Preparaty chemii budowlanej często zawierają składniki toksyczne. Niektóre z nich kumulują się w organizmie człowieka (np. związki ołowiu). Ich wdychanie lub bezpośredni kontakt ze skórą oraz działanie promieniowania jonizującego (w przypadku materiałów o podwyższonej aktywności) może być przyczyną chorób. Z materiałami tymi bezpośredni kontakt mają przede wszystkim wykonawcy robót budowlanych i to właśnie oni są najbardziej narażeni na ich toksyczne działanie.
Co szkodzi najbardziej
Preparaty chemii budowlanej są najbardziej niebezpieczne podczas ich stosowania i w pierwszym okresie po aplikacji.
Materiały stosowane w dużej masie (np. tynki) mogą emitować substancje szkodliwe dla zdrowia przez dłuższy czas. Może się on wydłużać, gdy np. na mokry tynk nalepiono tapety lub na świeżą wylewkę podłogową położono materiał wykończeniowy (np. klepkę drewnianą). Wówczas emitowane substancje lotne mogą być zamknięte pod powłoką wykończeniową. Jednak gaz zawsze znajdzie drogę wydobycia się i przedostanie się do otoczenia poprzez szczeliny w klepce, drobne pęknięcia, mikropory. Emisja gazu może wtedy być długotrwała i osoby przebywające w takich pomieszczeniach są narażone na wielotygodniowe, wielomiesięczne, a niekiedy wieloletnie oddziaływanie szkodliwych dla zdrowia substancji. Mogą wówczas wystąpić tzw. niespecyficzne objawy zatrucia: ogólne zmęczenie, złe samopoczucie, senność lub zwiększona drażliwość, bóle głowy, podrażnienia śluzówek oczu lub dróg oddechowych, zwiększa się też ryzyko wystąpienia innych chorób.
Groźne jest też promieniowanie substancji radioaktywnych, może ono powodować schorzenia nowotworowe, np. białaczkę.
Groźne materiały wykończeniowe
Duży wpływ na zdrowie użytkowników pomieszczeń mają materiały wykończeniowe (np. farby, lakiery) składające się z żywic syntetycznych, pigmentów, rozpuszczalników i pyłów mineralnych.
Żywice syntetyczne - najczęściej stosowane to: poliuretanowe, akrylowe, fenolowe, mocznikowe, poliestrowe, epoksydowe, formaldehydowe. Mogą powodować uszkodzenia narządów wewnętrznych (głównie wątroby), podrażnienia skóry, silne alergie.
Pigmenty są najczęściej nieorganicznymi związkami metali ciężkich: tlenkami żelaza lub węglanami ołowiu. Mogą wywoływać podrażnienia oraz stany zapalne skóry i błon śluzowych nosa. Jeżeli przez dłuższy czas będziemy pozostawać pod ich działaniem, mogą spowodować bóle głowy, stany zapalne oskrzeli i płuc, a nawet uszkodzić narządy miąższowe (głównie nerki i wątrobę).
Badania wykazały, że bardzo toksyczne są związki ołowiu, przez wiele lat stosowane jako pigment. Dlatego ograniczono ich używanie jedynie do produkcji niektórych farb przemysłowych. Szczególnie groźne są dla dzieci. Mogą wystąpić u nich zaburzenia słuchu, intelektu i funkcji poznawczych. Pyły stosowane jako pigment mogą powodować stany gorączkowe przypominające infekcję górnych dróg oddechowych. Wdychane, wywołują pylicę glinową, objawiającą się dusznością, kaszlem, osłabieniem. Pył może też podrażniać błony śluzowe oczu, nosa i jamy ustnej.
Rozpuszczalniki. Najczęściej stosowane są rozpuszczalniki alifatyczne (benzyna lekka), alkohole (etylowy, propylowy, butylowy), glikole (do produkcji farb nitro, epoksydowych i wodorozcieńczalnych), estry i ketony. Rozpuszczalniki są wdychane lub przenikają przez skórę. Mogą podrażniać skórę i błony śluzowe, powodować bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty. Silnie działają na układ nerwowy - długotrwały kontakt z rozpuszczalnikami może wywołać w nim nieodwracalne zmiany.
Ze względu na dużą szkodliwość dla zdrowia wyrobów rozpuszczalnikowych, powszechne stają się wyroby wodorozcieńczalne (farby, lakiery, kleje, lepiki). Zastosowanie nowoczesnych technologii pozwoliło zmniejszyć, a nawet wyeliminować substancje szkodliwe (np. rozpuszczalniki organiczne). Okres karencji został skrócony z kilku tygodni do 1-2 dni. Musimy mieć jednak świadomość, że dodawane do nich środki również mogą działać uczulająco lub podrażniać skórę.
Pyły mineralne poprawiają jakość wyrobów. Jednak ich wdychanie podrażnia błony śluzowe układu oddechowego i może powodować groźne zmiany w płucach.
Możemy się zabezpieczyć przed szkodliwym działaniem wyrobów chemii budowlanej, stosując tylko te, które są przebadane i ocenione przez Instytut Techniki Budowlanej i Państwowy Zakład Higieny. Używając ich, należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta dotyczących przeznaczenia i warunków stosowania preparatu. W prospektach, ulotkach, ogłoszeniach prasowych oraz na etykietach producenci zobowiązani są do zamieszczenia informacji o zakresie działania i stosowania produktu.
Tekst: Anna Kaczmarczyk
Konsultacje: Irena Rutkowska Państwowy Zakład Higieny
Ładny Dom, luty 2000