1. Pojęcia podstawowe .

Technologia robót budowlanych - zajmuje się metodami wykonania poszczególnych rodzajów robót stosowanych w budownictwie oraz metodami wznoszenia kompletnych budowli ze szczególnym uwzględnieniem budowli uprzemysłowionych.

Mechanizacja - stanowi podstawową metodę realizacji procesów technologicznych w budownictwie

zajmuje się zastosowaniem konkretnych maszyn i urządzeń budowlanych przy wykonywaniu tych procesów .

Proces budowlany - jest to zespół technologicznie powiązanych procesów produkcyjnych ( robót ) , które może występować na placu budowy lub zapleczu. Dzieli się na procesy pomocnicze i zasadnicze.

Proces technologiczny - obejmuje wykonanie określonego zakresu robót realizowanych wg. jednej technologii, np. roboty ziemne ,betonowe , murowe.

2. Pojęcie roboty budowlanej i procesu budowlanego - różnica.

Robota budowlana odejmuje jeden rodzaj robót np. roboty murowe lub stolarskie , natomiast pod pojęciem

procesu budowlanego rozumiemy proces zakończony gotowym wyrobem, którym może być np. słupek lub cały obiekt.

3. Złożony proces technologiczny - podział rodzaje

Podstawowymi elementami składowymi procesu technologicznego są operacje , które dzieli się na zabiegi . Operacją nazywa się zamkniętą część procesu technologicznego , obejmującą całokształt czynności wykonywanych w sposób ciągły na określonym przedmiocie , na jednym stanowisku produkcyjnym przez jednego robotnika , zespół lub brygadę robotniczą , albo przez maszynę lub agregat wytwórczy (operacja stanowi więc jedność czterech elementów : przedmiotu , czasu , przestrzeni i wykonawcy) . Zabiegiem nazywa się zamkniętą część operacji , przy której następuje zmiana kształtu wymiarów , właściwości lub stanu fizycznego obrabianego elementu lub materiału , albo w procesie montażu - zamkniętą część operacji wykonywaną w jednym ściśle określonym miejscu połączenia , za pomocą jednego narzędzia .

4. Wydajność pracy i czynniki ją kształtujące

Wydajność związana jest z normami technicznymi czasu wykonania robót . Normą czasu Nr - nazywamy określony czas niezbędny do wykonania jednostki produkcji .

Wydajność teoretyczna oznacza umowną max. ilość produkcji dobrej jakościowo, którą można wykonać przy pomocy określonej maszyny w ciągu jednej godziny nieprzerwanej pracy przy pełnym wykożystaniu organu roboczego przy największych dopuszczalnych szybkościach ruchu tego organu i przy sterowaniu przez najlebszych operatorów.

Wydajność techniczna jest największą możliwą wydajnością w czasie jednej godziny nieprzerwanej pracy maszny oszągalną w konkretnych warunkach pracy przy wysokich kwalifikacjach obsługujących.

Wydajność eksploatacyjna - jest średniąwydajnością osiąganą w konkretnych warunkach budowy przy dobrej organizacji. Przy wydajności eksploatacyjnej uwzględnia się przerwy techniczne i przerwy typu organizacyjnego oraz zakłada się średnią klasę operatorów.

5. Uwarunkowania technologiczno - organizacyjne procesu produkcyjnego.

B r a k d a n y c h .

6. Proces technologiczny na tle procesu produkcyjnego.

Proces technologiczny obejmuje tylko niektóre , podstawowe czynności wchodzące w skład procesu produkcyjnego , związane głównie z bezpośrednią obróbką materiałów i montażem części lub elementów w większą całość . Proces technologiczny stanowi więc zasadniczą część procesu produkcyjnego .

Czynności transportowe obejmują przewóz materiałów lub półwyrobów z jednego zakładu lub wydziału do drugiego ( transport zewnętrzny, daleki ) , nie wchodzą w skład procesu technologicznego produkcji budowlanej, ma on swoją odrębną technologię .

Transport związany z przemieszczeniem materiałów lub półwyrobów w obrąbie miejsca produkcji ( transport wew. , bliski ) , występujący w procesie obróbki lub łączenia części , traktowany jest jako transport techniczny wchodzący w skład procesu technologicznego.

7. Ogólny podział produkcji w budownictwie.

Produkcja budowlana dzielona jest na podstawową , obejmującą wykonywane na terenie wznoszonego obiektu i przyobiektowego placu budowy , oraz pomocniczą i usługową , obejmującą procesy wykonywane w zapleczu technicznym budownictwa. Podział ten podyktowany jest względami organizacyjnymi, w szczególności założeniem, że podstawowym celem działalności przedsiębiorstwa jest realizacja budynków na placu budowy, chociaż w budownictwie uprzemysłowionym wytwarzanie elementów, tj. części konstrukcji wznoszonego obiektu oraz półfabrykatów odbywa się właśnie w zakładach zaplecza produkcyjnego budownictwa. ogólnie można powiedzieć, że produkcja budowlana obejmuje pełne, kompleksowe procesy dotyczące wytwarzania:

-materiałów budowlanych i półfabrykatów

-różnego rodzaju wyrobów budowlanych

-prefabrykatów, w tym elementów konstrukcji budowlanej

-obiektów budowlanych (przez wykonywanie procesów budowlanych w obiekcie)

8. Rodzaje budownictwa i obiektów budowlanych.

Rodzajowo produkcja budowlana związana jest z realizacją budownictwa ogólnego, produkcyjnego i usługowego (tj. przemysłowego), inżynieryjnego (lądowego i wodnego) oraz specjalnego. Budownictwo i rodzaje obiektów budowlanych można sklasyfikować wg. różnych kryteriów podziału, np. kryteriów ogólnych, materiałowych, konstrukcyjnych, technologicznych, ekonomicznych i przeznaczenia użytkowego.

