Pedagogika jest to nauka której przedmiotem badań są wszelki zjawiska wychowawcze zachodzące w ciągu cało życiowego rozwoju człowieka oraz różnorodne czynności opracowane teoretycznie, tworzące wielokierunkową pomoc wychowawczą dla doskonałego pełnego, wszechstronnego rozwoju ludzi.
Wychowanie jest zjawiskiem moralnym, społecznym, biologicznym, psychicznym.
Pojęcie pedagogiki jako nauki
Poznanie pedagogiki jako nauki o wychowaniu wymaga najpierw podejścia metodologicznego, które wyjaśnia co to za nauka, jaki jest jej charakter naukowy a następnie określa dokładniej jej przedmiot- czyli wychowaniu, którym pedagogika się zajmuje. Z nadejściem XIX wieku pojawia się pragnienie budowania pedagogiki jako nauki. tzn prowadzenie obiektywnych badań nad wychowaniem. W naukowym aspekcie spraw wychowania stosujemy dwa terminy Pedagogia i Pedagogika.
Pedagogia oznacza samo dzieło wychowania, zespół czynności umiejętności wychowawczych to technika pedagogiczna , którą można przekazać innym w kształceniu kandydatów na wychowawców, to praktyka wychowawcza, żywy proces wychowania.
Pedagogika wiedza na temat wychowania, refleksja nad wychowaniem.
W Pedagogice jako nauce Zachodzi ścisły związek między teorią i praktyką teoria rozwiązuje problemy dostarczone przez praktykę ale skuteczność rozwiązań teoretycznych wykazuje ostatecznie praktyka. Ojcem pedagogiki naukowej był Herbart. Oderwał o pedagogike od filozofii, usystematyzował i oparł na dwóch naukach pomocniczych Etyce filozoficznej - określała cele wychowania i psychologii- podawała środki do osiągnięcia celów.
Pytania o pedagogikę
1- Racjonalność starożytna i średniowieczna (Premodernistyczna) ideał człowieka magiczno religijny.
Człowiek postrzega świat jako niedostępną dla siebie tajemnicę żądzą nim moce niepojęte dla człowieka lecz on nie ma nawet pragnień żeby zrozumieć co się dzieje obok niego. Sposób myślenia magiczno-religijnego pomaga mu w jakiś sposób zrozumieć, daje rade jak sobie poradzić z problemem ale nie daje odpowiedzi dlaczego tak się dzieje istnieje potrzeba oddania się Bogu.
2- Racjonalność nowożytna (modernistyczna OŚWIECENIE) ideał człowieka mechanistyczno-redukcjonistyczny. Świat spostrzegany jest jako logiczna całość każdy skutek ma swoja przyczynę. Człowiek ma rozum, posługuje się racjonalizmem. Myślenie że człowiek jest w stanie odkrywać tajemnice świata.
3- Racjonalność współczesna. Ideał osobowy człowiek chce poznać świat i udoskonalić go rozwój jednostki związany z rozwojem społeczeństwa. Skomplikowanie świata powoduje że to co da się badać to jedynie fragmenty świata. Wyrwanie światu prawdy o nim przekracza możliwości człowieka. Człowiek nowoczesny czuje że nie da się wyrwać tej prawdy ale chce funkcjonować w tym świecie. Niemożliwy jest opis wychowania można nawet powiedzieć że nie etyczny jest opis tego jak wychowywać. Pedagogika współczesna wiąże rozwój jednostek z rozwojem społeczeństwa jako całości. Coraz większa role odgrywa w pedagogice futurologia (naukowe przewidywanie przyszłości co do kierunków zmian w dziedzinie przyszłej konsumpcji, kultury masowej, produkcji). W ten sposób postęp pedagogiczny przyczynia się do budowania rzeczywistości lepiej odpowiadającej człowiekowi.
Działy współczesnej pedagogiki
Początek XIX w narodziny pedagogiki jako nauki. Herbart zainicjował badania skupione wokół kategorii „wychowanie” czyli wyodrębnił dziedzinę pedagogiki. Pedagogika będzie docierać do celów wychowania posiada swoje metody i sposoby wychowania. Pomocna będzie filozofia.
Wiek XX pedagogika praktyczna (empiryczna) zainteresowanie metodą oddziaływań pedagogicznych, przede wszystkim metody pracy na lekcji. Bada całość doświadczenia wychowawczego rodziców, nauczycieli, wychowanków. Opracowuje także doświadczenie dydaktyczne i metodyczne przy wszelkim nauczaniu i uczeniu się.
Przełom XIX i XX w. Pedagogika eksperymentalna (opisowa). Próby całościowego opisu problemów wychowania człowieka szukania odpowiedzi na temat czynników rozwoju ( dziedziczność czy środowisko.) To dział naukowo uogólniający doświadczenie i badający eksperymentalnie prawa rządzące przebiegiem zjawisk biologicznych, psychologicznych, kulturowych związanych z wychowaniem.
Lata 20 do II Wojny Światowej Pedagogika normatywna. Odrzucenie techniczności i skupiania się na metodach wychowawczych. Powrót do filozoficznych pytań o cele wychowania. Na podstawie filozofii człowieka, aksjologii i teorii kultury bada naturę człowieka, wytwory jego kultury i na tym tle ustala wartości, cele, ideały i normy, którymi powinno kierować się wychowanie.
Druga połowa XX w. (współczesność) Pedagogika teoretyczna czyli ogólna. Po nowoczesne wątpliwości i zainteresowania pedagogią rezygnuje z całościowego opisu ale przygląda się pewnym problemom obejmuje całość obejmowanego przedmiotu, dąży w oparciu o materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny dostarczony przez wcześniejsze działy pedagogicznych badań do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań.
