1. Co to są stosunki polityczne oraz ukaż ich rolę i miejsce wśród innych rodzajów stosunków między.

Międzynarodowe stosunki polityczne stanowią część stosunków gospodarczych. To wielopłaszczyznowy i wieloaspektowy układ stosunków między ludźmi oraz nauka zajmująca się badaniami tych relacji. Jest to proces zachodzący wokół nas na arenie między. Stosunki międzynarodowe rodzą się z tych samych powodów co każdy system społeczny. Ludzie wchodzą w stosunki społeczne i tworzą struktury społeczne o zasięgu międzynarodowym, po to by zrealizować swoje interesy polityczne, ekonomiczne i społeczne. Układ stosunków międzynarodowych to układ sił (np.: uzależnienie bezpieczeństwa pojedynczego kraju od bezpieczeństwa międzynarodowego). Msp obejmują relacje nie tylko między narodami, ale i innymi podmiotami posiadającymi lub nie osobowość prawną. Podmiotami stosunków międzynarodowych są państwa i organizacje międzynarodowe. Stosunki międzynarodowe to stosunki między narodami skupionymi w państwa. Współczesna grupa uczestników stosunków międzynarodowych jest liczniejsza niż grupa podmiotów prawa międzynarodowego, bowiem w kręgu uczestników stosunków międzynarodowych znajdują się korporacje wielonarodowościowe, kościoły, religie. Współczesne stosunki międzynarodowe wykraczają daleko poza zakres oficjalnych stosunków politycznych między państwami i innymi uczestnikami (np.: kontakty finansowe, kulturowe).

Stosunki międzynarodowe są odmienne od stosunków wewnętrznych, np. w państwie obejmują szeroki wachlarz a także układ procesów. Dlatego systemy tworzy się w sposób sztuczny, po to by je wyodrębnić. W stosunkach międzynarodowych nie ma władzy scentralizowanej. Dlatego ich przebieg jest taki żywiołowy. Dominuje w nich przewaga działań nieskoordynowanych co nie oznacza anarchii. Dlatego iż wszystkie podmioty stosunków międzynarodowych, prawa międzynarodowego mają ten sam charakter, to znaczy są sobie formalnie równi, suwerenni. Zachowują ciągłość, obejmują coraz więcej dziedzin życia (np.: dziedzina łączności, komunikowania się). W stosunkach międzynarodowych próbuje się kontrolować ich przebieg poprzez wprowadzenie zasad prawa międzynarodowego. Organizacje międzynarodowe będąc aktywnymi podmiotami stosunków międzynarodowych stabilizują sytuacje. Stosunki międzynarodowe dotyczą państw i narodów. Stosunki między. zachowują ciągłość, choć swoim zasięgiem, czy też dynamiką ulegają intensyfikacji, obejmują coraz więcej dziedzin życia. Dziś we współczesnych stosunkach między. w związku, że mają intensywny i wielopłaszczyznowy zakres i zasięg obserwujemy próby ich coraz lepszego zorganizowania. Te próby zorganizowania oddaje się organizacjom rządowym. Tworzy się unie.

2. Omów istotę determinantów (czynników) i ich wpływ na rozwój stosunków między.

Determinanty kształtujące MSP:

- procesy globalizacyjne;

- procesy integracyjne;

Stosunki międzynarodowe są determinowane przez:

- stałe:

- zmienne;

oraz ze względu na kryterium czasu:

- historyczne (np. zasługi danego państwa)

- aktualne (np. potencjał gospodarczy, baza surowcowa, energetyczne, technologia)

- potencjalne (to te, które dopiero przewidujemy, które mogą dopiero wpływać na rozwój sytuacji)

Razem te czynniki odzwierciedlają relacje między teraźniejszością, a przeszłością i przyszłością. Ponadto wskazują nam na prawidłowości rządzące stosunkami między. Pokazują nam związki przyczynowo-skutkowe określonych zjawisk i procesów między.

ze względu na kryterium zasięgu terytorialnego:

- lokalne (stosunki sąsiedzkie)

- regionalne (przebiegają na określonym regionie np. Europa Środkowa)

- kontynentalne (występują na obszarze jakiegoś kontynentu)

- globalne (dają o sobie znać na całej kuli ziemskiej)

ze względu na kryterium strukturalne:

- obiektywne (ludzie, obszar, klimat, środowisko naturalne, a także gospodarka, partie polityczne, systemy polityczne)

- subiektywne (idee, poglądy, doktryny, religie, systemy wartości etycznych);

Wszystkie determinanty wpływające na dynamikę zmian w świecie dzielimy na:

1.Kształtujące (warunkujące) współczesne stosunki międzynarodowe

a) geograficzne - np. kraje morskie, kraje kontynentalne. Kraje morskie mają dostęp do morza, mają linię brzegową. Dostęp do morza stanowi okno na świat danego państwa. Najtańszym środkiem transportu jest żegluga morska;

b) demograficzne - np. ChRL, Watykan, Luksemburg. Potencjał demograficzny był w przeszłości elementem przesądzającym o statusie danego państwa (chodziło o koszt siły roboczej, liczebności wojsk);

c) narodowe - są kraje wielonarodowe oraz kraje o względnie jednolitej strukturze narodowościowej. Czynnik narodowościowy przesądza o sile państw, zwartości. Kraj taki ma wspólną świadomość.

