Rzeczpospolita 07.09.07 Nr 209
Vademecum biznesu
Zakładamy własną firmę - jak rozliczać siebie i pracowników z ZUS
Na starcie działalności masz dużo obowiązków formalnych związanych z rozliczeniami z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Przybywa ich jeszcze, gdy zatrudnisz pracowników lub np. zleceniobiorców
|
Indywidualny przedsiębiorca albo musi zapoznać się z wieloma przepisami, będąc omnibusem, albo też zadania te scedować na odpowiednie służby, np. kadrowe czy księgowe bądź na prawników. Wybór formy opodatkowania to nie wszystko. Trzeba jeszcze znać i stosować zasady rozliczeń z ZUS, zatrudniania pracowników, ich wynagradzania czy obliczania i wypłacania zasiłków za czas choroby lub w razie urodzenia dziecka.
Na swoje ubezpieczenia
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą musi sama za siebie odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz na Fundusz Pracy (FP). Najpierw jednak musi się zgłosić do ZUS, i to podwójnie: jako płatnik składek na własne ubezpieczenia oraz jako ubezpieczony. Jako płatnik zgłasza się na formularzu ZUS ZFA, a jako ubezpieczony na druku ZUS ZUA. Musi się zgłosić w ciągu siedmiu dni od rozpoczęcia wykonywania działalności. Opłaca obowiązkowo składki na ubezpieczenia emerytalne (19,52 proc. deklarowanego przychodu), rentowe (10 proc.), wypadkowe (zwykle 1,8 proc.) i zdrowotne (9 proc.) oraz na FP (2,45 proc.). Składka chorobowa jest natomiast dla niego dobrowolna.
Wynagradzamy załogę
Warto też poznać podstawowe zasady opłacania pracowników.Musisz im uiszczać nie częściej niż raz na miesiąc wynagrodzenie za pracę. Ma być godziwe, odpowiadać ilości, jakości i rodzajowi powierzonych zadań oraz nie niższe od płacy minimalnej. Ta ostatnia wynosi w tym roku 936 zł dla zatrudnionych na pełnym etacie oraz 748,80 zł dla osób w pierwszym roku pracy.
Pracowników możesz wynagradzać w różny sposób. System ryczałtowy polegający na ustaleniu ryczałtu kwotowego traci na popularności. Podobnie jak stawki godzinowe. Teraz firmy powszechnie stosują akordowe, prowizyjne i zadaniowe systemy wynagradzania.
Wynagrodzenie za pracę to tylko jeden z rodzajów świadczeń, jakie przysługują załodze. Oprócz tego należą się również: wynagrodzenie chorobowe, odprawy ekonomiczne czy emerytalno-rentowe, wynagrodzenia za niektóre rodzaje nieobecności w pracy, czasami także nagrody jubileuszowe i dodatki stażowe, funkcyjne itd. Zasady opłacania personelu powinny regulować przepisy wewnątrzzakładowe lub indywidualne angaże.
Składki za pracowników
Kolejne obowiązki obciążają indywidualnego przedsiębiorcę, który zatrudni pierwszych pracowników. Każdego musi zgłosić do ZUS na druku ZUS ZUA jako ubezpieczonego. Czyni to w ciągu siedmiu dni od rozpoczęcia pracy. Potem musi za nich odprowadzać składki, składając za nich formularz ZUS RCA oraz łączne rozliczenie miesięczne na deklaracji ZUS DRA. Dokumenty te składa i opłaca składki do 15 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Trzeba za niego również płacić składki na FP oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Składkę emerytalną finansują po połowie zatrudniony i pracodawca, większość składki rentowej oraz składki wypadkową, na FP oraz na FGŚP - sam pracodawca, mniejszą część składki rentowej oraz chorobową - sam ubezpieczony.
W razie choroby lub porodu - zasiłki
Za pierwsze 33 dni choroby pracownika w roku kalendarzowym płaci mu zakład pracy wynagrodzenie z art. 92 k.p. Dopiero potem, czyli od 34 dnia zwolnienia lekarskiego w roku, należy się mu zasiłek chorobowy finansowany przez ZUS. Pracodawcy zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego ponad 20 osób są płatnikami zasiłków dla swojej załogi. Pośredniczą jednak tylko w ich wypłacie. Uiszczone zasiłki potrącają sobie bowiem w ciężar odprowadzanych za zatrudnionych składek.
Pracownicy, która urodzi dziecko, trzeba udzielić urlopu macierzyńskiego i wychowawczego oraz wypłacać jej zasiłki macierzyńskie
Vademecum biznesu
ZASADY ROZLICZEŃ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Rozpoczynając własną działalność, musisz się zgłosić i płacić na ZUS
Jeśli zaczynasz własny biznes, czeka cię wiele papierkowej roboty. Część z niej to rozliczenia z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych
Osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej musi zgłosić się do ZUS właściwego ze względu na siedzibę firmy i złożyć stosowne dokumenty. Ma także opłacać za siebie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy.
Zgłoszenie płatnika i ubezpieczonego
Rozpoczęcie wykonywania działalności trzeba powiadomić ZUS, składając zgłoszenie płatnika składek i ubezpieczonego. Tego pierwszego zgłaszamy na formularzu ZUS ZFA, we właściwej jednostce terytorialnej ZUS, w formie dokumentu pisemnego według ustalonego wzoru albo w formie wydruku z aktualnego programu informatycznego udostępnionego przez ZUS. Do druku załączamy kopie decyzji urzędu skarbowego o nadaniu numeru NIP oraz zaświadczenie z urzędu statystycznego o nadaniu aktualnego numeru REGON. Zgłoszenia dokonujemy w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych.
Samego siebie zgłaszamy jako ubezpieczonego do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego w ciągu siedmiu dni od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. W tym celu składamy formularz ZUS ZUA z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia:
05 70 xx - dla osoby, dla której minimalna podstawa wymiaru to 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (początkujący przedsiębiorca),
05 10 xx - minimalna podstawa wymiaru wynosi 60 proc. przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia.
Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego możemy się zgłosić w terminie wybranym, ale nie wcześniej niż od daty złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Wniosek składa się na formularzu ZUS ZUA. Na nim dokonujemy jednocześnie zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego.
Jakie składki są obowiązkowe...
Osoba prowadząca działalność gospodarczą obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne musi opłacać za okres od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej.
Decydujące znaczenie dla ustalenia obowiązku ubezpieczeń ma faktyczne wykonywanie działalności gospodarczej, a nie tylko to, czy ma uprawnienia do jej prowadzenia. Osoba, która uzyskała wpis do ewidencji działalności gospodarczej od 1 sierpnia br., a działalność rozpoczęła dopiero 16 sierpnia, podlega ubezpieczeniom od 16 sierpnia, czyli od daty faktycznego rozpoczęcia działalności.
Ubezpieczenie chorobowe dla osób prowadzących działalność ma charakter dobrowolny. Objęcie nim następuje na wniosek zainteresowanego, ale może do niego przystąpić wyłącznie osoba podlegająca z działalności obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego tylko wówczas, gdy zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostało złożone w terminie, czyli w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń.
Przykład 1
Pan Piotr rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej od 10 września. Od tej daty chce również podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W takiej sytuacji w składanym do ZUS formularzu ZUS ZUA oprócz obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego musi zaznaczyć przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli złoży ten formularz do 17 września z zaznaczonym przystąpieniem do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 10 września, to od tej daty zostanie nim objęty.
...a jakie dobrowolne
Indywidualny przedsiębiorca może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego po pewnym czasie po rozpoczęciu wykonywania działalności. Gdy podejmie taką decyzję, musi się wyrejestrować ze wszystkich ubezpieczeń, do których był zgłoszony, a następnie zgłosić ponownie oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje:
¦ od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,
¦ od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na ubezpieczenie chorobowe; jeżeli jednak za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następnego po dniu, za który zasiłek przysługuje,
¦ od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom, tj. od dnia zaprzestania prowadzenia pozarolniczej działalności.
Jeżeli dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustanie z powodu nieopłacenia składki na czas, ZUS - w uzasadnionych przypadkach na wniosek ubezpieczonego -może zgodzić się na opłacenie składki po terminie. W takiej sytuacji prowadzący działalność powinien wystąpić z wnioskiem do swojej jednostki terenowej ZUS, podając przyczynę opóźnienia. Gdy ZUS rozpatrzy sprawę pozytywnie, prowadzący działalność w dalszym ciągu będzie objęty ubezpieczeniem chorobowym.
Podstawa wymiaru
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia. Podstawa ta zmienia się co trzy miesiące wraz z przeciętnym wynagrodzeniem. Za wrzesień, październik i listopad br. minimalna podstawa wynosi 1586,60 zł.
Osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru przez 24 miesiące kalendarzowe od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. Ta preferencyjna podstawa wynosi 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Aktualnie minimalne wynagrodzenie wynosi 936 zł. Tym samym minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób rozpoczynających działalność to 280,80 zł (patrz tabela).
Jeżeli działalność rozpocznie się lub zakończy w trakcie miesiąca, minimalna podstawa ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu. Wówczas kwotę minimalnej podstawy (tj. 30 proc. minimalnego wynagrodzenia lub 60 proc. przeciętnego) dzielimy przez liczbę dni danego miesiąca i mnożymy przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. Od tak ustalonej podstawy naliczamy składki na ubezpieczenia społeczne. Minimalna podstawa wymiaru składek również proporcjonalnie zmniejsza się za czas choroby, kiedy prowadzącemu działalność przysługuje zasiłek.
Z preferencyjnych zasad opłacania składek mogą skorzystać osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, które:
¦ podczas ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły innej pozarolniczej działalności,
¦ nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Na Fundusz Pracy
Osoba prowadząca działalność, która z działalności obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a jej podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia jest równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu, jest zobowiązana do opłacania za siebie składki na Fundusz Pracy. Składka ta wynosi 2,45 proc. i naliczamy ją od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wobec tego za lipiec i sierpień wynosi 39,82zł. W praktyce osoba prowadząca działalność, która opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, jest zobowiązana do opłacania tej składki. Nie ma natomiast takiego obowiązku osoba prowadząca działalność, która opłaca za siebie składki od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. A to z uwagi na podstawę wymiaru (280,80 zł) niższą od kwoty minimalnego wynagrodzenia (936 zł).
Ubezpieczenie zdrowotne
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składkę zdrowotną musi naliczać oraz opłacać od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 75 proc. przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku. Składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna. Nie ulega też proporcjonalnemu zmniejszeniu, gdy przedsiębiorca rozpoczął lub zakończył działalność w trakcie miesiąca, jak i za okres pobierania zasiłków. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej dla wszystkich osób prowadzących działalność za wrzesień, październik i listopad br. wynosi 2109,46 zł, a sama minimalna składka to 189,85 zł.