Ogólna klasyfikacja budownictwa i obiektów budowlanych

Budownictwo :

Podział ogólny : budynki (jedno- lub wielokondygnacyjne), budowle inżynierskie (lądowe i wodne)

- wg. kryteriów materiałowych: z drewna,kamienia (naturalnego lub sztucznego), betonu, stali, innych materiałów

- wg. kryteriów knstrukcyjnych: konstrukcja: płytowa, szkieletowa, ramowa, skrzyniowa, inna

- wg. kryteriów technologicznych: murowane, monolityczne, prefabrykowane, prefabrykowano-monolityczne, specjalne

- wg. kryteriów ekonomicznych: inwestycyjne, remontowe, inne (odbudowa, rekonstrukcja, modernizacja, przebudowa, rozbudowa)

- wg. kryteriów przeznaczenia użytkowego: mieszkaniowe użyteczności publicznej , przemysłowe, rolnicze, komunikacyjne, - wojskowe, górnicze itp

Obiekty budowlane (budynki i budowle) :

- budynki mieszkalne i użytku publicznego : mieszkalne rodzinne i zbiorowego zamieszkania; nauki oświaty i wychowania; kultury i sztuki; ochrony zdrowia i opieki społecznej; kultury fizycznej; turystyki i wychowania; administracyjne; użytku publicznego; pozostałe

- budynki produkcyjne i usługowe: przemysłowe produkcyjne i energetyczne (bez halowych) ; hale przemysłowe produkcyjne i energetyczne ; składowe (bez hal i bud. rolniczych) ; hale składowe produkcyjne rolnictwa i leśnictwa ; transportu i łączności ; halowo usługowe (bez składowych) ; produkcyjne i usługowe ; pozostałe

- budowle przemysłowe i składowe naziemne: chłodnie kominowe i kominy przemysłowe ; wieże przemysłowe i inne ; składowe ; naziemne ; fundam. pod maszyny i urządzenia ; części budowlane pieców, kotłów przemysłowych i urządzeń technicznych ; budowle produkcyjne rolnictwa i leśnictwa ; budowle przemysłowe i składowe-pozostałe

Klasyfikacja ważniejszych technik i systemów konstrukcyjno-technologicznych budownictwa

Rodzaj budownictwa :

Budownictwo mieszkaniowe : wielkoblokowa - Ż (cegła żerańska) ; wielkopłytowa - W-70, Wk-70, Szczeciński, OWT-67-75, WUF-T, WWP, WPP, J, Domino, ŁSM, Rataje, Winogrady, Radom, Dąbrowa ; ramowa - rama H ; monolityczna - Stolica, Ślizg-ROW, SBM-75

Budownictwo użyteczności publicznej : szkieletowa: -żelbrtowa prefabrykowana ; -stalowa np : SBO, TWS, LS, U-75

Budownictwo przemysłowe halowe : szkieletowa: -żelbrtowa prefabrykowana ; -stalowa np : P-70, F-FMostostal, JSBP

Budownictwo przemysłowe wielokondygnacyjne : szkieletowa: -żelbrtowa prefabrykowana np : BWP-71

9. Rodzaje i struktura procesów produkcyjnych w budownictwie

Procesy budowlane zależnie od stopnia ich złożoności można podzielić na :

- procesy bardzo wysokiego stopnia złożoności, obejmujące wykonanie zespołu obiektów, stanowiących zadnie inwestycyjne

- procesy wysokiego stopnia złożoności, obejmujące wznoszenie całych obiektów

- procesy średniego stopnia złożoności, obejmujące wykonanie elementów konstrukcji, wyposażenia lub wykończenia obiektów

- procesy małego stopnia złożoności, prowadzące do uzyskania półfabrykatów

Dalszy podział procesów prowadzi do wyodrębnienia procesów prostych oraz operacji wykonywanych przez poszczególne maszyny lub zespoły robocze

Określenie struktury technologicznej procesów produkcyjnych w budownictwie i ustalenie występujących w nich elementów jest niezbędne do wszelkiego rodzaju prac projektowych i naukowo-badawczych w dziedzinie technologii produkcji budowlanej; stanowi on podstawę wyboru najwłaściwszych metod realizacji poszczególnych elementów, najodpowiedniejszych maszyn i narzędzi roboczych do ich wykonywania oraz określenia charakteryzujących daną technologię wskaźników techniczno-ekonomicznych. Stanowi ono równocześnie podstawowy materiał w poszukiwaniu procesów produkcyjnych słabiej zmechanizowanych lub nie zmechanizowanych.