Pytania o rzeczywistość
I - Diagnoza współczesności i Prognozy Edukacyjne
Diagnoza współczesności
Problem postępu naukowo technicznego
Brak kontroli nad postępem
Zjawisko „luki ludzkiej” jest to rozszerzający się dystans pomiędzy złożonością świata z przygotowaniem ludzkiego umysłu do sprostowania tej złożoności.
Postęp czyni się poza człowiekiem, człowiek nie panuje nad zmianami. Niebezpieczeństwo postępu zauważył „klub rzymski”, który powstał w 1968 roku w Rzymie, nieformalna grupa osób skupiająca przedstawicieli różnych kultur i profesji. Ich celem jest troska o losy Ziemi. „Granice wzrostu” - ich pierwszy raport, postawiony problem czy nie powinno zacząć się kontrolować zmiany jaki zachodzą w świecie „Uczyć się bez granic” żeby pomóc człowiekowi w funkcjonowaniu należy edukacjom spowodować zatarcie luki ludzkiej. Nowy rodzaj edukacji uczenie się innowacyjne - prezentowanie pewnej postawy wobec wiedzy i świata, nie chłonąc całej wiedzy, otwartość na wiedzę, nową sytuację. Każda postawa składa się z 3 czynników: informacyjne, emocjonalny, behawioralny (przejawianie tendencji w zachowaniu). Edukacja, która buduje nową postawę wobec wiedzy: „uczyć się” - reprezentować postawę wobec wiedzy (informacji) zachowawczo, z czego wynika adaptacja (przystosowanie do tego jak jest) oraz bierność (wypieranie się od działalności, wiedza teoretyczna, uczymy się w sposób bierny, mechaniczny)albo też innowacyjnie z czego wynika antycypacja (czyli przewidywanie jak może być i uczestniczenie ( branie odpowiedzialności za to co będzie, myślenie co chcę zrobić w życiu). Uczestniczenie to bycie zaangażowanym, przeżywanie czegoś, łączy się ze społeczeństwem, musimy sami siebie kształcić, sami szukać nauczycieli.
Elementy postępu naukowo technicznego
Globalizacja i integracja świata
Tworzenie organizacji międzynarodowych
Zmiana stosunku do państwa i narodu
Kształcenie świadomości nie tylko narodowej w młodym pokoleniu, problem edukacji, rozdzielanie granic pomiędzy edukacją polska a europejską, wychowanie w duchu narodowym powodują że nasuwa się pytanie, jak teraz wychowywać. Trudne jest rozdzielenie granic, żeby nie po koszcie narodowym zrozumieć kulturę europejską.
Problem ery elektronicznej Marconiego, doświadczenie mozaikowatej hiper rzeczywistości, która jest nierzeczywista, jest fikcją, rzeczywistość wykreowana, pozorna
Prognozy Edukacyjne
1 -Przygotowanie do życia w świecie zmian i zamieranie „luki ludzkiej” ku edukacji nastawionej na uczenie się innowacyjne.
2 -Idea edukacji skierowanej na świat w dialogu z innymi, kształtowanie świadomości narodowej i szerszej.
Koncepcja edukacyjnego sprzeciwu (Steina, głębokiej ekologii) brak telewizji, przyjęcie filozofii, że u nas jest inaczej, będziemy rozmawiać rozwijanie się wrażliwości
Koncepcja Sterowanego wpływu możliwe jest wychowanie, że rozumiejąc niebezpieczeństwo człowiek będzie umiał wybierać
Postmodernistyczna koncepcja adaptacji i życia w hiper rzeczywistości. Nie ma czegoś takiego jak wychowanie, żeby samemu zadbać o dobre proporcje jesteśmy manipulowani przez fikcyjną rzeczywistość, cała filozofia mediów polega na pozyskiwaniu - wychowanie konsumpcyjne
II - Problem postępu społecznego
Rozwój demokracji i przygotowanie do życia w demokracji.
Rozwój demokracji
Rozwój demokracji możliwość udziału obywateli w polityce danego państwa. Ich zadaniem był przygotowanie obywateli do takiego życia. Kształtowanie poczucia, że od początku żyje w społeczeństwie, żeby był uczestnikiem życia społecznego. Demokracja zakłada równe szanse dla wszystkich do nauki, prawo do osobistego awansu
Ewolucja Demokracji
Współczesność charakteryzuje wzrost dążeń ku demokracji. Ludzie przyzwyczajeni do swobód maja problemy z kontrolami. Wiek XXI będzie powstaniem tzw. „nowej demokracji”.
III - Problem wartości w świecie współczesnym
Ponowoczesne dylematy moralne
Chaos i różnorodność eksponowanych wartości i norm. Człowiek ma instynkt moralny.
Ku jakim wartościom prowadzić wychowanka?. Natura każe brać pod uwagę dobro drugiego człowieka.
IV - problem reakcji międzypokoleniowych
Zmiana układu starsze pokolenie młodsze
Stare wzorce przestają być nowoczesne
Trudna sytuacja bycia autorytetem dla młodszych
Przygotowanie do życia w demokracji
Rozwój demokracji możliwość udziału obywateli w polityce danego państwa. Ich zadaniem był przygotowanie obywateli do takiego życia. Kształtowanie poczucia, że od początku żyje w społeczeństwie, żeby był uczestnikiem życia społecznego. Demokracja zakłada równe szanse dla wszystkich do nauki, prawo do osobistego awansu
Kształcenie w sposób świadomy, edukacja świadomie selekcyjna.