MICHAŁ JAKUBOWSKI
Dokumenty rozliczeniowe |
Składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne wykazujemy wyłącznie w składnej za siebie deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Deklarację składamy do 10 dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie opłacamy też składki. Osoby prowadzące działalność i opłacające składki wyłącznie za siebie (lub za osoby współpracujące) od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia lub 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia są czasami zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc. Dzieje się tak, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji lub raporcie zadeklarowały do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne 30 proc. minimalnego wynagrodzenia lub 60 proc. przeciętnego, a na ubezpieczenie zdrowotne 75 proc. przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia. Osoby te są zwolnione z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie wzrostem lub spadkiem minimalnego bądź przeciętnego wynagrodzenia. Oznacza to, że osoba, która rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej od 1 września, powinna złożyć deklarację rozliczeniową za wrzesień (do 10 października), natomiast za kolejne miesiące prowadzenia działalności jest z tego obowiązku zwolniona. |
Wysokość składek we wrześniu, październiku i listopadzie 2007 r. |
||||||
|
emerytalne 19,52 proc. |
rentowe 10 proc |
wypadkowe 1,80 proc |
chorobowe 2,45 proc |
łącznie z chorobowym |
łącznie bez chorobowego |
osoba opłacająca składki od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia (1586,60 zł) |
309,70 zł |
158,66 zł |
28,56 zł |
38,87 zł |
525,48 zł |
496,92 zł |
osoba opłacająca składki od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (280,80 zł) |
54,81 zł |
28,08 zł |
5,05 zł |
6,88 zł |
94,82 zł |
89,77 zł |
Vademecum biznesu
OPŁATA NA NFZ
Przymusowe ubezpieczenie zdrowotne
Zarówno osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, jak i na podstawie umowy- -zlecenia obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu
Wyjątkiem jest uczeń lub student, który nie ukończył 26 lat i wykonuje pracę na podstawie umowy-zlecenia. Wówczas z umowy-zlecenia nie podlega on ani ubezpieczeniom społecznym, ani zdrowotnemu. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego istnieje wtedy, kiedy ubezpieczony spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Pracowników zgłaszamy do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA wraz ze zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych. Zgłoszenie zleceniobiorcy następuje na formularzu ZUS ZUA wraz ze zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych, jeżeli podlega on też ubezpieczeniom społecznym, lub na druku ZUS ZZA - gdy wyłącznie zdrowotnemu. Oczywiście zgłoszenia składają płatnicy, czyli odpowiednio pracodawca i zleceniodawca.
ZGŁASZAMY RODZINĘ
Osoba, która podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, musi zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny. Są nimi następujące osoby:
¦ dziecko własne, małżonka czy przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo też przyjęte w ramach rodziny zastępczej - do ukończenia 18 lat, jeśli kształci się dalej -26 lat, a gdy posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne równorzędne -bez ograniczenia wieku,
¦ małżonek,
¦ wstępni pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym (rodzice, dziadkowie).
Zgłoszenia dokonują płatnicy ubezpieczonego na formularzu ZUS ZCZA (zgłoszenie danych o członkach rodziny, których adres jest zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego) lub ZUS ZCNA (gdy adres jest inny).
Zgłoszenie członków rodziny nie wiąże się z opłacaniem wyższej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jest ona opłacana w takiej samej wysokości zarówno za pracownika i zleceniobiorcę, którzy zgłosili członków rodziny, jak i za ubezpieczonego, który ich nie zgłosił. Ubezpieczony zgłasza tylko członków rodziny, którzy nie mają swojego tytułu do ubezpieczeń i nie zostali już wcześniej zgłoszeni do ubezpieczeń. Mimo że dana osoba ma "swój tytuł do ubezpieczeń", niekiedy powinna być zgłoszona i podlegać ubezpieczeniu jako członek rodziny. Dotyczy m.in. osób bezrobotnych i pobierających zasiłek stały z pomocy społecznej.
JAK NALICZAĆ SKŁADKĘ
Ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne zarówno pracowników, jak i zleceniobiorców, stosujemy przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nie wyłączamy jednak wynagrodzeń za czas choroby oraz ograniczenia podstawy wymiaru do limitu 30-krotności. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejszamy również o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez ubezpieczonego i potrącone z jego środków przez płatnika.
Przykład 1
Pan Zbigniew otrzymał we wrześniu 2007 r. wynagrodzenie w wysokości 1000 zł oraz 200 zł wynagrodzenia za czas choroby. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi 1000 zł, natomiast składkę zdrowotną naliczamy od 1042,90 zł (1000 zł + 200 zł - 157,10 zł).
Część składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75 proc. podstawy wymiaru odliczamy od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalona za pracownika lub za zleceniobiorcę okaże się wyższa od zaliczki na podatek, składkę zdrowotną obniżamy do wysokości zaliczki.
Przykład 2
Pan Mirosław jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na ćwierć etatu. W sierpniu br. otrzymał wynagrodzenie w wysokości 300 zł. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za sierpień wynosi więc 252,87 zł (300 zł - 47,13 zł). Te 47,13 zł to składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 22,76 zł (252,87 zł x 9 proc.), a odliczana od zaliczki na podatek 19,60 zł (252,87 zł x 7,75 proc.). Podstawa do opodatkowania 300 zł - (47,13 + 108,50) = 144,37 zł, po zaokrągleniu 144 zł 108,50 - koszty uzyskania przychodu zaliczka na podatek 144 zł x 19 proc. - 47,71 = 0 zł W raporcie ZUS RCA składanym za pana Mirosława pracodawca w pole podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne powinien wpisać 252,87 zł, a w pole kwota składki 0,00.
W takiej sytuacji jak opisana w przykładzie 2 płatnik powinien przekazać informację do centrali Narodowego Funduszu Zdrowia, która powinna zawierać: imię i nazwisko, adres zamieszkania ubezpieczonego, jego NIP oraz PESEL (lub numer paszportu lub dowodu, jeżeli pracownik ich nie ma), nazwę pracodawcy, jego NIP i REGON. W przekazywanej informacji należy również podać wysokość ustalonej składki na zasadach ogólnych, a więc ile by wynosiła składka bez zastosowania zasady obniżania jej do wysokości zaliczki na podatek. Ta informacja powinna być przekazana w formie elektronicznej. Natomiast płatnicy rozliczający składki za nie więcej niż pięć osób mogą przekazywać to zestawienie w formie dokumentu pisemnego według ustalonego przez NFZ wzoru.
Vademecum biznesu
OBOWIĄZKI PRACODAWCY
Sporządzamy dokumenty ubezpieczeniowe
Pracodawca, który kogoś zatrudnia, pełni obowiązki płatnika składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne. Musi też go zgłosić do ZUS
Pracodawca jest zobowiązany zgłosić zatrudnianego pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Należy zaznaczyć, że osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym zarówno, gdy jest to jej jedyny tytuł do ubezpieczeń, a więc umowa o pracę jest jej jedynym zatrudnieniem, jak i wówczas, gdy równocześnie ma inne tytuły do ubezpieczeń, np. w innym zakładzie pracy wykonuje umowę-zlecenie.
ZGŁASZANIE DO ZUS
Zgłoszenie do ubezpieczeń odbywa się przez złożenie w ZUS formularza ZUS ZUA - zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Druk ten składa się w ciągu siedmiu dni od powstania obowiązku ubezpieczeń, czyli od dnia nawiązania stosunku pracy. Jeżeli pracodawca zawiera z zatrudnionym drugą umowę o pracę, powinien zgłosić go ponownie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na druku ZUS ZUA. W razie zakończenia jednej umowy i kontynuacji drugiej, nie trzeba składać formularza ZUS ZWUA. Trzeba go przekazać dopiero po zakończeniu drugiej umowy. W okresie równoczesnego wykonywania dwóch umów o pracę pracodawca składa za zatrudnionego jeden imienny raport miesięczny ZUS RCA, gdzie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne nalicza łącznie od obydwu umów.
Przykład 1
Pan Jan zatrudnia od 5 września br. na podstawie umowy o pracę Tomasza Nowaka. Formularz zgłoszeniowy powinien za niego przekazać do ZUS nie później niż 12 września.
Na formularzu ZUS ZUA firma podaje kod tytułu ubezpieczenia (01 10 00 - jeżeli pracownik nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz stopnia niepełnosprawności) oraz dane zgłaszanej osoby: imię i nazwisko, NIP, PESEL oraz ewentualnie numer paszportu lub dowodu, jeżeli osoba ta nie ma jednego z wymienionych identyfikatorów, oraz pozostałe dane, m.in. datę urodzenia, adres zamieszkania, zameldowania. Na formularzu tym pracodawca zaznacza, oczywiście, że pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu.
ROZLICZANIE SKŁADEK
Po dokonaniu zgłoszenia pracodawca za każdy miesiąc trwania umowy o pracę jest zobowiązany do składania dokumentów rozliczeniowych za zatrudnionego. Należne za niego składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne wykazuje w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA opatrzonym tym samym kodem tytułu do ubezpieczeń, jaki widnieje na dokumencie zgłoszeniowym ZUS ZUA. W raporcie ZUS RCA w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uwzględnia wszystkie wypłacone lub postawione do dyspozycji ubezpieczonego (od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, za który jest składany raport) przychody stanowiące podstawę wymiaru składek. Jeżeli zatrudnia pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy i wypłaca mu na koniec każdego miesiąca minimalne wynagrodzenie - czyli 936 zł (brutto), to kwota ta stanowi podstawę naliczania składek na ubezpieczenia społeczne. NA tomiast podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne za ten miesiąc stanowi 936 zł pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego, czyli 758,95 zł (936 zł - 15,71 proc.).
Za miesiąc, kiedy pracownik nie otrzymał żadnego przychodu, składamy raport ZUS RCA. W polu podstawa wymiaru i kwoty składek wpisujemy zero. Pracodawca musi również przekazywać do ZUS na druku ZUS RSA informację o wypłaconych świadczeniach i przerwach w podleganiu ubezpieczeniom > patrz przykład 2.
Przykład 2
Pracodawca udzielił pani Ewie urlopu bezpłatnego od 24 do 25 września. Sporządzając dokumenty rozliczeniowe za wrzesień, powinien - oprócz deklaracji rozliczeniowej oraz imiennych raportów miesięcznych za siebie oraz pracownicę- przekazać również raport ZUS RSA i wykazać okres od 24 do 25 września jako okres przerwy w ubezpieczeniach społecznych z tytułu umowy o pracę, z kodem przerwy 111 (urlop bezpłatny).
Zanim osoba prowadząca pozarolniczą działalność zatrudni pierwszego pracownika, nie musi za siebie składać co miesiąc deklaracji rozliczeniowej. Jeżeli w stosunku do miesiąca poprzedniego nic się nie zmieniło, wpłaca wyłącznie należne składki do 10 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni.
Prowadzący działalność, który zatrudnia pracownika, jest zobowiązany składać za każdy miesiąc dokumenty rozliczeniowe, czyli:
¦ raport miesięczny ZUS RCA za pracownika,
¦ raport ZUS RCA lub ZUS RZA za siebie,
¦ deklarację rozliczeniową ZUS DRA, która jest zbiorczym zestawieniem informacji zawartych w raportach.
Dokumenty te powinien przekazywać do ZUS do 15 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Pracodawca musi też dawać zatrudnionemu za każdy miesiąc na piśmie informację o składkach ZUS RMUA, jakie za niego wykazał w raportach i deklaracjach.
