Czy upośledzenie umysłowe jest chorobą?
Upośledzenie umysłowe należy traktować nie jako odrębną chorobę, ale objaw. Podobnie jak gorączka może być jednym z objawów infekcji, udaru słonecznego, czy zatrucia tak upośledzenie umysłowe może być elementem licznych chorób.

Czym jest inteligencja?
Inteligencja to zdolność umysłowa , która kształtuje proces uczenia się i myślenia, pozwala na rozumienie różnych sytuacji i dostosowanie się do nich (adaptację), a w efekcie osiąganie zamierzonego celu.
Nie jest to cecha jednolita, całościowa, ale składają się na nią rozmaite umiejętności, dlatego mówi się o kilku rodzajach inteligencji. Inteligencja abstrakcyjna to zdolność stosowania słów, symboli. Inteligencja praktyczna przejawia się poprzez używanie przedmiotów, natomiast społeczna wpływa na kontaktowanie się z innymi ludźmi. Oceniając inteligencję należy zgromadzić informacje dotyczące między innymi zdolności uczenia się, racjonalnego myślenia, sposobów zmierzania do celu, radzenia sobie z otoczeniem i różnymi sytuacjami życiowymi. W tym celu stworzono testy psychologiczne.

Co to jest współczynnik inteligencji?
Współczynnik inteligencji (IQ) to wskaźnik otrzymany na podstawie porównania sprawności intelektualnej właściwej dla wieku ze sprawnością stwierdzaną aktualnie.

Badanie współczynnika inteligencji powinno być zlecane, przeprowadzane i analizowane przez specjalistów. Sprawność umysłu jest odmienna u różnych osób i nie jest cechą stałą dla danego człowieka. Zmienia się w zależności od wieku, otoczenia, samopoczucia, motywacji, dlatego bardzo ważna jest dokładna obserwacja dziecka w trakcie badania. Uzyskane w badaniu poziomy intelektualne należy traktować jako wskaźnik- nie można podchodzić do nich sztywno i bezkrytycznie.


Jak możemy podzielić upośledzenie umysłowe?

Upośledzenie umysłowe dzielimy ze względu na współczynnik inteligencji IQ na:
- lekkie upośledzenie umysłowe,
- umiarkowane upośledzenie umysłowe
- znaczne upośledzenie umysłowe
- głębokie upośledzenie umysłowe.

Upośledzenie umysłowe lekkiego stopnia.
Lekkie upośledzenie umysłowe dotyczy około 2% populacji. Wiele przypadków nigdy nie zostaje stwierdzonych. Osoby dotknięte upośledzeniem lekkiego stopnia osiągają większość potrzebnych do samodzielnego funkcjonowania umiejętności, z tym, że wymaga to od nich większych starań. Nieco później niż większość rówieśników opanowują na przykład chodzenie, mówienie, pisanie- stąd trudności szkolne. Część dzieci w szkole ma opinię przeciętnie uzdolnionych, natomiast ich kłopoty w nauce są wyjaśniane brakiem zaangażowania, lub niekorzystną sytuacją rodzinną. Dzieci te pracują wolniej niż reszta klasy, mogą mieć kłopoty z wymawianiem niektórych wyrazów, uboższy zasób słownictwa, niewielką zdolność dostosowania się do nowych, nieznanych sytuacji, problemy z wyrażaniem emocji.
Można im pomóc poprzez specjalne programy edukacyjne- podczas gdy niektóre radzą sobie w szkołach ogólnodostępnych, część dzieci kontynuuje naukę w szkołach specjalnych. Zwykle po ukończeniu szkoły są zdolne do pracy zarobkowej i osiągają zupełną niezależność w samoobsłudze- jedzenie, mycie, korzystanie z toalety, ale tylko część z nich jest w stanie znaleźć partnera życiowego, założyć rodzinę. Upośledzenie umysłowe często przebiega z niedojrzałością emocjonalną.


Upośledzenie umysłowe umiarkowane.
Dzieci ze znacznym stopniem upośledzenia mają wyraźne problemy z nawiązaniem kontaktu z otoczeniem. Rozwój rozumienia i posługiwania się mową jest powolny. Trudności szkolne są zbyt duże, aby nauka mogła być prowadzona w ramach zwykłego programu szkolnego, niemniej pracowanie pod kierunkiem wyspecjalizowanych do pracy z takimi dziećmi pedagogów umożliwia przyuczenie ich do wykonywania prostych prac. Zwykle jednak nie są w stanie prowadzić samodzielnego życia. Odchylenia w dziedzinie inteligencji są często związane z zaburzeniami życia uczuciowego.