10. Mechanizacja produkcji budowlanej. Zasady i podstawy.

Realizacja budów w najbliższych latach wymaga zapewnienia odpowiedniego potencjału produkcyjnego oraz przygotowania najlepszych metod technologicznych i organizacyjnych w realizacji procesu budowlanego, jak również zapewnienie niezbędnych zasobów technicznych dla przedsiębiorstw budowlanych.

Aby zapewnić odpowiedni potencjał wykonawczy w budownictwie należy - oprócz wprowadzenia uprzemysłowionych technologii budowlanych - dążyć do jak najszybszego rozwoju mechanizacji. W wyniku której uzyskamy zwiększenie wydajności jednostek wykonawczych budownictwa oraz wyrównanie niedoboru kadry roboczej.

Mechanizacja robót budowlanych jest podstawową metodą realizacji wszelkich procesów wytwórczych w przemyśle budownictwie - stanowi ona pierwszy krok do ich automatyzacji. Zależy od wielu czynników np.: duża skala budownictwa, wielokrotne powtarzanie procesu technologicznego, rozwinięty przemysł maszyn budowlanych , dobre zaplecze usługowo - naprawcze maszyn, wykwalifikowani operatorzy. O rozwoju mechanizacji decydują również takie czynniki jak:

- odpowiednia jakość maszyn i ich przydatność przy produkcji budowlanej;

- właściwa struktura parku maszyn w budownictwie;

- seryjna produkcja maszyn budowlanych;

- prawidłowa eksploatacja techniczna i produkcyjna maszyn w budownictwie.

Działalność w zakresie mechanizowania produkcji budowlanej musi opierać się na powiązaniu mechanizacji z ogólnymi prawidłowościami występującymi w technologii, organizacji i ekonomice produkcji budowlanej.

. a) Projektowanie technologii i organizacji zmechanizowanych robót budowlanych.

Dokumentacja technologiczno- organizacyjna nowoczesnej produkcji budowlanej składa się głównie z kart technologicznych wykonania procesów budowlanych oraz z projektów organizacji budowy. Karta technologiczna jest podstawowym opracowaniem określającym zasady organizacji pracy maszyn na stanowiskach roboczych, umożliwiającym wprowadzenie mechanizacji robót. Rozwiązania technologii i organizacji robót zmechanizowanych powinny spełniać następujące warunki:

1. maszyny zastępujące prace ręczną powinny być ustawione w linie technologiczne o zsynchronizowanej wydajności,

1. zestaw maszyn oraz robotnicy powinni być optymalnie uzbrojeni w urządzenia i sprzęt pomocniczy,

1. zestaw maszyn musi gwarantować ograniczenie pracy ręcznej do rozmiarów uzasadnionych wysoką jakością produktu końcowego i zapewniać pełne bezpieczeństwo współpracującym robotnikom,

1. wszystkie ciągi technologiczne na ścieżce krytycznej sieci powiązań wykonania budynku powinny być realizowane technicznie uzasadnionym zestawem maszyn dającym najkrótszy czas realizacji,

1. dla pozostałych ciągów technologicznych należy dobrać maszyny i urządzenia wg kryteriów ekonomicznych, gwarantujących realizację procesów w czasie przewidzianym w modelu sieciowym wykonania budynku,

1. rozwiązanie powinno być podporządkowane kryterium maksymalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych maszyn, ograniczenia pracy ręcznej, intensyfikacji produkcji przy zapewnieniu właściwej jakości robót i pełnego bezpieczeństwa pracowników,

1. czas pracy i wydajności maszyn współpracujących z innymi maszynami i sprzętem muszą być ze sobą skorelowane,

1. praca maszyn powinna być ciągła i równomierna; również zatrudnienie brygad roboczych powinno eliminować przestoje lub nierównomierne nasilenie pracy.

Spełnienie tych warunków zapewnia skrócenie przebiegu całego cyklu budowy w czasie jak i zmniejszenie nakładu pracy żywej i maszyn, a także kosztów własnych. Stwierdzamy zatem że podstawowym zadaniem projektu technologii i organizacji robót jest przyjęcie takich rozwiązań, które doprowadzą do możliwie najkrótszego cyklu realizacji obiektu.

Planowanie mechanizacji w budownictwie odbywa się na różnych poziomach - począwszy od planu pojedynczej budowy, całego przedsiębiorstwa, zjednoczenia, a skończywszy na planach mechanizacji w ramach władz nadzorczych budownictwa w skali krajowej. Planowanie to polega na ustaleniu potrzebnych wielkości następujących podstawowych czynników, od których uzależniamy rozwój mechanizacji: liczba potrzebnych maszyn budowlanych, urządzeń, sprzętu oraz taboru transportowego( uwzględniamy stan posiadania oraz stopień zużycia) , niezbędne inwestycje związane z zapleczem technicznym mechanizacji ( budynki warsztatów, urządzenia i wyposażenie) , kadry do obsługi maszyn, urządzeń i środków transportowych na budowach, w bazach i warsztatach.

2. Ogólne kryteria doboru maszyn do procesu budowlanego.

Przy doborze maszyn do procesu budowlanego musimy wziąć pod uwagę specyficzny charakter robót. Mając do wykonania pewien konkretny podstawowy proces budowlany musimy się zastanowić jakich maszyn możemy użyć w danym procesie aby wykonanie danej czynności było podyktowane względami ekonomicznymi jak i terminami organizacyjnymi. Aby poprawnie dobrać maszyny musimy zapoznać się podstawowymi klasyfikacjami i parametrami maszyn budowlanych.