Po zakończeni umowy o pracę szef powinien złożyć formularz ZUS ZWUA, wyrejestrowując pracownika z ubezpieczeń społecznych oraz zdrowotnego. Formularz ten powinien przekazać w ciągu siedmiu dni od ustania stosunku pracy.
Jeżeli w następnym miesiącu po wyrejestrowaniu zatrudnionego wypłaca mu wynagrodzenie, wykazuje należne składki w imiennym raporcie ZUS RCA z kodem 30 00 xx.
MICHAŁ JAKUBOWSKI
Finansowanie składek |
Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52 proc. podstawy wymiaru, rentowe - 10 proc., chorobowe - 2,45 proc., a na wypadkowe jest zróżnicowana w zależności od rodzaju prowadzonej działalności przez pracodawcę i liczby osób ubezpieczonych wypadkowo. Płatnik, który zatrudnia do dziewięciu ubezpieczonych, opłaca składkę wypadkową w wysokości 1,80 proc. Składki emerytalne finansują po połowie (czyli po 9,76 proc.) pracodawca i pracownik. Składkę rentową w wysokości 6,5 proc. pokrywa firma, a 3,5 proc. - zatrudniony. Od 1 stycznia przyszłego roku składka ta będzie wynosiła 6 proc., z czego płatnik będzie finansował 4,5 proc, a ubezpieczony - 1,5 proc. Składkę na ubezpieczenie chorobowe finansuje sam ubezpieczony, a wypadkowe - płatnik. |
Vademecum biznesu
PRZEDSIĘBIORCA KOMPLETUJE ZAŁOGĘ
Jakie składki płaci pracodawca za swoich pracowników
Zatrudniając pierwszego pracownika, masz liczne obowiązki wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Poznaj zasady, kiedy i jakie składki musisz za nich płacić
Dla systemu ubezpieczeń społecznych pracownik to nie tylko ten, kto podpisał umowę o pracę, spółdzielczą umowę o pracę, został powołany, mianowany czy wybrany. Jest nim także osoba, która z własnym pracodawcą zawarła umowę:
¦ zlecenia lub inną o świadczenie usług, do której - zgodnie z art. 750 kodeksu cywilnego -stosujemy przepisy kodeksu cywilnego o zleceniu (te ostatnie nazwijmy umowami zleceniopodobnymi; należy do nich m.in. kontrakt menedżerski o charakterze zlecenia),
¦ agencyjną,
¦ o dzieło.
Pracownikiem jest również ten, kto wprawdzie wskazanych umów cywilnoprawnych nie podpisał z macierzystym zakładem, ale w ich ramach świadczy pracę na jego rzecz > patrz przykład 1.
Każda osoba zatrudniona na umowę o pracę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Nie ma przy tym znaczenia, czy ma jeszcze inne tytuły do ubezpieczeń, np. własny biznes, umowę-zlecenie na rzecz innej firmy. Podobnie nie ma znaczenia fakt, że pracownik jest uczniem, studentem czy też ma ustalone prawo do emerytury lub renty. Gdy spełnia on warunki określone dla osób współpracujących, podlega ubezpieczeniom jako osoba współpracująca. Jeśli więc indywidualny przedsiębiorca zatrudni na umowę o pracę bliskiego członka rodziny, to musi go zgłosić do ZUS i odprowadzać za niego składki, jak od osoby współpracującej. Tak powinien zrobić z angażowanym przez siebie małżonkiem, własną córką czy synem, dziećmi małżonka i przysposobionymi, rodzicami, macochą czy ojczymem. Osoby te, gdy pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu działalności, są objęte ubezpieczeniami jako osoby współpracujące. Nie dotyczy to jednak dzieci, z którymi zawarto umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego; te można zgłaszać do ZUS jako pracowników > patrz przykład 2.
Dorabiający podwładny uiszcza niekiedy mniej
Charakter ubezpieczeń emerytalnego i rentowych pracownika z innych tytułów zależy od wynagrodzenia otrzymywanego z umowy o pracę. Jeśli jest niższe od minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na miesiąc, ubezpieczony podlega z dodatkowego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
W bieżącym roku minimalne wynagrodzenie za pracę to 936 zł brutto oraz 748,80 zł (80 proc. pełnej płacy minimalnej) - w pierwszym roku pracy. Zatrudniony, który - zgodnie z angażem -powinien otrzymywać co miesiąc pensję równą co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu, podlega z innych tytułów (np. prowadzenia działalności, wykonywania umowy-zlecenia) zawsze dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Uwaga: także wtedy, gdy z różnych względów jego przychód z etatu za dany miesiąc, wchodzący do podstawy wymiaru składek, nie osiągnął pułapu minimalnego wynagrodzenia, a umowa o pracę była wykonywana przez cały miesiąc.
Przyjęcie w tej sytuacji literalnego brzmienia art. 9 ust. 1 a ustawy (czyli uzależnienie obowiązku ubezpieczeń z innych tytułów od przychodu wykazanego w raporcie ZUS RCA) prowadziłoby do nieprawidłowości. Polegałyby one na tym, że konieczność odprowadzania składek z innych tytułów zachodziłaby nawet w razie choroby tego pracownika lub zawinionych przez szefa opóźnień w wypłacie pensji. Zatem osoba zatrudniona na umowę o pracę opiewającą na co najmniej minimalne wynagrodzenie, która wdanym miesiącu dostała mniej niż 936 zł z powodu choroby lub ze względu na to, że pracodawca nie wypłacił jej wynagrodzenia, nie jest objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami np. z prowadzonej jednocześnie firmy czy wykonywania zlecenia na rzecz obcego podmiotu. Ubezpieczenia z tych dodatkowych tytułów mają charakter dobrowolny.
Zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy musi otrzymywać co najmniej minimalne wynagrodzenie. Wobec tego pełnoetatowiec, który ma inne tytuły do ubezpieczeń, podlega z nich dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym. Emeryt lub rencista zatrudniony na podstawie umowy o pracę, który dodatkowo dorabia (np. prowadzi działalność gospodarczą), obowiązkowo podlega ubezpieczeniom z umowy o pracę, a z innych tytułów - dobrowolnym ubezpieczeniom. I to bez względu na wysokość przychodu osiąganego z umowy o pracę > patrz przykład 3.
Zlecenie dla własnego szefa nie popłaca
Opisanych zasad nie stosujemy, gdy pracownik zawarł jednocześnie z własnym pracodawcą umowę-zlecenie (lub inną umowę o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia), agencyjną lub o dzieło.
Wówczas wskazane umowy cywilnoprawne traktuje się jak stosunek pracy, a wszystkie składki opłaca od zsumowanych przychodów z obydwu źródeł (tzn. z pracy i np. umowy o dzieło). Takiego pracownika nie zgłasza się dodatkowo do ZUS z danej umowy cywilnoprawnej, a przychód z niej otrzymywany wykazuje się łącznie w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA z kodem 011000.
Statusu "własnego pracownika" nie mają przebywający na urlopie wychowawczym, macierzyńskim lub bezpłatnym. Wprawdzie w tym czasie stosunek pracy trwa nadal, ale praca nie jest świadczona i nie dochodzi do wypłaty wynagrodzenia. Jeśli pracodawca zdecyduje się zaangażować taką osobę na umowę-zlecenie, składki płaci się jak za zleceniobiorcę. Takiego ubezpieczonego trzeba zgłosić do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z kodem rozpoczynającym się cyframi 04. natomiast w razie zawarcia z nią umowy o dzieło nie ma żadnych składek i tym samym nie zgłasza się jej do ZUS > patrz przykłady 4 i 5.
MICHAŁ JAKUBOWSKI
Przykład 2 |
Pan Janusz prowadzi jednoosobowo sklep spożywczy. Jego żona nigdzie nie pracuje, ale pomaga mu w prowadzeniu spraw firmy. Mieszkają razem. Pan Janusz chce jakoś zatrudnić żonę, aby podlegała ochronie ubezpieczeniowej. Najbardziej pasuje mu umowa o pracę. Nie ma przeszkód, aby zatrudnił żonę u siebie na etacie. Gdy to jednak zrobi, to musi ją zgłosić do ZUS jako osobę współpracującą. Nawet jeżeli umowa o pracę będzie opiewać na 936 zł (minimalne wynagrodzenie za pracę), składki za żonę będzie musiał płacić od kwoty zadeklarowanej, nie niższej od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Taka jest bowiem minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób współpracujących z prowadzącymi pozarolniczą działalność. |
Przykład 1 |
Bank podpisał z firmą informatyczną umowę w zakresie komputeryzacji. Przy wykonywaniu projektu na rzecz banku firma informatyczna zatrudnia na podstawie umowy o dzieło pracownika banku. Wynagrodzenie w wysokości 100 zł za godzinę wypłaca mu firma informatyczna. Wydawać by się mogło, że ta umowa o dzieło, zawarta przecież z obcym podmiotem, jest wolna od składek na ubezpieczenia. W rzeczywistości w jej ramach ekspert świadczy również pracę na rzecz macierzystego pracodawcy (banku). Firma informatyczna powinna go zatem zgłosić do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z kodem 01 10 x x i od przychodu z umowy o dzieło naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. |
Przykład 3 |
Pan Tadeusz ma w zakładzie A pół etatu za wynagrodzeniem 500 zł. Zawiera umowę-zlecenie z firmą B. Ponieważ przychód z zatrudnienia jest niższy od minimalnego wynagrodzenia, podlega on ze zlecenia obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu, jeżeli usługi wykonuje w miejscu lub siedzibie prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Może również przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Powinien się zastanowić, co dla niego korzystniejsze. Gdyby bowiem podlegał dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu ze zlecenia, w razie choroby dostałby dwa zasiłki, z obydwu tytułów. O ile, oczywiście, spełni pozostałe warunki do ich przyznania z ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU nr 60, poz. 636 ze zm.). |
Przykład 5 |
Przedsiębiorca angażuje na pięciodniowym zleceniu osobę, która w tym czasie wykonuje dwumiesięczne zlecenie na rzecz innego podmiotu. Ten zgłosił ją do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Z czego płacić ZUS? Pięciodniowa umowa-zlecenie stanowi w tej sytuacji tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz obowiązkowego - zdrowotnego. Jeżeli zleceniobiorca nie przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, zleceniodawca jest zobowiązany zgłosić go do ZUS do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA. Ubezpieczony może jednak zdecydować o płaceniu obowiązkowych składek z racji owego pięciodniowego zlecenia. Gdy to zrobi, dwumiesięczne zlecenie na rzecz obcego podmiotu (podczas owych pięciu dni) stanie się tytułem do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczeniu zdrowotnemu zleceniobiorca będzie podlegał z obydwu umów. |
Przykład 4 |
Pani Joanna, zatrudniona na pełny etat w zakładzie A, prowadzi równocześnie działalność gospodarczą. Dodatkowo zawiera z pracodawcą umowę-zlecenie. Zastanawia się, jakie składki musi odprowadzać z firmy. Jeżeli przedmiot umowy-zlecenia pokrywa się z zakresem działalności (czyli gdy podpisała umowę-zlecenie w ramach prowadzonej działalności), nie podlega ze zlecenia ubezpieczeniom społecznym ani obowiązkowo, ani dobrowolnie i - w konsekwencji - zdrowotnemu. Mamy tu zatem tylko dwa tytuły ubezpieczeń: umowę o pracę i pozarolniczą działalność gospodarczą, w ramach której pani Joanna świadczy pracodawcy pewne usługi na podstawie umowy-zlecenia. Wobec tego zakład A z umowy-zlecenia nie odprowadza za nią składek. |
Vademecum biznesu
CO PRACODAWCA UWZGLĘDNIA DO ROZLICZEŃ Z ZUS
Nie tak łatwo ustalić podstawę wymiaru składek zatrudnionych
Najwięcej kłopotów przy rozliczeniach składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników będziesz miał z ustaleniem, co stanowi podstawę ich wymiaru. Musisz dokładnie poznać przepisy
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za pracowników stanowi przychód w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1996 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm., dalej updof). Chodzi o przychód, jaki otrzymują oni ze stosunku pracy. Zgodnie z art. 12 ust. 1 updof przychodami z umowy o pracę są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania. W szczególności chodzi o: wynagrodzenie zasadnicze, za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość ustalono z góry. Także o świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak też wartość innych świadczeń nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych.