d) Ideologiczne - ideologia to szyld potrzeb państwa: przetrwania państwa, świadomość narodowa. Ideologia ma na celu mobilizować do działania. Ideologia oparta na skrajnych nurtach religijnych - powstają nacjonalizmy religijne:

e) religijne - religia w przeszłości często prowadziła do konfliktów. Religie od powstania zawsze się zwalczały;

2.Realizujące współczesne stosunki międzynarodowe:

a) ekonomiczno - techniczne - gospodarka, technika kraju. Kto dysponuje wysokimi technologiami, ten odgrywa w stosunkach międzynarodowych ważną role;

b) militarne - siła militarna, armia nie odgrywa już tak znaczącej roli jak w przeszłości;

c) organizacyjno - społeczne - czy państwo jest demokratyczne, sprawnie rządzone, czynie ma złej komunikacji między rządzącymi a rządzonymi, brak legitymacji władzy;

d) osobowościowe (cechy charakteru specyficzne dla każdego narodu) - każdy naród ma swój charakter, ukształtowany przez historię, religię, system wartości. Czynniki realizujące powodują mechanizację, czyli samorealizację procesów międzynarodowych;

3. Wymień i omów determinanty stałe i zmienne wpływające na procesy między.

Stosunki międzynarodowe są determinowane przez:

- stałe:

- zmienne;

Stałe - zachowana jest ciągłość MSP. Zmiana władzy nie oznacza zerwania MSP, stosunki międzynarodowe może zachować naród (bez władzy, państwa). Są to np. państwa (trwają setki i dłużej lat, nie znikają z dnia na dzień).

4. Kogo nazywamy uczestnikiem stosunków między. Wymień ich oraz ukaż ich miejsce na arenie między.

Uczestnikami (aktorami) SM nazywamy różne podmioty prawa i stosunków międzynarodowych. USM można nazwać każdego nosiciela jakiejś aktywności, która wpływa na SM w sensie negatywnym lub pozytywnym, pod warunkiem, że jest to działanie (działalność) ciągła, świadoma, wolna i zamierzona oraz wykraczająca w swych skutkach poza granice jednego kraju.

Uczestników SM można zdefiniować jako podmioty zdolne do zmieniania w sposób zamierzony środowiska SM. Liczba USM zmienia się z dnia na dzień w sensie ilościowym i jakościowym. Zmieniała się w dziejach ilość suwerennych państw, nie istniały organizacje międzynarodowe.

Mamy różne podziały i klasyfikacje uczestników SM. Wprowadzane w celu lepszego i obiektywnego działania USM.

Podstawowym podziałem jest rozróżnienie USM na :

1. Uczestnicy państwowi (państwa i ich rządy)

-podział państw:

• Mocarstwa uniwersalne-zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków międzynarodowych (np. USA)

• Mocarstwa sektorowe-zdolne do działań w skali globalnej, ale tylko w jednej dziedzinie (np. Japonia w dziedzinie naukowo-technicznej)

• Mocarstwa regionalne - zdolne do efektywnego oddziaływania na środowisku międzynarodowe w regionie np. Niemcy, Francja, Brazylia, Rosja

• Państwa zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej - Polska

2. Uczestnicy poza państwowi

• Narody

• Zbiorowe podmioty prawa międzynarodowego(p. międzypaństwowe)

• Organizacje międzyrządowe

• Luźne związki państw(np. konfederacje, federacje)

• UE

• Zbiorowe podmioty międzypaństwowe (między społeczne), międzynarodowe

3.Transnarodowych (ponadnarodowe firmy,przedsiębiorstwa, fundacje, kościoły)

4. Subpaństwowych (działają na terenie określonych państw np. partie polityczne, również osoby fizyczne, których działalność wpływa na otoczenie między.)

Inny podział uczestników między.:

1. Uczestnicy podmiotowi (do tej grupy zalicza się osoby mające osobowość prawną, państwa odgrywają w tej grupie najważniejszą rolę, do nich zalicza się także podmioty prawa międzynarodowego, organizacje międzynarodowe pozapaństwowe, specyficzne instytucje (np. UE - nie jest ani państwem ani organizacją), państwa suwerenne, stolica apostolska)

2. Uczestnicy przedmiotowi (wszystko to co nie jest podmiotem a wpływa na procesy międzynarodowe, zaliczamy tu różnego rodzaju zjawiska i rzeczy np.: osiągnięcia technologiczne, osiągnięcia kulturalne (np.: dzieła literackie), stereotypy i mity, arsenały broni, surowce, zasoby naturalne, doktryny polityczne, ideologie, opinie, oceny).

Państwa - należą do 1) grupy podmiotów MSP - są uważane za najważniejszych, centralnych uczestników SM. Są dynamicznymi i wpływowymi uczestnikami życia międzynarodowego pozostali uczestnicy działają w ich cieniu lub za ich pozwoleniem. Są najlepiej zorganizowanymi podmiotami zbiorowymi SM.

Państwo można określić jako suwerenną organizacje terytorialną. Składa się z trzech zasadniczych konstytucyjnych elementów: ludności, terytorium i suwerennej władzy.

Zakres i efektywne zdolności do działań międzynarodowych państwa jest określony jego zasobami materialnymi oraz ludzkimi. Państwa z zasady i prawa międzynarodowego są sobie równe i mają takie same prawa i obowiązki, w relacjach międzynarodowych mają mniejsze i większe wpływy na podejmowanie decyzji o charakterze międzynarodowym.

