-ludzie bez stałego zatrudnienia
STRUKTURA SPOŁECZNA
Ossowski
Struktura -układ przestrzenny elementów.
Strukturą społ. pojmujemy jako system międzyludzkich, zależności, dystansów i hierarchii zarówno w nieograniczonej jak i organizacyjnej formie.
Struktura klasowa jest pewnym szczególnie doniosłym aspektem struktury społecznej (jest pojęciem szerszym).
Struktura społ. to system stosunków można sprowadzić do 3 kategorii stos.
1.stosunków w zależności wzajemnych wynikających i podziału funkcji.
2.stosunków w zależności jednostronnych sprowadzających się do posiadania środków przymusu względem innych - posiadania władzy-zdolność osiągania celów.
3.stsunków więzi, dystansów i antagonizmów społecznych.
Pierwsze kategorie stosunków mają charakter obiektywny - dotyczący wprost mechanizmów życia społecznego np. praca - jest źródłem zależności wzajemnych
Władza umożliwia jednostkowe oddziaływanie.
Kategoria stos. zależy do zjawisk z dziedziny psychologii które mogą się odwoływać do zależności jednostronnych lub też mogą być ich podłożem.
Struktura społeczna to system stosunków.
3 typy interpretowania struktury społecznej które ukazują różne wizje układów w społeczeństwie klasycznym:
1-schemat funkcjonalny
2-dychotomiczny
3-gradacji
1.schemat funkcjonalny - zgodnie z tym społ. podzielone jest na różne klasy w wyniku funkcji jakie pełnia w społeczeństwie. Arystoteles wskazał, że społeczeństwo dzieli się na klasy - to jest funkcjonalne podejście do struktury społ.
Talco Passons - szkoła funkcjonali - struktura społ. jest systemem opartym na pewnych wzorach, stosunkach między aktorami występującymi we wzajemnie zależnych rolach.
Reprezentuje stanowisko holistyczne - tzn. system społeczny nie jest utożsamiany z całokształtem stosunków między aktorami, gdyż posiada on właściwości jego części składowych.
Parsons na poziomie społ. globalnego wyróżnia 4 podsystemy:
-podsystem ekonomiczny- domena jest produkcja dóbr.
-polityczny- „produkujący” władzę
-integracyjny-wytwarzający normy i mechanizmy kontroli
-kultury-kultywuje wzory, kształtuje wartości i motywuje aktorów.
Równowaga -podst. Pojęcie dla funkcjonalistów.
2.schemay dychotomiczny - przedstaw. Teorii konfliktu.
Podst. Pojęciami są zmiana, walka, antagonizm, konflikt.
Współczesny przedstawiciel teorii konfliktu - Ralph Darendorf -Niemiec.
W swoim modelu społ. - oparł się na założeniach ze zmiana i konflikt są obecne i dotyczą każdego społeczeństwa. W każdym momencie jego istnienia. Dodaje że tak każde społeczeństwo istnieje dzięki stosowaniu przymusu jednych członków wobec innych.
Struktura społ. jest formą organizacji, gdzie porządek i spójność są utrzymywane w oparciu o przymus i siłę.
Dla Marksa podst. Źródłem konfliktów jest w bazie społ. czyli struktura ekonom.
Darendorf - źródło konfliktu dostrzega w zinstytucjonalizowanych stosunkach władzy, w zrzeszeniach „ imperatywno-koordynowanych”.
W każdej całości społecznej (grupy, organizacje), o ile istnieje w niej organizacja ról wykorzystująca zróżnicowanie pod względem władzy i tych którzy są jej pozbawieni (są tacy którzy mają środki produkcji i tacy co ich nie mają.
Przykład teorii konfliktowych jest przykładem schematu dychotomicznego.
Darendorf upatruje trwałość struktury społecznej nie tyle w rozwiązywaniu, tłumieniu konfliktów ile w ich regulacji. W tym przypadku oznacza różne formy kontroli, które odnoszą się do przejawu konfliktu a nie likwiduje jego przyczyny to oznacza, że sprzeczność grup interesów są trwale wpisane w stos, społeczne.
3 rodzaje regulacji:
-pojednanie
-pośrednictwo
-arbitraż
Są to główne mechanizmy ograniczające konflikty i zapewniają względnie trwała strukturę społeczną.
O ile w ujęciu dychotomicznym społ. są podzielone na 2 przeciwst. Grupy między którymi zachodzi stosunek zależności.
Schemat gradacji - struktura pojmowana jest jako system stosunków porządkujących.
Społ. to układ 3 bądź większej liczby klas, która każda jest pod względem wyższa lub niższa. Stosunek między klasami jest ujmowany jako stosunek przechodni jeżeli zachodzi stosunek między A i B oraz między B i C to zachodzi także między A i C.
Rodzaje schematów gradacji:
-gradacja prosta - to taki aspekt. strukt. Społ. który oparty jest wyłącznie na jednej obiektywnie mierzalnej cesze np. stopień zamożności.
Np. poziom konsumpcji
-gradacja syntetyczna - przy ustalaniu szczebla strukt. Społ. brane są pod uwagę 2 a nawet więcej niewspółmiernie ze sobą kryteria.
Obok kryterium ekonomicznego może być brane pod uwagę kryterium kulturowe, polityczne, zawodowe.
Relacja kultury i struktury społecznej.
Kultura Kłoskowska
Kultura - względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegająca według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswojonych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.
Kulture tworzą II klasy zjawisk.
-zachowania ludzi
-rezultaty ich zachowań
Rybicki
1.Społeczeństwo istnieje jako byt właściwy i wszelkie działania kulturalne zachodzą w społ. i są jego manifestacją.
2.Kultura jest autonomiczna i w swych istotnych treściach nie jest sprowadzona do jakiejkolwiek postaci organizacji społ.
3.Istnieje świat ludzi, którego charakterystycznymi cechami jest społeczeństwo i kultura.
Zależność między strukturą społ. a kulturą wg Douszańskiego? Można wyróżnić na 2 płaszczyznach :
-na płaszczyźnie formowania kultury jako globalnego systemu komunikowania charakteryzującego się określonymi właściwościami.
-perspektywa poziom i zakresu uczestnictwa w kulturze.
Kłoskowska
Kultura symboliczna-jest zarówno wyrazem stosunków panowania jak i narzędziem utrwalającym panowanie społeczne.
Koncepcja przemocy symbolicznej P.Bourdeu
Autor wysuwa tezę, że reprodukcja struktury społ. jest jednoznacznie reprodukcją udziału w kulturze.
Reprodukcja kulturalna - jest konsekwencją reprodukcji struktur i kapitału kulturowego.
Kapitał kulturowy- nabyty przez jednostkę zasób wiedzy ogólnej i specyficznych kwalifikacji i kompetencji zawodowych wymaganych jako warunek wstępny obcięcie określonej pozycji.(strukturze społ.) O kapitale kulturowym danej osoby decyduje przede wszystkim poziom i rodzaj osiągniętego przez nie wykształcenia ale także zasób kapitału kulturowego rodziców przekazany tej osobie w okresie socjalizacji.