Przychód pracownika to suma wypłat dokonanych w danym miesiącu. Dla celów ubezpieczeniowych nie ma więc znaczenia fakt, za jaki zaległy miesiąc - począwszy od stycznia 1999 r. - wypłacono wynagrodzenie w danym miesiącu.
Zatem do podstawy wymiaru składek należnych od pracownika za dany miesiąc przyjmuje się wszystkie przychody wypłacone mu lub postawione do dyspozycji od pierwszego do ostatniego dnia danego miesiąca.
Czego nie wliczamy do przychodu
Podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowi wynagrodzenie za czas choroby i zasiłki oraz wypłaty wymienione z rozporządzeniu.
Mowa o rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 137, poz. 887 ze zm.). Liczne wyłączenia przewiduje § 2 ust. 1 pkt 1 -32. Chodzi o:
¦ nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które -zgodnie zobowiązującymi w firmie przepisami płacowymi -przysługują nie częściej niż co pięć lat. Do podstawy wymiaru nie wejdzie również nagroda jubileuszowa, którą pracownik dostał przed upływem owych pięciu lat, gdyż udokumentował zatrudnienie, które nie było uwzględnione przy ustalaniu prawa do poprzedniej nagrody. Dotyczy to także wypłaconej wcześniej nagrody jubileuszowej osobie przechodzącej na emeryturę lub rentę związaną z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo na rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy (tzw. I lub II grupa) z innych przyczyn, albo na świadczenie przedemerytalne, któremu do nabycia prawa do nagrody brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy. Wyłączenie obejmuje jednak tylko nagrody związane z jubileuszem pracownika, a nie pracodawcy. Wobec tego nagroda, którą zatrudniony otrzymał na 50-lecie firmy, stanowi jego przychód wliczany do podstawy wymiaru składek;
¦ należności obliczone od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu, oraz nagrody za wynalazczość, prace badawcze i wdrożeniowe;
¦ nagrody ministra gospodarki za szczególne osiągnięcia w eksporcie;
¦ odprawy pieniężne w związku z przejściem na emeryturę lub rentę;
¦ odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu: wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy; nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub jej rozwiązania bez wypowiedzenia; skrócenia okresu jej wypowiedzenia; niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Podstawy wymiaru nie stanowią więc odprawy przysługujące zgodnie z ustawą z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.). Także inne odprawy lub odszkodowania, wypłacane na podstawie kodeksu pracy, porozumienia pracodawcy ze związkiem zawodowym czy indywidualnego porozumienia ze zwalnianym. Są one wyłączone z podstawy wymiaru składek bez względu na ich wysokość;
¦ odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art.1012 k.p.;
¦ odprawy wypłacone pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 125 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. DzU z 2002 r. nr 21, poz. 205 ze zm.);
¦ wartość świadczeń rzeczowych oraz ekwiwalenty za te świadczenia wynikające z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, w tym posiłków profilaktycznych wydawanych na podstawie art. 232 k.p.;
¦ jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci oraz za przedmioty utracone wskutek wypadku przy pracy, przysługujące od pracodawcy;
¦ ekwiwalenty zapranie i reperację odzieży roboczej przez pracownika oraz za przedłużanie używalności odzieży roboczej i używanie odzieży własnej zamiast roboczej;
¦ ekwiwalenty pieniężne za użyte podczas pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika;
¦ wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór;
¦ wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu, z wyłączeniem posiłków profilaktycznych -do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 190 zł. Pracodawca może również przekazać pracownikom kupony w celu zakupu posiłków w punktach gastronomicznych świadczących takie usługi;
¦ wartość świadczeń okolicznościowych przyznawanych w formie rzeczowej lub bonów towarowych, uprawniających do zakupu w sklepach artykułów spożywczych i przemysłowych, pod warunkiem że nie podlegają one wymianie na pieniądze - do wysokości kwoty, którą z tego tytułu zwolniono z podatku dochodowego. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 67 updof w brzmieniu obowiązującym do końca 2001 r. takie świadczenia były wolne od podatku do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę za grudzień roku poprzedniego. Od 1 stycznia 2002 r. zwolnienie podatkowe dotyczy wyłącznie rzeczowych świadczeń okolicznościowych, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych i jest ograniczone limitem połowy najniższego wynagrodzenia z grudnia ubiegłego roku (obecnie to 380 zł). Zatem świadczenia z innych źródeł niż wskazane (np. ze środków obrotowych przedsiębiorcy) wchodzą do podstawy wymiaru składek;
¦ ryczałty i ekwiwalenty za używanie do celów służbowych samochodów lub innych środków lokomocji, niebędących własnością pracodawcy -do kwoty zwolnionej z tego tytułu z podatku dochodowego;
¦ zwracane pracownikowi koszty przeniesienia służbowego oraz związane z tym zasiłki na zagospodarowanie i osiedlenie - do kwoty, którą z tego tytułu zwolniono z podatku dochodowego;
¦ należności z tytułu podróży służbowych - do wysokości określonej w odrębnych przepisach, z wyjątkiem równowartości dodatków dewizowych wypłacanych zatrudnionym na morskich statkach handlowych i rybackich, które są wolne od ZUS w części odpowiadającej 75 proc. dodatków;
¦ część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą w polskich zakładach pracy, odpowiadająca równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu. Ustalony w ten sposób miesięczny przychód osoby, stanowiący podstawę wymiaru składek, nie może być niższy od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach;
¦ należności za wykonywanie pracy poza stałym miejscem pracy lub stałym miejscem zamieszkania: dodatki, ryczałty za rozłąkę oraz strawne - do kwoty, którą z tego tytułu zwolniono z podatku dochodowego;
¦ świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych;
¦ świadczenia z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy (uzp) w zakładzie, który nie tworzy zfśs -do wysokości odpisu podstawowego, określonego w art. 5 ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.; dalej: ustawa o zfśs);
¦ świadczenia urlopowe;
¦ zapomogi losowe w razie klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby;
¦ środki otrzymywane w zakładach pracy chronionej i zakładach aktywizacji zawodowej na rehabilitację zawodową, społeczną oraz leczniczą osób niepełnosprawnych na podstawie odrębnych przepisów, z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych albo z zakładowego funduszu aktywności, z wyłączeniem wynagrodzeń finansowanych ze środków tych funduszy;
¦ składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo podczas pobierania wynagrodzenia za chorobę od pracodawcy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie uzp lub przepisów płacowych. Z takiego zwolnienia korzysta zatem np. dodatek za wysługę lat, jeśli pracownik go otrzymuje podczas zwolnienia;
¦ dodatki uzupełniające 70 lub 80-proc. zasiłek chorobowy - do kwoty nieprzekraczającej, łącznie z tym zasiłkiem, 100 proc. przychodu pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek;
¦ korzyści materialne wynikające z uzp, regulaminów wynagradzania lub innych przepisów płacowych, polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych od detalicznych niektórych artykułów, przedmiotów lub usług czy korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji;
¦ dodatkowe świadczenia niemające charakteru deputatu przyznawane na podstawie przepisów szczególnych -kart branżowych, np. ekwiwalent pieniężny z tytułu zwrotu kosztów przejazdów urlopowych, świadczenia na pomoce naukowe dla dzieci czy z okazji uroczystych dni (jak tradycyjne barbórkowe), z wyjątkiem nagród pieniężnych wypłacanych z tytułu uroczystych dni;
¦ nagrody za wyniki sportowe od klubów sportowych oraz nagrody za wybitne osiągnięcia sportowe, wypłacane zawodnikom ze środków budżetowych;
¦ świadczenia przyznane przez pracodawcę - zgodnie z odrębnymi przepisami -na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracowników, z wyłączeniem tych za czas urlopu szkoleniowego oraz zwolnienia z części dnia, przysługujące pracownikom podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych;
¦ świadczenia w naturze w postaci działki gruntu. Należy więc zaznaczyć, że nie zawsze wyłączenia z podstawy opodatkowania są tożsame z wyłączeniami z podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych.
Vademecum biznesu
W DEKLARACJI ROZLICZENIOWEJ ZUS DRA
Kiedy płacimy na Fundusz Pracy
Oprócz składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne płatnicy są również zobowiązani do opłacania składek na Fundusz Pracy
Należne składki na ten fundusz wykazują wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Składka na Fundusz Pracy wynosi 2,45 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy ustalamy od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia do limitu 30-krotności, wynoszącej w przeliczeniu na miesiąc przynajmniej minimalne wynagrodzenie (dla osób w pierwszym roku pracy od przynajmniej 80 proc. wynagrodzenia minimalnego, a wykonujących pracę podczas odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - od co najmniej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia).
ZA NIEPEŁNY MIESIĄC
Zdarza się, że zatrudniony nie pracuje cały miesiąc. Należy wówczas ustalić, jaka byłaby podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyby pracował cały miesiąc. Jeżeli w wyniku przeliczenia podstawy okaże się, że przychód stanowiący podstawę wymiaru składek byłby równy co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia, od podstawy tej odprowadzamy składkę na Fundusz Pracy. Postępujemy tak, jeśli:
¦ zatrudnienie jest wykonywane przez niepełny miesiąc (z powodu rozpoczęcia lub zakończenia wykonywania umowy o pracę w trakcie miesiąca),
¦ praca jest wykonywana przez niepełny miesiąc, ponieważ przez część miesiąca ubezpieczony pobiera wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy lub zasiłek chorobowy,
¦ pracownik korzysta przez część miesiąca z urlopu bezpłatnego lub z powodu innych nieobecności w pracy,
¦ osoba wykonuje pozarolniczą działalność przez część miesiąca, np. rozpoczyna działalność w trakcie miesiąca lub przez część miesiąca pobiera zasiłek chorobowy.
ZA ZLECENIOBIORCĘ
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 25 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy za pracodawcę uważa się jednostkę organizacyjną, chociażby nie posiadał osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one co najmniej jednego
pracownika. Oznacza to, że od 1 listopada 2005 r. składki te uiszczają za zleceniobiorców ci zatrudniający o statusie osób fizycznych, którzy mają co najmniej jednego pracownika. Nie dotyczy to zleceniodawców - jednostek organizacyjnych. W ich przypadku jest bez znaczenia, czy zatrudniają co najmniej jednego pracownika, czy też nie > patrz przykłady 2 i 3.