Narody - należą do 2) grupy MSP są uważane za najważniejszy z podmiotów pozapaństwowych. Jako podmioty SM występują czasowo do uznania państwa. Narody w porównaniu z państwami mają ograniczony zakres zdolności SM. Mogą nawiązywać i utrzymywać stosunki z innymi narodami, ale ich ranga jest niższa niż międzypaństwowych. Mogą zawierać umowy międzynarodowe, uczestniczyć w organizacjach międzynarodowych, ale nie zawsze jako członek pełnoprawny.

Organizacje międzynarodowe - uzupełniają działalność międzynarodową państw, państwa powierzają im pewne zadania międzynarodowe i udzielają im pewnych kompetencji. Mogą być utworzone przez minimum 3 państwa, na mocy umowy bilateryjnej.

Głównie organizacje międzynarodowe dzielimy na:

• Międzyrządowe

• Pozarządowe

Biorąc pod uwagę zakres członkostwa i przedmiotowy zakres kompetencji organizacje międzynarodowe rządowe dzielimy na:

• Powszechne i wszechstronne (Liga Narodów, ONZ),

• Powszechne o ograniczonych kompetencjach (inaczej funkcjonalne lub wyspecjalizowane np. Światowa Organizacja Zdrowia, BŚ, MFW),

• Organizacje o ograniczonym członkostwie i ogólnych konsekwencjach (np. Liga Państw Arabskich, Organizacja Państw Afrykańskich).

• Kogo zaliczamy do obiektywnych i subiektywnych uczestników stosunków między.

• Ukaż pojęcie, istotę i atrybuty wielkich mocarstw oraz ich rolę we współczesnych stosunkach między.

Mocarstwo - najpotężniejsze kraje, największe państwa, które odgrywają kluczową rolę w stosunkach między. To państwa, które mają decydujący wpływ na rozwój stosunków między. państwo, które jest potęgą zakresem i siłą wpływów przewyższa inne państwa.

• państwo zdolne do działań na arenie międzynarodowej o charakterze ekspansywnym.

państwo, które zajmuje pozycję centralną w systemie stosunków międzynarodowych.

Pozycję, rangę i status państwa na arenie międzynarodowej wyznacza jego miejsce w regionie.

Rola i pozycja państwa w systemie międzynarodowym nie jest stała, ulega rzeczywistym i subiektywnym zmianom. Jego pozycje określa zakres interesu, zakres możliwości czynnego uczestnictwa w polityce światowej oraz możliwość reagowania na sytuacje między. Współcześnie czynniki, które określają pozycję państwa na rynku między. to przede wszystkim potencjał gosp., technologiczny, zasięg i możliwości ich zabezpieczenia.

W latach 1900-2005 spośród 9 państw (Rosja, ZSRR, Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Chiny, Austrio-Węgry, Japonia, USA), które w wieku XX spełniały kryteria pozwalające je nazwać super mocarstwami, dziś postały tylko Stany Zjednoczone, pozostałe spadły do rangi mocarstw regionalnych.

Mocarstwowość (siła oddziaływania) najczęściej przejawia się w zakresie oddziaływania na SM. Wśród parametrów, które określają położenie państwa w hierarchicznej zdolności państwa, kształtują się następujące czynniki:

1. demograficzny

2. gospodarczo-surowcowy

3. spójność narodowa

4. terytorialny (powierzchnia kraju)

5. zasoby polityczno-militarne.

Również bardzo istotnym parametrem określającym miejsce na arenie międzynarodowej jest:

• położenie i zasięg geograficzny,

• rodzaj i gęstość sieci powiązań międzynarodowych,

• strategia i cele jakie stawiają sobie do osiągnięcia rządy poza granicami państwa,

percepcja (poprawne określenie) miejsca na arenie międzynarodowej.

Podział mocarstw:

• globalne (uniwersalne) - to te, które są zdolne do działań globalnych we wszystkich dziedzinach np. Stany Zjednoczone

• sektorowe - takie, które są zdolne do działań w skali globalnej, ale tylko w jednej dziedzinie np. Japonia

• regionalne - zdolne do efektywnego oddziaływania w skali regionu np. Wlk Brytania, Francja, Niemcy, Brazylia, Argentyna, Indie.

7. Omów współczesne aspekty i czynniki bezpieczeństwa narodowego.

8. Co rozumiesz przez pojęcie „bezpieczeństwo między” oraz ukaż jego współczesne elementy.

Bezpieczeństwo narodowe oznacza sytuację i pewien ład międzynarodowy pozwalający państwu realizować jego podstawowe funkcje tzn. integralność terytorialną państwa, niepodległość i rozwój wewnętrzny (a co za tym idzie i suwerenność).

Do tej pory rozdzielano bezpieczeństwo narodowe na zewnętrzne i wewnętrzne. Obecnie bezpieczeństwo wewnętrzne to zdolność kraju do egzystencji do utrzymania suwerenności. Dzisiaj ten podział bezpieczeństwa narodowego jest uzależniony od bezpieczeństwa innych państw. Bezpieczeństwo międzynarodowe dotyczy kilku / kilkunastu państw. Współczesne bezpieczeństwo międzynarodowe to suma i rezultat bezpieczeństwa każdego oddzielnie i wszystkich państw członkowskich. Bezpieczeństwo międzynarodowe jest to również określenie stanu i procesu w którym istnieją realne i racjonalne mechanizmy redukowania zagrożeń akceptowanych przez społeczeństwo międzynarodowe w warunkach niestosowana siły.