Specyficzne cechy budownictwa wpływają nie tylko na organizację procesów budowlanych, ale również na specyficzne cechy maszyn budowlanych wyróżniając dużą ich różnorodność , zarówno w zakresie ich mocy, jak i konstrukcji. Podstawowy podział klasyfikacyjny maszyn dzieli je na:

- maszyny napędowe - służą do napędu maszyn budowlanych( silniki elektryczne, spalinowe, pneumatyczne, parowe);

- maszyny robocze - właściwe maszyny budowlane zastępujące pracę ludzką; dzielą się one na maszyny przeróbcze i na maszyny przenoszące, transportowe;

- urządzenia budowlane - nazywamy środki trwałe typu mechanicznego, ale bez napędu;

- sprzęt - stanowią urządzenia proste o charakterze pomocniczym przystosowane do przenoszenia lub przesuwania ręcznego (taczki), oraz wyposażenie które zmienia charakter pracy określonej maszyny.

- narzędzia i przyrządy pomiarowe - nowoczesne metody wymagają użycia coraz bardziej zmechanizowanych narzędzi.

Klasyfikacja maszyn morze być przeprowadzana biorąc pod uwagę różne kryteria np.: rodzaj napędu maszyny, sposobu ich pracy ( podział na cykliczne oraz o pracy ciągłej), wielkości, mocy maszyny( typy :ciężki- >15kW, średni- 2.5 - 15kW, lekki- <2.5kW), sposób osadzenia maszyny na stanowisku roboczym( stacjonarne, przestawne lub przesuwne(bez podwozia), przewoźne z własnym podwoziem, przejezdne.

Parametry charakteryzujące maszyny budowlane dzieli się na:

- techniczno - konstrukcyjne do których zaliczamy powyższe;

- eksploatacyjne (robocze ), które dzielimy na:

- parametry podstawowe - np.: udźwig, pojemność, nośność, ładowność itp.

- parametry uzupełniające - wysokość użyteczna, zasięg, głębokość kopania, prędkość jazdy, promień działania.

3. Obliczenie wydajności maszyn budowlanych.

Przy projektowaniu zmechanizowanych procesów budowlanych, w tym zmechanizowanych kompleksowo, ważne jest określenie wydajności maszyn budowlanych. Do obliczenia wydajności maszyn służą wzory bazujące na charakterystycznych dlaposzcz3ególnych maszyn parametrach technicznych i eksploatacyjnych . rozróżniamy następujące rodzaje wydajności maszyn : teoretyczna, techniczna i eksploatacyjna - produkcyjna , właściwa .

• Wydajność teoretyczna (Wt) wynika z uwzględnienia parametrów maszyny przy założeniu ich pełnego wykorzystania przy działaniu bez obciążenia . Wydajność ta jest nie do osiągnięcia w praktyce. Wydajność teoretyczną (Wt) obliczamy w następujący sposób:

1. dla maszyn o pracy cyklicznej:

Wt = (3600 / t ) x q

gdzie: t - czas trwania cyklu roboczego, s ;

q - podstawowy parametr eksploatacyjny maszyny( pojemność, nośność, ładowność);

2. dla maszyn o pracy ciągłej:

Wt = 3600 x Av

gdzie: A - powierzchnia przekroju poprzecznego materiału;

v - prędkość przepływu strumienia materiału;

• Wydajność techniczna jest to wydajność, jaką w rzeczywistości morze osiągnąć maszyna pracując pod obciążeniem, w warunkach najkorzystniejszych, w których nie mogą wystąpić żadne zakłócenia w jej pracy. Wydajność ta jest nie możliwa do osiągnięcia w praktyce, a służy jedynie do obliczeń wydajności eksploatacyjnych maszyn. Obliczamy ją w następujący sposób:

Wth = Wt x Sa x Sth

gdzie: Sa - współczynnik zmiany stanu przetwarzanego materiału w produkt;

Sa = qu / qr

w którym: qu - objętość użyteczna - ilość wytwarzanego produktu:

qr - objętość robocza materiału:

Sth - współczynnik technologiczny uwzględniający przerwy w pracy maszyn:

Sth = ( Tc - Tpt)/ Tc

w którym: Tc - czas przebywania maszyny w pracy;

Tpt - czas trwania przerw technologicznych;

• Wydajność eksploatacyjna jest to wydajność, którą rzeczywiście osiąga maszyna w okresie jej użytkowania.

Rozróżniamy :

- Wydajność eksploatacyjna produkcyjna

- Wydajność eksploatacyjna właściwa

• Wydajność eksploatacyjna produkcyjna jest liczona dla okresu pracy maszyn na jednym stanowisku roboczym; jest wydajnością, jaką w rzeczywistości przeciętnie osiąga maszyna w pracy produkcyjnej. Obliczamy ją w następujący sposób:

Wpr = Wth x St x Su x Sw

gdzie: Wth - wydajność techniczna maszyny;

St - współczynnik tolerancji wymiarów;

St = Vmax / Vt

w którym : Vmax - objętość rzeczywista;

Vt - objętość teoretyczna;

Su - współczynnik wykorzystania podstawowego parametru maszyny;

Sw - Współczynnik wykorzystania czasu roboczego maszyny;

• Wydajność eksploatacyjna właściwa We jest wydajnością, jaką uzyskuje maszyna w eksploatacji przeciętnie w dłuższym czasie.

