Większość z nas próbuje odmienić swój los uczestnicząc w różnego rodzaju konkursach i loteriach albo rozwiązując krzyżówki. Potwierdza to także duża popularność oraz oglądalność transmitowanych teleturniejów, a także liczba osób w nich uczestniczących. Każdy z nas próbuje zmierzyć się w rywalizacji z innymi i dąży do wygrania nagród, które oferują organizatorzy konkursów. Nie każdy jednak uświadamia sobie, że do wygranych i nagród, które zdobędziemy, przybędzie nam w momencie ich wypłaty jeszcze jeden wspólnik do podziału: fiskus, który z pewnością upomni się o swoje prawa, partycypując w korzyściach ze zdobytych wygranych i nagród.
Wygrywając nagrodę stajemy się z tego tytułu podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych. W pewnych jednak sytuacjach ustawodawca uznał, że przy określonych kwotach wygranych skorzystamy ze zwolnienia, a nawet skorzystamy z tego zwolnienia od całości wygranych i nagród. Opodatkowanie wynika z zawartego w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych określenia, co jest źródłem przychodów.
I tak, w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) jako jedno ze źródeł przychodów ustawodawca wymienia inne źródła, do których zalicza się również nagrody i wygrane. Stanowi o tym art. 20 ust. 1 ustawy, który za przychody z innych źródeł, uważa m. in. nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów z wykonywanej pracy, z samodzielnej działalności, z działalności gospodarczej czy z kapitałów pieniężnych.
Wygrywasz i nic nie płacisz
W pewnych przypadkach wygrane i nagrody nie podlegają w ogóle podatkowi dochodowemu od osób fizycznych. Niestety, takich przypadków jest mało - dotyczą one wygranych i nagród uzyskanych przez osoby, które ustawodawca traktuje jako uprzywilejowane w stosunku do pozostałych wygrywających.
Tym samym nie podlegają opodatkowaniu nagrody i wygrane, których źródłem są działania społecznie akceptowane i pożyteczne. Dotyczy to nagród wypłacanych przez Polski Komitet Olimpijski i Polski Komitet Paraolimpijski za uzyskanie wyników na igrzyskach olimpijskich i paraolimpijskich. Jak widać poprzez nieopodatkowanie takich nagród ustawodawca promuje niejako zachowania zmierzające do osiągania coraz lepszych wyników sportowych przez sportowców i to zarówno tych w pełni sprawnych, jak i niepełnosprawnych.
Rehabilitacja w szpitalach psychiatrycznych
Innym przykładem bezwarunkowego zwolnienia są nagrody wypłacone na podstawie przepisów wydanych przez właściwego ministra w sprawie organizowania zajęć rehabilitacyjnych w szpitalach psychiatrycznych i nagradzania uczestników tych zajęć.
Podstawę do wypłacania takich nagród stanowi rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z 20 października 1995 r. w sprawie organizowania zajęć rehabilitacyjnych w szpitalach psychiatrycznych i nagradzania uczestników tych zajęć. Na podstawie tego rozporządzenia szpital psychiatryczny organizuje zajęcia rehabilitacyjne w oddziałach całodobowych lub dziennych, na wyznaczonych stanowiskach pracy, w wyodrębnionych ośrodkach rehabilitacji. Uczestniczący aktywnie w zajęciach rehabilitacyjnych otrzymują nagrody pieniężne, które przyznaje kierownik szpitala psychiatrycznego. On też określa ich wysokość. Ta wynosi od 5 proc. do 30 proc. najniższego wynagrodzenia, określonego przez ministra pracy i polityki socjalnej na podstawie kodeksu pracy.
GP WARTO WIEDZIEĆ
Ogólną zasadą, określoną przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jest opodatkowanie wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych 10-proc. podatkiem.
Zwolnienia dla najzdolniejszych
W całości zwolnione są wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach, turniejach i olimpiadach organizowanych na podstawie przepisów o systemie oświaty. Tutaj, podobnie jak w przypadku zajęć w szpitalach psychiatrycznych, podstawę do wypłacania takich wygranych i nagród stanowią rozporządzenia ministrów wydane na podstawie ustawy o systemie oświaty.
Pierwsze z nich dotyczy szkół powszechnych, drugie odnosi się do publicznych szkół artystycznych. I tak, w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej i sportu z 29 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji oraz sposobu przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad określono, że dla uczniów klas IV-VI szkół podstawowych oraz dla uczniów gimnazjów mogą być organizowane konkursy. Konkursy dla uczniów szkół podstawowych mogą być organizowane ze wszystkich zajęć edukacyjnych objętych ramowym planem nauczania szkoły podstawowej dla klas IV-VI, a konkursy dla uczniów gimnazjów mogą być organizowane ze wszystkich zajęć edukacyjnych objętych ramowym planem nauczania gimnazjum.