Bezpieczeństwo międzynarodowe to model, w którym dominuje kooperatywny charakter stosunków politycznych. Związane jest ono zatem z pojęciem bezpieczeństwa zewnętrznego państwa i stanowi kategorię zmienną w czasie. Jest ono ściśle związane z aktualnym stanem stosunków międzynarodowych oraz dominującymi w danym czasie strategiami polityk zagranicznych państw.

Odmianą bezpieczeństwa międzynarodowego jest bezpieczeństwo regionalne. Aby mógł powstać taki model musi on posiadać pewne cechy:

• otwarty dla wszystkich państw regionu

• jednakowy status uczestników

• pokojowe likwidowanie sporów

• współdziałać z Radą Bezpieczeństwa ONZ

9. Co oznacza pojęcie „suwerenność państwa” i jak wpływa ona na politykę wewn. I zagraniczną każdego kraju.

Suwerenem państwa polskiego jest naród. Suwerenność to dosłownie zwierzchnictwo. Niezależność utożsamiana jest z samodzielnością i niepodległością państwa jako podmiotu stosunków międzynarodowych. Uważana była i nadal jest za atrybut władzy państwowej, odróżniający ją od innych systemów władzy publicznej i niepublicznej. Suwerenność każdego państwa jest realizowana na dwóch płaszczyznach:

• zewnętrznej oznaczającej jej niezależność od innych państw

• wewnętrznej wyrażający jej zwierzchnią uprzywilejowaną pozycję w stosunku do instytucji działających w państwie.

10. Czy globalizacja i integracja zagrażają suwerenności państw narodowych oraz ich bezpieczeństwu?

11. Przedstaw genezę i strukturę oraz działalność ONZ oraz jej perspektywy.

Geneza

ONZ jest w pewnym sensie kontynuacją organizacji o charakterze podobnym jak ONZ, przed wojennej(po I wojnie światowej), po upadku Niemiec i zawarciu traktatu wersalskiego, powstała w 1918 roku, Liga Narodów. Powstała ona z inicjatywy USA. Jednocześnie najsilniejsze już wówczas wyłaniające się państwo świata nie uzyskało mandatu za sprawą senatu, który nie ratyfikował karty Ligi Narodów. USA nie były członkiem Ligi Narodów, co niewątpliwie osłabiło pozycję Ligi Narodów w konstelacji po I wojnie światowej, tej organizacji. Skończyło się to tym, że w Lidze Narodów powstawały różne konflikty, które doprowadziły do II wojny światowej. W trakcie tej wojny w 1942-43 roku przywódcy krajów wielkich mocarstw spotykając się na rozmaitych formalnych i nie formalnych rozmowach zaczęli myśleć o stworzeniu czegoś, co w sposób trwały zagwarantuje światu pokój. Z tych rozmów, które się toczyły w 1943-44 r. miedzy Stalinem, Churchillem Roseveltem i między innymi osobistościami, narodziła się idea ONZ. W kwietniu 1945 roku, nastąpiło podpisanie, tzn. przyjęcie na takiej wyższej międzynarodowej konferencji takiego istotnego do dziś dnia funkcjonującego dokumentu "Karty Narodów Zjednoczonych".

ONZ - Jest uniwersalną organizacją ze względu na przedmiot działania. Powstała w wyniku II wojny światowej na konferencji w San Francisco obradującej w dniach 25.04.1945 - 26.06.1945. Ma charakter powszechny. W swej działalności nawiązuje do Ligii Narodów. Dziś spośród 202 narodów suwerennych do ONZ należy 189. ONZ jest organizacją rządową ponadnarodową. ONZ wynegocjowała ponad 180 porozumień pokojowych. ONZ nie jest w stanie zapobiegać wszystkim konfliktom. Trwają dyskusję nad usprawnieniem działalności ONZ.

cele:

• utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami i narodami opartych na zasadzie równości i samostanowienia narodów

• doprowadzenie do współdziałania między państwami w rozwiązywaniu problemów gospodarczych, społecznych, kulturowych i humanitarnych

Zasady działania:

1. zasada suwerenności wszystkich członków

2. wszyscy członkowie zobowiązują się załatwiać swe spory narodowe środkami pokojowymi i powstrzymywać się od użycia groźby siły przeciw całości terytorialnej lub niepodległości innego państwa

3. państwa członkowskie nie będą przeciwdziałały i dążyły do naruszania integralności terytorialnej któregokolwiek państwa.

Do ONZ mogą być przyjęte państwa demokratyczne i pokojowe, które akceptują zawarte w KNZ postanowienia.

ONZ jest organizacją powszechną, globalną i jedyną w swoim rodzaju. Statut ani razu nie był zmieniany. Dlatego występują w nim instytucje obecnie już martwe, państwa, które już nie istnieją. Statut określa obowiązki państw członkowskich. Żadne państwo nie zostało wyłączone ze składu członkowskiego. ONZ ma bardzo niski budżet. Wciąż brakuje środków na funkcjonowanie. Niektóre państwa są za tym, żeby zlikwidować ONZ i powołać nową organizację. Inni chcą ją gruntownie zmodernizować. Żeby zmienić status, zmiany muszą być przegłosowane ¾ głosów. Musi być zgoda rady. Niektórym państwom jest bardzo na rękę, aby nie zmieniać statusu. ONZ jako jedyna organizacja posiada emblemat, zdolność prawną (jest podmiotem stosunków międzynarodowych).