We = Wpr x Sw

gdzie: Wpr - Wydajność eksploatacyjna produkcyjna;

Sw - Współczynnik wykorzystania czasu roboczego maszyny

11. Mechanizacja kompleksowa procesów budowlanych .

a) Istota i cechy mechanizacji kompleksowej .

Pojęcie mechanizacji kompleksowej oznacza taką metodę organizacji wykonywania robót budowlanych , w której poszczególne procesy produkcyjne , w jak najwyższym ekonomicznie uzasadnionym , stopniu zmechanizowane , realizowane są w sposób ciągły i równomierny (rytmiczny) odpowiednim - wybranym jako optymalny - zestawem maszyn budowlanych , zharmonizowanych ze sobą pod względem wielkości , miejsca pracy , wydajności i pozostałych parametrów roboczych ( np.zasięg , wysokość użyteczna działania , pojemność , nośność , udźwig itp.)

M e c h a n i z a c j a k o m p l e k s o w a w odróżnieniu od mechanizacji częściowej obejmuje wszystkie ciężkie i pracochłonne czynności określonego procesu produkcyjnego zarówno główne , pomocnicze jak i transportowe , zharmonizowane w zakresie wydajności , miejsca pracy i czasu .

Praca ręczna przy mechanizacji kompleksowej robót budowlanych może być stosowana tylko w małym zakresie ( np. 5% od ogólnej pracochłonności ) i tylko do wykonywania procesów pomocniczych .

Te cechy mechanizacji kompleksowej sprzyjają stosowaniu metody pracy równomiernej ( rytmicznej ) , co w ogólnym wyniku sprawia , że mechanizacja kompleksowa i metoda pracy równomiernej wzajemnie się uzupełniają .

W ostatecznym rezultacie mechanizacja kompleksowa , wskutek harmonijnej pracy zespołu maszyn wykonujących określony proces budowlany , wpływa na osiągnięcie najmniejszej pracochłonności robót budowlanych oraz najmniejszych kosztów ich wykonania .

Dlatego też wszędzie tam , gdzie istnieją warunki dla wprowadzania mechanizacji kompleksowej , tj. gdy jest do dyspozycji dostateczna ilość robót , istnieje możność stosowania metody pracy równomiernej oraz jeśli można dobrać spośród znajdujących się do dyspozycji właściwy skład zharmonizowanego zespołu maszyn , należy tę ekonomicznie efektywną metodę stosować w najszerszych rozmiarach .

Organizując zespół maszyn do mechanizacji kompleksowej złożonego procesu budowlanego należy przede wszystkim ustalić składowy proces prowadzący , który decyduje o wykonaniu pozostałych procesów . Maszyna wykonująca proces prowadzący zwana maszyną główną dyktuje tempo i określa wydajność całego zespołu maszyn i robotników nieodzowny przy przyjętej technologii złożonego procesu budowlanego.

Przy mechanizacji kompleksowej obowiązuje harmonizacja całego zespołu według parametru wydajności miejsca pracy oraz czasu . Dlatego też w dostosowaniu do wydajności eksploatacyjnej maszyn głównych należy dobierać wszystkie pozostałe maszyny współpracujące przy wykonaniu złożonego procesu z maszyną prowadzącą tak aby wydajności ich były wykorzystane.

b)Zasady projektowania mechanizacji kompleksowej.

Przy doborze kompletu maszyn dla robót lub budowy realizowanej przy zastosowaniu mechanizacji kompleksowej należy posiłkować się następującymi zasadami:

1) Skład kompletu maszyn i liczbę maszyn w zespole ustala się w oparciu o schemat technologiczny określonej roboty lub budowy, a parametry maszyn dobiera się w związku z rodzajem robót , ich wielkością , terminami wykonania oraz konkretnymi warunkami miejscowymi

2) Podstawowy proces roboczy wykonywany jest za pomocą maszyny głównej ; maszyny wchodzące w skład kompletu powinny być w taki sposób dobrane ,aby wydajność każdej z nich odpowiadała najwyższej możliwej wydajności maszyny głównej lub nieco ją przewyższała , np. dla środków transportowych o 10% lub 15%).Nieprzestrzeganie tego warunku pociąga za sobą obniżenie wydajności maszyny , co może z kolei spowodować , że koszt jednostkowy takiej roboty może być wyższy niż w przypadku , gdyby mechanizacji podlegały tylko poszczególne procesy oddzielnie , a nie cały rodzaj robót

3) Sposób pracy kompletu maszyn ustala się przyjmując pełne wykorzystanie ich czasu roboczego zabezpieczające nieprzerwany ciąg roboty np. przy robotach ziemnych - od miejsca urobienia gruntu do miejsca jego wbudowania w nasyp lub odłożenia na odkład

4) Sposób pracy kompletu maszyn ustala się przyjmując pełne wykorzystanie ich czasu roboczego

Komplet maszyn nie powinien być zbyt duży .Zastosowanie znacznej liczby maszyn różnych rodzajów wykonujących jedną i tę samą robotę lub kilka kompletów składających się z mało wydajnych maszyn może znacznie obniżyć efektywność tak realizowanej mechanizacji kompleksowej

c) Wybór i ustalanie składu procesów technologicznych przewidzianych do kompleksowego zmechanizowania .