Upośledzenie umysłowe znaczne i głębokie.
Dzieci z tych grup wymagają stałej, często specjalistycznej opieki. Czasem są w stanie porozumiewać się z najbliższym otoczeniem przy pomocy strzępków języka. Wiele z nich nie potrafi samodzielnie jeść i nie opanowuje kontroli funkcji fizjologicznych- moczenie, nietrzymanie stolca. Niektóre są agresywne w stosunku do otoczenia, lub siebie samych. Czasem w ten sposób pragną nam coś o sobie powiedzieć- boję się, jest mi smutno, przytul mnie, lub odejdź.


Rzekome upośledzenie umysłowe.
O rzekomym upośledzeniu umysłowym mówimy w odniesieniu do dzieci, które mają prawidłowe predyspozycje psychiczne, a mimo to nie rozwijają ich należycie. Stwierdza się u nich upośledzenie różnego stopnia- od lekkiego po głębokie. Rzekome upośledzenie umysłowe może wynikać z różnorodnych przyczyn. Najczęściej jest to związane ze znacznego stopnia zaniedbywaniem dziecka.


Jakie są przyczyny powstania upośledzenia umysłowego?
Lekkie upośledzenie umysłowe najczęściej jest wynikiem oddziaływania czynników środowiskowych- głównie rodzinnych (postawy rodziców, wydarzenia losowe) oraz dziedziczenia. Nie ma jednego genu odpowiedzialnego za powstanie upośledzenia umysłowego- jest to efekt zmian w wielu genach. Także niekorzystne warunki środowiskowe- na przykład przewlekłe narażenie na działanie pierwiastków metali ciężkich (na przykład ołowiu) mogą zaburzyć rozwój umysłowy dziecka.
Cięższe stopnie upośledzenia umysłowego ( a także niektóre lżejsze) mogą wynikać z:
- zaburzeń genetycznych- na przykład zespół Downa, zespół kruchego chromosomu X;
- spożywania przez kobiety ciężarne alkoholu, stosowania narkotyków czy też palenia papierosów (równie niebezpieczne jest przebywanie kobiety ciężarnej, lub dziecka małego w pomieszczeniu, w którym pali się papierosy);
- czynników , które wystąpiły podczas porodu- krwotok śródczaszkowy, ciężka żółtaczka noworodków, przedłużający się poród;
- czynników poporodowych takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, urazy, ciężkie zatrucie ołowiem.

Uwaga! Wystąpienie wyżej wymienionych czynników może, ale nie zawsze powoduje powstanie upośledzenia umysłowego.

W jaki sposób diagnozuje się upośledzenie umysłowe?
Zanim rozpozna się u dziecka upośledzenie umysłowe potrzebna jest drobiazgowa diagnostyka. Stwierdzenie upośledzenia niesie ze sobą liczne konsekwencje- głównie rodzinne i społeczne. Pierwszym krokiem jest zebranie dokładnych informacji od opiekunów na temat przebiegu ciąży, porodu, dotychczasowego rozwoju dziecka, przebytych chorób, występowania podobnych problemów w rodzinie, warunków domowych. Dziecko jest badane przez pediatrę, neurologa dziecięcego, czasem wykonuje się badania specjalistyczne - na przykład genetyczne. Intelekt dziecka ocenia się przy pomocy testów psychologicznych- najczęściej Wechslera.

Czy można zapobiec upośledzeniu umysłowemu?
Większości wykrywanych przyczyn nie poddaje się leczeniu dlatego tak ważne jest zapobieganie powstawaniu upośledzenia. Do takich czynności zaliczamy między innymi:
- promowanie zdrowego trybu życia ciężarnych- stosowanie używek jest niedopuszczalne w całym okresie ciąży!!!
- szczepienia dziewcząt przeciwko różyczce;
- przyjmowanie przed i w trakcie ciąży preparatów kwasu foliowego;

Pamiętaj!!!
Najlepszy rozwój dziecko osiąga w kochającej się rodzinie.

---