V- Problem wartości w świecie współczesnym
Poszukiwanie etyków ( Myśl Baumana)
Zadanie - wychowanie do odpowiedzialności. Wychowanek powinien być uczestnikiem procesu sam podejmować decyzje, Być wolny, ale nie wolno pozwalać postępować mu samowolnie
Problem wolności i jej granic w wychowaniu
VI problem reakcji międzypokoleniowych
potrzeba budowania dwupodmiotowych relacji dorosły- dziecko
dwupodmiotowych racji układu społecznego nauczyciel chce być autorytetem ale czasem dobrze by nasze dziecko było autorytetem dla nas w jakiejś dziedzinie
Teoria Dystansu międzypokoleniowego Margharet Mead
Kultury profiguratywne (tradycyjne). Autorytety w przeszłości (dziadkowie uczą wnuków) dzięki temu były odbierane jako autorytety ponieważ mieli coś do przekazania ( zawsze następuje bunt młodych)
Kultury konfiguratywne (współcześnie przemijające) - Zorientowanie na rówieśników ( uczą się od siebie podobnych). Wzorców szukamy u tych, którzy są podobni do nas, ponieważ stare pokolenie nie jest przystosowane. To jak rodzice wychowywali nas nie będzie aktualne do tego, jak my mamy wychowywać obecnie dzieci. Kultura pokoleniowa - lata 60 - 70, pojawienie się kultury młodzieżowej prowadzi to do tego że młody człowiek ma swoje oddzielne życie, dziecko coraz żadziej przebywa z rodzicami
Kultury Prefiguratywne - Młodzi, którzy uczą starszych. Młodzi stają się generatorem wzorców np. elektronika, moda.
Szkoła w Luksemburgu
Szkoła kształci dzieci z wielu krajów
Uczą się historii, języka swojego kraju, ale też poznają kulturę innych
Dzieci pochodzą z 9 różnych krajów, mówią w 9 językach
Od 6 roku życia uczą się obcego języka tzw. Roboczego ( ang, fr , albo niem.)
Od 5 klasy uczą się drugiego jezyka a jeśli chcą uczą się 3
Nauka historii i geografii zachęca się ich do nauki tych przedmiotów w innym języku niż roboczy i ojczysty
Minusy tej szkoły.
Snobistyczna szkoła, są to ludzie bardzo bogaci
Należą „wszędzie wszędzie nigdzie” czyli tak naprawde nie mają swojego miejsca na ziemi ( obywatele Europy)
Zazwyczaj nie chcą wracać do swojego kraju
Plusy tej szkoły
Mało jest agresji w tej szkole
Są otwarci
Pytania o istotę cele i sposoby wychowania
Edukacja (łac. wyprowadzam) ogół zamierzonych i niezamierzonych oddziaływań (instytucjonalny i indywidualny) formułujący zdolności życiowe ( fizyczne, emocjonalne, intelektualne, i społeczne) człowieka
Wychowanie świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia korzystnych zmian rozwojowych w osobowości wychowanka.
Wychowawca łączy się z wychowaniem. Osoba świadoma swej roli reprezentanta zbiorowości.
Treść wychowania: Akceptowane sposoby zachowania wzory i ideały wiedza wykraczająca poza bezpośrednią rzeczywistość.
Kształcenie - proces wspomagania uczącej się jednostki w poznawaniu świata i samej siebie, a więc proces dotyczący przede wszystkim sfery poznawczej
Socjalizacja - oddziaływanie społeczne, spontaniczne uspołecznienie, spontaniczne przejmowanie norm i wartości. Treść: sposoby zachowania, normy i modele, zasób wiedzy o rzeczywistości bezpośredniej.
Socjalizator- łączy się z socjalizacją. Jest to osoba reprezentująca większą zbiorowość, nie uświadamiająca sobie swej roli społecznej
Kategorie wychowania - rodzaje definicji wychowania
Definicje praktyczne - (prakseologiczne) - ważne jest działanie (praktyka, aktywność wychowawcy skierowana na wychowanka)
Definicje adaptacyjne - ważny cel przystosowania do grupy, przyjęcie norm i wartości obowiązujących w grupie przez wychowanka (przekazuje wychowawca)
Definicje sytuacyjne ważne środowisko i ogół zdarzeń ( zmiany w wychowaniu dokonują się po przez sytuację) wychowawca może by tym elementem.
Definicje ewolucyjne - ważne osiąganie dojrzałości, zmiany wewnętrznej, wychowanie dokonuje się w osobie wychowanka - proces uaktywniania się jego aktywności.
Funkcje wychowania - narzędzie oceny słuszności i skuteczności wychowania
Ma zaspokajać potrzeby społeczne (trwałość i zmiany) które dzielą się na zachowawcze i rozwojowe a także potrzeby indywidualne - przystosowanie i indywidualizm (związanie z grupą, scalenie z resztą, bycie kimś odmiennym), które dzielą się na kreatywne i adaptacyjne.
Struktura, nurt wychowania, Prawa i obowiązki wychowawców, wychowanka.
1- Struktura procesów wychowania to istotne, składowe reakcje zachodzące pomiędzy poszczególnymi elementami wychowania. Kontekst społeczno-kulturowy. Żeby wychowanie zachodziło, to między wychowawcą i wychowankiem musi być nawiązany stosunek wychowawczy.- to relacja społeczna, której obydwa człony stosunku świadomie i dobrowolnie przyjmują prawa i obowiązki wynikające ze stosunku. Wychowanek- musi przyjąć prawa i obowiązki wynikające ze stosunku (postrzeganie wychowawcy jako autorytetu, jako kogoś kto nie zagraża). Niemożliwe jest wychowanie, gdy obie strony stosunku nie dogadują się muszą być ustalone pewne zasady wychowanie zachodzi pomiędzy wychowawcom a wychowankiem. Wychowawca komenderuje wychowankiem, a wychowanek się temu podporządkowuje i wtedy zachodzi wychowanie. Cel wychowania wyróżniamy cel ogólny (finalny) oraz konkretne cele zmiany wychowawczej (formuła konkretnego zadania, postawienie konkretnego celu) realizacja zadania ma sens gdy wykonanie prowadzi celom optymalnym, finalnym. Wychowawca powinien zdawać sobie sprawę do czego chce prowadzić wychowanka, jakie są te ostateczne cele, czy robiąc coś wychowanek robi krok w kierunku tych celów finalnych.