Projektowanie mechanizacji kompleksowej poszczególnych procesów roboczych ,rodzajów robót lub całych budowli powinno odbywać się przynajmniej w następującym zakresie i kolejności :

1) Ustalenie podstawowych danych dotyczących charakteru robót lub budowy , objętości (ilości) robót i terminów ich wykonania ,warunków budowy ,odległości odwożeniu urobku (przy robotach ziemnych ),źródła energii elektrycznej, wody itp. oraz ustalenia robót przygotowawczych niezbędnych do rozpoczęcia robót podstawowych ( dla robót ziemnych przygotowanie dróg do odwożenia urobku, usunięcie warstwy roślinnej itd.), ich zakresu oraz sposobów wykonania .

2) Wybór technologii wykonania poszczególnych rodzajów robót lub budowy projektowanych do zmechanizowania kompleksowego .

3) Szczegółowa analiza przebiegu wybranej technologii oraz podział jej na poszczególne odcinki technologiczne i przeznaczenie do ich wykonania poszczególnych maszyn.

4) Ustalenie dla danego procesu lub rodzaju robót paru lub kilku możliwych zespołów maszyn zharmonizowanych wzajemnie co do wydajności , czasu i miejsca.

5)Dobór jednego spośród możliwych do zastosowania zespołów jako zespołu wykonawczego na podstawie z góry określonego kryterium (o czym niżej ).

6) Opracowanie planu mechanizacji kompleksowej określonego procesu roboczego rodzaju robót lub budowy w ten sposób dobranego zespołu na podstawie harmonogramu szczegółowego lub karty technologicznej.

d ) Łączne stosowanie metody pracy równomiernej i mechanizacji kompleksowej - przykłady.

e) Dobór maszyn (głównych i pomocniczych) do zestawu maszynowego.

Komplet maszyn nie powinien być zbyt duży. .Zastosowanie znacznej liczby maszyn różnych rodzajów wykonujących jedną i tę samą robotę lub kilka kompletów składających się z mało wydajnych maszyn może znacznie obniżyć efektywność tak realizowanej mechanizacji kompleksowej. Dlatego minimalna liczba maszyn w komplecie powinna być podstawową zasadą przy doborze kompletu maszyn. W szczególności dotyczy to maszyn głównych , np. przy robotach ziemnych , gdzie liczba maszyn głównych w jednym komplecie maszyn np. koparek nie powinna wynosić więcej niż jedną do dwóch sztuk , a w szczególnych przypadkach 3 sztuki. Liczbę maszyn pomocniczych w komplecie określa się oddzielnie dla każdego rodzaju robót pomocniczych w zależności od objętości robót) Zasady wyboru pomocniczych , czasu wykonania roboty głównej oraz wydajności eksploatacyjnej jednej maszyny przy robotach pomocniczych .

f) Zasady wyboru optymalnego zestawu maszyn.

Kryterium wyboru optymalnego zestawu maszyn powinien być w zasadzie najniższy koszt jednostki . Jednakże nie zawsze jest to łatwe do obliczenia , w szczególności przy znacznej liczbie maszyn i urządzeń wchodzących w skład różnych zespołów . Dlatego najczęściej dokonuje się tego wyboru za pomocą różnego rodzaju wskaźników techniczno-ekonomicznych , takich jak :

- wskaźnik kosztu maszyn i urządzeń zespołu S _K oznacza całkowity koszt maszyn i urządzeń zespołu , który w określonych okolicznościach może przy wyborze konkretnego zespołu mieć decydujące znaczenie.

- wskaźnik zainstalowanej macy zespołu maszyn S_N oznacza sumę mocy nominalnej silników maszyn zespołu . Przy ograniczonych zasobach paliwa lub energii wskaźnik ten może mieć decydujące znaczenie.

- wskaźnik wydajności zespołu na zmianę roboczą w odniesieniu do jednostki zainstalowanej mocy S_QN stanowi stosunek wydajności maszyny głównej na zmianę roboczą , realizującej główną czynność procesu roboczego , do sumy mocy zainstalowanej silników zespołu.

- wskaźnik wydajności zespołu maszyn na zmianę roboczą w przeliczeniu na jednego robotnika S_QR oznacza stosunek wydajności zespołu maszyn do ogólnej liczby robotników obsługujących cały zespół maszyn.

- współczynnik wykorzystania mocy produkcyjnej zespołu S_WN oznacza stosunek sumy iloczynów mocy silników maszyn zespołu i współczynników wykorzystania wydajności tych maszyn do sumy mocy ich silników.

- współczynnik wykorzystania kosztu maszyn zespołu S_WK jest stosunkiem sumy iloczynów kosztów maszyn przez współczynniki wykorzystania wydajności poszczególnych maszyn do sumy kosztu maszyn.