Natomiast dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych: liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych, techników, uzupełniających liceów ogólnokształcących i techników uzupełniających oraz dla uczniów ponadpodstawowych szkół średnich, ogólnokształcących i zawodowych, dających możliwość uzyskania świadectwa dojrzałości, z każdego przedmiotu ogólnokształcącego lub dziedziny wiedzy mogą być organizowane: olimpiady interdyscyplinarne, olimpiady przedmiotowe, olimpiady z przedmiotów dodatkowych, olimpiady tematyczne.
Z kolei w rozporządzeniu ministra kultury i sztuki z 10 września 1999 r. w sprawie organizacji oraz zasad przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad dla uczniów publicznych szkół artystycznych określono, że w celu rozwijania uzdolnień i promowania osiągnięć artystycznych uczniów publicznych szkół artystycznych organizowane są konkursy. Nagrody i wygrane wypłacane w wyniku uczestnictwa w powyższych konkursach, turniejach i olimpiadach są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 115 ustawy.
Wygrana do podziału
W większości przypadków wartość wygranych stanowi przychód, który będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych i to bez możliwości pomniejszenia go o koszty uzyskania przychodów.
Oznacza to, że otrzymane wartości pieniężne, ale również niepieniężne, będą podlegały opodatkowaniu według stałej stawki 10 proc. Jednak i w tym przypadku ustawodawca przewidział pewne możliwości zwolnienia z podatku, warunkując to wysokością uzyskanego przychodu z tytułu wygranych oraz tym, jakie podmioty organizują i wypłacają wygrane.
Zwycięzca zgarnia wszystko
W całości i bez względu na kwoty wolne od podatku są wygrane w kasynach gry, wideoloteriach, grach na automatach, grach na automatach o niskich wygranych oraz grach w bingo pieniężne i fantowe urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach i zakładach wzajemnych. Nie wszystkie więc gry losowe będą korzystały z bezwzględnego zwolnienia, ale tylko te, które wymienił ustawodawca.
GP PRZYPOMINA
Zwolnienie od podatku nagród związanych ze sprzedażą premiową nie dotyczy nagród otrzymanych przez podatnika w związku z prowadzoną przez niego pozarolniczą działalnością gospodarczą, stanowiących przychód z tej działalności.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych grami losowymi są gry o wygrane pieniężne lub rzeczowe, których wynik w szczególności zależy od przypadku, a warunki gry określa regulamin.
Charakterystykę poszczególnych gier losowych ustawodawca zawarł we wspomnianej ustawie. Wygrane będące następstwem uczestnictwa w takich grach, które są zwolnione z podatku, należy rozpatrywać w odniesieniu do tej ustawy. Zgodnie z tymi przepisami zwolnione są wygrane:
• w kasynach gry, czyli w miejscu, w którym prowadzi się gry cylindryczne (tj. takie, w których uczestniczy się poprzez wytypowanie liczb, znaków lub innych wyróżników, a wysokość wygranej zależy od z góry określonego stosunku wpłaty do wygranej, wynik zaś gry ustalany jest za pomocą urządzenia obrotowego, np. ruletka), gry w karty (black jack, poker, baccarat), gry w kości lub gry na automatach, na podstawie zatwierdzonego regulaminu, przy czym minimalna łączna liczba urządzanych gier cylindrycznych i gier w karty wynosi 4, a liczba zainstalowanych automatów wynosi od 5 do 30 sztuk,
• w wideoloteriach, które są urządzane w sieci terminali wideo połączonych z centralnym systemem sprawozdawczym i monitorującym, a uczestniczy się w nich poprzez nabycie losu lub innego dowodu udziału w grze, przy czym gracz może typować liczby, znaki lub inne wyróżniki, a podmiot urządzający wideoloterię oferuje wyłącznie wygrane pieniężne,
• w grach bingo pieniężne, w których uczestniczy się poprzez nabycie przypadkowych zestawów liczb z ustalonego z góry zbioru liczb, a podmiot urządzający grę oferuje wyłącznie wygrane pieniężne, których wysokość zależy od łącznej kwoty wpłaconych stawek,
• w grach bingo fantowe, w których uczestniczy się poprzez nabycie przypadkowych zestawów liczb z ustalonego z góry zbioru liczb, a podmiot urządzający grę oferuje wyłącznie wygrane rzeczowe,
• w grach na automatach, które są grami o wygrane pieniężne lub rzeczowe na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych i elektronicznych,
• w grach na automatach o niskich wygranych, które są grami na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych i elektronicznych o wygrane pieniężne lub rzeczowe, w których wartość jednorazowej wygranej nie może być wyższa niż równowartość 15 euro, a wartość maksymalnej stawki za udział w jednej grze nie może być wyższa niż 0,07 euro. Równowartość 15 euro i 0,07 euro ustala się według kursu kupna, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, z ostatniego dnia poprzedniego roku kalendarzowego.