Proces wychowania:
Prowadzony jest według przyjętych zasad ( np. indywidualizacji), podmiotowość wychowanka - istotne jest by traktować go jako podmiot a nie przedmiot.
Prowadzony jest za pomocą odpowiednich metod (kar i nagród, modelowanie, oddziaływanie przez grupę żeby członkowie wpłynęli na siebie wzajemnie)
Prowadzony w określonych formach organizacyjnych
Nurty wychowania
Wychowanie naturalne w rodzinie, w nieformalnej grupie rówieśniczej i środowisku lokalnym ( wychowawca, z reguły rodzic nie jest przygotowany do tej roli)
Wychowanie celowe (instytucjonalne w systemie placówek szkolno oświatowych, tu dziecko spotyka się z profesjonalistą)
Wychowanie pośrednie (w systemie szeroko rozumianej edukacji kulturalnej a także medialnej). W dzisiejszych czasach staje się to bardzo istotne i bardzo rozpowszechnione
Samowychowanie - to jaki jestem wynika z tego jak się wychowuję pojawia się to na pewnym etapie, kiedy to wychowanek sam staje się swoim wychowawcą, rozumie i wie jakie cele chce osiągnąć i jak do tych celów dotrzeć.
Kierunki wychowania
Socjologizm pedagogiczny przełom XIX i XX - Europa zachodnia i środkowa. Socjologizm pedagogiczny powstał z dążeń w procesie wychowawczym do uspołecznienia jednostki. Chodziło o wychowanie w procesie adaptacji ucznia do istniejących warunków społecznych (urabianie ucznia od zewnątrz tj przez grupę społeczną i otaczające środowisko). Nie zwraca uwagi na dobro indywidualne.
Przedstawiciele: T.Hoobes, E.Durkheim,F. Znaniecki
korzeń : filozofia. T.Hoobes przedstawił, że człowiek ma naturę egoistyczną. Każdy dąży do zaspokojenia władnych potrzeb nie liczy się z innymi. Pragnie innych wykorzystywać do własnych potrzeb. ( istnieje możliwość konfliktu więc ludzie utworzyli społeczeństwo które gwarantuje bezpieczeństwo, normalne życie, ład, pracowitość - to wytwory życia społecznego. Dobro jest w społeczeństwie. Społeczeństwo nie jest sumą jednostek. Społeczeństwo wywiera nacisk na jednostki i to właśnie jest wychowanie. Społeczeństwo, świat broni nas przed naturalnym egoizmem. Organizacja procesu wychowywania - wychowanie w instytucji, wychowanie przez grupę, należy umieć funkcjonować z grupą, przekształcenie indywidualnych osób w grupę- wykształca się dobrych członków społeczeństwa, budowanie poczucia związku z grupa.
Korzeń : Nauka. Człowiek jako istota wchodzi w nowe role społeczne, teorie rozwoju społeczeństwa. Jest on takim jakim czyni go społeczeństwo.
Znaniecki i Durkheim uważali że wychowanie jest procesem społecznym, łączy się z przymusem, odbywa się wspak naturze ale jest to opłacalne, człowiek nabywa cechy ludzkie.
E.Durkheim to twórca tego kierunku dostrzegał on wychowanie jako fakt społeczny narzucający się jednostką „siłą zniewalającą” Siła ta wyraża określone wyobrażenia zbiorowe o wychowaniu człowieka jednocześnie o praktyce tego wychowania. Wychowanie zależy od społeczeństwa i przygotowania do życia w nim - pokolenie dorosłe wychowuje pokolenie młodsze, które jest niedojrzałe społecznie. Występuje przymus społeczny w wychowaniu. Człowiek składa się z dwóch istot : biologiczna (samolubna i aspołeczna) i społeczna. Występuje dwojaka postać wychowania- tyle wychowań ile grup. Wychowanie wielorakie bo jest w społeczeństwie tyle wychowania ile środowisk, ile grup, zależne od tego do jakiej roli społecznej przygotowujemy wychowanka. Jest jednorakie bo u podstaw różnych rodzajów wychowania środowiskowego leży naczelny i wspólny ideał człowieka. Wszyscy otrzymują jedną podstawę (nory, wartości). Ideał pedagogiczny to suma stanów psychicznych myślowych jakie społeczeństwo uważa za najważniejsze. Celem wychowania jest uspołecznienie młodego człowieka, przystosowanie do wymagań jakie stawia mu społeczeństwo. Kształtowanie indywidualne podporządkowane jest społecznemu. Ideał wychowania łączy wychowanie fizyczne, moralne i intelektualne.
F,Znaniecki - Wychowanie według niego jest to działalność społeczna, której przedmiotem jest osobnik będący kandydatem na członka grupy społecznej której zadaniem warunkującym faktycznie jej zmiany i metody jest przygotowanie tego osobnika do stanowisko pełnego członka. Wychowanie jest procesem które nigdy się nie kończy.
Wychowanie jest działalnością społeczną
Zwrócenie uwagi że wychowanie musi być częścią kultury
Wychowanie nie musi być zawsze planowe
Wychowanie nie dotyczy tylko młodocianych bo trwa przez całe życie
Wychowanie ma na celu wywołanie pożądanych zmian w ludzkim postępowaniu
Wychowawca - podstawowa osoba ma władzę ale wychowanek nie powinien się jej bać. Świadomie i celowo ma wpływ na jego wychowanie. Wychowanek- ktoś niedoskonały ale plastyczny łatwo go zmienić
Naturalizm pedagogiczny (pajdocentryzm, psychologiom ped., pedagogika naturalistyczna, nowe wychowie) Prekursorem był J.J Rossoeau w XVIII w.
Przedstawiciele: JJ. Roussea Ellen Key, E. Claparede, Korczak, Maria Montessori, J.Deway, A. Adler
Postulaty wychowawcze naturalizmu
J.J.Rousse
Dziecko w centrum uwagi, najważniejszy jest jego nieskrępowany rozwój.