12 Ocena stopnia zmechanizowania produkcji zmechanizowanej.

Dotychczasowa ocena stopnia mechanizacji budownictwa w Polsce oparta na relacji ilości robót wykonanych sposobem zmechanizowanym do całkowitej ilości robót nie daje prawidłowego obrazu stanu w dziedzinie mechanizacji. Według tego rachunku stopień mechanizacji jest bardzo wysoki - sięga prawie 100% . Tymczasem , wiadomo , że do wykonania tej niewielkiej stosunkowo liczby procesów jeszcze nie zmechanizowanych potrzebna jest znaczna liczba robotników wykonujących prace ręczne . Dlatego niezbędne są prace nad ustaleniem nowych sposobów określania stopnia mechanizacji , obrazujących jednoznacznie zakres eliminacji pracy ręcznej z produkcji budowlanej .

Dotychczas stopień mechanizacji - S_m określa się jako

S_m =Mzm /Mc*100 , %

Mzm - wielkość robót wykonana sposobami zmechanizowanymi ,j.t. (jednostek technicznych , np.m² , m³ ,m , t )

Mc - całkowita wielkość robót

Proponuje się następujące sposoby określania stopnia mechanizacji:

1) Sr=Rzm/Rc*100 , %

Rzm - liczba robotników zatrudnionych przy wykonywaniu procesów zmechanizowanych

Rc - całkowita liczba zatrudnionych robotników

2) Sk=K_m/K_b*100 , %

Km - koszt pracy maszyn , zł

Kb - koszty produkcji budowlanej bez kosztów materiałów , zł

3) Sm=Pzm/Pc*100 , %

Pzm - pracochłonność wykonania procesów zmechanizowanych wyrażona w zastępczej pracochłonności ręcznej r-k (robotnikogodzin)

Pc - całkowita pracochłonność wykonania wszystkich procesów

Pracochłonność procesów zmechanizowanych Pzm można obliczyć ze wzorów :

a) Pzm=∑MiNi, r-h

Mi - wielkość poszczególnych procesów zmechanizowanych ,j.t.

Ni - norma czasu w założeniu ręcznego wykonania tych procesów r-h/j.t.

b) Pzm=∑Pmiki , r-h

Pmi - pracochłonność maszynowa , m-h

ki - współczynnik substytucji pracy ręcznej na pracę maszynową, r-h/m-h

ki=Kj/s , r-h/m-h

Kj - koszt jednostkowy pracy maszyny , zł/m-h

s - przeciętna stawka płacy robotnika , zł/r-h

W sposobie ujętym w punkcie 3 , dającym najlepszą ocenę stopnia mechanizacji przez porównanie stosunku pracochłonności wykonania procesów zmechanizowanych do pracochłonności całkowitej , istotną trudność dla niektórych procesów ( np. montażowych ) stanowi określenie zastępczej pracochłonności ręcznej przedstawiającej wartość pracochłonności procesów zmechanizowanych , eliminującej pracę ręczną ( z braku np. norm pracy ręcznej zastępującej czynności zmechanizowane ). Stąd zachodzi konieczność wprowadzenia współczynnika substytucji pracy ręcznej na pracę maszynową ki .

13. Techniczna eksploatacja maszyn budowlanych.

Pojęcie technicznej eksploatacji obejmuje w zasadzie kierowanie maszynami w procesie produkcji budowlanej , techniczną obsługę maszyn oraz ich naprawę.

a) Kierowanie maszynami w czasie pracy.

Maszyny kierowane są przez maszynistów ( operatorów ) i ich pomocników , będących pracownikami bazy maszyn i sprzętu przez nią opłacanych. Ponieważ każda maszyna ma fabryczną instrukcję obsługi , dlatego podstawowym obowiązkiem maszynistów jest ścisłe jej przestrzeganie. Gdy brak jest instrukcji obsługi maszyny , w szczególności maszyn starych typów , wówczas ich opracowanie należy do IOMB. Obowiązkiem maszynistów jest współpraca produkcyjna z kierownictwem budowy jako odpowiedzialnymi realizatorami budowy. Instruktaż oraz szkolenie maszynistów należy do obowiązków bazy maszyn i sprzętu. Kontrolę techniczną pracy maszyn i maszynistów obsługujących te maszyny sprawują inspektorzy bazy.

Maszyniści , aby uzyskać możność samodzielnego kierowania maszyna budowlaną , muszą poddać się określonemu egzaminowi oraz uzyskać odpowiednie zaświadczenie (dyplom magistra).

Maszynista poza znajomością budowy maszyny oraz instrukcji jej obsługi powinien być obznajomiony z procesami technologicznymi , przy których zastosowano określone maszyny oraz znać obowiązujące normy wydajności tych maszyn. Umiejętność i sprawność kierowania przez operatora maszyną ma decydujące znaczenie dla wydajności pracy maszyny

b) Obsługa techniczna i naprawa maszyn budowlanych.

Aby utrzymać maszynę w pełnej sprawności roboczej oraz zmniejszyć proces zużywania się części maszyny , należy ją konserwować.

Konserwacja zwana obsługą techniczną obejmuje : czyszczenie maszyny , smarowanie poszczególnych jej części , kontrolę prawidłowości pracy poszczególnych części maszyny , uzupełnienie braków i inne czynności konieczne dla pełnosprawnej pracy maszyny .