Struktura - Organy:

• Zgromadzenie Ogólne

Organ plenarny (uchwałodawczy), skład: wszyscy członkowie (obecnie 192 państwa) zajmuje się kodyfikacją zasad prawa międzynarodowego i innych norm prawa międzynarodowego. ZO uchwala budżet, kontroluje jego przebieg. Wybiera sekretarza generalnego. Każde państwo ma jeden głos na ZO. Uchwały uchwalane są zwykłą większością głosów i większością kwalifikowaną. ZO pracuje na sesjach zwyczajnych (od października do grudnia) i na sesjach nadzwyczajnych (na wniosek minimum 15 państw lub na wniosek Rady Bezpieczeństwa). Sesje odbywają się co roku. ZO jest organem głównym.

• Rada Bezpieczeństwa

Organ wykonawczy (ustawodawczo-wykonawczy). Organ najważniejszy, bo ponosi główną odpowiedzialność za pokój na świecie. Działa na zasadzie jednomyślności i prawa weta. Jest organem starym.

Skład: 5 stałych członków (od 1945 niezmienny: Rosja, USA, Chiny, Francja, Wielka Brytania) oraz 10 niestałych członków (wybieranych przez ZO na kadencję 5 letnią).

Stałym członkom przysługuje prawo weta, które było wymysłem Stalina. Przez lata funkcjonowania RB skorzystano ponad 216 razy z prawa weta. Istnieją propozycje poszerzenia grona stałych przedstawicieli do 10 osób (np.: o Niemcy, Brazylię, Pakistan, Izrael). Istnieją propozycje, aby pozbawić stałych członków prawa weta. RB pracuje nad uchwałami, które podejmowane są jednomyślnie.

• Rada Gospodarczo-społeczna

Zajmuje się współpracą gospodarczą i rozwojem społecznym. W skład wchodzi 54 członków wybieranych na kadencję 3 letnie. Mówi się, że jest organem nieskutecznym (kwestia asymetrii gospodarczej, rosnące oazy nędzy).

• Rada Powiernicza

Organ martwy. Zajmował się problemami państw postkolonialnych. Zajmowała się pomocą państwom wchodzącym na arenę międzynarodową. Miała im ułatwiać sprawowanie polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Dziś organ istnieje, ale nie można go zlikwidować, bo trzeba by zmienić statut. Składa się z 5 stałych członków, tych samych co Rada Bezpieczeństwa.

• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Organ o charakterze sądowniczym. W skład wchodzi 15 sędziów wybieranych na kadencje 9 letnie. Kandydat na sędziego powinien mieć minimum 50 lat i znać minimum 7 języków obcych. Sędziami zazwyczaj zostają byli ministrowie zagraniczni, prawnicy. Organ rozstrzyga spory i konflikty, Zajmuje się kodyfikacją prawa międzynarodowego.

• Sekretariat z Sekretarzem Generalnym

Organ o charakterze administracyjnym. Sekretarza wybiera ZO, ale kandydat musi zaakceptować Waszyngton. SG ma charakter wykonawczy, odpowiada za realizację uchwał RB i ZO. SG posiada 12 zastępców.

• Siły Zbrojne ONZ

Organ specyficzny. Odpowiedzialny za uchwalanie uchwał ZO. Kontyngenty z zasobów własnych - wszyscy członkowie ONZ zmuszenie są do udostępniania określonej liczby mundurowych do sił zbrojnych. Żołnierze występują pod wspólną flagą. Koszta są refundowane z kasy ONZ (na dzień dzisiejszy ONZ jest nam winne 300 milionów złotych). Żołnierze są wysyłani na pokojowe misje, z których nie każdy wraca.

Dzisiaj z ONZ współpracuje ponad 16 organizacji wyspecjalizowanych, które razem tworzą system ONZ (m.in. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, WHO, MFW i inne). Organizacje wyspecjalizowane rozwiązują problemy m.in. komunikacyjne, globalne. Te organizacje i ONZ funkcjonują jeśli mają środki, których z roku na rok jest coraz mniej. Na budżet składają się tylko składki państw członkowskich. Polska płaci 4,5 miliona, 0,47%. Rozważa się pomysł wprowadzenia podatku liniowego ok.8%. ONZ utrzymuje się również z własnej działalności gospodarczej np. bilet wstępu na teren ONZ, pocztówki.

Mimo nie reformowalnych struktur i niskiego budżetu działa bardzo aktywnie:

• stabilizuje sytuację

• zapobiega wojnom

• prowadzi działania rozbrojeniowe.

Reformy proponowane:

• zmiana struktury (wprowadzenie drugiej izby; demokratyzacja)

• zwiększenie składek RB

• zwiększenie składek stałych członków

• odbiurokratyzowanie (redukcja pracowników)

• podatek liniowy składek

• zniesienie prawa weta

• RB egzekwowała zapisy ze statutu

Nie likwidować, ale zmodernizować. Organizacja jest światu potrzebna.