Pobudzanie naturalnego rozwoju dziecka od wewnątrz
Wychowanie to proces spontanicznego rozwoju i wzrostu osobowych sił dziecka
Wychowawca musi się podporządkować prawom spontanicznego rozwoju dziecka. Nie jest on ani kierownikiem Ani przewodnikiem dziecka ale opiekunem, obserwatorem, ogrodnikiem pielęgnującym siły psychofizyczne dziecka w ich nieskrępowanym rozwoju.
Nie ma potrzeby tworzenia planowych strategii wychowawczych, wyznaczania programów, celów wychowania, ponieważ tak nie wiemy w jakim kierunku rozwinęły się siły wewnętrzne dziecka jako proces aktu spontanicznego.
Wychowanie ma zapewnić wychowankowi maksymalną swobodę i usuwać wszelki przymus.
Każdy akt wychowawczy powinien wyjść od dziecka a nie od dorosłych ponieważ ważne jest tylko dziecko i jego spontaniczny rozwój.
Uznawał idee szkoły na miarę dziecka tj. zasadę dostosowania szkoły do indywidualnej natury dziecka.
Ellen Key i jej poglądy .
Pedagogika dziecka E. Key należy do nurtu pedagogiki naturalistycznej. E. Key swoje poglądy oparła na wynikających z naturalizmu pedagogicznego przekonaniu, że cele wychowania należy wyprowadzać z natury dziecka. Propagowała tzw. swobodne wychowanie, oparte na tworzeniu warunków dla najpełniejszego rozwoju dziecka. Postrzegała wychowanie jako zindywidualizowany proces kształcenia, wyznaczony przez naturalny rozwój psychofizyczny dziecka. Swoje poglądy i wizje przedstawiła w książce „100-lecie dziecka”, którą wydała w 1900 roku. W książce tej odnosi się krytycznie do ówczesnego stanu w szkolnictwie i wychowaniu. Krytykuje politykę państw w odniesieniu do dzieci. E. Key uważa system szkolny jako nieefektywny, a podawaną w niej wiedzę za zbędną w praktyce. Uważa, że lata szkolne są stracone, a wiedza zdobywana jest kosztem osobistych zdolności.W odniesieniu do prób reform E. Key zauważa, że próby reform są daremne dopóki nie zmienią się programy kształcenia odstępujące od wykształcenia ogólnego. Jednocześnie E. Key kreśli wizję szkoły zbiorowej. W swojej koncepcji zakłada, że nauczanie powinno rozpoczynać się w wieku 9-10 lat i trwać powinno do 15-16 roku życia. Przedmioty nauczania powinny być traktowane poglądowo i nie powinno się ich rozszczepiać na działy. Powinny być dostosowane do rozwoju dziecka i odpowiednio rozłożone w czasie. Nie tylko w porach dnia, ale również dostosowane do pór roku. Szkoły powinny być koedukacyjne i uczące życia w rodzinie i w państwie. Najważniejszymi jednak założeniami pedagogiki dziecka E. Key są poznawanie indywidualnych zdolności i kierowanie się w ich stronę, z jednoczesnym uwzględnianiem indywidualnych różnic między dziećmi. Dla dzieci pozbawionych szczególnych uzdolnień powinno się znaleźć taki sposób nauczania, aby ich indywidualności mogły się rozwijać. Kategoryczny nacisk E. Key kładzie na zerwanie z systemem wykładów. W czasie lekcji dzieci mogą się uczyć różnych przedmiotów w zależności od własnych zainteresowań. Odrabianie lekcji odbywa się w szkole, a prace domowe ograniczają się do czytania lektur beletrystycznych. Grupy, w których dzieci się uczą nie powinny być liczniejsze niż 12 osób.
E. Claparede. - „szkoła na miarę” Szkoła ma być instytucją dostosowaną do indywidualnych skłonności, potrzeb i możliwości dziecka. Decydują o tym prawa i prawidłowości biopsychicznego rozwoju (poszanowanie indywidualności, zainteresowań i nie skrępowanego rozwoju) Wychowanie musi stwarzać jak najszersze pole dla aktywności i samowychowania się młodzieży. System szkolny : klasy równoległe oddziały równoległe - podział według zainteresowania, klasy ruchome - indywidualny tok kształcenia, wybór przedmiotów na poziomie szkoły podstawowej 50% program wspólny dla całej klasy, 50 % fakultety.
Maria Montessori włoska lekarka (domy dziecięce) stworzyła system wychowania przedszkolnego. Wprowadziła jako zasadę pedagogiczną obowiązującą w stosunku do dzieci swobodny wybór materiałów dydaktycznych, dowolność miejsca i czasów pracy. Zniosła nagrody i kary. Ograniczyła czynność nauczyciela na rzecz samodzielności dzieci. Wprowadziła naukę pisania i czytania i podstawy matematyki. Stworzyła słynną zasadę wychowania „pomóż mi zrobić to samodzielnie”.
Korczak - „jak kochać dziecko” Dziełko autonomicznym podmiotem, indywidualnością, traktowane poważnie.
Wychowawca- wrażliwy, autentyczny, pozwalający dziecku poznać i doświadczać autentyczności. Bądź sobą a sam staniesz się autorytetem. Obrońca praw dziecka- prawo do szacunku i godności ludzkiej. Stworzył on system wychowania samorządowego opartego na miłości i poszanowaniu każdego dziecka, na wychowawczej sile tkwiącej w grupie dziecięcej i w pracy oraz na porozumieniu się z dzieckiem.