GP WARTO WIEDZIEĆ
Jeżeli przedmiotem wygranych (nagród) nie są pieniądze, podatnik jest obowiązany wpłacić płatnikowi kwotę należnego zryczałtowanego podatku przed udostępnieniem wygranej.
Fiskus drobnicy nie bierze
W niektórych przypadkach wygrana będzie zwolniona z podatku, ale pod jednym warunkiem - nie może przekroczyć określonej kwoty. Nie zapłacimy więc podatku od wygranych w grach liczbowych, loteriach pieniężnych, grze telebingo, zakładach wzajemnych, loteriach promocyjnych, loteriach audioteksowych i loteriach fantowych, jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych nie przekracza 2280 złotych, urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach i zakładach wzajemnych. Wygrana powyżej tej kwoty, niestety, będzie podlegała opodatkowaniu i fiskus upomni się od nas o 10-proc. podatek.
Innym przypadek, kiedy nie zapłacimy podatku, jeśli jednorazowa wartość wygranej nie przekroczy określonej kwoty, dotyczy wszelkich konkursów i gier, których zasady nie wynikają z przepisów o grach i zakładach wzajemnych. Wolna od podatku dochodowego będzie więc wartość wygranych w konkursach i grach organizowanych i emitowanych (ogłaszanych) przez środki masowego przekazu (prasa, radio i telewizja) oraz konkursach z dziedziny nauki, kultury, sztuki, dziennikarstwa i sportu, a także nagród związanych ze sprzedażą premiową - jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych lub nagród nie przekracza kwoty 760 zł.
Kto rozlicza podatek
Od uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dochodów (przychodów) pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową w wysokości 10 proc. wygranej lub nagrody.
Oczywiście nie dotyczy to przypadków, gdy wygrane są zwolnione z podatku, o których wspomniałem wcześniej. Taki zryczałtowany podatek pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania, a dochodów (przychodów), stanowiących podstawę opodatkowania tym podatkiem nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych według skali podatkowej. Nie istnieje zatem potrzeba rozliczania się z tego podatku i wykazywania go w rocznym zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu. Rozliczenia dokonuje za nas osoba wypłacająca wygraną, występując w roli płatnika i składając do urzędu skarbowego zbiorczą deklarację o zryczałtowanym podatku dochodowym PIT-8A.
Wygrane w grach, od których zapłacimy podatek po przekroczeniu 2280 zł
• gry liczbowe, w których wygraną uzyskuje się przez prawidłowe wytypowanie liczb, znaków lub innych wyróżników, a wysokość wygranych zależy od łącznej kwoty wpłaconych stawek,
• loterie pieniężne, w których uczestniczy się poprzez nabycie losu lub innego dowodu udziału w grze, a podmiot urządzający loterię oferuje wyłącznie wygrane pieniężne,
• gra telebingo, w której uczestniczy się przez nabycie dowodu udziału w grze zawierającego przypadkowe zestawy liczb lub znaków z góry ustalonego zbioru liczb lub znaków, przeprowadzana na skalę ogólnokrajową z losowaniem nadawanym jako audycja telewizyjna, a podmiot urządzający grę oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe,
• zakłady wzajemne, czyli zakłady o wygrane pieniężne, polegające na odgadywaniu:
1) wyników sportowego współzawodnictwa ludzi lub zwierząt, w których uczestnicy wpłacają stawki, a wysokość wygranej zależy od łącznej kwoty wpłaconych stawek - totalizatory;
2) zaistnienia różnych zdarzeń, w których uczestnicy wpłacają stawki, a wysokość wygranych zależy od umówionego pomiędzy przyjmującym zakład a wpłacającym stawkę, stosunku wpłaty do wygranej - bukmacherstwo,
• loterie promocyjne, w których uczestniczy się przez nabycie towaru, usługi lub innego dowodu udziału w grze i tym samym nieodpłatnie uczestniczy się w loterii, a podmiot urządzający loterię oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe,
• loterie audioteksowe, w których uczestniczy się poprzez odpłatne połączenie telefoniczne, a podmiot urządzający loterię oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe,
• loterie fantowe, w których uczestniczy się poprzez nabycie losu lub innego dowodu udziału w grze, a podmiot urządzający loterię oferuje wyłącznie wygrane rzeczowe.