„ANTYTRYNITARZE A TEKST Z Ap 3,14”

Autor:

Jan Lewandowski

Do druku przygotował:

SCORP1ON

J 8:44 „Wy macie diabła za ojca i chcecie spełniać pożądania waszego ojca. Od początku był on zabójcą i w prawdzie nie wytrwał, bo prawdy w nim nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi, bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa.”

Prz 30:5-6 „Każde słowo Boga w ogniu wypróbowane, tarczą jest dla tych, co Doń się uciekają.⁽⁶⁾ Do słów Jego nic nie dodawaj, by cię nie skarał: nie uznał za kłamcę.”

Ap 22:18 „Ja świadczę każdemu, kto słucha słów proroctwa tej księgi: jeśliby ktoś do nich cokolwiek dołożył, Bóg mu dołoży plag zapisanych w tej księdze.”

Ap 22:19 „A jeśliby ktoś odjął co ze słów księgi tego proroctwa, to Bóg odejmie jego udział w drzewie życia i w Mieście Świętym - które są opisane w tej księdze.”

2Kor 4:2 „Unikamy postępowania ukrywającego sprawy hańbiące, nie uciekamy się do żadnych podstępów ani nie fałszujemy słowa Bożego, lecz okazywaniem prawdy przedstawiamy siebie samych w obliczu Boga osądowi sumienia każdego człowieka.”

Prz 19:5 „Fałszywy świadek nie ujdzie karania, kto kłamstwem oddycha, nie zdoła się wymknąć.”

Prz 19:9 „Fałszywy świadek nie ujdzie karania, zginie - kto kłamstwem oddycha.”

Prz 28:13 „Nie zazna szczęścia, kto błędy swe ukrywa; kto je wyznaje, porzuca - ten miłosierdzia dostąpi.”

Syr 34:4 „Co można oczyścić rzeczą nieczystą? Z kłamstwa jakaż może wyjść prawda?”
Ap 22:15 „Na zewnątrz są psy, guślarze, rozpustnicy, zabójcy, bałwochwalcy i każdy, kto kłamstwo kocha i nim żyje.”

Syr 36:19 „Jak podniebienie rozróżni pokarm z dziczyzny, tak serce mądre - mowy kłamliwe.”

Ef 5:6-17 „Niechaj was nikt nie zwodzi próżnymi słowami, bo przez te [grzechy] nadchodzi gniew Boży na buntowników.⁽⁷⁾ Nie miejcie więc z nimi nic wspólnego!⁽⁸⁾ Niegdyś bowiem byliście ciemnością, lecz teraz jesteście światłością w Panu: postępujcie jak dzieci światłości!⁽⁹⁾ Owocem bowiem światłości jest wszelka prawość i sprawiedliwość, i prawda.⁽¹⁰⁾ Badajcie, co jest miłe Panu.⁽¹¹⁾ I nie miejcie udziału w bezowocnych czynach ciemności, a raczej piętnując, nawracajcie [tamtych]!⁽¹²⁾ O tym bowiem, co u nich się dzieje po kryjomu, wstyd nawet mówić.⁽¹³⁾ Natomiast wszystkie te rzeczy piętnowane stają się jawne dzięki światłu, bo wszystko, co staje się jawne, jest światłem.⁽¹⁴⁾ Dlatego się mówi: Zbudź się, o śpiący, i powstań z martwych, a zajaśnieje ci Chrystus.⁽¹⁵⁾ Baczcie więc pilnie, jak postępujecie, nie jako niemądrzy, ale jako mądrzy.⁽¹⁶⁾ Wyzyskujcie chwilę sposobną, bo dni są złe.⁽¹⁷⁾ Nie bądźcie przeto nierozsądni, lecz usiłujcie zrozumieć, co jest wolą Pana.”

J 8:32 „i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli.”

