21.11.02 r.

WYKŁAD NR 8

Rozwój systemu handlu światowego:

1. od A. Smitha do wielkiej depresji

2. lata 1947-79: GATT, liberalizacja handlu a wzrost gospodarczy

3. lata 1980-93: presje protekcjonistyczne

4. Runda Urugwajska, WTO

Ad. 1 od A. Smitha do wielkiej depresji

Panowała koncepcja „niewidzialnej ręki rynku”, która doprowadza rynek do równowagi. Rola państwa bardzo ograniczona.

Wielki kryzys ekonomiczny spowodował spadek tempa wzrostu gospodarczego, a tym samym spadek inwestycji, konsumpcji i zatrudnienia. Pojawił się wówczas J. M. Keynes, który głosił, że gospodarka nie jest w stanie sama się rozwijać. Potrzebna jest pomoc rządu.

Koncepcja interwencjonizmu państwowego była aktualna do końca II Wojny Światowej.

Ad. 2 lata 1947-79: GATT, liberalizacja handlu a wzrost gospodarczy

Keynsizm utracił na znaczeniu. Złożyło się na to między innymi to, że jego teorie J.M. Keynsa były wykorzystywane przez Hitlera. Po drugie nastąpił wzrost znaczenia USA, a tam zawsze panował liberalizm.

Rozpoczął się wówczas światowy proces obniżki ceł, co pokazuje poniższy wykres:

Ad. 3 lata 1980-93: presje protekcjonistyczne

Lata 70 to okres kryzysu wywołanego głównie szokiem naftowym. Silna presja protekcjonistyczna spowodowała zawieszenie działania GATT.

Ad. 4 Runda Urugwajska, WTO

Minimalizowanie wszystkich instrumentów taryfowych i pozataryfowych. Dąży się do liberalizacji, globalizacji i integracji. Wraca się do korzeni, czyli do ekonomii klasycznej.

Reguły gospodarki wolnorynkowej mają doprowadzić do wzrostu wydajności pracy, a to z kolei do wzrostu dobrobytu kraju.

Jednak rodzą się nowe problemy. Przy racjonalnym gospodarowaniu wystarczy, aby tylko 20% ludzi pracowało. Powstaje pytanie, czy te 20% będzie chciało utrzymywać pozostałe 80%. Czy warto zatem doprowadzać do takiej sytuacji?

Jednak, gdy przyjmiemy procesy liberalizacyjne i globalizacyjne za obiektywne zjawiska, to pytanie nie jest czy to popierać czy nie, tylko jak to wykorzystać.

Argumenty polityczne za interwencjonizmem państwowym:

1. ochrona miejsc pracy

2. ochrona rolniczego przemysłu

3. bezpieczeństwo narodowe

4. odwet

Argumenty ekonomiczne:

1. Niedojrzały przemysł krajowy

2. Strategia gospodarcza

Polityka handlowa i podstawowe instrumenty jej realizacji

Polityka handlowa

Stosowanie instrumentów ekonomicznych, paraekonomicznych i pozaekonomicznych, które prowadzą do wzmocnienia pozycji gospodarczej danego kraju wobec krajów zewnętrznych.

Cele polityki handlowej:

1. ilościowe

• kształtowanie odpowiedniej wielkości eksportu i importu produktów i kapitału

jakościowe

• kształtowanie odpowiedniej relacji „terms of trade”

• ochrona własnego rynku

• dotyczy głównie ochrony niekonkurencyjnego przemysłu

Instrumenty polityki handlowej:

1. oddziaływujące na wszystkie podmioty

1. pieniądz i polityka pieniężna

2. kurs walutowy

3. stopa procentowa

4. budżet państwa

5. podatki i polityka fiskalna

6. ceny

2. oddziaływujące tylko na podmioty, które biorą udział w handlu zagranicznym

1. cła i opłaty celne

2. ograniczenia parataryfowe

3. ograniczenia pozataryfowe

Pieniądz i polityka pieniężna

Pieniądz

Instrument finansowy, który spełnia cztery funkcje: jest miernikiem wartości, środkiem obiegu, środkiem gromadzenia rezerw oraz środkiem płatniczym.

Jeżeli pieniądz spełnia te funkcje poza krajem emitenta, to jest pieniądzem światowym.

Jakie warunki musi spełniać dany kraj, aby jego pieniądz był pieniądzem światowym?

1. emitent pieniądza ma odpowiednio duży PKB

• sprzyja to dużemu zaufaniu do gospodarki

• emitent pieniądza ma odpowiednio duży udział w handlu międzynarodowym

• dana waluta pojawia się na rynku międzynarodowym

• emitent pieniądza ma odpowiednio stabilne ceny

• dana waluta nie może tracić na wartości

• emitent pieniądza ma odpowiednio duże i dobrze rozwinięte rynki finansowe

• dana waluta musi być łatwo wymienialna

Gdy waluta danego kraju pełni rolę waluty międzynarodowej to:

1. saldo na rachunku obrotów bieżących jest ujemne

• dana waluta znajduje się poza terytorium kraju emitenta

2. saldo bilansu płatniczego jest ujemne

Z tego punktu widzenia dolar US jest walutą międzynarodową, gdyż w około 80% (95%???) jest poza USA. Nie można tego powiedzieć o euro, gdyż saldo bilansu płatniczego jest dla UGW dodatnie.

Jedyną walutą, która jest walutą międzynarodową, a nie spełnia tych 4 podstawowych kryteriów, jest frank szwajcarski. Okazuje się, że nie tylko względy ekonomiczne są decydujące, lecz także polityczne.

Formy pieniądza:

1. pieniądz rzeczywisty

1. kruszce szlachetne

2. monety złote

3. banknoty wymienialne na złoto

2. pieniądz formalny

1. metalowe znaki pieniężne

• bilon

• moneta zdawkowa

• wartość realna mniejsza niż wartość nominalna (p. nadwartościowy)

• papierowe znaki pieniężne

• bilety skarbowe

• emituje je skarb państwa

• banknoty nie wymienialne na złoto

• pieniądz bankowy

• stanowi zdecydowaną większość

Pieniądz w obiegu

Pieniądz będący w posiadaniu gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Tylko on ma wpływ na in/de-flację, re/de-waluację i a/de-precjację.

Kreacja pieniądza:

1. klient wpłaca do banku 100 zł; bank utrzymuje R_O=0,5; R_N - rezerwa nadwyżkowa




2. bank pożycza 50 zł klientowi 2; w50 - weksel





3. klient 2 płaci 50 za towar, a sprzedawca (klient 3) wpłaca pieniądze do banku; bank może znowu udzielić kredytu




Mnożnik kreacji pieniądza




t

2003

1945

cło

75%

3-5%

bank

bank

bank

tyle bank może znowu pożyczyć

klient 2

100(R_O=50; R_N=50)

1000

R_O=50

w50

1000

50

R_O=50

w50

50(R_O=25;R_N=25)

100

50

---