J.Deway - Twórca progresywizmu, który jest nastawiony na rozwój jednostki. Progresywizm w USA (nowe wychowanie w Europie)) to postęp jednostkowy i społeczny powastały na przełomie XIX i XXw. Nawiązuje do filozofii utylitaryzmu (J.Mill), pragmatyzmu (W.James) Wartościowe jest to, co jest użyteczne, wiedzą jest to, co pozwala równoważyć, harmonizować własne relacje ze światem.. To myśl wychowania odważnych praktycznych ludzi do życia w demokratycznym społeczeństwie.. Rozwój dokonuje się w wyniku interakcji jednostki ze społeczeństwem. Ważna jest rola doświadczenia indywidualnego, w którym docierają treści społeczne. Rozwój dokonuje się dopiero w momencie zetknięcia się jednostki ze społeczeństwem i jej odczuwanie. Nie ma mnie i świata, jestem ja w świecie. Progresywiści mówią, że natura nie jest ani dobra ani zła., ale jest w niej potencjał. Społeczeństwo może blokować rozwój (np.totalitaryzm), ale nowe społeczeństwa dają szansę rozwoju (np. można się wypowiadać), bo dynamiczna, twórcza jednoska wzmacnia społeczeństwo.
Dewey oparał system wychowawczy na zasadzie uczenia się przez działanie., które przez dostosowanie do natury dziecka treści i metod pracy szkolnej, związane z aktualnym życiem społecznym, stanowić miało podstawę kształtowania indywidualności i aktywności dziecka i jednocześnie jego uspołecznienie.. Treści nauczania mało istotne ważne kształcenie umysłu. Myślenie jest elementem skutecznego działania, jest narzędziem.. Dziecko ma być aktywne, spontaniczne, ma uczyć się współdziałać. Progresywizm postulował skoncentrowanie zasad doboru treści i metod kształcenia i wychowania wokół dziecka, jego właściwości, potrzeb, , zainteresowań i aktywności. Podstawową działalnością człowieka jest praca Szkoła jest częścią życia społecznego - równość i demokracja. Wrodzone siły dziecka stymulowane są przez środowisko. Wychowanie to wrastanie w społeczną świadomość gatunku. Jest przeżywaniem społecznego świata, wrastanie w świat, przez które dokonuje się rozwój jednostkowy i społeczny zarazem. Aspekty wychowania są integralne i nierozdzielne.. Celem wychowania jest aktywność jednostki i stymulacja jej refleksyjnego myślenia.
Wychowanie jest komunikacją. Obserwuje się znaczenie bieżącej chwili. Wychowanie to nie przygotowanie do życia tylko samo życie. W trakcie wychowania następuje rozwój. Człowiek powinien być uczony uczenia się , aby zmienność świata nie była dla niego zaskoczeniem.. Cel działania jest w samym działaniu. Związek myślenia z działaniem jest stały. Poza doświadczeniem ważne jest aby była wiedza użyteczna wykorzystana w działaniu praktycznym. Bez doświadczenia, myślenia i dzialania nie ma wychowania. Aspekty wychowania są integralne i nierozdzielne. Proces wychowania ma dwie strony: indywidualny (psychologiczny) i społeczny.
A. Adler - twórca psychologii indywidualnej. Opracował on teorię „planów życiowych” i koncepcję swoistego indywidualnego „stylu życiowego” każdej jednostki, kształtującego się już od niemowlęctwa; „teorię mechanizmów rozwojowych” (poczucie własnej wartości i dążenie do znaczenia) oraz teorię wychowawczej roli procesów konsumpcyjnych, wspieranych wrodzonym instynktem społecznym - uczuciem społecznym (poczuciem wspólnoty).
W jego psychologii jest wiele wskazówek do wychowania
1. Ludźmi rządzą motywy społeczne - rodzimy się z instynktem społecznym.. Później okazuje się, że nad nami są inni. W dziecku należy wyzwolić instynkt, potrzeby zaspakajane są w aurze rodzinnej . Instynkt dziecka objawia się zazwyczaj działaniami dziecka w stosunku do matki.- żeby zobaczyć jej zadowolenie.. Dobre uczucia, ich zalążki należy przekazywać dalej na innych ludzi.Naturalne jest dla dziecka poczucie mniejszej wartości.
2. Człowiek jest istotą czynną - działa i „celowo dąży do mocy”. W tym dążeniu pomaga mu twórcza jaźń. Zdaniem Adlera każdy człowiek ma swoją jaźń twórczą - obmyślająca sposoby i ich generowanie np. poprzez krzyk, płacz bo coś chce i pytanie czy w taki sposób dziecko osiągnie cel.
3. Indywidualny sposób dążenia do mocy wyznacza styl życia. Kształtuje się od 4 roku życia, potem jest trudno zmienialny. Ponieważ linia życia kształtowana jest we wczesnym dzieciństwie - podstawą dla rozwoju naszej indywidualności jest rodzina. Rodzice powinni: właściwie rozwijać instynkt społeczny; dodawać siły i wzmacniać ideę pomocy - wspierać a nie krytykować.
Błędne style wychowania wg. Adlera:
Nadmiernie surowe wychowanie - brak wsparcia tylko wymagania, złość, gdy dziecko tych wymagań nie spełnia.
Rozpieszczanie - dziecko ma mało szans wykazania się
Wychowanie ambiwalentne - zarazem rozpieszczające i odrzucające.