Strona WWW:

http://www.trinitarians.info/trojca/jezus-stworzony-czy-zrodzony/art_39_Antytrynitarze-a-tekst-z-Ap-3_14.htm

Niniejszy tekst jest polemiką z tekstem Arkadiusza Wiśniewskiego pt. Początek Jezusa - Obj. 3,14 ^[1], który został zamieszczony w serwisie Thaleia. W tekście tym Wiśniewski twierdzi, że tekst z Ap 3,14, gdzie Jezus określa się mianem "początku stworzenia Bożego" oznacza, iż Jezus jest pierwszym stworzeniem Bożym. Aby ułatwić odróżnienie moich wypowiedzi od tekstów Wiśniewskiego, swoje wypowiedzi zaznaczam na niebiesko, natomiast jego teksty jakie będę komentował zaznaczam kolorem czarnym. Na samym początku swego tekstu A. Wiśniewski pisze:

Obj. 3:14

14. A do anioła zboru w Laodycei napisz: To mówi Ten, który jest Amen, świadek wierny i prawdziwy, początek stworzenia Bożego:

(BW)

Rozważany werset jest często przedstawiany jako argument potwierdzający zaliczanie Jezusa w poczet stworzenia. Równie często jest on jednak gorliwie używany przez trynitarzy na dowód... iż Jezus jest stwórcą! Cały problem rozbija się o znaczenie słowa 'arche' (początek). Jeżeli oznacza ono początek jako pierwszeństwo w kolejności - to antytrynitarze mają prawo do twierdzenia, iż Jezus jest stworzony. Jeśli natomiast jest użyte ono w znaczeniu 'pierwszej przyczyny, źródła' to oczywiście dowodzi słuszności rozumienia trynitarnego. O Jezusie byłoby wtedy powiedziane jako o pierwszej przyczynie stworzenia Bożego.

Odpowiedź:

     To dobrze się składa, bowiem słowo arche jest używane w Biblii w znaczeniu pierwszej przyczyny, źródła, powodu istnienia czegoś. Dalej pokażę gdzie. To po pierwsze. Po drugie, już na samym początku Wiśniewski próbuje sprowadzić całą dyskusję i argumentację trynitarzy "do parteru", przez narzucenie w sposób zupełnie nie uzasadniony tak naprawdę pewnych założeń ograniczających tutaj swobodę rozumowania. Przez owe ograniczenia rozumiem wciskanie tu czytelnikom, że słowo arche musi w Ap 3,14 posiadać akurat znaczenia związane z kreacją. Wiśniewski daje tu bowiem tylko dwie możliwości interpretacji słowa arche w Ap 3,14, tzn. albo oznacza ono, że Jezus jest źródłem stworzenia (Stwórcą w tym wypadku), albo oznacza, że Jezus został stworzony przez Boga. I na tym kończą się dalsze możliwości interpretacji słowa arche w tym wersie. A ja pytam: dlaczego antytrynitarze tak ciasno rozumieją słowo arche w tym fragmencie? Dlaczego dla nich słowo "początek" może mieć tylko znaczenie kreacyjne w Ap 3,14? Oczywiście, że nie musi ono posiadać takiego znaczenia w tym fragmencie Biblii, a przynajmniej nic na to nie wskazuje. Jednak jak widać, antytrynitarzom prawie wszystko kojarzy się tylko z jednym kiedy czytają w Biblii o Jezusie - albo, że jest On stworzony, albo mniejszy od Boga Ojca. W ten sposób ich wstępne założenia w temacie Jezusa z góry determinują ich wnioski podczas lektury Biblii. Nie tylko prowadzi to do błędnych kół w rozumowaniu, kiedy to wniosek końcowy jest zdeterminowany wcześniejszym założeniem na dany temat, ale przede wszystkim takie rozumowanie pod tezę ogranicza swobodę poszukiwań prawdziwego znaczenia danego terminu w Biblii.