Umowy-zlecenia często trwają po kilka miesięcy i opiewają na wynagrodzenie w stawce miesięcznej. W celu ustalenia obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy należy przeliczyć podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych na okres miesiąca. Jeżeli zleceniobiorca wykonywał pracę przez niepełny miesiąc (np. z powodu rozpoczęcia lub zakończenia umowy w trakcie miesiąca, choroby lub innej nieobecności), trzeba ustalić, ile wynosiłaby podstawa wymiaru składek, gdyby pracował przez cały miesiąc. Gdy będzie to co najmniej minimalne wynagrodzenie, zleceniodawca musi opłacić składkę na Fundusz Pracy.
Przeliczeń nie dokonujemy, gdy zapłaty za umowę-zlecenie strony nie określiły w stawce miesięcznej, ale w akordowej, kwotowej godzinowej czy prowizyjnej. O obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy decyduje wtedy wysokość osiągniętego przychodu. Jeżeli jest on co najmniej równy minimalnemu wynagrodzeniu, zleceniodawca musi uiścić składkę na Fundusz Pracy > patrz przykład 4.
KILKA ŹRÓDEŁ PRZYCHODÓW
Obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy istnieje wówczas, gdy łączna podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego jest równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu. Wobec tego zatrudniający ubezpieczonego, którego podstawa wymiaru składek jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, powinien uzyskać oświadczenie od tej osoby, czy ma ona inne tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych > patrz przykład 5.
MICHAŁ JAKUBOWSKI
Przykład 1 |
Pan Jan jest zatrudniony na umowę o pracę za wynagrodzeniem 1000 zł miesięcznie. Dodatkowo w innym zakładzie jest zatrudniony na umowę-zlecenie, gdzie zarabia 500 zł miesięcznie. Podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z umowy o pracę, a z umowy-zlecenia ubezpieczenia te mają charakter dobrowolny. Wobec tego zleceniodawca nie odprowadza za niego składki na Fundusz Pracy. |
Za kogo składki na FP |
Opłacają ją m.in.: pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne za osoby:
Obowiązek opłacania składek powstaje, gdy ubezpieczony podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i jego podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia wynosi w przeliczeniu na miesiąc co najmniej: |
Przykład 2 |
Pan Łukasz prowadzi działalność gospodarczą i zatrudnia dwóch zleceniobiorców. Ci ostatni podlegają obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, a ich podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia jest wyższa od minimalnego wynagrodzenia. Pomimo tego nie ma wymogu opłacania za nich składki na Fundusz Pracy, ponieważ pan Łukasz nie zatrudnia nikogo w ramach stosunku pracy. |
Przykład 3 |
Pan Marek zatrudnia jedną osobę na umowę zlecenia oraz jedną na podstawie umowę o pracę. We wrześniu br. wypłaca pracownikowi wynagrodzenie w wysokości 1200 zł, a zleceniobiorcy (podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym) - 950 zł. Za obu powinien opłacić składkę na Fundusz Pracy. |
Przykład 4 |
Pan Mariusz, który zatrudnia pracowników w swojej indywidualnej firmie, zaangażował zleceniobiorcę na okres od 16 września do końca roku. Zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ma zarabiać wynagrodzenie 1000 zł miesięcznie. We wrześniu otrzymał 500 zł, co daje w przeliczeniu na miesiąc więcej niż minimalne wynagrodzenie. Trzeba za niego opłacić składkę na Fundusz Pracy za wrzesień. |
Na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych |
Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wynosi 0,10 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia do limitu 30-krotności. Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) muszą opłacać przedsiębiorcy za pracowników, chałupników, pracujących na umowę agencyjną lub zlecenie albo inną o świadczenie usług, do której - zgodnie z kodeksem cywilnym - stosujemy przepisy o zleceniu oraz wykonujących pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną, jeżeli osoby te podlegają z wymienionych tytułów obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych,
Nie mają obowiązku opłacania tych składek: Składek na FGŚP nie należy także opłacać za małżonka pracodawcy, dzieci: własne, drugiego małżonka i przysposobione, za rodziców, macochę i ojczyma, osoby przysposabiające, rodzeństwo, wnuków, dziadków, zięciów, synowych, bratowych oraz za szwagierki i szwagrów czy osoby wykonujące pracę zarobkową w gospodarstwie domowym. Przykład 4 Pan Mariusz, który zatrudnia pracowników w swojej indywidualnej firmie, zaangażował zleceniobiorcę na okres od 16 września do końca roku. Zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ma zarabiać wynagrodzenie 1000 zł miesięcznie. We wrześniu otrzymał 500 zł, co daje w przeliczeniu na miesiąc więcej niż minimalne wynagrodzenie. Trzeba za niego opłacić składkę na Fundusz Pracy za wrzesień. |
Przykład 5 |
Pan Jan jest zatrudniony w dwóch firmach na pół etatu. W obu uzyskuje po 468 zł wynagrodzenia miesięcznie. Suma wynagrodzeń z obu umów wynosi minimalne wynagrodzenie. Oznacza to, że obaj pracodawcy są zobowiązani opłacać za niego składki na Fundusz Pracy. Ubezpieczony powinien poinformować każdego z pracodawców, że jego łączne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek jest równe minimalnemu wynagrodzeniu i tym samym należy za niego opłacać składki na Fundusz Pracy. |
Vademecum biznesu
WARTOŚĆ PODARUNKÓW FIRMA WLICZA DO PODSTAWY WYMIARU SKŁADEK
Wyceń świadczenia w naturze
Chcąc wyróżnić zasłużonego pracownika, pracodawca wynagradza go pewnymi dodatkowymi gratyfikacjami. Przykładowo posyła w drogą podróż zagraniczną czy z okazji 10-lecia firmy wręcza złoty zegarek. Wartość takich świadczeń rzeczowych również wchodzi do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Nie ma problemu z wyceną świadczeń rzeczowych (opłacenie wycieczki, kosztowny zegarek). Do przychodu pracownika doliczamy po prostu zapłaconą przez szefa cenę. Czasami jednak - mimo że łatwo wskazać koszt poniesiony przez pracodawcę na takie świadczenie -do przychodu pracownika dodajemy inną wartość. Jak szacować świadczenia w naturze na rzecz zatrudnionych, podpowiada §3 rozporządzenia. Wskazówek szukamy najpierw w obowiązujących w przedsiębiorstwie przepisach płacowych, które często określają sposób ustalania ekwiwalentu pieniężnego takiego świadczenia. Dopiero gdy układ, regulamin wynagradzania lub inne firmowe regulacje płacowe milczą na ten temat, stosujemy poniższe zasady. I tak, gdy pracodawca obdarowuje załogę świadczeniami lub rzeczami wchodzącymi w zakres jego działalności gospodarczej, wyceniamy je według cen stosowanych wobec zewnętrznych odbiorców. Gdy szef kupuje coś pracownikowi, ekwiwalent pieniężny ustalamy według ceny zakupu łącznie z VAT > patrz przykłady 1 i 2.
PRYWATNE KWATERY
Odrębne reguły dotyczą udostępniania przez zakład mieszkania. Takie świadczenie w naturze wycenia się następująco. Gdy chodzi o lokal:
¦ spółdzielczy typu lokatorskiego i własnościowego - w wysokości obowiązującego czynszu wdanej spółdzielni mieszkaniowej,
¦ komunalny - czynszu wyznaczonego dla niego przez gminę,
¦ własnościowy, z wyłączeniem lokali spółdzielczych typu własnościowego oraz domów stanowiących własność prywatną - według zasad i stawek czynszu dla mieszkań komunalnych na tym terenie, a w miastach - w danej dzielnicy,
¦ w hotelach - w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.
Gdy więc zakład sam wynajmuje mieszkanie, które udostępnia pracownikowi, do podstawy wymiaru składek pracownika wlicza się nie faktyczny koszt, jaki poniósł pracodawca, lecz wartość czynszu obowiązującego dla tego typu lokalu > patrz przykład 3.
Przychód pracownika w walutach obcych przyjmuje się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po przeliczeniu na złote w sposób określony w updof. Natomiast w podstawie wymiaru składek członków służby zagranicznej nie uwzględnia się dodatku zagranicznego i innych świadczeń przysługujących członkom służby zagranicznej wykonującym obowiązki służbowe w placówce zagranicznej. Zatem na koniec miesiąca każdy płatnik składek w pierwszej kolejności powinien ustalić, czy dany składnik wynagrodzenia jest przychodem ze stosunku pracy (gotówkowym lub w naturze). Następnie trzeba sprawdzić, czy przychód ten nie jest wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeżeli nie, można brać się za wycenę świadczeń w naturze. Dodajmy jeszcze, że przeliczone w powyższy sposób świadczenia w naturze ujmuje się także w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
LIMIT TRZYDZIESTOKROTNOŚCI
Podstawa wymiaru składek emerytalnych i rentowych ubezpieczonego nie może być wyższa wdanym roku od 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2007 r. od 78480 zł). Gdy przychód pracownika przekroczy tę kwotę, od nadwyżki wskazanych składek się nie płaci. W celu ustalenia limitu 30-krotności sumuje się co miesiąc narastająco od początku roku wszystkie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z wszystkich tytułów danego ubezpieczonego. Uwzględnia się tu zatem wszystkie przychody stanowiące podstawę wymiaru tych składek, wypłacone lub postawione do dyspozycji pracownika od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Bez znaczenia jest przy tym fakt, że wskutek kłopotów finansowych część pensji za grudzień 2006 r. pracodawca wypłacił dopiero w następnym miesiącu. Otrzymane w styczniu tego roku wynagrodzenie zaległe za ubiegły rok to przychód pracownika z 2007 r. Zatem dolicza się je do innych przychodów, aby sprawdzić, czy nie nastąpiło przekroczenie górnej rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych > patrz przykład 4.
Gdy pracownik był zatrudniony równocześnie u dwóch pracodawców, dla ustalenia limitu 30-krotności sumuje się podstawę wymiaru składek w obu zakładach. Od 1 stycznia 2003 r. kontrola limitu 30-krotności to zadanie płatników i ubezpieczonych (jeżeli mają kilku płatników). O przekroczeniu limitu 30-krotności ubezpieczeni mający kilku płatników powinni natychmiast zawiadomić płatnika, aby nie popłynęły nienależne składki. Zaleca się przy tym niezwykłą ostrożność, gdyż -zgodnie z art.19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych -za skutki błędnego oświadczenia o przekroczeniu maksymalnej podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych odpowiada sam ubezpieczony.
Jeżeli pracownik nie poinformuje żadnego z płatników o przekroczeniu rocznego limitu, składki naliczą obaj. W takim wypadku składki należy rozliczyć proporcjonalnie, a więc każdy z pracodawców opisanych w przykładzie 5 powinien je opłacić od 2500zł.