Rozróżniamy następujące konserwacje :

- konserwacja wstępna przed uruchomieniem maszyny ma na cele przygotowanie maszyny do pracy ; polega na oczyszczeniu , smarowaniu oraz sprawdzeniu poszczególnych mechanizmów , a w szczególności dokonaniu wstępnego przeglądu dźwigni i wyłączników łańcuchów , przewodów smarowniczych oraz kontroli nakrętek. Konserwacji tej dokonuje obsługa maszyny na pierwszej zmianie .

- konserwacja maszyny w czasie pracy maszyny (robocza) polega na kontroli temperatury silnika i łożysk , dokręcaniu smarownic kapturowych itp.. Konserwacji roboczej dokonuje obsługa maszyny na danej zmianie .

- konserwacja międzyzmianowa polega na przygotowaniu do pracy na następną zmianę , podobna do konserwacji wstępnej. Dokonuje jej obsługa zdająca i przyjmująca maszynę.

- konserwacja po zakończeniu pracy dobowej (końcowa) polega na ogólnym zabezpieczeniu maszyny , a w szczególności przed opadani atmosferycznymi , na podaniu zauważonych i wymagających usunięcia usterek przed podjęciem pracy w dniu następnym oraz na usunięciu zanieczyszczeń i smarowaniu maszyny. Konserwacji dokonuje obsługa maszyny na ostatniej zmianie.

W warunkach krajowych w gospodarce maszynami budowlanymi rozróżnia się następujące obsługi techniczne:

- transportowa (OTT) stanowi zespół czynników zabezpieczających maszynę przed uszkodzeniami w czasie transportu.

- w okresie docierania (OTD) stanowi zespół czynności mający na celu stopniowe doprowadzenie mechanizmów maszyny do pełnej sprawności eksploatacyjnej , przy czym przeprowadzić ją należy zgodnie z instrukcją fabryczną , opracowaną dla każdego typu maszyny oddzielnie.

-codzienna (OTC) zespół czynności wykonywanych w każdym dniu roboczym i polega w zasadzie na dwukrotnym skontrolowaniu działania maszyny i stanu technicznego poszczególnych zespołów - przed rozpoczęciem pierwszej zmiany i po zakończeniu pracy .

-okresowa (OTO) polega na czynnościach wykonywanych po przepracowaniu przez maszynę liczby godzin określonej okresem między obsługowym oraz przed rozpoczęciem okresu letniego względem zimowego (zmiana warunków pracy ). Rozróżnia się :

--obsługę okresową pierwszą OTO-1 obejmującą rozszerzone czynności wchodzące w zakres obsługi codziennej

--obsługę okresową pierwszą OTO-2 obejmującą sprawdzenie mechanizmów roboczych , dokonanie demontażu

zespołów lub części w potrzebnym zakresie stosując aparaturę pomiarowo-kontrolną

--obsługę sezonową (OTS) dzielącą się na obsługę zimową (OZ) oraz obsługę letnią (ON) wykonuje się na

podstawie instrukcji fabrycznych

-magazynowa (OTM) polega na zabezpieczeniu mechanizmów maszyny przynajmniej na okres co najmniej 6 miesięcy (przed korozją , wpływami atmosferycznymi ) , przy czym po tym terminie należy przeprowadzać kontrolę stanu zabezpieczenia

Rozróżnia się następujące naprawy :

-naprawa bieżąca (NB) - jej zakres jest ustalony indywidualnie dla każdej maszyny ; naprawa bieżąca ma na celu doprowadzenie maszyny do stanu pełnej sprawności aż do czasu najbliższej obsługi OTO-2.Naprawa bieżąca polega na usunięciu usterek , regeneracji części lub wymianie części względnie zespołów. Naprawy bieżące wykonywane są w miejscu pracy lub postoju maszyny przez pracowników bazy maszynowej(czołówki warsztatowej) z doraźną pomocą obsługi maszyny.

-naprawa główna (NG) - (często i zbędnie nazywana remontem kapitalnym) jest naprawą polegającą na przywróceniu maszynie stanu technicznego określonego przez producenta nowej maszyny . Naprawa główna obejmuje silniki , mechanizmy i konstrukcje wchodzące w skład maszyny .

-naprawa uszkodzenia awaryjnego (NA) - przebiega w indywidualnie ustalonym zakresie i ma na celu przywrócenie maszynie stanu sprawności technicznej . Naprawa uszkodzenia w zależności od stopnia może być wykonywana na miejscu pracy lub postoju maszyny względnie w zakładzie naprawczym.

c) Harmonogramy obsługi i naprawy maszyn budowlanych

W celu usprawnienia przeprowadzania obsług technicznych oraz napraw maszyn metodą planowo-zapobiegawczą sporządza się dla każdej maszyny (o sumie mocy silników 20 KM i powyżej) dwa harmonogramy , a mianowicie roczny i wieloletni.Na harmonogramie rocznym wpisuję się datę obsług technicznych OTO-1 i OTO-2 , przy czym na następnym lub dalszym harmonogramie rocznym nanosi się datę naprawy głównej

Harmonogram wieloletni sporządzany jest na okres co najmniej dwóch lat i obejmuje okres do najbliższej naprawy głównej ,przy czym na harmonogramie tym wstawia się datę obsług technicznych OTO-2 oraz daty rozpoczęcia i zakończenia naprawy głównej (NG).

---