     Owszem, być może pewni trynitarze zgodziliby się z tym, że słowo arche w Ap 3,14 może oznaczać Jezusa jako "źródło" stworzenia w sensie kreacyjnym ^[2], jednakże taka interpretacja jest tu tylko możliwością. Możliwe są też przecież inne interpretacje. Słowo arche jest dość pojemne. Nawet z dokonanego poniżej przez Wiśniewskiego przeglądu znaczeń tego słowa wynika, że słowo to może też oznaczać "władzę, zwierzchność, nadziemską władzę" (por. też takie znaczenie słowa arche w Iz 9,5-6 w LXX). Czasem słowo arche przyjmuje znaczenie ogólnie rozumianego pierwszeństwa, wysunięcia się na czoło czegoś. Tak jest w greckim ST, gdzie czytamy, że "posadzono Nabota przed ludem" (1 Krl 20,9), co Septuaginta oddała za pomocą stwierdzenia: kai kathisate (i posadzono) ton Nabouthai (Nabota) en arche (z przodu, na czele, na początku) tou laou (ludu). Prawie tak samo ujęto to w 1 Krl 20,12 (LXX; por. też 2 Krn 13,12 w LXX, gdzie mowa o tym, iż Bóg jest na czele ludu; poza tym por. Ezd 4,6). W tym wypadku jest oczywiste, że słowo arche nie oznacza tu żadnego "początku stworzenia", tylko dość ogólnie rozumiane pierwszeństwo, wysunięcie się na czoło czegoś (Nabot wysuwa się na czoło ludu, siada przed nim). Por. podobny sposób użycia słowa arche w Syr 11,3, gdzie za pomocą arche określono prymat słodyczy miodu względem innych słodyczy; por. też arche w znaczeniu pierwszeństwa potrzeb życiowych takich jak chleb i woda (arche dzoes hudor kai artos) w Syr 29,21 (por. Syr 39,26).

     W Iz 9,14 (LXX) czytamy o pewnych dostojnikach, że są "głową" (arche; por. też Ez 10,11 i 31,3 w LXX). Czemu w takim właśnie znaczeniu nie mogłoby słowo arche występować w Ap 3,14, skoro Jezus jest przecież wyraźnie w Biblii określany Głową (por. Kol 1,18; 2,10,19; Ef 1,10,22; 4,15; 5,23)? Tak też słowo arche oddają niektóre Biblie w Ap 3,14 (np. LITV Jay P Green). Wiśniewski niżej sam przyznaje, że słowo arche może oznaczać "władzę". Czemu tak nie można byłoby oddać słowo arche w Ap 3,14? Tak czyni np. przekład Jewish New Testament, który oddał słowo arche w Ap 3,14 jako ruler ("władca"). W tym wypadku słowo arche w Ap 3,14 znów nie miało by nic wspólnego z początkiem istnienia czegoś, lub kogoś.

     W Ps 118,160 w LXX czytamy, że podstawą (arche) słowa Boga jest prawda (arche ton logon sou aletheia). W Prz 1,7 czytamy, że powodem (arche) wiedzy jest bojaźń Pańska (arche sofias fobos theou; por. Prz 9,10 w LXX - prawie identyczne ujęcie i taka sama konstrukcja zdania z arche).

     W świetle przeglądu tych znaczeń od razu widać, że zakładanie przez antytrynitarzy, iż słowo arche w Biblii musi znaczyć akurat "początek" w znaczeniu kreacyjnym, jest bezpodstawne. Czemu nie miałoby zatem to słowo występować w Ap 3,14 akurat w takim kreacyjnym znaczeniu a nie w którymś z powyższych innych znaczeń?

Jest także możliwość oddania tego słowa w znaczeniu 'władca'.

Odpowiedź:

     Właśnie (patrz wyżej) i już tylko sama taka możliwość neguje tezę antytryniatrzy, że słowo arche musi mieć jakiekolwiek konotacje kreacyjne w Ap 3,14.

Kto zatem ma rację? Jakie oddanie tego słowa byłoby w naszym przypadku najwłaściwsze? Aby odpowiedzieć na to pytanie spróbujmy prześledzić wszystkie występowania słowa 'arche' w Nowym Testamencie. W pracy tej poruszę także przykłady identycznej konstrukcji gramatycznej jak w wersecie z Obj. 3,14.

Słowo 'arche' występuje w Nowym Testamencie 56 razy. Jego występowanie podzieliłem na trzy duże sekcje. W pierwszej słowo 'arche' przetłumaczone jest na inne słowo niż 'początek', w drugiej - jako 'początek', w trzeciej - występuje ta sama konstrukcja gramatyczna jak w Obj. 3,14.

1. Występowanie 'arche' w innym znaczeniu niż 'początek'.

Łuk. 12:11

11. A gdy was wodzić będą do synagog i do urzędów, i do władz, nie troszczcie się, jak się bronić i co mówić będziecie.

(BW)

Łuk. 20:20

20. Śledzili go więc, nasłali szpiegów, którzy udając sprawiedliwych, mieli go przyłapać na jakimś słowie, aby go wydać władzy i mocy starosty.