Charakter wg. Adlera
dodatnie - rozwijanie własnych zalet, przezwyciężanie braków,
ujemne - dziecko nie wierzy w siebie, ucieka w świat marzeń
Cechy rodzica wg. Adlera
przyjacielski
nie okazuje swej ważności
prosi a nie rozkazuje
nie udaje wszechwiedzącego
opanowany
dobry obserwator
delikatnie weryfikuje błędy
rzadko gani, często chwali
Cechy wychowawcy według Adlera;
przyjacielski
nie okazuje swej ważności
prosi a nie rozkazuje
nie udaje wszechwiedzącego
opanowany
dobry obserwator
delikatnie weryfikuje błędy
pedantycznie sprawiedliwy
popiera współżycie koleżeńskie
współpracuje z domem
3. Pedagogika emancypacyjna
Przedstawiciele: A.Neeil , Freire
W pedagogice emancypacyjnej centralną rolę odgrywa pojęcie emancypacji, czyli wyzwolenia jednostek od społecznej przemocy przez aktywny udział w kreowaniu antyrepresyjnych form wychowania i współżycia, ale i autonomię, wyzwolenie i uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów.Pedagogika emancypacyjna nie zgadzała się na to aby osobowość człowieka była kształtowana z zewnątrz, by była przystosowywana do normatywnych, ideologicznych i politycznych żądań swoich władz państwowych. Pedagogika emancypacyjna postulowała by człowiek stawał się takim, jakim chciałby być, postulowała podjęcie walki ze strukturami władzy by ją znieść, zniszczyć i nie reformować. Emancypacja oznaczała wyzwolenie się spod społecznej dominacji i zależności, ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawu do samostanowienia, samoregulacji, do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego się JA. Takie terminy jak wyzwolenie, emancypacja czy wolność stały się kluczowymi hasłami do wszelkich rewolucyjno-reformatorskich inicjatyw w systemach oświaty różnych państw. Pedagogika emancypacyjna jest normatywnym nurtem w naukach o wychowaniu, o zróżnicowanej strukturze i założeniach. Można wyróżnić dwa nurty: polityczny i indywidualistyczno-anarchiczny. Pierwszy nurt poprzez nadanie mu politycznie instrumentalnego charakteru sprawił, że pedagogika emancypacyjna stała się ruchem protestu przeciwko nowoczesnemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciwko ideologii oraz przeiwko szeroko rozumianym zagrożeniom ekologicznym.
Drugi nurt jest źródłem romantycznej czy utopijnej wiary w ukształtowanie nowego człowieka w doskonałym, wolnym od władzy i przemocy społeczeństwie. Ukazuje jako naczelny cel wychowania umożliwienie człowiekowi bycia wolną osobowością, wolną od przymusów jakie niosą za sobą państwo, religia, prawo i normy moralne. Nurt ten kładzie nacisk na wolność jednostki, zdolność do samostanowienia i autonomii.
Do podstawowych nurtów pedagogiki emancypacyjnej należy zaliczyć pedagogikę „uciśnionych” Freire'a, pedagogikę „wyzwolenia dziecka” Neill'a, pedagogikę krytyczną Szkoły Frankfurckiej.
Szkoła Summerhill założona przez A.Neeila w Niemczech Niemczech 1921 r. czołowe hasło : nowe pokolenia muszą mieć szanse wzrastać w wolności. Obdarzenie wolnością jest dawanie miłości, a tylko miłość może uratować świat.
Prawa uczniów uczniów szkole Summerhill
Do wolności bycia sobą nieskrępowanego rozwoju
Do odpowiedzialności za samego siebie za swoje czyny, za swoje uczucia i emocje, za swoją wiedzę i wolę
Do życia bez przemocy fizycznej i psychicznej ze strony innych
Do autoekspresji
Do miłości, akceptacji i uznania ich, takim jakimi są
Do prywatności osobistej rzeczowej
Do humoru i radości
Do oświecenia seksualnego i własnego seksualizmu
Podstawowe przesłanki antyautorytarnej pedagogiki Neeila
Dziecko jest z natury dobrą istotą ludzką i może się swobodnie rozwijać
Należy rezygnować w wychowaniu dziecka ze środków dyscyplinujących
Najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka, zaś wtórny jest rozwój intelektualny.
Cel wychowania musi być zorientowany na indywidualne potrzeby dziecka oraz na jego dążenia do szczęścia.
Relacje dorosłych z dziećmi powinny być partnerskie a nie autorytarne
Podstawową kategorią struktur pedagogicznych jest samo stanowienie i samo rządność
Rezygnacja z sugestywnych oddziaływań na dziecko czy jego motywacje
Dobrowolny udział w zajeciach szkolnych
Uczenie się w toku odkrywania, eksperymentowania, zabawy a nie przez instruowanie.
Hasło głoszone przez Neeila - To szkoła powinna przystosowywać się do uczniów uczniów nie na odwrót.
Paulo Freire - pedagogika emancypacyjna zwana pedagogiką uciśnionych jest pedagogiką która musi być wykuta z, a nie dla uciśnionych, uciśnionych nieustającej walce o odzyskanie ich człowieczeństwa. Poglądy Fredra.
Nie ma innej, jakiejś neutralnej pedagogiki, poza pedagogiką uciśnionych, która jedyna zainteresowana jest pomocom ludziom w przerwaniu „kultury ciszy” klas uciśnionych
Tylko ten człowiek jest wolny, który potrafi mówić własnym słowem i dzięki mowie może przekształcać własny los
Troska o humanizację życia codziennego powinna służyć możliwościom rozpoznawania obiektywnych kontekstów dehumanizacji.
Człowiek podlegający zniewoleniu i podejmujący walkę z opresorami, nie może odwoływać się do siły, przemocy lub chęci zemsty, gdyż jego rolą jest restaurowanie społeczeństwa.
Umożliwienie każdemu człowiekowi by wyzwolił się z narzuconej mu także przez tradycyjną edukację „bankowej koncepcji uczenia się „ na rzecz zdobywania wiedzy w dialogu
Freire jest przeciwnikiem importowania obcych kulturowo wzorów edukacji. Uważał że możliwy jest dialog pomiędzy różnymi narodami, o ile zostanie spełniony warunek by odbywał się na zasadzie równouprawnienia i wzajemnego szacunku.
4 Antypedagogika
Przedstawiciele: E.v.Braumuhla, J.Holt, H Shoenebeck, F.Leboyer, R.Farson -
Antypedagodzy stawiaj ą następujące pytania:
- czy musimy wychowywać dzieci i młodzież?
- czy rzeczywiście można wychować innego człowieka?