12. Jaką rolę odgrywa ONZ we współczesnych stosunkach między. i czy jest ona potrzebna światu?

ONZ odgrywa rolę fundamentu w tworzącym się ładzie. ONZ ma w swym statucie zapis o tworzeniu pokoju na świecie oparty na bezpieczeństwie. Musi być zreformowany, musi mieć nowe elementy. Żeby to umożliwić musi mieć swoje siły zbrojne (grupy szybkiego reagowania). Przy małych środkach jest niska skuteczność tej jak i innych organizacji zajmujących się utrzymywaniem pokoju na świecie.

Być może w ciągu 15 - 20 lat może się zmienić na arenie międzynarodowej. Nie wiadomo który ze scenariuszy spełni się. Nie zmienia się konflikt na Bliskim Wschodzie. Trudna sytuacja utrzymuje się też na Dalekim Wschodzie, czy w Czeczenii. Miejsc konfliktogennych jest sporo. Procesy globalizacyjne dążą do uzyskania pokoju na świecie.

13. Przedstaw przyczyny i skutki upadku imperium sowieckiego.

Jedną z ważniejszych przyczyn upadku bloku wschodniego była jego niereformowalność. Ponadto kryzys ZSRR, a także kryzys objętych układem warszawskim. To spowodowało niezadowolenie w społeczeństwie. Moskwa nie dawała pozwolenia na żadne reformy (polityczne, gospodarcze). Od 1979 roku Rosja angażuje się w wojnę w Afganistanie. Wydarzenia, które krok po kroku powodowały upadek ZSRR były kolejne zmiany na szczeblach władzy.

10.11.1982 roku zmarł powszechnie znienawidzony Leonin Breżniew. „Doktryna Breżniewa” głosiła, że wszystkie państwa komunistyczne mają bezwzględny obowiązek obrony komunizmu (przede wszystkim z ZSRR). Wspólnota socjalistyczna jest nienaruszalna - taki zapis był w doktrynie Breżniewa.

Następcą był Julin Antropow - dotychczasowy szef KGB. Urząd sprawował krótko do 1994 roku. Rozpoczyna się era Gorbaczowa, bo nie wywodził się jako pierwszy z KGB. Gorbaczow będzie pierwszym sekretarzem generalnym a jednocześnie prezydentem. Do władzy doszedł po raz pierwszy człowiek młody - 54 lata. Gorbaczow wiedział, że w ZSRR sytuacja jest katastrofalna. Na ZSRR USA nałożyło embargo.

Papież Jan Paweł II wspierał Regana, stąd Gorbaczow postanowił powrócić do dialogu z USA, zapowiedział przebudowę Pierestrojki. Chciał przeprowadzić reformy wraz z całym społeczeństwem. Chciał wprowadzać demokrację - socjalizm z ludzką twarzą. Opublikował w 1985 roku w książce pt. „Przebudowa i nowe myślenie ZSRR i całego świata”. Powrót do współpracy z zachodem. Uważał, że wszyscy są sobie potrzebni i są od siebie zależni - pierwsze takie stwierdzenie szefa ZSRR. Powinny przeważać cele ludzkie.

• zapowiada, że należy zakończyć „zimną wojnę”

• domagał się, aby do dialogu ZSRR i USA włączyły się inne państwa komunistycznych. Miały być to sygnały dla państw bloku wschodniego do działań reformatorskich

Gorbaczow otrzymał za tą książkę wiele nagród, uznanie przez wszystkie kraje. Cały świat widział w Gorbaczowie wielkiego reformatora. Nie mógł tych reform wprowadzić od razu w życie, bo miał opór wewnątrz, ale zyskiwał poparcie na cały świecie. Bało się wojsko ZSRR, że stracą swoją pracę. Gorbaczow ogłosił ponownie w postaci tzw. planu Gorbaczowego pakiet reform. 15 stycznia 1986 - „Plan Gorbaczowa”. Czynił go jeszcze bardziej wiarygodnym dla USA i innych państw. Wiązano z nim wielkie nadzieje. Ten plan był płaszczyzną do porozumienia ZSRR z USA, między Gorbaczowem a Reganem. Staje się bliskim partnerem Regana. Rodzi się nowy dialog między nimi. Dialog ten przyspiesza wielka katastrofa 25 kwietnia 1986 roku elektrowni atomowej w Czarnobylu. Zginęło ponad 8 tysięcy ludzi. W wielkim nieszczęściu Gorbaczow zwrócił się o pomoc do USA. Już w czerwcu 1986 cały świat przyszedł z pomocą. Podpisano 13 pism o porozumieniu z ZSRR.

11-12 października 1986 roku doszło do kolejnego szczytu Gorbaczow-Regan. Gorbaczow rozpoczął reformę administracyjne w ZSRR. Republiki ZSRR miały stać się samodzielne. Ogłoszono tę reformę i rozpoczęto jej realizacje 1 stycznia 1991 roku.

Na fali tej reformy na czele poszczególnych republik nie stali sekretarze tylko prezydenci. Tu zaczyna się problem, bo ważne funkcje w państwie zaczyna sprawować Borys Jelcyn - prezydent Sowieckiej Federacji Rosyjskiej. Gorbaczow wypowiedział tak jak Jaruzelski w Polsce wojnę z alkoholizmem. Gorbaczow nie przyjął Jelcyna jako sekretarza. Nie zaprosił go do swojego biura politycznego. Dla Jelcyna Gorbaczow stał się wrogiem nr. 1.

Negocjacje USA-ZSRR

Gorbaczow wyrażał zgodę na redukcję Armii Czerwonej.