(BW)

Rz 8:38

38. I jestem pewien, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani Zwierzchności, ani rzeczy teraźniejsze, ani przyszłe, ani moce,

(BT)

1 Kor. 15:24

24. Potem nastanie koniec, gdy odda władzę królewską Bogu Ojcu, gdy zniszczy wszelką zwierzchność oraz wszelką władzę i moc.

(BW)

Efez. 1:21

21. Ponad wszelką nadziemską władzą i zwierzchnością, i mocą, i panowaniem, i wszelkim imieniem, jakie może być wymienione, nie tylko w tym wieku, ale i w przyszłym;

(BW)

Efez. 3:10

10. Aby teraz nadziemskie władze i zwierzchności w okręgach niebieskich poznały przez Kościół różnorodną mądrość Bożą,

(BW)

Efez. 6:12

12. Gdyż bój toczymy nie z krwią i z ciałem, lecz z nadziemskimi władzami, ze zwierzchnościami, z władcami tego świata ciemności, ze złymi duchami w okręgach niebieskich.
(BW)

Kol. 1:16

16. Ponieważ w nim zostało stworzone wszystko, co jest na niebie i na ziemi, rzeczy widzialne i niewidzialne, czy to trony, czy panowania, czy nadziemskie władze, czy zwierzchności; wszystko przez niego i dla niego zostało stworzone.

(BW)

Kol. 2:10,15

10. I macie pełnię w nim; On jest głową wszelkiej nadziemskiej władzy i zwierzchności,
...
15. Rozbroił nadziemskie władze i zwierzchności, i wystawił je na pokaz, odniósłszy w nim triumf nad nimi.

(BW)

Tyt. 3:1

1. Przypominaj im, aby zwierzchnościom i władzom poddani i posłuszni byli, gotowi do wszelkiego dobrego uczynku,

(BW)

Dz 10:11

11. Widzi niebo otwarte i jakiś spuszczający się przedmiot, podobny do wielkiego płótna czterema końcami opadającego ku ziemi.

(BT)

Dz 11:5

5. Modliłem się - mówił - w mieście Jafie i w zachwyceniu ujrzałem jakiś spuszczający się przedmiot, podobny do wielkiego płótna czterema końcami opadającego z nieba. I dotarł aż do mnie.

(BT)

Judy 1:6

6. Także Aniołów, którzy nie zachowali pierwszego stanu swego, ale opuścili mieszkanie swoje, na sąd dnia wielkiego związkami wiecznemi pod chmurą zachował.

(BG)

W podanych przekładach 'arche' zostało oddane jako:

1. urzędy - 1 raz (Łk. 12,11)

2. władza - 1 raz (Łk. 20,20)

3. zwierzchności - 3 razy (Rzym. 8,38; 1Kor. 15,24; Tyt. 3,1)

4. nadziemska władza - 6 razy (Ef. 1,21; 3,10; 6,12; Kor. 1,16; 2.10,15)

5. końce (w znaczeniu rogów płótna) - 2 razy (Dz. 10,11; 11,5)

6. pierwotny stan - 1 raz (Judy 1,6)

Odpowiedź:

     Zostawiam ten fragment, bo przyda mi się we wnioskach końcowych.

Teksty kontrowersyjne

Zaliczam tu do nich dwie grupy. Pierwsza z nich to Jana 1,1.2 oraz 1Jana 2,13.14. Można dyskutować o jaki początek tu chodzi, jednakże pewne jest to, iż zawsze występuje to słowo nie w znaczeniu pierwszej przyczyny lecz początkowego okresu czasu.

Druga grupa składa się z trzech wersetów: Objawienie 1,8; 21,6; 22,13. Bóg jest tutaj nazwany początkiem i końcem. Jest to w zasadzie jedyny fragment ze słowem 'arche', w którym istnieje możliwość rozumienia go jako 'źródło' lub 'pierwszą przyczynę'. Jednakże nie jest to argument jednoznaczny albowiem równie dobrze Bóg może być opisywany tutaj terminami 'początek (arche) i koniec' w znaczeniu pierwszej i ostatniej istoty istniejącej od wieczności, nigdy nie będącej stworzoną itd... Jednym słowem - teksty te nie są argumentem będącym precedensem użycia w Piśmie słowa 'arche' w znaczeniu 'pierwszej przyczyny, źródła'.