NA UBEZPIECZENIA CHOROBOWE I WYPADKOWE
Przy podstawie tych składek nie stosuje się rocznego ograniczenia ich wymiaru. Płatnik musi więc odprowadzać za ubezpieczonego składki chorobowe i wypadkowe także wówczas, gdy z powodu przekroczenia limitu 30-krotności nie są płacone składki emerytalne i rentowe.
MICHAŁ JAKUBOWSKI
Przykład 5 |
Pani Anna ma dwa etaty, każdy za wynagrodzeniem 5000 zł brutto miesięcznie. Zdaje sobie sprawę, że do przekroczenia 78 480 zł zł brakuje jej równo 5000 zł. Pani Anna powinna złożyć np. pracodawcy A oświadczenie, aby ten nie odprowadził w danym miesiącu za nią składek emerytalnych i rentowych. Opłaci je pracodawca B. |
Przykład 1 |
We wrześniu 2007 r. w nagrodę za nienaganną pracę szef posłał pana Wojciecha na wycieczkę do Tunezji. Podróż kosztowała zakład 6 tys. zł. Po powrocie pan Wojciech nie dostał pensji za wrzesień (miesięcznie zarabia 3000 zł brutto). Obciążono go składkami i podatkiem od wartości wycieczki. Tak wyjaśniła księgowa. Czy ma rację? Tak, księgowa postąpiła prawidłowo. Zakupiona przez firmę wycieczka stanowi przychód pracownika i podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu. Za wrzesień pracownik zapłacił zatem podatek i składki nie tylko od pensji, ale i od wartości wycieczki (czyli łącznie od 9 tys. zł). Spróbujmy policzyć, ile powinien dostać we wrześniu do ręki. |
Przykład 2 |
Prezes spółki komputerowej zagwarantował najlepszemu przedstawicielowi handlowemu, że będzie pokrywał pełny koszt rozmów z jego prywatnej komórki. Pozostały personel nie korzysta z takich preferencji. Za maj rachunek za telefon wyniósł 340 zł. Cenę z faktury, czyli 340 zł, należy zsumować z wynagrodzeniem pracownika za maj, które otrzymał w gotówce, i składki na ZUS opłacić od łącznej kwoty. |
Przykład 3 |
Firma zawarła umowę najmu mieszkania spółdzielczego, na podstawie której jego właścicielowi płaci 1000 zł. Czynsz płacony spółdzielni za to mieszkanie wynosi 300 zł. Od maja do sierpnia spółka udostępnia to mieszkanie pracownikowi. Do podstawy wymiaru składek pracownika w tych miesiącach dolicza się 300 zł, a więc kwotę czynszu płaconego spółdzielni, a nie faktycznie płaconą właścicielowi mieszkania. Gdyby natomiast zakład zwracał pracownikowi koszty wynajmu lokalu (pracownik dostawałby co miesiąc pieniądze na opłacenie czynszu właścicielowi), to do jego przychodu w gotówce należałoby dodać pełną kwotę otrzymywaną od pracodawcy. |
Przykład 4 |
Pani Grażyna przebywała do 30 marca 2007 r. na urlopie macierzyńskim. W tym czasie zakład naliczał składki emerytalne i rentowe od zasiłku macierzyńskiego. Potem wróciła do pracy. Aby skontrolować, czy jej przychód przekroczył 78 480 zł, trzeba dodać podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z obu źródeł dochodu: z zasiłku macierzyńskiego i z umowy o pracę. |
Vademecum biznesu
ZAŁOGA NIE SKŁADA SIĘ Z SAMYCH PRACOWNIKÓW
Za wykonawców też płacimy składki
Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne za osoby wykonujące pracę na podstawie kontraktów cywilnoprawnych zależy od rodzaju zawartej umowy oraz od tego, czy jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń
Oprócz umowy cywilnej wykonawca może bowiem zarabiać jeszcze inaczej, np. na umowy o pracę czy z prowadzonej działalności. Niekiedy znaczenie ma również to, że zatrudniona osoba jest uczniem lub studentem. Zatrudniony na podstawie umowy-zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczeniem wypadkowym jest objęty, jeśli wykonuje umowę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Ustawodawca nie zdefiniował pojęć siedziby lub miejsca prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Znaczy to, że należy je określać według innych przepisów.
Jeżeli płatnik jako miejsce prowadzenia działalności wskazał cały kraj, to musi zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczenia wypadkowego. Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy-zlecenia, która z tytułu wykonywania tej umowy podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje od dnia złożenia wniosku, ale nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych nastąpiło wciągu siedmiu dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń. Wniosek ubezpieczony składa zleceniodawcy, który przekazuje go na formularzu ZUS ZUA do właściwej jednostki organizacyjnej ZUS. Ubezpieczenie to ustaje od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia jego zgłoszenia (wniosek również trzeba zgłosić płatnikowi, który przekazuje go do ZUS). Ubezpieczenie to ustaje również wówczas, gdy zleceniobiorca zakończy wykonywanie umowy-zlecenia (ustanie tytuł do ubezpieczeń). W odróżnieniu od umowy o pracę czy umowy o dzieło zlecenie nie musi mieć charakteru odpłatnego. Za takiego wykonawcę nie odprowadzamy jednak składek ani na ubezpieczenia społeczne, ani zdrowotne.
Umowa-zlecenie z emerytem lub rencistą
Pod pojęciem "renta" ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych rozumie wyłącznie świadczenia pieniężne z systemu ubezpieczenia społecznego, realizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego bądź z zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy służb mundurowych, np. policji czy straży pożarnej.
Nie ma przy tym znaczenia, czy chodzi o rentę z polskiego czy zagranicznego systemu ubezpieczenia bądź z zabezpieczenia społecznego. Inne świadczenia, jak renta ustanowiona na podstawie kodeksu cywilnego, nie są "rentą" w rozumieniu tej ustawy. Nie jest nią również renta socjalna.
Osoba, która mając ustalone prawo do emerytury lub renty, zawiera umowę-zlecenie, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz dobrowolnie - chorobowemu. Ubezpieczeniu wypadkowemu podlega, jeżeli usługi wykonuje w miejscu lub siedzibie prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Oczywiście, gdy emeryt lub rencista wykonuje równocześnie dwie lub więcej umów-zleceń, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z jednej wybranej umowy. Z pozostałych ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają charakter dobrowolny, a obowiązkowa jest tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Umowa-zlecenie dla ucznia lub studenta
Student lub uczeń szkoły ponadpodstawowej wykonujący pracę na podstawie umowy-zlecenia nie podlega ubezpieczeniom społecznym.
Zasada ta dotyczy uczniów szkół ponadpodstawowych bez względu na rodzaj szkoły (zawodowa, technikum, liceum) oraz to, czy nauka jest prowadzona w systemie dziennym, wieczorowym czy zaocznym. Także studentów bez względu na rodzaj szkoły, tj. państwowa czy prywatna, typ studiów dzienne, zaoczne czy wieczorowe. Zatrudnianego ucznia lub studenta na zlecenie nie zgłaszamy zatem do ubezpieczeń społecznych i w konsekwencji - do zdrowotnego. Uczniem szkoły ponadpodstawowej pozostaje się do 31 sierpnia danego roku. Dotyczy to osób, które kontynuują naukę w tej samej szkole, rozpoczynając naukę w kolejnej, gdzie rok szkolny rozpoczyna się 1 września lub nie kontynuują nauki. Osoby, które przedstawią zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, uznajemy za ucznia szkoły ponadpodstawowej do 30 września danego roku, ponieważ status studenta osoby te uzyskują dopiero od 1 października.
Przykład 1
Firma zawarła umowę-zlecenie 1 sierpnia z uczniem trzeciej klasy liceum ogólnokształcącego. Z tytułu tej umowy nie podlega on ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnemu. Zleceniodawca nie zgłasza go do żadnych ubezpieczeń.
Gdy uczniowie po ukończeniu szkoły ponadpodstawowej nie kontynuują nauki i zawierają umowę- -zlecenie, to podlegają od 1 września z tytułu zlecenia obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Wyjątkiem jest student wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia, który ma też gdzieś zawartą umowę o pracę. W takiej sytuacji umowę-zlecenie traktujemy w zakresie ubezpieczeń społecznych jako umowę o pracę. Płatnik powinien więc opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od zsumowanego przychodu uzyskiwanego przez tę osobę z umowy o pracę oraz ze zlecenia. Nie ma natomiast znaczenia fakt, że zatrudniany uczeń lub student winnym zakładzie pracy wykonuje umowę o pracę.
Przykład 2
Student zaoczny ma 22 lata. Jest zatrudniony na umowę o pracę w zakładzie A, a jednocześnie w zakładzie B wykonuje zlecenie. W takiej sytuacji podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z racji umowy o pracę, a ze zlecenia nie podlega żadnym ubezpieczeniom.
Jeżeli firma zatrudnia studenta na podstawie umowy-zlecenia, mającego powyżej 26 lat, musi go zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu wykonywania umowy zlecenia.
Zleceniobiorca dorabia
Jeżeli oprócz wykonywania umowy-zlecenia zatrudniony dorabia w innym zakładzie na podstawie umowy o pracę, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z umowy o pracę, a ze zlecenia ubezpieczenia mają charakter dobrowolny.
Pod warunkiem że wynagrodzenie z umowy o pracę jest równe co najmniej minimalnemu. Obowiązkowa jest wówczas tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. W sytuacji równoczesnego wykonywana dwóch lub więcej umów-zleceń zleceniobiorca obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z jednej wybranej przez siebie umowy. Natomiast z drugiej ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne.
Gdy zlecenie lub inna umowa oświadczenie usług, do której stosujemy przepisy o zleceniu, jest wykonywana w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej (przedmiot prowadzonej działalności jest taki sam jak przedmiot wykonywanej umowy i w zakresie podatkowym przychód z umowy- -zlecenia jest traktowany jako przychód z działalności), nie mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony podlega wtedy obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności. Natomiast z tytułu wykonywania umowy-zlecenia osoba prowadząca działalność nie podlega ani obowiązkowo, ani dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji - zdrowotnemu. Umowę-zlecenie należy w takiej sytuacji traktować jako jedną z umów prowadzonych w ramach działalności. Inaczej sytuacja wygląda, gdy umowa-zlecenie jest zawarta z osobą, która równocześnie prowadzi działalność gospodarczą, ale przedmiot wykonywanej umowy jest inny niż przedmiot prowadzonej działalności. Wówczas występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń: umowa-zlecenie oraz działalność gospodarcza. Gdy zleceniobiorca będzie równocześnie prowadził działalność gospodarczą i wykonywał umowę-zlecenie będzie mógł jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń wybrać umowę-zlecenie, gdy z umowy-zlecenia będzie uzyskiwał wynagrodzenie równe co najmniej minimalnej podstawie wymiaru z działalności gospodarczej > patrz przykład 3.
Przykład 3
Pan Tomasz od stycznia 2005 r. prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Od 1 listopada br. zatrudnia się równocześnie na podstawie umowy-zlecenia z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 1000 zł. Ze względu na to, iż podstawa wymiaru składek z umowy-zlecenia jest niższa od minimalnej podstawy wymiaru składek z działalności za listopad, pan Tomasz w listopadzie obowiązkowo będzie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z działalności, a z umowy-zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą dla niego dobrowolne. Ze zlecenia obowiązkowa będzie wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Prawo wyboru tytułu do ubezpieczeń bez względu na wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy-zlecenia mają osoby prowadzące działalność w ramach spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej i jednoosobowy wspólnik spółki z o.o. oraz osoby podlegające ubezpieczeniom jako twórcy i artyści > patrz przykład 4.