- dlaczego chcemy wychowywać innych wbrew ich woli i oczekiwaniom?
- czy wychowując nie łamiemy prawa dziecka do tego aby było sobą i samo stanowiło o sobie
Powstanie nurtu antypedagogiki wniosło zmianę sposobu dotychczasowego myślenia o wychowaniu, ale także sposobu życia jednostek, obciążonych negatywnymi i fałszywymi mitami na ten temat Nurt antypedagogiki opowiedział się za całko witą rezygnacją z roszczeń wychowywania innych. Antypedagogika zerwała z pojęciem i fenomenem wychowania. Zwróciła uwagę, że u podstaw wychowania tkwi przekazywany z pokolenia na pokolenie pierwiastek przemocy i gwałtu wobec dzieci. To dzięki niemu traktuje się dziecko jak obcy lad do podbicia przy pomocy programów pedagogicznych. Antypedagogika przyczyniła się do zrozumienia sytuacji dziecka na skali od radykalnej opresji do ukrytej pod ideą partnerstwa czy dialogu - manipulacji. Wykazała dyskryminację dzieci i pozbawianie należnych im praw. Dzięki antypedagogice zaczęto się zastanawiać nad obowiązującymi prawami człowieka z perspektywy dziecka. Dzięki temu nurtowi mamy dzisiaj do czynienia nie tyle z końcem wychowania, ile z końcem pedagogiki władców , strategów i lepiej wiedzących .
Autorem pierwszej tego typu rozprawy „ Antypedagogika. Studium o zniesieniu wychowania"' był E.v.Braumuhla.
W jego przekonaniu wychowanie celowe nie gwarantuje równoprawnych stosunków między wychowankiem a wychowującym, a tym samym nie respektuje praw człowieka którym jest młody człowiek i dziecko. Dzieci są manipulowane tresowane. Takie, wychowanie nie stwarza równych praw dla wychowanka i wychowawcy. Wychowawcy zawsze wolno więcej niż podopiecznemu. To prowadzi do konfliktu pokoleń. Osoby w ten sposób wychowywane są w swoim kraju jakby osobami drugiej kategorii, bo ich prawa nie są brane pod uwagę a sami pozbawieni są możliwości decydowania o swoim losie. Wg autora należy zrezygnować z wychowania a umożliwić wychowankom autonomiczne"ucżenie się i samowychowanie, które gwarantuje im nienaruszalność ich godności i zlikwiduje konflikt międzypokoleniowy.
J.Holt założyciel „Ruchu Praw Dziecka” domaga się następujących praw dla młodych ludzi
- prawa do równego potraktowania wobec prawa
- prawa do czynnego udziału w życiu politycznym i wyborczym
- prawa do życia prywatnego
-prawa do podnoszenia odpowiedzialności prawnej za swoje życie i postępowanie
- do niezależności odpowiedzialności finansowej
-do wyboru innych osób jako własnych rodziców
-prawo do podróżowania
Dążył do tego aby dzieci same decydowały o tym kiedy, gdzie i w jaki sposób będą się uczyły. Same decydują ile godzin w ciągu dnia i z kim będą się uczyć.
Kto kocha dzieci ten ich nie wychowuje. Każdy odpowiada za siebie. Jeśli dziecko potrzebuje pomocy dorosły powinien jej mu udzielić
H Shoenebeck - podjął temat samostanowienia dzieci o sobie. Autor uważa że ciągła wojna starszych z młodszymi wynika z intencjonalności wychowania popierana przez społeczeństwo. Dziecko może i powinno być istotą równoprawną
Udowodnił,że antypedagogika jest nie tylko filozofią ale i praktyką możliwą do urzeczywistnienia. Kierował Stowarzyszeniem „Przyjaźń z Dziećmi” organizując rożnego rodzaju spotkania edukacyjne dla dzieci i dorosłych uważając, że te dwie grupy muszą nawzajem od siebie uczyć się realnego współżycia i równoprawnej przyjacielskiej komunikacji.
R.Farson - żąda dla dzieci prawa do decydowania o sobie na wszystkich płaszczyznach. Podkreśla, że emancypacja dla dzieci nie oznacza dla nich zanegowania wszelkiej moralności, ale wręcz odwrotnie, zobowiązuje do większej wrażliwości moralnej każdego człowieka
F.Leboyer -jest prekursorem „narodzin bez przemocy”, zalecając antypedagogiczną perspektywę odbioru porodu. W jego przekonaniu noworodek może sam decydować o tym, w którym momencie odciąć pępowinę. Wezwanie antypedagogiki, aby stanowić o sobie samym już od urodzenia jest zatem całkiem realne. Dorosłym pozostaje zadanie wspierania własnych zmagań dziecka z samym sobą i otaczającym go światem.
S. Hessen. - za cel wychowania uznawał kształcenie osobowości ludzkich przez wprowadzenie do świata wartości kulturowych wymagających od człowieka ciągłego rozwoju i ruchu. Dzięki tym wartościom dokonuje się w człowieku przezwyciężenie fazy anomii anemii heteronomii do uzyskania autonomii najpełniej manifestującej się w twórczości, która to autonomia jest zdolnością wnikania w ponadindywidualną całość społeczną. Ideał kształtowania osobowości wyraża się w kulturze duchowej i moralnej.
Szuman. Dwuczynnikowa teoria rozwoju.
Czynniki wewnętrzne (biologiczne)
- anatomiczne i fizjologiczne wyposażenia oraz rozwojowe kształtowanie się organizmu dzieci i młodzieży.
- potrzeby skłonności i dążenia stojące u źródeł aktywności własnej dziecka.
Czynniki zewnętrzne (środowisko społeczne)
-bodźce i wpływy środowiska warunkujące i aktywizujące rozwój psychiki dzieci
- umyślne i celowe rozwijanie i kształtowanie przez nauczanie i wychowanie.