Odpowiedź:

Tak, czy inaczej sam fakt, że Wiśniewski dopuszcza w przypadku tych wersów możliwość występowania słowa arche w znaczeniu "przyczyny, źródła" czegoś, to już coś. Ta wskazówka przemawia za tym, że przykłady użycia słowa arche w znaczeniu "przyczyny, źródła", jakie podam dalej, są słuszne.

Występowanie 'arche' w takiej samej konstrukcji gramatycznej jak w Obj. 3,14.

Jednakże najmocniejszym argumentem przemawiającym za przyjęciem słów 'początek stworzenia Bożego' jako oznaczających 'pierwsze ze stworzeń Bożych' w odniesieniu do Jezusa jest użycie w Obj. 3,14 konstrukcji gramatycznej 'arche' z genitivem (dopełniaczem). Konstrukcja ta, użyta we wszystkich innych przypadkach w Biblii nigdy nie oznacza 'pierwszej przyczyny, źródła'. We wszystkich miejscach prócz jednego (Łuk. 20:20) oznacza ono początek (pierwszy z serii). Nie to jest jednak najistotniejsze. Przy występowaniu takiej konstrukcji słowo 'arche' zawsze zawiera się w kimś/czymś, co jest określane przez rzeczownik występujący w genitivie. Oto przykłady.

Mat. 24:8

8. Ale to wszystko dopiero początek boleści (gr. arche odinon).

(BW)

Powstanie narodów przeciwko narodom, królestw przeciwko królestwom oraz trzęsienia ziemi zostały określone jako początek boleści, a więc boleści pierwsze w kolejności. Ich początek (arche) jest częścią boleści (genitiv), w nich się zawiera.

Mar. 1:1

1. Początek ewangelii (gr. - arche tou euaggeliou) o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym,
(BW)

Pierwsze zapisy ewangelisty Marka o Jezusie. 'Arche' ponownie w znaczeniu 'pierwszy w kolejności', 'początek' ewangelii zawiera się w wyrazie występującym w genitivie, czyli w 'ewangelii'.

Mar. 13:8

8. Powstanie bowiem naród przeciwko narodowi i królestwo przeciwko królestwu i będą miejscami trzęsienia ziemi, będzie głód. To jest początek boleści (arche odinon).
(BW)
Tak jak w Mat. 24,8.

Mar. 13:19

19. Albowiem dni owe będą taką udręką, jakiej nie było aż dotąd od początku stworzenia (arches ktiseos), którego dokonał Bóg, i jakiej już nie będzie.

(BW)

Podobnie jak wyżej, arche w znaczeniu początku okresu czasu, fragmentu należącego do większej całości, nie jako 'pierwszej przyczyny'.

Jn 2:11

11. Taki to początek znaków (archen ton symeion) uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie.

(BT)

'Arche' - w kontekście pierwszych cudów uczynionych przez Jezusa.

Filip. 4:15

15. A wy, Filipianie, wiecie, że na początku zwiastowania ewangelii (arche tou euaggeliou), gdy wyszedłem z Macedonii, wy byliście jedynym zborem, który był wspólnikiem moim w dawaniu i przyjmowaniu,

(BW)

Znowu jako początek okresu czasu.

Żyd. 3:14

14. Uczestnikami bowiem Pomazańca staliśmy się, jeśli właśnie początek ufności (ten archen tes hupostaseos) aż do końca mocnym zatrzymamy.

(Przekład interlinearny)

W znaczeniu ufności, którą ma się na początku (w początkowym okresie życia chrześcijańskiego).

Hebr. 5:12

12. I bowiem, będąc zobowiązani, by być nauczycielami przez ten czas, znowu potrzebę macie by nauczać was ktoś elementów początku słów Boga (tes arches ton logion tou Theou); i staliście się potrzebę mającymi mleka, [i] nie twardego pokarmu.

(Przekład Interlinearny)

Warto bliżej przyjrzeć się tym tekstom ponieważ występuje tu niemal kopia gramatyczna wyrażenia z Obj. 3,14.

he arche (nominativ) tes ktiseos (genitiv) tou Theou (genitiv).

początek stworzenia Bożego

tes arches (genitiv) ton logion (genitiv) tou Theou (genitiv).

początku słów Boga

Kontekst świadczy o tym, iż autorowi Listu do Hebrajczyków chodziło o pierwsze, główne prawdy chrześcijańskiej ewangelii (kontrast pomiędzy mlekiem a twardym pokarmem).