Przykład 4
Pan Jarosław jest wspólnikiem w spółce jawnej i z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Od 1 listopada pan Jarosław zatrudnia się równocześnie na podstawie umowy-zlecenia z wynagrodzeniem w wysokości 500 zł miesięcznie. Z wykonywanej umowy-zlecenia może przystąpić do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Wówczas z działalności ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą dobrowolne, a obowiązkowa będzie wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne.
MICHAŁ JAKUBOWSKI
Ważne definicje |
Siedziba podmiotu - mówi o niej kodeks cywilny. Zgodnie z jego art. 41, jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowią inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający. Przesądza więc statut lub inny akt konstytuujący, na podstawie którego działa dany podmiot. Siedzibą jest więc miejscowość, a nie konkretny budynek lub adres. |
Stare zlecenia |
W obrocie funkcjonują jeszcze umowy-zlecenia zawarte z emerytem lub rencistą przed 14 stycznia 2000 r. (przed zmianą ustawy) i są w dalszym ciągu wykonywane. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ich tytułu są dobrowolne, a obowiązkowa jest tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. |
Vademecum biznesu
NA ZWOLNIENIU LEKARSKIM CZY PO PORODZIE
Czasami musisz płacić pracownikowi świadczenia chorobowe
Pracownikowi przysługują zasiłki z ubezpieczenia społecznego, np. w razie choroby czy urodzenia dziecka. Sam musisz niekiedy ustalać prawo i wypłacać te świadczenia
|
Obowiązek taki spoczywa na przedsiębiorcach, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 osób. Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia chorobowego obejmują zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, zasiłek macierzyński i zasiłek opiekuńczy. Zgodnie z art. 92 kodeksu pracy zatrudniony niezdolny do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym, zachowuje prawo do wynagrodzenia ze środków pracodawcy. Okres owych 33 dni ustalamy, sumując poszczególne okresy niezdolności do pracy w roku kalendarzowym. I to bez względu na przerwy i liczbę pracodawców danego pracownika podczas tego roku.
Przykład 1
Pani Iza była niezdolna do pracy przez 15 dni od 2 do 16 stycznia 2007 r., a potem - od 4 do 5 lutego br. W marcu podjęła zatrudnienie w innym zakładzie pracy. Znowu miała zwolnienie lekarskie od 15 do końca marca. U nowego pracodawcy miała prawo do wynagrodzenia ze środków firmy od 15 do 27 marca, czyli przez 13 dni. Natomiast za okres choroby od 28 do 31 marca przysługiwał jej już zasiłek chorobowy, finansowany przez ZUS.
Gdy pracownik podejmie dodatkowe zatrudnienie poza macierzystym zakładem, do limitu 33 dni niezdolności do pracy wlicza się okresy wypłaty tego wynagrodzenia przed podjęciem dodatkowej pracy > patrz przykład 2.
Przykład 2
Pan Michał, nauczyciel angielskiego, jest zatrudniony w liceum w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 11 marca do 9 kwietnia br. (czyli 30 dni) miał zwolnienie lekarskie i otrzymał za ten czas wynagrodzenie za czas choroby, finansowane przez szkołę. Od 1 września bieżącego roku podjął dodatkowe zajęcie w prywatnej szkole językowej. Choruje od 3 do 12 września. W obu szkołach ma prawo do wynagrodzenia za czas choroby przez trzy dni (do wyczerpania limitu 33 dni finansowanych przez pracodawcę w obu szkołach). Za pozostałe siedem dni zwolnienia należy mu się zasiłek chorobowy z ZUS.
W razie zmiany zatrudnienia dotychczasowy pracodawca powinien -na potrzeby swego następcy - zamieścić w świadectwie pracy informację o wykorzystanych u niego przez daną osobę dniach choroby, za które otrzymał wynagrodzenie na podstawie art. 92 k.p. Wynika tak z§1 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy (DzU nr 60, poz. 282). Informacja ta powinna dotyczyć wyłącznie dni choroby przypadających w danym roku kalendarzowym. Jeżeli więc umowa o pracę ustaje 31 grudnia danego roku, nie ma potrzeby wpisywania jej do świadectwa.
Wynagrodzenie za czas choroby wynosi 80 proc. podstawy wymiaru (obliczonej jak dla celów zasiłku chorobowego), chyba że obowiązujące w firmie przepisy płacowe przyznają załodze wyższe wynagrodzenie z tego tytułu. Nie ulega ono obniżeniu do 70 proc. podstawy wymiaru za okres pobytu w szpitalu, jak to jest w przypadku zasiłku chorobowego. Jeżeli niezdolność do pracy przypada podczas ciąży lub powstała w wyniku wypadku w drodze do pracy czy z pracy, pracownik zachowuje prawo do 100-proc. wynagrodzenia za czas choroby. Nie przysługuje ono, kiedy nie ma on prawa do zasiłku chorobowego.
NA PRZEŁOMIE ROKU
Jeśli nieprzerwana niezdolność do pracy z powodu choroby przypada na przełomie roku, a 31 grudnia pracownik pobiera wynagrodzenie z art. 92 k.p., od 1 stycznia nadal powinien je dostawać. W tym wypadku okres 33 dni choroby, za które płaci pracodawca, liczymy właśnie od 1 stycznia.
Przykład 3
W ubiegłym roku pan Leon zachorował pierwszy raz 20 grudnia. Zwolnienie miał do 10 stycznia 2007 r. Prawo do wynagrodzenia ze środków zakładu pracy zachował od 20 do końca grudnia, czyli przez 12 dni. Za okres od 1 do 10 stycznia bieżącego roku nadal otrzymywał to wynagrodzenie, ale już na konto tegorocznych 33 dni, mimo że z zeszłorocznego limitu wykorzystał tylko 12 dni.
Jeśli pracownik choruje na przełomie roku, a 31 grudnia przysługuje mu zasiłek chorobowy, od 1 stycznia wciąż ma do niego prawo - do zakończenia nieprzerwanego zwolnienia lekarskiego. Gdyby w niezdolności do pracy nastąpiła choćby jednodniowa przerwa, podczas kolejnej choroby uzyskuje prawo do wynagrodzenia za czas choroby ze środków zakładu pracy.
Rehabilitacja po długim zwolnieniu
Świadczenie rehabilitacyjne należy się ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.
Rokowania te dotyczą odzyskania zdolności do pracy w ogóle, a nie do określonej, konkretnej pracy. Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Przyznaje je ZUS na podstawie prawomocnego orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, a w razie odwołania - na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej ZUS.
Nie dostanie go osoba uprawniona do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego. Nie przysługuje także za okresy, w których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, i podczas urlopów bezpłatnego oraz wychowawczego.
Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przez pierwsze trzy miesiące, a przez kolejne 75 proc. albo zawsze 100 proc. - jeżeli niezdolność powstała wskutek wypadku przy pracy bądź podczas ciąży. Raz przyznane, nie podlega żadnym podwyżkom.
Wypłaca je ZUS, gdy z pracownikiem została rozwiązana umowa o pracę, a jeżeli umowa trwa - pracodawca. Zgodnie z art. 53 k.p. wolno rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z pracownikiem, który pobiera świadczenie rehabilitacyjne przez okres dłuższy niż trzy miesiące.
Na początek zatrudniony dostanie zasiłek chorobowy
Za czas niezdolności do pracy, trwającej łącznie dłużej niż 33 dni w roku kalendarzowym, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy. Aby go uzyskać, wcześniej ubezpieczeni muszą przebyć pewne okresy nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, tzw. okresy wyczekiwania.
Okresy wyczekiwania są różne, w zależności od tego, czy dana osoba podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu, czy dobrowolnemu. Wynoszą dla osób ubezpieczonych:
¦ obowiązkowo, w tym zatrudnionych - 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego,
¦ dobrowolnie - 180.
Do okresów ubezpieczenia chorobowego wliczamy poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub przekroczyła, ale była spowodowana:
¦ urlopem wychowawczym,
¦ urlopem bezpłatnym,
¦ odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Niektórym zasiłek chorobowy należy się bez okresu wyczekiwania, czyli od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Dotyczy to:
¦ absolwentów szkół, w tym wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do niego dobrowolnie w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
¦ jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
¦ ubezpieczonych obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego (uwzględnia się tu również okresy ubezpieczenia społecznego sprzed 1 stycznia 1999 r., które uprawniały do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, bez względu na przerwy w tym ubezpieczeniu),
¦ posłów i senatorów, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
PO USTANIU ZATRUDNIENIA
Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała nie później niż w ciągu:
¦ 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
¦ trzech miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego -w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni (warunkiem uzyskania zasiłku jest w takim wypadku kod E na zwolnieniu lekarskim).
JAK DŁUGO I ILE
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby, nie dłużej jednak niż przez 182 lub 270 dni -gdy chodzi o gruźlicę. To tzw. okres zasiłkowy. Do okresu zasiłkowego wliczamy wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy. Także okresy poprzedniej niezdolności, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej nie przekroczyła 60 dni.
Zasiłek chorobowy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru, 70 proc. -za pobyt w szpitalu lub 100 proc., jeżeli niezdolność do pracy:
¦ przypada podczas ciąży,
¦ powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy,
¦ dotyczy dawców tkanek, komórek i narządów.
KIEDY NIE PRZYSŁUGUJE
Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony - na podstawie obowiązujących u przedsiębiorcy przepisów płacowych - zachowuje prawo do wynagrodzenia. Czas ten jednak wlicza się do okresów zasiłkowych.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za chorobę przypadającą podczas:
¦ urlopu bezpłatnego,
¦ urlopu wychowawczego,
¦ tymczasowego aresztowania lub
odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem sytuacji, gdy prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania podczas odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. Za okres po ustaniu ubezpieczenia zasiłek chorobowy nie należy się, jeżeli niezdolny do pracy: ¦ ma ustalone prawo do emerytury
lub renty z tytułu niezdolności do pracy - bez względu na przyczynę jej przyznania (może to więc być również renta z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej),
¦ kontynuuje lub podjął działalność zarobkową,
¦ nie nabył prawa do zasiłku podczas ubezpieczenia z powodu nieprzebycia okresu wyczekiwania,
¦ jest uprawniony do zasiłku
dla bezrobotnych, zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego, ¦ podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Zasiłku chorobowego nie dostanie również osoba po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego > patrz przykład 4.
Przykład 4
Pani Jola chorowała podczas zatrudnienia na gruźlicę i otrzymywała zasiłek chorobowy przez 270 dni. Po trzech miesiącach została zwolniona z pracy bez wypowiedzenia w trybie art. 53 kodeksu pracy. Przed upływem 14 dni od ustania zatrudnienia dostarczyła ZUS kolejne zwolnienie lekarskie na 33 dni. Ponieważ wyczerpała już maksymalny okres, za której przysługiwały jej świadczenia chorobowe, nie może otrzymać zasiłku z tytułu kolejnego zwolnienia lekarskiego.