1.XII.1990 - Gorbaczow udał się do Watykanu. Po raz pierwszy przywódca ZSRR pojechał do Stolicy Apostolskiej. Ale trudności się potęgowały w ZSRR a przede wszystkim opór KGB. Jego przeciwnicy (szef obrony narodowej, szef bezp., premier ZSRR) 18.VIII.1990 doprowadzają do tzw. „puczu” w ZSRR. Przełom. Trwał do 21.VIII.1981 roku. Niektórzy twierdzą, że za puczem stał Jelcyn, inni, że Gorbaczow. Gorbaczow został aresztowany i wywieziony potajemnie na Krym (na 3 dni odcięty od świata). Cały świat śledził tą sytuację. „Pucz” okazał się nieprzygotowany, bo go nie poparli dowódcy. Wojsko nie wyszło na ulicę, bo obawiali się wydarzeń, które mogą zakończyć się przelaniem krwi.

Władzę przejął „Komitet Nadzwyczajny” stanął gen. Janajew - przywódca „puczu”.

W tym czasie niepewnej sytuacji, do akcji wkroczył Borys Jelcyn. Wezwał obywateli do obrony zagrożonej wtedy władzy. Uważano, że uratował Moskwę przed wkroczeniem wojska - uznany za męża opatrzności. Udaje się na Krym i Gorbaczow wraca (załamany). Jelcyn postanowił wykorzystać uznanie społeczeństwa. Opowiedział się za likwidacją partii -KPZR istniejącej Federacji Gorbaczowa.

Niektóre Republiki Radzieckie ogłaszają swoją niepodległość (Litwy, Łotwy i Estonii). Dalej inne republiki. ZSRR rozpada się od wewnątrz, bo występują z niego podmioty. Podpisano porozumienie o likwidacji ZSRR i powstanie nowego tworu - Wspólnoty Niepodległych Państw. (Inspiracje Jelcyna). 25 grudnia 1995 prezydent Jelcyn składa rezygnacje z pełnienia tej funkcji i zostaje prezydentem Federacji Rosyjskiej. „Kropkę nad i „ znowu postawił Jelcyn, definitywnie kończąc ZSRR.

14. Omów proces zjednoczenia Niemiec i skutki dla Europy i Polski.

Od 1989 roku proces zjednoczenia Niemiec przebiegał w czterech etapach:

1 faza Październik 1989 - 9 listopad 1989 Etap spontaniczny. Społeczeństwo samo wyrusza na obalenie muru berlińskiego. Przejście było wspierane przez Kohla (obiecał każdemu po 10 marek).

2 faza 9.11.89-28.11.89 Obalenie muru berlińskiego zaczyna drugi etap. 7 - 15 listopada 1989 Kohl był w Polsce na oficjalne zaproszenie Mazowieckiego. Solidarność opowiadała się za zjednoczeniem Niemiec. NRDowcy wiedząc, że Polska zwalcza komunizm, że rozpoczynają się w niej procesy demokratyczne, wielu wyjeżdża na wakacje w 1989, m.in. do Bułgarii, z których w drodze powrotnej zatrzymywali się w ambasadach RFN m.in. w Budapeszcie i w Polsce. Za późniejszą zgodą NRD przewożono ich specjalnymi pociągami do RFN. Tak nie wróciło z wakacji około 300 tyś ludzi; około 23ej było około 100 tyś. ludzi pod murem berlińskim. Od strony wschodniej mur był chroniony jednostkami zbrojnymi dzień i noc. Od strony Berlina Zachodniego mur nie był strzeżony.

28 listopada 1989 Kanclerz Kohl ogłosił w swym orędziu 10 punktowy plan zjednoczenia Niemiec i Europy. Plan Kohla rozpoczynał fazę szybkiego jednoczenia Niemiec i zjednoczenia Europy. Plan został zatwierdzony tylko przez USA. Polska chciała uzyskać jasne informacje w sprawie granicy na Nysie Łużyckiej. Druga faza trwała do 18 marca 1990 roku, czyli do pierwszych wolnych i ostatnich demokratycznych wyborów. Kohl zabiegał o poparcie Gorbaczowa. 11 listopada 1990 Kohl udał się do Moskwy i uzyskał zgodę na zjednoczenie Niemiec. Konferencja 2+4. Obrady zaczęły się 13 listopada 1990 roku. Rozpoczęły się działania mające umiędzynarodowić Europę. 19 grudnia 1989 Kohl doprowadził do wspólnych obrad NRD i RFN. Po wizycie w Moskwie jedzie do Waszyngtonu i otrzymuje poparcie G. Busha. 18 marca 1990 roku pierwsze demokratyczne wybory do parlamentu. Z udziałem opozycji. Wygrani CDU chcieli zjednoczyć Niemcy poprzez przyłączenie NRD do RFN.

3 faza proces zjednoczenia po wyborach. Porozumienia: 18 maj 1990 - układ o Unii Walutowej. 1 lipca 1990 wszedł w życie. Na mocy tego układu markę zachodnią wprowadzono na wschodzie. Zjednoczenie gospodarcze Niemiec.

4 faza międzynarodowa. Najważniejszy był 12 wrzesień 1990 roku w Moskwie układ, który określał granice zjednoczenia Niemiec. Przywracał suwerenność Niemiec. Na tej podstawie 20 września 1990 roku został wprowadzony w życie układ NRD i RFN (układ zjednoczeniowy). 3 października 1990 roku NRD została przyłączona do RFN. Granica zjednoczonych Niemiec biegła wzdłuż Odry Nysy Łużyckiej.