Hebr. 6:1

1. Dlatego pominąwszy początki nauki (tes arches tou Christos logon) o Chrystusie, zwróćmy się ku rzeczom wyższym, nie powracając ponownie do podstaw nauki o odwróceniu się od martwych uczynków i o wierze w Boga,

(BW)
Jak wyżej.

Hebr. 7:3

3. Bez ojca, bez matki, bez rodowodu, nie mający ani początku dni (archen hemeron), ani końca życia, lecz podobny do Syna Bożego, pozostaje kapłanem na zawsze.

(BW)
Mowa o Melchizedeku. Ponownie 'arche' w znaczeniu początkowego okresu czasu.

2 Piotr. 3:4

4. I mówić: Gdzież jest przyobiecane przyjście jego? Odkąd bowiem zasnęli ojcowie, wszystko tak trwa, jak było od początku stworzenia (arches ktiseos).

(BW)
Tak jak wyżej, 'arche' określa początkowy okres czasu.

Łuk. 20:20

20. Śledzili go więc, nasłali szpiegów, którzy udając sprawiedliwych, mieli go przyłapać na jakimś słowie, aby go wydać władzy i mocy starosty.

Jest to jedyny fragment w Piśmie, w którym 'arche' w konstrukcji z genitivem nie zostaje oddany jako 'początek'. Jednakże władza (arche) jest atrybutem przynależnym staroście.

Odpowiedź:

Nie jest prawdą, że konstrukcja w postaci arche z genetivem "w Biblii nigdy nie oznacza 'pierwszej przyczyny, źródła'" i "zawsze zawiera się w kimś/czymś, co jest określane przez rzeczownik występujący w genitivie". Wiśniewski nie wie jak widać jak się pod tym względem sprawa przedstawia w Septuagincie (LXX). Popatrzmy jak wygląda pewien tekst z ST:

"Niech język mi przyschnie do podniebienia, jeśli nie będę pamiętał o tobie, jeśli nie postawię Jeruzalem ponad największą moją radość" (Ps 137,6, Biblia Tysiąclecia).

Z tego tekstu najbardziej interesuje nas fragment:

"[...] jeśli nie postawię Jeruzalem ponad największą moją radość".

     Septuaginta przełożyła to nieco opisowo, dokładnie rzecz biorąc tak: ean (jeśli) me (nie) proanataksomai (postawię, będę preferował) ten Ierousalem (Jeruzalem) en arche (jako powód, główną przyczynę, źródło) tes eufrosynes (radości) mou (mojej) (Ps 136,6, LXX).

     Ten przykład powoduje, że powyższe założenia Wiśniewskiego na temat słowa arche rozpadają się jak domek z kart. Mamy tu bowiem wyraźną sytuację, gdy rzeczownik "radość" (eufrosynes) następujący po arche występuje w genetivie a co ważniejsze wyraźnie oddziela się on od rzeczownika za którym stoi, nie będąc jego znaczeniową częścią, lecz wyraźnym skutkiem. Słowo arche jest zaś w tym wypadku jego przyczyną, źródłem, powodem. Niezależnie od tego, jakbyśmy przetłumaczyli en arche w tym przypadku, czy jako "początek", czy jak kto chce (moje powyższe tłumaczenie w nawiasie jest nieco opisowe, ze względu na to, że lepiej dzięki temu oddaje sens i pasuje do składni języka polskiego), to i tak zawsze wychodzi na to, że "radość" w tym wersie nie jest częścią owego arche. Przeciwnie, arche, utożsamiające się w tym wypadku z Jeruzalem jest wyraźnym powodem owej "radości". Na tej samej zasadzie można więc zinterpretować tekst z Ap 3,14: Jezus utożsamiony tam z arche jest oddzielony od stworzenia, dla którego jest początkiem, źródłem, przyczyną, powodem.

      W podobnym znaczeniu użyto słowa arche w Mdr 14,12, gdzie czytamy: arche (źródłem) gar (zaś) porneias (niewiary, nierządu [w tym wypadku sakralnego]) epinoia (zamiar) eidolon (tworzenia wizerunków).