W razie choroby spowodowanej nadużyciem alkoholu zasiłek chorobowy nie przysługuje przez pierwsze pięć dni zwolnienia. Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
SKRÓCONE WYPOWIEDZENIE
W świetle art. 36 k.p. pracodawca ulegający likwidacji, postawiony w stan upadłości czy dokonujący zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników (ekonomicznych, organizacyjnych itd.) może skrócić, ale maksymalnie do miesiąca, trzymiesięczne wypowiedzenie zatrudnionego na stałym etacie. Za pozostałą część wypowiedzenia otrzymuje on odpowiednie odszkodowanie (w wysokości wynagrodzenia, które dostałby, gdyby w tym czasie pracował). Taka sytuacja nie wyklucza również pobierania przez niego świadczeń z ubezpieczenia chorobowego (w tym zasiłków chorobowych) > patrz przykład 5.
Przykład 5
Pan Mateusz dostał wypowiedzenie skrócone z trzech miesięcy do miesiąca. Upłynie ono 30 września br. Za październik i listopad otrzyma on odszkodowanie. Załóżmy, że od 3 października do 9 listopada 2007 r. będzie przebywał na zwolnieniu lekarskim. Za cały okres tej niezdolności do pracy otrzyma zasiłek chorobowy, którego płatnikiem będzie ZUS.
Zasiłek macierzyński przysługuje z tytułu urodzenia dziecka
Aby uzyskać zasiłek macierzyński, nie trzeba przejść tzw. okresu wyczekiwania (jak przy zasiłku chorobowym). Oznacza to, że zasiłek macierzyński przysługuje osobie od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Przysługuje on osobie, która podczas tego ubezpieczenia lub urlopu wychowawczego:
¦ urodziła dziecko,
¦ przyjęła dziecko do siedmiu lat, a jeśli odroczono jego obowiązek szkolny -do dziesięciu lat na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia.
W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński dostanie ubezpieczony -ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
NA JAK DŁUGO
Zasadniczo zasiłek macierzyński przysługuje przez okres urlopu macierzyńskiego, czyli przez:
¦ 18 tygodni (112 dni) - przy pierwszym porodzie,
¦ 20 tygodni (140 dni) -przy drugim i każdym następnym,
¦ 28 tygodni (196 dni) -gdy urodziło się więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie.
Co najmniej dwa tygodnie urlopu macierzyńskiego powinny przypadać przed przewidywaną datą porodu. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński nie wykorzystany przed nim, aż do wyczerpania pełnego wymiaru.
Są jednak sytuacje, kiedy przysługuje krócej. Oto one:
¦ poród podczas urlopu wychowawczego -zasiłek macierzyński przysługuje za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego po porodzie (czyli odpowiednio przez 18 lub 26 tygodni),
¦ urodzenie martwego dziecka lub jego zgon podczas pierwszych ośmiu tygodni życia - osiem tygodni (56 dni) po porodzie, nie krócej jednak niż przez siedem dni od śmierci dziecka; ubezpieczonej, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim wypadku zasiłek macierzyński przez okres stosowny do liczby żyjących dzieci,
¦ zgon dziecka po upływie ośmiu tygodni życia - przez siedem dni, licząc od dnia zgonu dziecka; pracownica, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, ma w takim wypadku prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.
Pracownica, która była po porodzie na co najmniej 14-tygodniowym urlopie macierzyńskim, może zrezygnować z jego pozostałej części. Pod warunkiem jednak, że resztę wykorzysta pracownik -ojciec dziecka. W tym celu kobieta składa swemu pracodawcy wniosek o skrócenie urlopu macierzyńskiego, załączając zaświadczenie pracodawcy ojca dziecka potwierdzające termin rozpoczęcia przez niego tego urlopu. Szef musi przyjąć taką pracownicę w terminie przez nią wskazanym.
PO USTANIU UBEZPIECZENIA
Zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało:
¦ wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
¦ z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu. W takich sytuacjach zasiłek macierzyński przysługuje za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego po porodzie.
Zatrudnionej, z którą rozwiązano stosunek pracy podczas ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, do dnia porodu należy się zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Z kolei zatrudnionej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z którą przedłużono - na podstawie art. 177 § 3 k.p. - umowę o pracę do dnia porodu, przysługuje zasiłek macierzyński po ustaniu ubezpieczenia. Zasiłek macierzyński wynosi 100 proc. podstawy wymiaru.
JAK ZGŁASZAĆ I ROZLICZAĆ SKŁADKI
Osoba pobierająca zasiłek macierzyński albo w wysokości zasiłku macierzyńskiego podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym. Pracodawcy są zobowiązani do zgłaszania ich do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz do naliczania za nich składek, jeżeli to oni wypłacają te zasiłki. Przypomnijmy, że zakłady czynią to wtedy, gdy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 osób. Podkreślamy jednak, że pracodawcy jedynie naliczają (wykazują) w imiennych raportach miesięcznych składki za osoby przebywające na urlopach macierzyńskich, ale ich fizycznie nie wpłacają. Są one opłacane przez ZUS, a finansowane z budżetu państwa.
ZUS wypłaca zasiłki macierzyńskie:
¦ ubezpieczonym, których płatnicy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego do 20 osób,
¦ prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
¦ tym, którym zasiłek ten należy się po ustaniu ubezpieczenia. W takiej sytuacji zakład pracy w ogóle nie zgłasza takiej osoby do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, lecz wypełnia za nią raport ZUS RSA, w którym podaje przerwę w opłacaniu składek, spowodowaną pobieraniem zasiłku macierzyńskiego wypłacanego z ZUS. Składki emerytalną i rentową opłaca za tę osobę ZUS, a finansuje budżet państwa. Jeśli pracownica zatrudniona jednocześnie na podstawie dwóch umów o pracę urodzi dziecko i pobiera w związku z tym dwa zasiłki macierzyńskie, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu obu zasiłków.
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pobierających zasiłki macierzyńskie wynoszą:
¦ emerytalna -19,52 proc. podstawy wymiaru,
¦ rentowe -10 proc.
Podstawę ich wymiaru stanowi pełna kwota zasiłku macierzyńskiego przed potrąceniem zaliczki na podatek od dochodów osobistych.
Nie ma obowiązku zgłaszania do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych pobierających zasiłki macierzyńskie, którzy mają ustalone prawo do emerytury, do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do renty rodzinnej albo inny tytuł do ubezpieczeń społecznych (np. podczas urlopu dorabiają sobie na zleceniu, pół etatu itd.). Za nich ZUS nie opłaca, a budżet państwa nie finansuje składek od zasiłków macierzyńskich. O tych okolicznościach (dodatkowej pracy, pobieraniu emerytury itd.) uprawniony powinien poinformować płatnika, składając stosowne oświadczenie.
Uwaga! Rentą -w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - nie jest renta wypłacana na podstawie prawa cywilnego (np. wyrównawcza).
Przypominamy, że pracodawca nie wyrejestrowuje z ubezpieczeń osoby, której udzielił urlopu macierzyńskiego, ponieważ nadal pozostaje ona w stosunku pracy. Powinien natomiast wypełniać za nią co miesiąc imienny raport ZUS RSA, wykazując w nim przerwy w ubezpieczeniu spowodowane pobieraniem zasiłku macierzyńskiego.
CZY I ILE WOLNO DOROBIĆ
Zdarza się, że kobieta przebywająca na zasiłku macierzyńskim dorabia sobie. Gdy wykonuje umowę-zlecenie, zawartą z własnym pracodawcą lub z innym podmiotem, to w tym czasie podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca, a z tytułu urlopu w ogóle tym ubezpieczeniom nie podlega. Płatnik (zleceniodawca) powinien zgłosić ją do ubezpieczeń społecznych i sporządzać co miesiąc imienny raport z kodem zaczynającym się od 04.
Jeżeli osoba na zasiłku macierzyńskim podejmuje prowadzenie pozarolniczej działalności, to z dniem jej rozpoczęcia nie podlega ona ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu zasiłku macierzyńskiego. Podlega natomiast ubezpieczeniom społecznym z tytułu działalności pozarolniczej.
Natomiast ten, kto uzyskał zasiłek macierzyński z ubezpieczenia chorobowego podczas prowadzenia pozarolniczej działalności i nadal ją prowadzi, ma prawo do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych z tytułu tego zasiłku. Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe opłaca za niego ZUS, a finansuje budżet państwa. Sam w tym czasie nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności pozarolniczej.
Zawarcie przez pobierającego zasiłek macierzyński umowy o dzieło z własnym pracodawcą nie rodzi żadnych skutków w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Nadal podlega on ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu zasiłku macierzyńskiego.
Jeżeli przebywająca na urlopie wychowawczym urodzi kolejne dziecko (nabywa tym samym prawo do zasiłku macierzyńskiego), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stanowi zasiłek macierzyński.
KRYSTYNA TYMOREK
Jakie dokumenty |
Dokumentem niezbędnym przy ustaleniu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego jest wniosek o świadczenie rehabilitacyjne złożony na druku ZUS Np-7. O przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego orzeka lekarz orzecznik ZUS. Jeżeli świadczenie reguluje ZUS, do jego wypłaty niezbędne jest zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3 dla pracowników oraz ZUS Z-3 a dla pozostałych ubezpieczonych. |
Kontrola chorych |
Pracodawcy mają prawo skontrolować pracowników aby sprawdzić, czy wykorzystują oni zwolnienie lekarskie od pracy zgodnie z ich celem. Zasady przeprowadzania kontroli reguluje rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Pracodawca może więc sprawdzić, czy pracownik podczas zwolnienia: ¦ nie wykonuje pracy zarobkowej, ¦ nie wykorzystuje go w sposób niezgodny z jego celem. W razie stwierdzenia tych uchybień (np. mając wpisane zalecenie lekarskie "powinien leżeć", pracownik zajmował się malowaniem mieszkania) osoba kontrolująca sporządza protokół, w którym podaje, na czym one polegały. Protokół powinien być doręczony osobie kontrolowanej w celu ewentualnego wniesienia przez nią uwag. Wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie od pracy wykorzystywane było niezgodnie z jego celem, rozstrzyga ZUS, po ewentualnej konsultacji z lekarzem leczącym. W razie sporu ZUS wydaje decyzję, od której ubezpieczony może odwołać się do sądu. |
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Kiedy zakładać własną firmę
Jak można zarejestrować w ZUS własną firmę, Własna firma
Jak założyć własną firmę(1)
Jak założyć własną firmę krok po kroku
ABC Jak założyć i prowadzić własną firmę
ABC Jak założyć i prowadzić własną firmę
Jak założyć własną firmę - krok po kroku, Własna firma
Jak założyć własną firmę
Jak zarejestrować własną firmę
ROZLICZENIA PRACOWNICZE ZUS DRA
Jak założyć własną firmę
jak zalozyc wlasna firme id 224 Nieznany
Jak założyć własną firmę part3
Jak założyć własną firmę, praca
Jak zakłada się firmę
jak założyc własną firmę
Jak założyć własną firmę(1)
biznes i ekonomia zostan swoja szefowa czyli jak stworzyc i prowadzic wlasna firme anna konarzewska
więcej podobnych podstron