Przełom w stosunkach politycznych między Polską a Niemcami ich zjednoczeniu.

Zjednoczenie wywołało niepokój w Europie. Ludzie byli spokojniejsi, gdy Niemcy były podzielone, bo nieczuli się zagrożeni, choć z początku to był dramat, bo granica była sztucznie stworzona a rodziny podzielone. Wszyscy bali się ponownego zjednoczenia Niemiec.

Między stosunkami polsko-niemieckimi a stosunkami politycznymi w Europie występowało sprzężenie zwrotne. Niemcy po zjednoczeniu mogłyby zagrażać małym i średnim państwom. Polska szukała sojuszników między innymi we Francji i Moskwie. Rozmowy były o tym jak okiełznać to zjednoczenie. Tak należy zbudować stosunki polityczne, żeby Niemcy były państwem europejskim a nie Europa niemiecka. Nieudało się, aby Polska była na spotkaniu 2+4.

Jednym z najważniejszych elementów systemu w Europie po 90tym roku stały się Niemcy i nowe relacje polsko-niemieckie. Wraz ze zjednoczeniem Niemiec przestał istnieć tzw. problem niemiecki w stosunkach międzynarodowych. Wraz z tym zjednoczeniem zarysował się szansa na zjednoczenie Europy i zlikwidowanie skutków układu sił. Istotną rolę w tych procesach odegrały stosunki polsko-niemieckie. Bazowały na układach:

1. 14 listopada 1990. Traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Zamknięto trwającą od 1945 roku dyskusję o granicy polsko-niemieckiej. Niemcy uznali granice trwale. Niemcy nigdy nie będą domagały się rewizji tej granicy. Zjednoczone Niemcy pogodziły się, że ziemie utracone po 45 roku są stracone na zawsze i będą teraz częścią Polski. Były pewne obawy na terenach Polski zachodniej, że po zjednoczeniu, Niemcy będą chcieli odebrać Polsce tereny lub przynajmniej będą żądali odszkodowania. Dołączono niezręczne stwierdzenie, że sprawy majątkowe nie są przedmiotem tego traktatu i być może kiedy indziej będą uregulowane. Ceną za zgodę na granicę był zapis, że w Polsce jest mniejszość niemiecka. Jest ona uznana przez rząd, który zobowiązuje się do zapewnienia jej warunków do życia. Strona niemiecka wyliczyła, że jest około 15 milionów Niemców w Polsce, co było nieprawdą. W rzeczywistości było ich około 15 tysięcy. Byli to głównie młodzi Polacy, pochodzenia niemieckiego chcąc uzyskać podwójne obywatelstwo i wyjechać do Niemiec. Głównie wyjeżdżali ze Śląska lub Pomorza. Około 95% „polskich Niemców” nie znało języka niemieckiego. Strona niemiecka nie zapewniała takiej opieki Polakom. W Niemczech było około 350 tysięcy Polaków. Nie byli uznani jako mniejszość, byli jedynie gośćmi. Do dziś mniejszość niemiecka ma swojego przedstawiciela w sejmie i są w Polsce szkoły niemieckie. Strona polska zapewniała przywileje prawne. Polacy w Niemczech do dzisiaj nie mają żadnych praw i mogą być w każdej chwili wydelegowani do Polski. Dzisiaj nie ma konfliktu między mniejszością niemiecką a Polakami. Obecnie są przypadki zrzekania się obywatelstwa niemieckiego. Dochodzą do wniosku, że to był błąd, a wybierając podwójne obywatelstwo mieli nadzieję na lepszą przyszłość. Byli rozczarowani i nie znali języka. W Niemczech byli traktowani jak Polacy, w Niemczech byli podejrzani.

2. 17 czerwiec 1991. Podpisano drugi traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a zjednoczonymi Niemcami.

Na początku lat 90-tych rozpoczęła się budowa polsko-niemieckiej współpracy. Niemcy zobowiązali się, że będą popierali Polskę w Unii. Kohl zobowiązał się, że Niemcy będą dążyły do integracji, do poszerzania grona państw europejskich. Na mocy tych traktatów rozwinęła się współpraca bilateralna. Dzisiaj dla Polski Niemcy są głównym partnerem handlowym. Obroty roczne wynoszą około 20, 25 mld$. Jesteśmy głównym rynkiem zbytu dla Niemców. Około 40% polskiego eksportu i 30% polskiego importu przypada na rynek niemiecki.

Rozwiązano Rade Wzajemnej Pomocy Gospodarczej na prośbę rządu polskiego i węgierskiego dnia 28 czerwca 1991. Układ Warszawski na wniosek Polski i Węgier struktury wojskowe zostały rozwiązane 31 marca 1991. Ostateczna likwidacja 1 lipca 1991. Oddział y Armii Radzieckiej opuściły tereny polskie 17 września 1993 roku. Chciano nawiązać do ataku Armii Czerwonej z 17 września 1939 roku.

Kończy się okupacja państwa polskiego. Wtedy dopiero Polska stała się suwerenna, wolna. Rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego oznaczało koniec etapu powojennego w stosunkach politycznych między Polską, Rosją i Niemcami. Rozwiązanie ich otworzyło drogę na nowe stosunki między Polską a Rosją.

15. Jak oceniasz rolę Polski we współczesnych stosunkach między.

---