     Jest tu nieco inny szyk niż w Ap 3,14, ale jest to bez znaczenia bowiem zachodzi tu dokładnie taka relacja znaczeniowa jaka nas interesuje: słowo arche (utożsamione z tworzeniem wizerunków) jest tu źródłem, przyczyną czegoś innego (nierządu sakralnego). Warto dodać, że rzeczownik porneias jest tu w genetivie tak samo jak rzeczownik ktiseos w Ap 3,14. Por. też Mdr 14,27.

     Ponadto, na zasadzie jedynie czystej ciekawostki można dodać, że zdaniem Bruce'a Metzgera, gdyby tekst z Ap 3,14 miał nauczać, iż Jezus jest stworzony "przez Boga", zamiast słów tou theou, które oznaczają Boga, powinniśmy mieć przyimek hypo ^[3].

Wnioski.

Nie można udokumentować w sposób bezdyskusyjny ani jednego przypadku użycia w Nowym Testamencie słowa 'arche' w znaczeniu 'źródła, pierwszej przyczyny'. Jedynie wersety z Objawienia 1,8; 21,6; 22,13 można przedstawić jako argumenty, jednakże ich wartość zależy wyłącznie od interpretacji tychże fragmentów, w związku z czym trudno uznać je za dowody. W przeciwieństwie do tego, istnieje ogromna ilość świadectw biblijnych przemawiających za rozumieniem 'arche' jako czegoś/kogoś pierwszego w kolejności i/lub zawierającego się w całości czegoś, co jest określone przez rzeczownik występujący w genitivie. We wszystkich konstrukcjach gramatycznych podobnych do tej z Obj. 3,14 słowo 'arche' zawsze występuje w znaczeniu popierającym antytrynitarny punkt widzenia. Jest wysoce nieprawdopodobne, by Pismo tylko w tym jednym przypadku czyniło wyjątek i używało 'arche' w znaczeniu odmiennym niż poprzednio.

Odpowiedź:

     Po pierwsze, zanim napisało się artykuł, który się dodatkowo wstawiło jeszcze potem do swej książki, trzeba było przejrzeć też LXX. Po drugie, Pismo nie rządzi się regułami statystyki ani demokracji, że większość ma rację. Dane słowo może w Biblii występować wielokrotnie a tylko raz w określonym znaczeniu. Nawet Wiśniewski sam wyżej podaje w jednym ze swych zestawień, że w przypadku słowa arche tylko po jednym razie w całym NT występuje ono w znaczeniu "urzędy" i "władza" (Łk 12,11 i 20,20). Czy z tego powodu, że te znaczenia są rzadkie, mamy je więc zanegować, czy odrzucić? Oczywiście, że nie. Reguła ilościowa tu nie rządzi. Jeden wyjątek i użycie danego słowa choć raz w innym znaczeniu wystarczy, aby zrezygnować z twierdzenia, że jakiś termin może oznaczać tylko coś, co się komuś zachce.

     Jak widzieliśmy wyżej, Pismo używa słowa arche wielokrotnie w znaczeniu innym niż proponują antytrynitarze odnośnie tekstu z Ap 3,14. Słowo to może znaczyć nie tylko "początek", ale też i "głowę", "władzę", "zwierzchność", itd., co neguje konieczność rozumienia tego słowa jako terminu, który jest związany z początkiem czegoś, w tym wypadku początkiem istnienia. Nawet zresztą gdyby słowo arche miało znaczyć tylko i wyłącznie "początek" w Ap 3,14, to z tego jeszcze nie wynika, że musi chodzić tu o początek w znaczeniu kreacyjnym, bowiem słowo to występuje często w znaczeniu początku rozumianego jako "pierwszeństwo". Wreszcie, jak wskazałem na podstawie LXX, nawet jeśli słowo arche interpretujemy w znaczeniu kreacyjnym to słowo to może oznaczać początek czegoś co stoi w tekście greckim w dopełniaczu po nim, i w tym wypadku tekst z Ap 3,14 zawierający to słowo nie musi oznaczać początku istnienia Jezusa w czasie, tylko może oznaczać początek "stworzenia" o jakim mowa w tym wersie.

[1] Arkadiusz Wiśniewski, Początek Jezusa - Obj. 3,14,

http://www.arekwis.republika.pl/doktryna/trojca/poczatekobj3_14.html
[2] Por. np. Josh McDowell, Oszukani, Lublin 1994, str. 91.

[3] Por. J. McDowell, Oszukani, dz. cyt., str. 91.

(kwiecień 2004)

2

---